Adobe Flash-те «Информатика» курсы бойынша оқытудың электронды әдістемелік-оқыту кешенін құру
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
Ібөлім. ЭЛЕКТРОНДЫҚ БАСЫЛЫМДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
1.1 Жаңа буынның компьютерлік оқу.әдістемелік кешені ... ... ... ... ... ... .. 6
1.2 Электрондық басылымдар және олардың кәдімгі оқыту технологияларынан артықшылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13
1.3 Электрондық оқу.әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы ... ... 20
II бөлім. ADOBE FLASH ОРТАСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕУ ... ... ... ... ... 41
2.1 Қолданбалы интерфейстің ұйымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
2.2 Интерактивті мультимедиялық қосымшаны құру мүмкіндігі ... ... ... .. 52
2.3 ActionScript жөнінде жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 67
2.4 «Информатика» пәні бойынша электрондық оқыту кешенін дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
71
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 76
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 77
Ібөлім. ЭЛЕКТРОНДЫҚ БАСЫЛЫМДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
1.1 Жаңа буынның компьютерлік оқу.әдістемелік кешені ... ... ... ... ... ... .. 6
1.2 Электрондық басылымдар және олардың кәдімгі оқыту технологияларынан артықшылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13
1.3 Электрондық оқу.әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы ... ... 20
II бөлім. ADOBE FLASH ОРТАСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕУ ... ... ... ... ... 41
2.1 Қолданбалы интерфейстің ұйымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
2.2 Интерактивті мультимедиялық қосымшаны құру мүмкіндігі ... ... ... .. 52
2.3 ActionScript жөнінде жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 67
2.4 «Информатика» пәні бойынша электрондық оқыту кешенін дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
71
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 76
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 77
Қазіргі кездегі компьютерлік технологиялардың даму деңгейі дәуірдің коммуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды, сапалы және бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғы шарттары болып табылады. Қоғамды ақпараттандыру үрдісі болашақ мамандардан ұдайы ізденуді, ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды кәсіби салада қолдана білуге машықтандыруды, қажет ақпаратты, ақпарат көздерінен таба білу мен өңдеуді, шығармашықпен ойлауды және шешім қабылдауды талап етеді. Мультимедиялық технологиялар әртүрлі типті мәліметтерді дайындау, өңдеу, біріктіру, ұсыну әрекеттерін ақпараттық және бағдарламалық жабдықтарды пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер жиынтығы. Мультимедиялық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедия статикалық, динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске асырады.
Оқыту процесінде электронды оқыту құралдарын пайдаланып білім берудің әртүрлі аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Қазіргі кездегі ақпараттық қоғам жоғарғы оқу орындардың алдына төмендегідей қабілетті мамандарды тәрбиелеуді талап етеді:
- Өз бетінше керекті білімін ала алатын және оны практика жүзінде қолдана алатын;
- Өз бетінше сынмен ойлауға, нақты жағдайда туындайтын мәселелерді көре білетін және оларды шешу жолдарын іздей алатын;
- Ақпаратпен сауатты жұмыс істеуге қабілетті;
- Әр түрлі әлеуметтік топтарда, ұжымда жұмыс істей алатын;
- Өзінің өз бетінше ой – өрісін, мәдени деңгейін дамыта алатын маман болуы қажет.
Электрондық көмекші құралының практикадағы жасаған жұмыстарының маңыздылықтары дипломдық жұмысының маңыздылығы болып саналады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Компьютерлік жаңа технологиялардың жетістігі мол, графикалық мүмкіндігі жоғары анимациялық қозғалыстарды көркем бейнелей алатын Adobe Flash қолданбалы бағдарламасын пайдалана отырып Adobe Flash-те «Информатика» курсы бойынша оқытудың электронды әдістемелік-оқыту кешенін құру
Зерттеу мәселесі. Бүгінгі таңда технологияның қарқынды дамуына байланысты компьютерлердің графикалық мүмкіндіктері күннен-күнге үлкеюде. Қазіргі компьютерлердің мүмкіндігіне байланысты программалар да аз жасалып жатқан жоқ. Соның ішінде, анимация жасауда көп қолданысқа ие Adobe Flash программасы. Бұл программаны көбінесе Web сайттарды құруда көп қолданады. Соңғы кезде электронды оқыту өнімдері нарығында, Adobe Flash технологиясы ең жаңа және кең қолданылып жатқан технология болып табылады.
Оқыту процесінде электронды оқыту құралдарын пайдаланып білім берудің әртүрлі аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Қазіргі кездегі ақпараттық қоғам жоғарғы оқу орындардың алдына төмендегідей қабілетті мамандарды тәрбиелеуді талап етеді:
- Өз бетінше керекті білімін ала алатын және оны практика жүзінде қолдана алатын;
- Өз бетінше сынмен ойлауға, нақты жағдайда туындайтын мәселелерді көре білетін және оларды шешу жолдарын іздей алатын;
- Ақпаратпен сауатты жұмыс істеуге қабілетті;
- Әр түрлі әлеуметтік топтарда, ұжымда жұмыс істей алатын;
- Өзінің өз бетінше ой – өрісін, мәдени деңгейін дамыта алатын маман болуы қажет.
Электрондық көмекші құралының практикадағы жасаған жұмыстарының маңыздылықтары дипломдық жұмысының маңыздылығы болып саналады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Компьютерлік жаңа технологиялардың жетістігі мол, графикалық мүмкіндігі жоғары анимациялық қозғалыстарды көркем бейнелей алатын Adobe Flash қолданбалы бағдарламасын пайдалана отырып Adobe Flash-те «Информатика» курсы бойынша оқытудың электронды әдістемелік-оқыту кешенін құру
Зерттеу мәселесі. Бүгінгі таңда технологияның қарқынды дамуына байланысты компьютерлердің графикалық мүмкіндіктері күннен-күнге үлкеюде. Қазіргі компьютерлердің мүмкіндігіне байланысты программалар да аз жасалып жатқан жоқ. Соның ішінде, анимация жасауда көп қолданысқа ие Adobe Flash программасы. Бұл программаны көбінесе Web сайттарды құруда көп қолданады. Соңғы кезде электронды оқыту өнімдері нарығында, Adobe Flash технологиясы ең жаңа және кең қолданылып жатқан технология болып табылады.
1. Литтлджон Бинджер. “Macromedia Flash MX 2004”, 2004, издательство “ BHV.Г. Миллер. “Сети и мультимедиа”. Издательство “Ноллидж”, 2003 г.
2. Р. Гардиан. “Мультимедия и коммуникация”, 1998 г., Киев, “КГУ-Диалог-Наука”.
3. «Глобальные сети: информация и средста доступа» — издательство ПГТУ.
4. Гиттель Э., Джеймс С., «ISDN просто и доступно» — 1999 г.
5. Олифер В.Г., Олифер Н.А., «Macromedia Flash 6» — Издательство «Питер» 2000 г.
6. Фролов А.В., Фролов Г.В., «Глобальные сети компьютеров. Практическое введение в Internet» — 1998 г.
7. Шафрин Ю. А., Основы компьютерной технологии. – М. АБФ.1997 г.
8. П.Лапин «Самоучитель Flash МХ» Москва - Санкт-Петербург, 2003г.
9. С.Каратягин, Л.Тихонова «Самоучитель Flash МХ» Москва: 2001г.
10. П.Лапин «Самоучитель Flash МХ» Москва - Санкт-Петербург, 2003г.
11. Action Script – Flash Group E – Documentation ,2001 г.
12. Современный самоучитель работы в сети Интернет.: Практ.пособ. –М.:Издательство ТРИУМФ, 1999 – 368с.:ил.
13. Нэд Снелл. Internet. Пер. с англ. –М.: «Вильямс», 2002, -384с.:ил.
14. Крупиянов Н. И. Рисуем на компьютере. Word, Photoshop, CorelDRAW, Flash. Москва, 2000.
15. Б. Г. Жадаев. 100% Самоучитель Macromedia Flash MX. “Технолоджи – 3000”. Москва, 2004
16. Крупиянов Н. И. Рисуем на компьютере. Word, Photoshop, Flash. Москва, 2000.
17. Б. Г. Жадаев. 100% Самоучитель Adobe Flash. “Технолоджи – 3000”. Москва, 2004
18. Бурлаков М. В. МастерМедиа Macromedia Flash MX 2004 Сборка видеоклипов. Москва
19. Чанг Т. К., Кларк Ш., Долецки Э. Е. И др. Популярны Web-приложения на Flash MX Игры, гостевые кн., чаты...
20. Артеменко Ю. Н. Macromedia Flash MX ActionScript 2.0. “ПИТЕР”. Санкт-Петербург, 2004
21. Розенкноп Д. Л. Создание анимационных эффектов в Macromedia Flash MX 2004.
22. Вогелир Д., Пицци М. Macromedia Flash MX Professional 2004.
23. Мук К. ActionScript д/Flash MX Подробное рук-во Секреты программирования во Flash.
24. Бхангал Ш. Flash Трюки 100 советов и рекомендация профессионала. Санкт-Петербург, 2003.
25. Б. Сандерс. Эффективная работа Flash5. “ПИТЕР”. Санкт-Петербург, 2002.
26. Л.А.Залогова. Компьютерная графика. Элективный курс. Практикум. –М:Бином. Лаборатория занятий., 2005. – 264
27. Миронов Д. «Corel DRAW 12»: Учебный курс. –СПб.: Питер, 2004
28. ШукетаеваК.К., Белгожаева Ш.Д., Текесбаева Н.А. Компьютерная графика. Сorel Draw., 2008. -138с
29. Р.Рейнхардт., С.Дауд. Flash MX 2004.-М.СПБ.Киев., 2005.-1311 с.
30. Романычева Э.Т., Соколова Т.Ю., Шандурина Г.Ф. Инженерная и компьютерная графика. – М.: ДМК Пресс, 2001. – 592 с.
31. Панкратова Т. PhotoShop 6. Учебный курс.
32. Давыдова Е.В. «Создание графики для WEB-страниц Журнал «Информатика и образование» 6.2001, 7.2001, 8. 2001 стр. 72.
33. Воздвиженский И. GRAPHING: Программа для построения графиков и анализа зависимости. Журнал «Информатика и образование» 2.2000.
34. Сафронова Н.В. Богомолов А.В. «Развитие воображения при изучении графических редакторов». Журнал «Информатика и образование» 6.2000.
35. Цветкова М.С. Интегрированный курс «Изобразительное искусство и информационные технологии».
36. Петров М.Н., В.П.Молчанов. Компьютерная графика. СПб.: Питер, 2002.
37. Мұхамбетжанова С. Т. Компьютерлік дизайн. – Алматы, 2007.
38. Балафанов Н., Бөрібаев Б. Информатикадан 30 сабақ. – Алматы, 2003.
39. Смирнова И. Е., Web-дизайн бастамасы. – Санкт-Петербург, 2003.
40. Гончаров А. Самоучитель HTML. – Москва, 2002.
41. Информатика негіздері журналы, № 5-6 2006 жыл. – Алматы.
42. Информатика и образование №2 2001 жыл. – Москва.
43. Левковец, Л. Уроки компьютерной графики. Photoshop CS/, СПб.: Питер, 2005
44. Миронов Д. «Corel DRAW 12»: Учебный курс. –СПб.: Питер, 2004,
45. Миронов Д. Компьютерная графика в дизайне. –СПб.: Питер, 2004,
46. Мюррей Д.Д., Райпер У. Энциклопедия форматов графических файлов. Пер. С анг. Киев: ВНҮ, 1997,
47. Панкратов Т. Photoshop7. СПб.: Питер, 2005
48. Шикин Е.В., Боресков А.В. Компьютерная графика. Динамика, реалистичные изображения. - М.: Диалог-МИФИ, 2000.
49. Ньюмен У., Спрулл Р. Основы интерактивной машинной графики. – М.: Мир. 1976.
50. Иванов В.П., Батраков А.С. Трехмерная компьютерная графика./ Под. ред. К.М. Полищука, 1995.
51. Зегджа Д.П., Ивашко А.М. Основы безопасности информационных систем.- М.:Горячая линия-Телеком.2000.-452с.,
52. Герасименко В. А. Защита информации в автоматизированных системах обработки данных. Книга 1,2 М.; Энергоатомиздат, 1994 .-176 с.
53. Салома А. Криптография с открытым ключом. — М.: Мир, 1996.-304с.
54. Хоффман Л. Дж. Современные методы защиты информации / Пер. с англ. — М.: Сов. радио, 1980.-264с.
2. Р. Гардиан. “Мультимедия и коммуникация”, 1998 г., Киев, “КГУ-Диалог-Наука”.
3. «Глобальные сети: информация и средста доступа» — издательство ПГТУ.
4. Гиттель Э., Джеймс С., «ISDN просто и доступно» — 1999 г.
5. Олифер В.Г., Олифер Н.А., «Macromedia Flash 6» — Издательство «Питер» 2000 г.
6. Фролов А.В., Фролов Г.В., «Глобальные сети компьютеров. Практическое введение в Internet» — 1998 г.
7. Шафрин Ю. А., Основы компьютерной технологии. – М. АБФ.1997 г.
8. П.Лапин «Самоучитель Flash МХ» Москва - Санкт-Петербург, 2003г.
9. С.Каратягин, Л.Тихонова «Самоучитель Flash МХ» Москва: 2001г.
10. П.Лапин «Самоучитель Flash МХ» Москва - Санкт-Петербург, 2003г.
11. Action Script – Flash Group E – Documentation ,2001 г.
12. Современный самоучитель работы в сети Интернет.: Практ.пособ. –М.:Издательство ТРИУМФ, 1999 – 368с.:ил.
13. Нэд Снелл. Internet. Пер. с англ. –М.: «Вильямс», 2002, -384с.:ил.
14. Крупиянов Н. И. Рисуем на компьютере. Word, Photoshop, CorelDRAW, Flash. Москва, 2000.
15. Б. Г. Жадаев. 100% Самоучитель Macromedia Flash MX. “Технолоджи – 3000”. Москва, 2004
16. Крупиянов Н. И. Рисуем на компьютере. Word, Photoshop, Flash. Москва, 2000.
17. Б. Г. Жадаев. 100% Самоучитель Adobe Flash. “Технолоджи – 3000”. Москва, 2004
18. Бурлаков М. В. МастерМедиа Macromedia Flash MX 2004 Сборка видеоклипов. Москва
19. Чанг Т. К., Кларк Ш., Долецки Э. Е. И др. Популярны Web-приложения на Flash MX Игры, гостевые кн., чаты...
20. Артеменко Ю. Н. Macromedia Flash MX ActionScript 2.0. “ПИТЕР”. Санкт-Петербург, 2004
21. Розенкноп Д. Л. Создание анимационных эффектов в Macromedia Flash MX 2004.
22. Вогелир Д., Пицци М. Macromedia Flash MX Professional 2004.
23. Мук К. ActionScript д/Flash MX Подробное рук-во Секреты программирования во Flash.
24. Бхангал Ш. Flash Трюки 100 советов и рекомендация профессионала. Санкт-Петербург, 2003.
25. Б. Сандерс. Эффективная работа Flash5. “ПИТЕР”. Санкт-Петербург, 2002.
26. Л.А.Залогова. Компьютерная графика. Элективный курс. Практикум. –М:Бином. Лаборатория занятий., 2005. – 264
27. Миронов Д. «Corel DRAW 12»: Учебный курс. –СПб.: Питер, 2004
28. ШукетаеваК.К., Белгожаева Ш.Д., Текесбаева Н.А. Компьютерная графика. Сorel Draw., 2008. -138с
29. Р.Рейнхардт., С.Дауд. Flash MX 2004.-М.СПБ.Киев., 2005.-1311 с.
30. Романычева Э.Т., Соколова Т.Ю., Шандурина Г.Ф. Инженерная и компьютерная графика. – М.: ДМК Пресс, 2001. – 592 с.
31. Панкратова Т. PhotoShop 6. Учебный курс.
32. Давыдова Е.В. «Создание графики для WEB-страниц Журнал «Информатика и образование» 6.2001, 7.2001, 8. 2001 стр. 72.
33. Воздвиженский И. GRAPHING: Программа для построения графиков и анализа зависимости. Журнал «Информатика и образование» 2.2000.
34. Сафронова Н.В. Богомолов А.В. «Развитие воображения при изучении графических редакторов». Журнал «Информатика и образование» 6.2000.
35. Цветкова М.С. Интегрированный курс «Изобразительное искусство и информационные технологии».
36. Петров М.Н., В.П.Молчанов. Компьютерная графика. СПб.: Питер, 2002.
37. Мұхамбетжанова С. Т. Компьютерлік дизайн. – Алматы, 2007.
38. Балафанов Н., Бөрібаев Б. Информатикадан 30 сабақ. – Алматы, 2003.
39. Смирнова И. Е., Web-дизайн бастамасы. – Санкт-Петербург, 2003.
40. Гончаров А. Самоучитель HTML. – Москва, 2002.
41. Информатика негіздері журналы, № 5-6 2006 жыл. – Алматы.
42. Информатика и образование №2 2001 жыл. – Москва.
43. Левковец, Л. Уроки компьютерной графики. Photoshop CS/, СПб.: Питер, 2005
44. Миронов Д. «Corel DRAW 12»: Учебный курс. –СПб.: Питер, 2004,
45. Миронов Д. Компьютерная графика в дизайне. –СПб.: Питер, 2004,
46. Мюррей Д.Д., Райпер У. Энциклопедия форматов графических файлов. Пер. С анг. Киев: ВНҮ, 1997,
47. Панкратов Т. Photoshop7. СПб.: Питер, 2005
48. Шикин Е.В., Боресков А.В. Компьютерная графика. Динамика, реалистичные изображения. - М.: Диалог-МИФИ, 2000.
49. Ньюмен У., Спрулл Р. Основы интерактивной машинной графики. – М.: Мир. 1976.
50. Иванов В.П., Батраков А.С. Трехмерная компьютерная графика./ Под. ред. К.М. Полищука, 1995.
51. Зегджа Д.П., Ивашко А.М. Основы безопасности информационных систем.- М.:Горячая линия-Телеком.2000.-452с.,
52. Герасименко В. А. Защита информации в автоматизированных системах обработки данных. Книга 1,2 М.; Энергоатомиздат, 1994 .-176 с.
53. Салома А. Криптография с открытым ключом. — М.: Мир, 1996.-304с.
54. Хоффман Л. Дж. Современные методы защиты информации / Пер. с англ. — М.: Сов. радио, 1980.-264с.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 78 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 78 бет
Таңдаулыға:
Adobe Flash-те Информатика курсы бойынша оқытудың электронды
әдістемелік-оқыту кешенін құру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
Ібөлім. ЭЛЕКТРОНДЫҚ БАСЫЛЫМДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРҒА ҚОЙЫЛАТЫН
ТАЛАПТАР ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .. 6
1.1 6
Жаңабуынныңкомпьютерлікоқу-әдістем еліккешені ... ... ... ... ... ... .
.
1.2Электрондық
басылымдаржәнеолардыңкәдімгіоқытут ехнологияларынанартықшылығы ... ... 13
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
1.3 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы ... ... 20
II бөлім. ADOBE FLASH ОРТАСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕУ ... ... ... ... ... 41
2.1 Қолданбалы интерфейстің 41
ұйымы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Интерактивті мультимедиялық қосымшаны құру 52
мүмкіндігі ... ... ... ..
2.3 ActionScript жөнінде жалпы 67
мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4
Информатикапәнібойыншаэлектронды қоқытукешеніндайындау ... ... ... .. 71
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 76
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 77
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі компьютерлік технологиялардың даму деңгейі дәуірдің
коммуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды,
сапалы және бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғы
шарттары болып табылады. Қоғамды ақпараттандыру үрдісі болашақ мамандардан
ұдайы ізденуді, ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды кәсіби
салада қолдана білуге машықтандыруды, қажет ақпаратты, ақпарат көздерінен
таба білу мен өңдеуді, шығармашықпен ойлауды және шешім қабылдауды талап
етеді. Мультимедиялық технологиялар әртүрлі типті мәліметтерді дайындау,
өңдеу, біріктіру, ұсыну әрекеттерін ақпараттық және бағдарламалық
жабдықтарды пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер
жиынтығы. Мультимедиялық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес
компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедия статикалық,
динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске
асырады.
Оқыту процесінде электронды оқыту құралдарын пайдаланып білім берудің
әртүрлі аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті
аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Қазіргі кездегі ақпараттық
қоғам жоғарғы оқу орындардың алдына төмендегідей қабілетті мамандарды
тәрбиелеуді талап етеді:
- Өз бетінше керекті білімін ала алатын және оны практика жүзінде
қолдана алатын;
- Өз бетінше сынмен ойлауға, нақты жағдайда туындайтын мәселелерді
көре білетін және оларды шешу жолдарын іздей алатын;
- Ақпаратпен сауатты жұмыс істеуге қабілетті;
- Әр түрлі әлеуметтік топтарда, ұжымда жұмыс істей алатын;
- Өзінің өз бетінше ой – өрісін, мәдени деңгейін дамыта алатын маман
болуы қажет.
Электрондық көмекші құралының практикадағы жасаған жұмыстарының
маңыздылықтары дипломдық жұмысының маңыздылығы болып саналады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Компьютерлік жаңа технологиялардың
жетістігі мол, графикалық мүмкіндігі жоғары анимациялық қозғалыстарды
көркем бейнелей алатын Adobe Flash қолданбалы бағдарламасын пайдалана
отырып Adobe Flash-те Информатика курсы бойынша оқытудың электронды
әдістемелік-оқыту кешенін құру
Зерттеу мәселесі. Бүгінгі таңда технологияның қарқынды дамуына
байланысты компьютерлердің графикалық мүмкіндіктері күннен-күнге үлкеюде.
Қазіргі компьютерлердің мүмкіндігіне байланысты программалар да аз жасалып
жатқан жоқ. Соның ішінде, анимация жасауда көп қолданысқа ие Adobe Flash
программасы. Бұл программаны көбінесе Web сайттарды құруда көп қолданады.
Соңғы кезде электронды оқыту өнімдері нарығында, Adobe Flash технологиясы
ең жаңа және кең қолданылып жатқан технология болып табылады.
Зерттеудің нысаны. Adobe Flash программасында Информатика пәні
тақырыптары бойынша жасалынған мультимедиялық электронды көмекші
құралдарын пайдалана отырып жұмыс жасаудың негізі болып табылады.
Зерттеудің мақсаты. Электрондық оқыту бағдарламаларын жасаудың
мақсаттарын, мазмұнын, әдістерін, формаларын, құралдарын және оларға
қойылатын талаптар кешенін анықтау.
Зерттеу пәні. Информатиканы оқытуда Adobe Flash Professional CS5
бағдарламасын қолдану.
Зерттеудің болжамы. Егер сабақтарды ұйымдастыру үшін ашық интерактивті
тапсырмалардың компьютерлік бағдарламалары және оны қолданудың әдістемесі
жасалса, онда студенттің білімді меңгеру сапасы артады, өйткені бұл
жағдайда жүйелі, жеке іс-әрекеттік және дербестік тәсілдер жүзеге асып,
олардың оқуға деген қызығушылығы мен саналылығы артады.
Зерттеудің міндеттері. Білімді ақпараттандыру саласы бойынша
ақпараттық технологияларға негізделген білім беру стандарттарына, оқыту
әдістері мен оқу бағдарламаларына ғылыми талдау жүргізу негізінде
Информатика пәнін оқыту қызметін анықтау. Оқытуда білім берудің
дидактикалық негіздерін анықтау арқылы студенттердіі танымдық іс-
әрекеттерін ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде ұйымдастыру
мен басқарудың тәсілдерін айқындау.
Зерттеу әдістері. Adobe Flash Professional CS5 бағдарламасы.
Зерттеудің практикалық базасы. Оқытудың электронды әдістемелік-
оқыту құралын орта мектепте және ЖОО-да Информатика пәнінен қолдануға
болады.
Зерттеулердің ғылыми жаңалығы. Электрондық оқыту құралдарын жасауда
дұрыс жолды пайдалану жағдайында тек қарапайым тілдесу ғана алынып
қоймайды, студенттің тұлға болып дұрыс қалыптасуы мен мотивацияны дамыту
үшін жағдай жасалатын педагогикалық тілдесу алынып, студентке ыңғайлы көңіл-
күй қамтамасыз етіледі.
Зерттеудің теориялық - әдіснамалық негіздері. Электрондық оқыту
құралдарын жасауда пайдаланатын ақпараттық технология бірнеше басты
қызметтерге негізделеді, олар:
• қабылданатын оқу ақпараттарының саналығы мен тереңдігін қамтамасыз
ететін көрнекілік, түсініктер мен ұғымдардың қалыптасуы;
• ақпараттық, өйткені, оқу құралдары - қандай да бір ақпаратты
тасымалдаушы білімнің негізгі көзі болып табылады;
• оқыту үдерісіне ыңғайлы жағдайлар жасайтын, демонстрация, өзіндік
жұмыс ұйымдастыратын үйренгіштік қызмет.
Дипломдық жұмысының құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс екі
бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Дипломдық жұмыс құрамында 3 кесте және 35 сурет бар.
I бөлім. ЭЛЕКТРОНДЫҚ БАСЫЛЫМДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
1.1 Жаңа буынның компьютерлік оқу-әдістемелік кешені
Жаңа буынның компьютерлік оқу-әдістемелік кешені - оқу және
әдістемелік бағыттағы көпқұрамды өзара байланысқан біріңғай электрондық
құралдар оқу-әдістемелік кешенін құраушысы ретінде компьютерлік оқу
әдістемелік құралдары, соның ішінде телекоммуникациялар жүйесінде таралатын
білім алушылардың психологиялық – жас ерекшеліктерін ескеретін және олардың
белсенді түрде шығармашылықпен айналысуға біліктілік пен дағдыны сондай-ақ
оқу процесін жүргізуге қажет педагогтарға практикалық әдістеме береді.
Компьютерлік оқу әдісі құралдар жаңа буынның кіретін көркемдік
бейнелілігімен, ақпараттық көптігімен ақпараттық және телекоммуникациялық
технологиялардың ең жоғарғы жетістіктерімен әдістемелік құралдар
сапасындағы техникалық орындаушылық сипатында логикалылығымен,
реттілігімен, көрнекілігімен сипатталуы қажет.
Толығымен оқыту жүйесіне қолданатын оқу-әдістемелік кешені мен оның
құраушыларын келесі түрге бөлуге болады:
• Оқу-әдістемелік кешені берліген оқу пәні бойынша Қазақстан
Республикасы ғылымы мен Білім беру министрлігінің бағдарламалары
мен стандарттарына сәйкес оқытуды дәстүрлі жүйеде пайдалануға
арналған;
• Оқу-әдістемелік кешені факультативтік жұмыста пән бойынша
білімін тереңдетуге арналған;
• Оқу-әдістемелік кешені үйдегі жаттықтырушы;
• Оқу-әдістемелік кешенін оқу әрекетінің нәтижесін бағалаушы және
қадағалаушы;
• Оқу-әдістемелік кешені (оқу-әдістемелік кешені құраушылары)
ақпаратты-анықтамалық және энциклопедиалық сипатта;
Әдістемелік бағыттар бойынша жаңа буынның компьютерлік ОӘК және оның
құраушыларын келесі түрде топтастыруға болады:
• үйретуші (білім береді, біліктілікті қалыптастырады, оқу немесе
практикалық әрекеттерге дағдыны меңгеруге қажетті деңгейімен
қамтамасыз ету);
• жаттықтырушы (өтілген материалды бекіту немесе қайталау,
біліктілік пен дағдылардың әртүрлі тегін өтеу үшін арналған);
• бақылаушы (оқу материалын меңгеруді бақылау мен өзіндік бақылау
деңгейі үшін арналған);
• ақпараттарды-іздестіру мен ақпаратты-анықтамалық (ақпаратты
тұрақтандыру бойынша біліктілік пен дағдыны қалыптастырады,
мәліметтерді хабарлайды);
• демонстрациялық (зерттелетін объектілерді, құбылысты зерттеу мен
үйрену мақсатындағы процестерді көзкөрімдеу);
• имитациялау (нақтылықтың анықталған аспектісі, оның құрылымдық
немесе функционалдық сипаттамасын үйренуге мүмкіндік береді);
• зертханалық (жойылған эксперименттерді нақтылы құрал-
жабдықтармен өткізуге мүмкіндік береді);
• модельдеуші (объектіні, құбылысты оны зерттеу мен үйрену
мақсатындағы процестерді модельдеуге мүмкіндік береді);
• есеп-қисаптың (әртүрлі есеп қисаптарды автоматтау және басқа да
операциялар);
• оқу-ойыны (оқыту әрекетін ойын түрінде жүзеге асыратын оқу
жағдайларын құру үшін арналған);
• ойын (есте сақтауды дамыту, реакцияны және де басқада сапаларды
бос уақытта ұйымдастыруға арналған);
Оқу-әдістемелік кешені материалын баяндау пішіні бойынша және олардың
құраушылары конвекциялық, бағдарланған, проблемалық, комбинацияланған
(универсалды) болып бөлінуі мүмкін:
• конвекциялық оқу-әдістемелік кешені классикалық педагогика
дәстүрлерін бекітуге сәйкес және энциклопедиалық немесе
монографиялық сипаты бар;
• бағдарламаланған оқыту-әдістемелік кешені стимул реакция
жүйесі бойынша оқытуға негізделген. Мұндай ресурстар
тармақталған немесе сызықтық бағдарламалар мен білім алу
негізімен әдісін және олардың мамандандырылған дағдымен өзара
әсерінің сырын алуға, ең әуелі оқытылғандармен өз бетінше жұмыс
істеуге бағыт көрсетеді.
Детерминделген оқу-әдістемелік кешенін өңдеушімен өзара әсерлесу
әдісімен мазмұны, параметрлері анықталатын, пайдаланушы өзгерте алмайтын
компьютерлік оқу-әдістемелік комплексі.
Детерминделмеген оқу-әдістемелік кешені пайдаланушының дайындық
деңгейімен мақсатымен оның қызығушылығына сәйкес өзара әсерлесу әдісі мен
мазмұнын, параметрлерін тура немесе жанама қалыптастырады.
Барлық өзгерістер ақпараттар және өңдеушімен анықталатын
алгоритмдердің көмегімен өндіріледі.
Оқу-әдістемелік кешені әр түрлері мен материалдары оларды құру үшін
қажетті, олардың дидактикалық потенциалы деңгейінен шығатын, төрт негізгі
тобында біріккен болуы мүмкін.
Оқу-әдістемелік кешені пайдалану мақсаты жоғарғы мамандандырылған
білім беру жүйесінде нақтыланады:
• оқу әрекетінің түрлерін іздеу, жиын, сақтау, талдау, өңдеу сәйкес
ақпараттардың берілуін автоматтандыру;
• зертханалық эксперименттер нәтижесінің өңделуін автоматтандыру;
• курстық және түлектік жобалардың, бақылау тапсырмаларын орындау
процесіндегі басқа ақпараттық өңдеу мен есептеулерді автоматтандыру;
• жобалау мен конструкциялауды автоматтандыру;
• оқу процесіне қатынасушылар арасындағы оперативті әрекетті және
интерактивті диалогты ұйымдастыру;
• имитация және күрделі объектілердің жұмысын модельдеу, әртүрлі
құбылыстардың және нақты жеделдетілген немесе баяулатылған уақыт
масштабындағы процестердің ағып жатуы;
• пәндік виртуал ортадағы тренинг көмегімен болашақ мамандандыру
әрікетіне дайындық;
• оқу әрекеті нәтижелерінің бақылауын автоматтандыру.
Оқу-әдістемелік кешені төмендегі әдістемелік талаптарды
қанағаттандыруы тиіс:
1. Алуан түрлі нақты техникалық жүйелер мен қондырғыларға және
окыту-әдістемелік кешеніндегі оқу материалына қойылатын
талаптары функционалдыру күрделілігіне байланысты, ойлаудың
әсерлік және бейнелік, зеректік құраушылардың өзара
байланыстарына тірек болып құрылуы тиіс;
2. Оқыту-әдістемелік кешені оқу пәндерін жоғарғы деңгейдегі
иерархиялық құрылым түріндегі ғылыми түсінік жүйесінде дарытумен
қамтамассыз етуі тиіс, әрбір деңгей абстракцияның анықталған
ішкі пәндік деңгейіне сәйкес келуі тиіс, сондай-ақ бірдеңгейлік
секілді, бұл ұғымның деңгейаралық логикалық өзара байланысын
есепке алуды қамтамассыз етеді;
Техника-технологиялық талаптарға жататындар:
1. Интернет-навигация ортасындағы функционалдау, MS Windows 98, Me,
2000 және одан жоғары;
2. Жергілікті (компакт-дискілерде, және басқа сырттан ақпаратты
тасушыларға) және желілік ретінде қызмет ету;
3. Қазіргі құралдарды мультимедиа және телекоммуникациялық
технологиясында максималды қолдану;
4. Жұмысқа қабілеттілігінің орнықтылығы мен сенімділігі;
5. Көпсалылығы (спецификациясында қарастырылған әр түрлі компьютерлік
және басқа ұқсас құралдардағы тұрақты жұмыс);
6. Ақауларға тұрақтылығы;
7. Пайдаланушының рұқсатсыз әрекетінен қорғау;
8. Ресурстарды тиімді және өтемелі пайдалану;
9. Тестілеу;
10. Инсталяциялық және денисталяциялау толықтығы мен сенімділігі,
қарапайымдылығы;
Үшінші буын қашықтықтан және ашық білім алуда информацияның әртүрлі
формаларын пайдаланумен екі жақты қатынасты ұсына отырып, ИКТ құралын
қолданады(мәтін, графика, дыбыс, қозғалмалы кескіндер). Сонымен, қатынас
синхронды режим ретінде (бірмезгілде бейнеконференция мен аудиографика),
сондай-ақ асинхронды (электронды пошта, интернет және компьютерлік
конференция).
Екі жағдайда ИКТ құралын қолдану студенттер мен мұғалімдер арасындағы
студенттердің өз арасында, сондай-ақ студенттермен ақпараттың әртүрлі
көздері арасындағы қатынас кезінде интерактивтік деңгейін көтеруге себепші
болатынын айту маңызды. Қазіргі ИКТ құралдарының ашық және басқада білім
беру түрлері ретінде қолданатын ең негізгілерінің бірі- білім беретін
электрондық басылым болып табылады.
Білім беретін электрондық басылым информатикалаудың барлық
формаларының стратегиясының негізгі бағытының бірі ретінде анықталған.
Электрондық оқу құралын пайдалану мен құру ең басында-ақ екі негізгі
бағытпен дами бастады. Бірінші бағыт төңірегінде әртүрлі оқу пәндері
бойынша автоматтандырылып оқылатын жүйені құрады және пайдаланады.
Білім берудің ашық және басқа да формалары ретінде қолданылатын
қазіргі заманғы ИКТ ең негізгі құралдарының бірі -білім беретін электрондық
басылым болып саналады. Білім беретін электрондық басылымды құру Ресейдегі
білім беру мен информатикалау стратегиясының барлық формаларының негізгі
бағытының бірі ретінде анықталған.
Білім беру сферасындағы ақпараттық қызметтегі индустриялық дамуы,
білім берудің электрондық басылымы мен әдістемелік программамен
қамтамассыз етуді өндіріске қосатын тұтас салалар мен жеке білім беретін
мекемелердің телекоммуникациялық құрылымдарының дамуы және құрылуымен
қатар, білім беру сапасының жүйесі білім беруді информатикалаудың
инфрақұрылымын қалыптастырудың негізін құрайды. Оқыту процесін көтеруде
электрондық құралдар аймағында жүйелік зерттеудің 30 жылдан астам тарихы
бар. Осы уақыт ішінде АҚШ, Канада да, Англияда, Францияда, Жапонияда,
Ресейде және басқа да елдерде ақпараттық және коммуникациялық техниканың
әртүрлі типтеріне бағдарланған оқу орындарында компьютерлік жүйені көп
мөлшерде өңдеген болатын [1].
Шет елдерде әдістемелік программалы – ақпараттық құралдарды құру,
жоғарғы ғылымға сиятын және жоғарғы дәрежелі мамандармен психологтар, пән
мұғалімдері, компьютерлік дизайнерлер және т.б. бірігіп жұмыс істеу қажет
болғандығынан өте қымбат жұмыс болып саналады. Соған қарамай көптеген шет
ел фирмалары компьютерлік оқу жүйесін құру жобасын қаржыландырады да,
өзінің осы аймақтағы жеке құруын жүргізеді.
Соңғы отыз жыл ішінде өзгертіліп болған, оқу электрондық программалық
құралы ұғымында қойылған дәстүрлерден білім берудегі электрондық басылым
ұғымы шығады. Бірінші программалық электрондық құралдарды құру үшін сол
уақыттағы тікелей программалау технологиясы белгілі программалау тілінің
бірін қолданды.
Мұндай жүйе көбінде тек қоршам деген атауға сәйкес келеді: педагог-
құрушылар өзінің оқу әдістемелік материалын деректер базасына және арнайы
тілдердің көмегімен программалауға мүмкіндік беретін авторлық жүйе деп
аталатын автоматтандырылған оқыту жүйесінің өзегі болып табылады.
Компьютерлік технологияны енгізудің екінші бағыты оқытуда адам қызметінің
әртүрлі салаларындағы информатикалау процесімен тығыз байланысты. Бұл
бағыттың төңірегінде жеке оқу компьютерлік программасы, программа дестесі,
автоматтандырылған жүйе элементтері, обьектінің құрамын зерттеу және
математикалық модельдер процесі құрылған. Оқу процесінде мұндай
программалық жүйені қолдану аса массалық сипатқа ие болады.
Білім беру процесін ақпараттандыру – жаңа инновациялық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу - тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарылатуды көздейді. Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен ХХІ
ғасыр – ақпараттандыру ғасыры деп аталады. Қазақстан Республикасы да
ғылыми - техникалық прогрестің негізгі белгісі қоғамды ақпараттандыру
болатын жаңа кезеңіне енді.
Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл
кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты
барлық ақпараттық - коммуникативтік технологиялар педагогтар қызметінің
барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр.
Білім берудің ғылами ақпараттануы оқу үдерісін жаңа белеске көтеруді,
оқу-әдістемелік жұмыстарды жетілдіруді, оқу материалдарын меңгеруге жаңа
дидактикалық тәсілдемелерді жасауды талап етеді. Оқулық оқытудың басты
жабдығының бірі болып табылатындықтан, өзіндік оқытуда оқу ақпараттарының
электрондық тасығыштарының рөлі қарқынды түрде өсуде.
Қазақстан Республикасының жоғары білім беру жүйесі кредиттік жүйеге
көшкендіктен және осыған байланысты оқытудың жаңа технологияларын қолдану
қажеттілігі туындағандықтан, оқыту жүйесінде ақпараттандырудың жаңа
әдістері мен жабдықтарын қолданбау мүмкін емес. Сондықтан да заманауи
ақпараттық және коммуникациялық технологиялар жоғарғы оқу орындарының оқу
үдерісінің басты компоненттердің біріне айналды. Соңғы кездері электрондық
оқулықтардың санын көбейту жоғарғы оқу орындарының өзекті мәселелерінің
бірі болып тұр.
Оқытудың электрондық жабдықтарының санының көп болуы оқытуды
жеңілдетпейді, керісінше, қажетті оқу ақпаратын таңдау мүмкіндігін
күрделендіре түседі. Электрондық оқулықтарды жасау мәселелері көптеген
зерттеулерде (Л.Х. Зайнутдинова, А.Ю.Уварова, А.И. Башмаков, И.А.Башмакова
және т.б.) қарастырылған. Бәрімізге де аян, кейбір электрондық оқулықтар
сын көтермейді, олардың дидактикалық сапасының төмендігі байқалады [2].
Электрондық оқулықты жасағанда студенттің оқу материалын қабылдауының
психофизиологиялық ерекшеліктерін ескеру де өзекті мәселердің бірі болып
саналады. Ақпаратты еске сақтау қабілеті әр адамда әр түрлі, когнитивті
психологияның тәжірибелері мен зерттеулеріне (Д.Андерсон, Э.Лоарер және
т.б.) сүйенсек, көрнекті бейнелерді есте сақтау дәрежесі жоғары екен.
Программалау технологиясы пәнінен электрондық оқулықты жасау кезінде осы
зерттеулерді ескере отырып, әр терминге қатысты суреттер орналастырылды.
Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық
оқулықтарды пайдалану-оқытудың жаңа технологиясының бір түрі. Электрондық
оқулықтарды қолдану барысында студенттердің пәнге деген қызығушылығының
күрт артатыны сөзсіз, себебі студенттер өздеріне қажетті әдістемелік,
дидактикалық көмекші құралдарды ала алады.
Электрондық оқулықтың ең басты артықшылығы, студент пен оқулықтың
элементтерінің арасындағы интерактивті өзара әрекеттесу мүмкіндігі.
Электрондық оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі ашық дамитын
әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге электрондық оқулық оқу
ақпараттарын тасымалдаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты
толық мазмұндалып, әртүрлі қосымшалар, анықтамалы материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға
сілтемелер береді.
Ақпарат деп кей байланыс формаларының белгіленуі немесе материалдық
әлемнің белгілі заңдылық класына бағынатын, және оның адам санасындағы
бейнесі болатын обьектілердің, үрдістердің, құбылыстардың тәуелділіктерін
айтамыз.
Ақпарат мәліметтерге тәуелділігіне, өздерімен жұмыс істеу әдістеріне
байланысты белгілі бір қасиеттермен сипатталады. Солардың маңызды түрлері
төменде көрсетілген:
• ақпарат қоршаған орта туралы өзі келгенге дейін болмаған жаңа
мәлімдемелер береді;
• ақпарат тасымалдаушыда өзінің белгілер мен сигнал түрінде
келетініне қарамастан ақпарат материалды емес;
• белгілер мен сигналдар тек оны танып қабылдай алатын алушы үшін
ғана ақпарат жеткізеді;
• ақпарат физикалық тасымалдаушыдан ажырамайды, сонымен қоса
белгілі бір тасымалдаушыға байланысты емес және белгілі бір тілге
байланысты емес;
• ақпарат дискреттік – ол хабарлама түрінде берілетін нақты
мәліметтерден тұрады;
• сонымен қатар, ақпарат үзіліссіз – ол жинақталып және біртіндеп
дамиды.
Ақпараттың сапасын көрсететін қасиеттер төмендегідей:
- репрезентативтілігі – таңдау дұрыстығы және берілетін құбылысқа
ақпараттың бара-бар құрылуы осылай аталады;
- мазмұндылығы – хабарламадағы семантикалық ақпарат санының
өңделетін ақпараттың көлемінің қатынасына тең болатын ақпараттың
семантикалық көлемі;
- жеткіліктілігі – шешім қабылдау үшін хабарлаушы көрсеткіш
жиынтығының құрамының тығыздығы;
- қол жеткізушілігі – ақпаратты көрсету формасының ыңғайлылығы;
- өзектілігі – ақпараттың сол сәтте қолданудағы құндылық деңгейі;
- құндылығы – нақты мәселелерді шешудегі маңыздылығы;
- түсініктілігі – қолданушының білім деңгейіне ақпараттың
мазмұнының сәйкестігі;
- ықшамдылығы – хабарланатын мәлімдемелердің баяндаулығының
сығылу деңгейі.
Технология сөзі өнер, шеберлік, істей алу дегенді білдіретін гректің
techne сөзінен шыққан, гректің logos сөзі – түсінік, оқу дегенді
білдіреді.
Технология – бұл ғылыми және инженерлік білімнің жиынтығы. Ол өнім
немесе қызмет көрсетуді іске асыратын материалдық, техникалық,
энергетикалық, өндірістің еңбек факторларының жиынтығы [3].
Ақпараттық технология – бұл ақпаратты сақтаумен, өңдеумен айналысатын
адамдардың еңбегін тиімді ұйымдастыру тәсілдерін үйрететін, өзара
байланысқан ғылыми, технологиялық, инженерлік дисциплиналар кешені.
Жалпы, кез келген ақпараттық технологиялар қажет ақпаратты талап
етілген сапа мен белгіленген тасымалдаушымен жеткізуге бағытталған болып
табылады.
Ақпараттық технологиялар негізгі үш компоненттен тұрады:
- техникалық құралдар кешені – есептеуші, телекммуникациялы және
техникалық ұйымдастыру;
- программалық құралдар жүйесі – жалпы (жүйелік) және
функционалды (қолданбалы) программалық жабдықтама;
- ұйымдастырушылық – әдістемелік қамтамасыз ету жүйесі.
Жүйе бір мақсатқа жетуге бағытталған бүтін, өзара байланысқан
элементтер жиынтығы.
Қоғамның дамуының қазіргі жалпы ақпараттанумен сипатталады, яғни
барлық ғылым мен техника салаларына компьютеризация мен ақпараттық
технологиялардың енуімен сипатталады. Осыған байланысты негізгі мағынасы
болып, күнделікті қызметте ақпаратты өңдейтін құралдар мен әдістердің
қолдануы болады. Жаңа ақпараттық технологияның әсер етуімен өндірісте және
басқару процестерінде үлкен өзгерістер болып отырады. World Wide Web –
әлемдік компьютерлік торап құрамында алуан түрлі ақпарраттары бар
миллиондаған сайттардан тұрады. Адамдар Internet технологияларын қолдану
арқылы сол ақпараттарға қол жеткізеді.WWW кеңістігінде пайдалану үшін
арнайы программалар – Web техноглогиялары қолданады. Web браузердегі бүкіл
ақпарат WWW негізгі байт элементтері болып табылатын Web парақтар түрінде
беріледі[4].
Web-парақтар мультимедия технологиясын қолдағандықтан, өзіне түрлі
ақпараттарды біріктіре алады: текст, графика, дыбыс, анимация, видео. Web-
беттердің қаншалықты сапалы және әдемі жасалуы көп жағдайда торапқа
байланысты [5].
Қолданушылар тартымды және графикамен, анимациямен шегімен
безендірілген, сонымен қоса, дұрыс, жылдам жүктелетін Web-беттерді қарайды.
WWW технологияларының кең мүмкіндіктері WWW серверінің өсу нәтижесіне
және Internet желісінің өсуінің салдарынан пайда болады.WWW сервер- бар
ақпараттарды сақтайтын,қолданушыларға гипермәтіндік құжаттарға қол
жеткізетін, глобальді немесе ішкі корпоративті торап. Қолданушы WWW
серверімен қарым-қатынас жасау үшін арнайы программалық жабдықтама –
браузер (англ. browser) яғни көру программасы деп атайтын жабдықтама
қолданылады.
WWW-серверінің жұмыс жасау схемасы келесідей:
Торапты қолданушы браузер деп аталатын программалық жабдықтама
пакетін жібереді.Оның құрамына келесі функциялар кіреді:
- Сервермен байланыс орнатады
- қажет құжатты алады;
- алынған құжатты көрсетеді;
- қолданушы әрекеттеріне жауап қату, жаңа құжаттарға қол жеткізу.
Қолданушының әсер етуімен немесе браузерді жібергеннен кейін, WWW-
cерверімен байланыс орнатады және оған берілген құжатты алу үшін сұраныс
жібереді.
WWW-сервер сұраған құжатты іздейді және браузерге нәтижені қайтарады.
Браузер құжатты алып, қолданушыға көрсетеді және оның қозғалысын
күтеді [6].
1.2 Электрондық басылымдар және олардың кәдімгі оқыту
технологияларынан артықшылығы
Білім беру жүйесін ақпараттандыру ісі жаңа оқыту технологияларын
дайындауды талап етеді. Бірінші кезекте оларға электрондық басылымдар:
электрондық оқулықтар, мультимедиялық оқу құралдары мен әртүрлі
құрылғыларға жазылған электрондық жазбалар (аудио-бейне құндақтар) жатады.
Қазіргі кезде электрондық басылымдарды әзірлеу және пайдалану
мәселелерін зерттеу өзекті іске айналды. Көбінесе оқытуға арналған
программалық жүйелерді – электрондық басылымдарды жасау кәдімгі қағаздағы
оқулықтарды сұрақтармен және алдын ала дайындалған жауаптармен толықтырып
компьютер құрылығыларына көшіру боп есептеледі. Мұндай түсінік – оның мәнін
терең ұғынбау деген сөз. Ол компьютерлік оқыту құралдарының студенттерге
немесе оқушыларға тигізетін әсерінің потенциалдық мүмкіндіктерін толық
бағаламаудан туындайды.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту. Білім берудің кез келген саласында электрондық оқулықтарды
пайдалану оқушының танымдық балсенділігін арттырып қана қоймай ойлау
жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Электрондық оқулықтың мазмұны оқушының интеллектiлiк ойлау қабiлетiн
дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi қанағаттандыруы
жеткiлiктi: жинақтылық, жүйелiлiк, эстетикалық көркемдiлiгi, жылдамдылығы
және т.б.
Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi
графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол оқушының ақпаратты тез,
әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.
Сонымен қатар, студенттердің ойлау қабілетінің белсенділенуіне
байланысты оқытушының жұмыс өнімділігі артады. Оқытушы электрондық құралдың
мазмұнына белгілі салада туындап жатқан жаңалықтарға байланысты лезде
толықтырулар енгізе алады. Оның үстіне, электрондық құрал материалды үйде
игеруге мүмкіндік береді.
Электрондық оқу құралдарының негізгі артықшылығы – студент пен құрал
элементтерінің арасындағы интерактивті байланыс орнату мүмкіндігі.
Электрондық оқу құралында материалдың фрагменттерге бөлінуінің
арқасында студент үздіксіз баяндалатын материалды оқып жалықпайды.
Электрондық оқу құралының маңызды бөлігі өзін-өзі бақылау блогы болып
табылады. Студент тестілеуден өту нәтижесінде тақырыпты қаншалықты
меңгергенін анықтап, қажет болса, оны қайталап оқи алады. Тест нәтижесі
бойынша оқытушы әр студентпен жеке жұмыс істеуге мүмкіндік алады.
Сонымен, білім беру жүйесін ақпараттандыру – электрондық оқулықтарды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарылатуды көздейді.
Бұрынғы оқыту технологиясының негізінен сөз арқылы мәлімет беруге
сүйенетіні белгілі. Ал бірақ адам жадында кез келген мәлімет басқаша жинақы
түрде сақталатынын ғалымдар анықтаған болатын, онда олар компьютерлік
технологиялар арқылы оңай көрсетілетін көрнекті бейнелер, дыбыстар немесе
схемалар тәрізді күйде орналасады екен.
Осыған орай болашақта электрондық кітапханалар ұйымдастырылып, онда
оқыту процесінде қолдануға ұсынылған электрондық басылымдар, арнайы
әзірленген оқу құралдары мен әдістемелік нұсқаулар болуы тиіс.
Қоғамның заманға сай әлеуметтік-экономикалық өмір сүру шарттары
мамандарды сапалы дайындауда өз қажеттіліктерін алға қояды. Жоғарғы оқу
орындарында оқыту барысында студенттерде мамандыққа сәйкес білімдер аясына
жатпайтын білім мен біліктердің кең ауқымын игеруге деген себепкерлікті
тудыру қажеттілігін профессор-оқытушылар құрамы түсіну керек. Бір уақытта
бірнеше мамандыққа оқыту қазіргі кезде мүмкін болып қана қоймады, бұл
қажеттілікке айналды [7].
Мемлекеттік білім беру стандарттарына сәйкестікті талап ету оқытушы
үшін бірінші орынға студенттердің өзіндік жұмысын қамтамасыз ету,
ұйымдастыру және басқару мәселелерін шығарды. Соңғы жылдары Қазақстан
Республикасы білім және ғылым Министрлігінің енгізген нормативтік
жаңашылдықтары және 1997 жылы елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан
Республикасында біртұтас ақпараттық кеңістік қалыптастыру туралы Жарлыққа
қол қоюы ЖОО-да оқу үрдісін қайта бағыттауға мүмкіндік берді. Студенттердің
өзіндік жұмысын қамтамасыз ету бөлімі заманауи ақпараттық технологияларды,
ең алдымен, комьютерлік технологияларды қолдануға бет бұрды.
Электронды оқулықтың мүмкіндіктері студенттің тұлғалық дамуына,
мамандардың сапалы дайындалуына ерекше әсер етеді, адамды ақпараттық қоғам
жағдайында дағдыларын қалыптастырып, қамтамасыз етуі:
• эстетикалық тәрбие алуы (мысалы, мультимедиа технологиясының,
компьютерлік графиканың мүмкіндіктерін қолдану есебінен);
• қарым-қатынас қабілеттерін дамыту;
• күрделі жағдайда шешімдер ұсыну немесе қолайлы шешім қабылдай білуді
қалыптастыру;
• физикалық тәжірибелік - зерттеу жұмыстарында іскерліктің дамуы;
• ақпараттық мәдениет пен ақпараттық жетістіктерді қалыптастыру.
Электрондық оқулықтар тиімділігі мен нәтижелілігін сөзсіз
жоғарылатқан, оқыту процесін іске асыратын оқу құралы ретінде ғана емес,
сонымен қатар оның сапасын арттырады:
• қоршаған орта тану құралы;
• студенттің тұлғасын дамыту құралы;
• оқыту аймағы (мысалы, физика курсын меңгеру аймағы);
• ақпараттық-әдістемелік қамтамасыз ету құралы;
• алдыңғы педагогикалық технологияларды тарату мақсаттарында қатынас
құралдары;
• компьютерлік тестілеу мен психологиялық сараптама жасау, оқу
қызметінің нәтижелерін түзету, бақылау процестерін автоматтандыру
құралдары;
• студенттердің өзіндік, ғылыми-зерттеу жұмыстары мен интеллектуалды
ойындарын ұйымдастыру құралдары.
Электрондық оқулықтың негізгі қасиеттері:
• жинақылық – бұл үлкен көлемдегі материалдардың аз көлемде
жинақы түрде берілуі;
• жүйелілік – ақпараттың белгілі бір жүйеде берілуі;
• эстетикалық безендірілуі – мәтінмен бірге аудио-видео
бейне түрінде ақпаратты қабылдауы;
• жылдамдылығы және т.б. – мұнда студенттің кез-келген
тақырыпты тез әрі жылдам іздеп таба алуы мен қабылдауы.
Білім берудің дамуының қазіргі кезеңінде электрондық білім беру
ресурсын ендіру оқытуды жаңа белеске көтерді. Студенттердің ізденісін,
танымдық қызығушылығын жоғарылатуға мүмкіндік жасайды.
Электрондық оқулықты терістейтін және оны қабылдамайтын студенттер
кемде-кем. Материалдың көрнекілігі, компоненттердің бір-бірімен байланысы,
жүйелілігі олар үшін оқу үдерісінде көмекші құрал екені сөзсіз. Материал
көрнекті болу үшін мәтінмен бірге, видеобейнелерді, дыбыстарды,
анимацияларды қосқан жөн.
Электрондық оқулықты рәсімдеуге қойылатын талаптар:
1. Электрондық оқулықтың рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру
үшін қолайлы және эстетикалық түрде берілуіне мүмкіндік жасауы
керек. Мәтіндік материалдың көлемі студентті жалықтырмау үшін
сөздердің саны шектеулі болу керек.
2. Мәтіннің шрифті ГОСТ 7.83-2001-на сәйкес эргономикалық
көрсеткіштердің талаптарын есепке ала отырып, таңдалыну керек.
Шрифтің түрі мен мөлшері сияқты мәтіндік сипаттамалар
Электрондық оқулықтағы ақпараттың оқылуына айтарлықтай әсер
етеді. Электрондық оқулықтың беті бір-бірінен өзгеше, қарама-
қарсы болатын шрифтерді аз қамту керек. Беттің негізгі мәтінінде
кертіксіз шрифттерді (Arial...) қолдану ұсынылады. Біркелкі және
сәндік шрифтерді қолдану тек қана қажет болған жағдайда
ұсынылады.
3. Электрондық оқулықтағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай
қабылдауды қамтамасыз және материалдың жеңіл игерілуіне және
эстетикалық түрде ұсынылуына көмектесу керек. Қара фондарда ашық
түсті мәтінді тек қана ол анық көрінетін болса пайдалануға
болады, ал анық көріну үшін мәтінді түгелдей қалың шрифтпен
рәсімдеу қажет. Қара фон ешқандай жағдайларда болмау керек.
Шрифтің түсін стандартты қара, қою-жасыл немесе қою-көк қылып
жасау керек. Қызыл шрифті тек қана кейбір тақырыптарды және ең
маңызды ақпаратты ерекшелеу үшін пайдалануға болады.
4. Электрондық оқулықтың мақсаты мен міндеттеріне қатысты негізгі
мазмұны назардың ортасында болу керек. Фондық мазмұнға ең аз
назар аударылу керек. Оқу материалды көзбен қарап қабылдау жеңіл
болу үшін негізгі мазмұнда азат жолдар үлкен болмау керек.
5. Электрондық оқулықтағы графика оқытудан алаңдатпай, оқу
материалды жеңіл меңгеруге көмектесу үшін қолданылу керек.
Ұлттық және мәдениеттік ерекшеліктермен байланысты діни, саяси
және басқа материалдарды жариялауда суреттерді өте мұқият
іріктеп алу қажет. Анимациялар мен фильмдер оқушының талабы
бойынша негізгі мазмұнына ену керек.
6. Электронды оқулықтың басқару элементтері оқушының назарын
негізгі оқу материалынан жалтартпайтын, түсінікті бірмәнді және
қарапайым болулары керек.
7. Ашық ортада шығарылған электронды оқулықтар үшін графикалық
объекттердің және аудио-видео материалдың саны минималды болу
керек, себебі олар компьютердің жадында көп орын алады және
оларды алу кезінде желідегі компьютерлердің арасындағы байланыс
арнасының жылдамдығы кризистік параметр болып табылады
8. Электронды оқулықтарда көрсетілу жылдамдығы өте дәл болуды талап
ететін кез келген анимация компьютердің стандартынан тәуелді
болмау керек.
Оқу үрдісін ақпараттық қамтамасыз етудің нәтижелі тәсілдерінің бірі
ЖОО-да оқу-әдістемелік кешендерді (ОӘК) енгізу болып табылады. ОӘК-ді
құрудың білім беру мекемелерінде әр түрлі пәндерден оқу-әдістемелік
жинақтарды (ОӘЖ) және т.б. енгізумен тарихи байланысы бар. Әдетте, осындай
ОӘЖ жеке оқу-әдістемелік модульдерден (ОӘМ) тұрды және алдын-ала әзірленген
жоспармен қатар, оқытушыға дайын модульдерден оқу жоспарын өз бетінше
құруға мүмкіндік беретін техникалық және әдістемелік құралдардан құрылды
[8].
Кез-келген күрделі жүйелерді құру кезіндегідей, электрондық оқулықты
дайындаудың жетістігі құрушының шеберлігіне байланысты. Электрондық
оқулықтағы теориялық материалдар студентке түсінікті және ықшам түрде
болуы керек. Қазіргі кезде электрондық оқулыққа қойылатын талаптар өте
жоғары деңгейде. Оның кейбір элементтері тұрақты:
• Теориялық материал – электрондық оқулықтың негізгі элементі, ол
модулдік технология негізінде құрастырылады. Материалдар компьютердің
мультимедиалық мүмкіндіктеріне байланысты дыбыспен, анимациялық
бейнелермен көркемделуі тиіс, динамикалық кестелер мен сызбалар
студенттің материалды қабылдауын жеңілдетеді. Теориялық материал
құрылымы бір – бірімен байланысқан элементтер жиынтығы ретінде
көрсетіледі. Теориялық материал таңдап алынған оқу курсы бойынша
мазмұны түсінікті, нақты, толық және қарама-қайшылықсыз болатын
көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және бұрын өткен сабақта қабылданған
білімді қайталамай өздігінен оқу, тапсырманы жасау және білімді
бақылау үшін жеткілікті болуы керек.
• Бақылау сұрақтары әр тақырыптың соңында берілуі тиіс, себебі студент
сұрақтарға жауап бере отырып, өз алған білімін тексере алады.
• Тест – электрондық оқулықтың ең қарапайым элементі, сонда да
құрастырушы үшін сұрақтарды таңдау мен оларды құрау біраз қиындықтар
туындатады. Сұрақтар дұрыс құрастырылған және түсінікті болса,
студенттің жауап беру деңгейі жоғары болады.
• Глоссарий – электрондық оқулықтың базалық элементі, электрондық
оқулықтағы терминдерге түсініктеме берілуі тиіс.
• Электронды оқулық мынадай жағадайларда тиімді:
• тез арадағы кері байланысты қамтамасыз етеді, яғни интерактивті болып
табылады;
• қажетті ақпаратты тез табуға көмектеседі, іздеу жай оқулықта қиынға
түседі;
• гипермәтіндік түсіндірмелерге бірнеше рет енген кезде уақытты
үнемдейді;
• экранға мәтінді шығарып ғана қоймай, сонымен бірге көрсетеді және
үлгілейді және т.б. – осында мультимедиалық технологиялардың
мүмкіндіктері мен артықшылықтары белгілі болады;
• нақты тарау бойынша нақты тұлға үшін ең сәйкес келетін білімді
тексеру;
• интернет көмегімен қажетті ақпаратты жаңартуы мүмкін.
Компьютерлік өнімдер нарығында күннен күнге оқыту программалары,
электрондық оқулықтар саны көбеюде. Электрондық оқулықтың дәстүрлі құрамы:
оқу материалы, практика, тест, глоссарий.
Электрондық оқулықтар экран бетінен оқылатындықтан, оның өз
ерекшеліктері бар:
1. экранда оқулық мәтіні фреймдерде болғаны жөн. Фреймнің орнына
қалқымалы терезелерді орналастыруға болады: суреттер, анықтамалар,
нұсқауыштар, түсініктемелер.
2. материалды түсіну, меңгеру, есте сақтау үшін техникалық
мүмкіндіктерді қолдану керек: дыбыс, түс, иллюстрациялар;
3. бөлімдер кітапқа қарағанда қысқа болуы керек;
4. Бір фреймде міндетті түрде керекті тақырыпқа тез ауысу үшін
мазмұны орналасқаны жөн;
5. Түйінді сөздер мен терминдерге гиперсілтеме жасаған дұрыс,
себебі осы сөздердің мағынасын ашатын түсініктемелер көп көмек жасайды;
6. Оқулықта бағдарды жоғалтпас үшін электрондық беттерде
колонтитулалар мен тақырыптар болуы керек.
Дәстүрлі мағынасында ОӘК – бұл тәжірибе жүзінде жүзеге асырылуы тиіс
оқу-тәрбие үрдісін жүйелі сипаттаудың жобасы болатын барлық оқу-әдістемелік
құжаттардың (жоспарлар, программалар, әдістемелер, оқу құралдары және т.б.)
жиыны, ол мамандарды даярлауды басқарудың дидактикалық құралы болып
табылады.
Ақпараттық технологиялардың дамуына байланысты мектептер мен ЖОО-ның
оқу үрдісіне программалық құралдарды енгізудің нәтижелілігін жоғарылату
және оқытушылардың жаңашылдық педагогикалық тәжірибесі мен әдістемелік
қолдауын тарату мақсатында электрондық оқу-әдістемелік кешендерді (ЭОӘК)
құру идеясы пайда болды [9].
Жоғарғы және дипломнан кейінгі білім берудегі оқыту қызметінің
заманға сай шарттары оқу үрдісіне электрондық оқытудың кіріктірілуімен және
дамуымен сипатталады. Электрондық оқытуға сандық, мультимедия, виртуалды
және желілік технологияларды қолдану жатады.
Мамандандырылған әдеби ақпарат көздерінің мәліметтеріне сәйкес
электрондық оқыту (ЭО) термині Интернет, жергілікті Интранет желісі,
электрондық пошта немесе CD-ROM арқылы интерактивті, қашықтан білім алу
форматында оқытуды білдіреді. ЭО-ды ойлап тапқан және алғаш құрған
авиаторлар болып саналады, бұл олардың жұмыстарының ерекшеліктері орталық
бөлімнен қашық орналасқан қызметкерлерді оқытуды талап етуімен байланысты
болды.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: оқыту үрдісін
“Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2007-2013 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру туралы шаралар жоспарын”
орындау барысында жоғары оқу орындарының оқу әдебиеттеріне 100 млн. теңге
көлемінде қаржы бөлінді . Оған 134 түрлі оқулық, оның ішінде 65-і қазақ
тілінде әзірленіп, баспадан шығарылды. Аударма оқулықтар – 9, сатып
алынған дайын оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендер – 565 аталым,
оныңқазақ тіліндегісі – 81. Баспадан жаңадан шығарылған және сатып
алынған оқулықтар республиканың жоғары оқу орындарына таратылып берілді.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту.
Компьютерлік оқыту үрдісінің құрылымдық байланыстарын қарастырайық
(сурет 1).
Сурет 1. Компьютерлік оқыту үрдісінің құрылымдық байланыстары
Бұл құрылымның құраушы элементтері мұғалім, студент, дидактикалық
материалдар мен дербес компьютер (сурет 1). Осы элементтердің барлығы да
бір-біріне өзара әсер ететін ақпараттар ағынымен байланысқан. Осы құрылымда
алғашқы маңызды аспект ролін мұғалім мен студенттің компьютерлік
сауаттылығын қамтамасыз етуі, яғни олардың компьютермен және оныңсыртқы
құрылымдарымен жұмыс істей білу деңгейлері, компьютердің жалпы қызмет ету
принциптерін түсінуі, осы жүйенің жалпы мүмкіндіктерін ұғынуы саналады.
Дәстүрлі оқыту меңгерудің 4 деңгейінің (репродуктивтік, алгоритмдік,
эвристикалық, шығармашылық) тек алғашқы екеуін ғана қамтиды, нәтижесінде
материалдар жеткілікті дәреже меңгерілмейді, білімнің жүйелілігі,
беріктілігі қалыптаспайды. Компьютердің көмегімен тақырыпты оқу, зерттеу
негізінде меңгеруді эвристикалық және шығармашылық деңгейге жатқызуға
болады. Студенттер электрондық оқулықтан оқығанын, көргенін есіне түсіре
отырып отырып тақырыпқа берілген тест сұрақтарын шешеді. Ал электрондық
оқулықта тест сұрақтары күрделенген тест және жеңілдетілген тест түрінде
болады. Қорыта айтқанда компьютерді сабақта қолдану барысында студенттер:
1. Қарастырылып отырған тақырыптың мағынасын терең түсінеді;
2. Студент жұмысты орындау барысында ғылыми зерттеу жұмысына
тартылады, оның бойында зерттеушілік қабілет пен ынта қалыптаса
бастайды.
Электрондық оқулық жеткілікті дәрежеде күрделі программа болып
табылады. Сондықтан да қателерге тексеруге мұқтаж деп айтсақ та болады.
Сынақтан өткізудің екі түрі бар:
• альфа-сынау (alphatesting) – бета-сынау алдында жүргізілетін
сынау түрі. Жүзеге асырылған модульдер мен функциялардың
жұмысынан қателерді табу мақсатында программаға тексеру жүргізуді
болжайды. Альфа-сынауға қатысушы программаны сынау жөніндегі
ешқандай ақпаратты басқаларға ашуға құқығы жоқ.
• бета-сынау (betatesting) – электрондық оқулықтың дайын нұсқасын
қарқынды түрде қолдану үшін оның технологиясының сатыларындағы
қателерді максималды түрде табуға тырысады. Оқулыққа нарыққа
шықпас бұрын қателердің барлығын жою керек.
1.3 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы
Электрондық оқыту құралдарын ғылыми негізделген түрде байланыстыру тек
оның қайта құрылуы мен түпкілікті жақсаруына ғана емес, түбегейлі түрде
жаңа, әлдеқайда нәтижелі білім беру жүйесінің орнығуына алып келуі мүмкін.
Қалыптасқан жағдайда электрондық технологиялар бойынша оқитын студенттер
мен тыңдармандарды әдістемелік және дидактикалық қамтамасыз ету мәселесінің
барынша толық шешімі және оқытудың дәстүрлі түрлерінде айтарлықтай толық
шешімі жергілікті, сондай-ақ желілік жағдайда электрондық оқу-әдістемелік
кешендерді (ЭОӘК) құру және жобалау болып табылады.
ЭОӘК электрондық тасушыларда орналастырылатын және ақпараттық-білім
беру ортасында тұлғаға бағытталған оқытудың негізгі жағдайларын жүзеге
асыру мақсатында орындалатын нақты пәндік қызметті игеру құралы болып
табылатын ғылыми-педагогикалық, оқу-әдістемелік, программа-техникалық
жабдықтаудың кіріктірілген жиынын білдіреді. Берілген материалдардың
арналуы мен көлеміне байланысты ЖОО-да оқу-әдістемелік жабдықтауды әртүрлі
күрделілік деңгейлеріне бөледі:
- жалпы мамандық үшін;
- пәндер тобы үшін;
- жеке пән бойынша және т.с.с.
Пән бойынша электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамына төмендегі
элементтер кіреді:
1. Типтік бағдарлама.
2. Жұмыс бағдарламасы:
- алғы сөз;
- дәріс сабақтарының мазмұны;
- СОӨЖ өткізудің әдістемелік жоспары;
- СӨЖ тапсырмалары;
- әдебиеттер тізімі;
- қорытынды емтиханға дайындалуға арналған бақылау сұрақатары;
- курс саясаты;
- бағалау критерийлері (рейтингтік бақылау жүйесі);
- ағымдық, аралық және қорытынды бақылау кестесі.
3. Дәріс сабақтарының әдістемелік құраушысы.
4. Демонстрациялық және қосалқы материалдар кешені.
5. СОӨЖ-нің (студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмысы)
әдістемелік құ раушысы.
6. Ағымдық, аралық және қорытынды бақылауды өткізуге арналған
материалдар.
7. Жобаларды орындауға әдістемелік кеңестер.
8. Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілуінің картасы.
Пәннің типтік бағдарламасын Білім Министрлігі бекітеді, ол курстың
жұмыс бағдарламасын құруға негіз болады. Типтік бағдарлама бес жылда бір
рет бекітіледі. Ал жұмыс бағдарламасы ЖОО-ның, мамандықтың ерекшеліктерін
есепке алуы тиіс және экономикада, әлеуметтік салада және бизнес-ортада
болып жатқан өзгерістерді ескеріп, жыл сайын дамытылып отыру керек.
Пәннің жұмыс бағдарламасыноқытушы құрастырады. Бағдарлама міндетті
түрде кафедра отырысында қарастырылады.
Жұмыс бағдарламасын алғы сөз бастайды. Ол келесі элементтерден тұрады:
- курсты оқудың өзектілігі мен қажеттілігі;
- курстың мақсаты мен міндеттері;
- курстың пререквизиттері мен постреквизиттері;
- курстың ұзақтығы.
Курстың өзектілігін сипаттағанда пәнді оқудың қажеттілігі мен уақыт
талабына сәйкестігінің студенттер қызығушылығын тудырарлық дәлелдерін табу
керек. Берілген курс арнайы пәндер жағдайында олардың болашақ мамандар
ретінде қалыптасуында үлкен рөл атқаратынын және жалпы білім беретін пәндер
жағдайында топтық жұмысқа баулитынын, кең дүниетаным қалыптастыратынын атап
өткен ерекше маңызды.
Курстың мақсаты мен міндеттерін сипаттау да аса маңызды. Олар арқылы
студенттер қандай білімдер мен біліктерді меңгеретіні, олар қандай
экономикалық және әлеуметтік функцияларды өз бетімен атқара алатыны
түсінікті болу керек.
Алғы сөздің келесі элементіпререквизиттер мен постреквизиттерді –
сәйкесінше берілген пәнді оқуға дейін және оқудан кейін меңгерілуі міндетті
пәндерді сипаттау болып табылады. Оларды сауатты сипаттау берілген пәнді
оқудың маңыздылығы мен қажеттігін ерекшелеуге мүмкіндік береді.
Алғы сөздің келесі элементі – курстың ұзақтығы, ол пәнді меңгеруге
қажет болатын кредит-сағаттар санын дәл есептеуді қарастырады.
Келесі кезең - СОӨЖ (Office Hours) құру. Әрбір СОӨЖ-ге дәріске
кірмеген және қандай да бір сұрақтарды тереңдетуге, кейбір жағдайларды
талдау, шешімдерді қабылдау біліктіліктерін қалыптастыруға септігін
тигізетін материалдар әзірленуі керек. СОӨЖ өткізудің қалыптасқан
әдістемесі өте маңызды [10].
СӨЖ-дің тиімділігі көп жағдайда оның әдістемелік қамтамасыз
етілуіне,яғни оқу әдебиетінің, әдістемелердің, Интернет ресурстарының
баршылығына және оқу залының мүмкіндіктеріне байланысты.
Оқытушы жұмысының тұрақты жаңартылатын бөлігі әдебиеттер тізімі болып
табылады. Ол екі бөліктен тұрады: негізгі және қосымша әдебиеттер. Негізгі
әдебиеттер тізімі әдетте үлкен болмайды: екі-үш іргелі кітап және
нормативтік-құқықтық база. Қосымша әдебиеттер өзіндік жұмысты орындауға
негіз болу керек.
Әрбір пәнді оқу кредиттік технология ережелері бойынша емтиханмен
аяқталады. Ол тест, кешенді емтихан, т.б. түрде өткізілуі мүмкін. Қалай
болғанда да студент қорытынды емтиханға дайындалуға арналған сұрақтармен
қамтамасыз етілуі керек.
Студенттерге қойылатын талаптар жүйесі(курс саясаты):
Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді дайындау үлгілік оқу
бағдарламасына сәйкес әзірленген жұмыс оқу бағдарламалары бойынша жүзеге
асырылады.
Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің негізін төмендегі бөлімдер құрау
керек:
1. басқару модулі (аңдатпа, жұмыстық оқу жоспары, оқытушы қолданатын
техникалық және программалық құралдар тізімі, оқу үрдісінің
қатысушыларына нұсқаулар мен кеңестер, пән бойынша жұмыс бағдарламасы,
студенттерді тіркеу және т.с.с.);
2. оқыту модулі (қатты жинақтаушылардағы және электрондық түрдегі, оның
ішінде гипермәтіде жазылған оқулықтар мен оқу құралдары,
презентациялық оқу құралы, әртүрлі тәсілдермен басып шығарылған, курс
бойынша бағдар беретін және барлық ақпараттық қолдау құралдары бойынша
іздеуді жеңілдететін дәрістердің қысқаша конспектісі, әдістемелік
нұсқаулар, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
әдістемелік-оқыту кешенін құру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
Ібөлім. ЭЛЕКТРОНДЫҚ БАСЫЛЫМДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРҒА ҚОЙЫЛАТЫН
ТАЛАПТАР ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .. 6
1.1 6
Жаңабуынныңкомпьютерлікоқу-әдістем еліккешені ... ... ... ... ... ... .
.
1.2Электрондық
басылымдаржәнеолардыңкәдімгіоқытут ехнологияларынанартықшылығы ... ... 13
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
1.3 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы ... ... 20
II бөлім. ADOBE FLASH ОРТАСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕУ ... ... ... ... ... 41
2.1 Қолданбалы интерфейстің 41
ұйымы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Интерактивті мультимедиялық қосымшаны құру 52
мүмкіндігі ... ... ... ..
2.3 ActionScript жөнінде жалпы 67
мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4
Информатикапәнібойыншаэлектронды қоқытукешеніндайындау ... ... ... .. 71
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 76
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 77
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі компьютерлік технологиялардың даму деңгейі дәуірдің
коммуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды,
сапалы және бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғы
шарттары болып табылады. Қоғамды ақпараттандыру үрдісі болашақ мамандардан
ұдайы ізденуді, ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды кәсіби
салада қолдана білуге машықтандыруды, қажет ақпаратты, ақпарат көздерінен
таба білу мен өңдеуді, шығармашықпен ойлауды және шешім қабылдауды талап
етеді. Мультимедиялық технологиялар әртүрлі типті мәліметтерді дайындау,
өңдеу, біріктіру, ұсыну әрекеттерін ақпараттық және бағдарламалық
жабдықтарды пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер
жиынтығы. Мультимедиялық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес
компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедия статикалық,
динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске
асырады.
Оқыту процесінде электронды оқыту құралдарын пайдаланып білім берудің
әртүрлі аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті
аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Қазіргі кездегі ақпараттық
қоғам жоғарғы оқу орындардың алдына төмендегідей қабілетті мамандарды
тәрбиелеуді талап етеді:
- Өз бетінше керекті білімін ала алатын және оны практика жүзінде
қолдана алатын;
- Өз бетінше сынмен ойлауға, нақты жағдайда туындайтын мәселелерді
көре білетін және оларды шешу жолдарын іздей алатын;
- Ақпаратпен сауатты жұмыс істеуге қабілетті;
- Әр түрлі әлеуметтік топтарда, ұжымда жұмыс істей алатын;
- Өзінің өз бетінше ой – өрісін, мәдени деңгейін дамыта алатын маман
болуы қажет.
Электрондық көмекші құралының практикадағы жасаған жұмыстарының
маңыздылықтары дипломдық жұмысының маңыздылығы болып саналады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Компьютерлік жаңа технологиялардың
жетістігі мол, графикалық мүмкіндігі жоғары анимациялық қозғалыстарды
көркем бейнелей алатын Adobe Flash қолданбалы бағдарламасын пайдалана
отырып Adobe Flash-те Информатика курсы бойынша оқытудың электронды
әдістемелік-оқыту кешенін құру
Зерттеу мәселесі. Бүгінгі таңда технологияның қарқынды дамуына
байланысты компьютерлердің графикалық мүмкіндіктері күннен-күнге үлкеюде.
Қазіргі компьютерлердің мүмкіндігіне байланысты программалар да аз жасалып
жатқан жоқ. Соның ішінде, анимация жасауда көп қолданысқа ие Adobe Flash
программасы. Бұл программаны көбінесе Web сайттарды құруда көп қолданады.
Соңғы кезде электронды оқыту өнімдері нарығында, Adobe Flash технологиясы
ең жаңа және кең қолданылып жатқан технология болып табылады.
Зерттеудің нысаны. Adobe Flash программасында Информатика пәні
тақырыптары бойынша жасалынған мультимедиялық электронды көмекші
құралдарын пайдалана отырып жұмыс жасаудың негізі болып табылады.
Зерттеудің мақсаты. Электрондық оқыту бағдарламаларын жасаудың
мақсаттарын, мазмұнын, әдістерін, формаларын, құралдарын және оларға
қойылатын талаптар кешенін анықтау.
Зерттеу пәні. Информатиканы оқытуда Adobe Flash Professional CS5
бағдарламасын қолдану.
Зерттеудің болжамы. Егер сабақтарды ұйымдастыру үшін ашық интерактивті
тапсырмалардың компьютерлік бағдарламалары және оны қолданудың әдістемесі
жасалса, онда студенттің білімді меңгеру сапасы артады, өйткені бұл
жағдайда жүйелі, жеке іс-әрекеттік және дербестік тәсілдер жүзеге асып,
олардың оқуға деген қызығушылығы мен саналылығы артады.
Зерттеудің міндеттері. Білімді ақпараттандыру саласы бойынша
ақпараттық технологияларға негізделген білім беру стандарттарына, оқыту
әдістері мен оқу бағдарламаларына ғылыми талдау жүргізу негізінде
Информатика пәнін оқыту қызметін анықтау. Оқытуда білім берудің
дидактикалық негіздерін анықтау арқылы студенттердіі танымдық іс-
әрекеттерін ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде ұйымдастыру
мен басқарудың тәсілдерін айқындау.
Зерттеу әдістері. Adobe Flash Professional CS5 бағдарламасы.
Зерттеудің практикалық базасы. Оқытудың электронды әдістемелік-
оқыту құралын орта мектепте және ЖОО-да Информатика пәнінен қолдануға
болады.
Зерттеулердің ғылыми жаңалығы. Электрондық оқыту құралдарын жасауда
дұрыс жолды пайдалану жағдайында тек қарапайым тілдесу ғана алынып
қоймайды, студенттің тұлға болып дұрыс қалыптасуы мен мотивацияны дамыту
үшін жағдай жасалатын педагогикалық тілдесу алынып, студентке ыңғайлы көңіл-
күй қамтамасыз етіледі.
Зерттеудің теориялық - әдіснамалық негіздері. Электрондық оқыту
құралдарын жасауда пайдаланатын ақпараттық технология бірнеше басты
қызметтерге негізделеді, олар:
• қабылданатын оқу ақпараттарының саналығы мен тереңдігін қамтамасыз
ететін көрнекілік, түсініктер мен ұғымдардың қалыптасуы;
• ақпараттық, өйткені, оқу құралдары - қандай да бір ақпаратты
тасымалдаушы білімнің негізгі көзі болып табылады;
• оқыту үдерісіне ыңғайлы жағдайлар жасайтын, демонстрация, өзіндік
жұмыс ұйымдастыратын үйренгіштік қызмет.
Дипломдық жұмысының құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс екі
бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Дипломдық жұмыс құрамында 3 кесте және 35 сурет бар.
I бөлім. ЭЛЕКТРОНДЫҚ БАСЫЛЫМДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
1.1 Жаңа буынның компьютерлік оқу-әдістемелік кешені
Жаңа буынның компьютерлік оқу-әдістемелік кешені - оқу және
әдістемелік бағыттағы көпқұрамды өзара байланысқан біріңғай электрондық
құралдар оқу-әдістемелік кешенін құраушысы ретінде компьютерлік оқу
әдістемелік құралдары, соның ішінде телекоммуникациялар жүйесінде таралатын
білім алушылардың психологиялық – жас ерекшеліктерін ескеретін және олардың
белсенді түрде шығармашылықпен айналысуға біліктілік пен дағдыны сондай-ақ
оқу процесін жүргізуге қажет педагогтарға практикалық әдістеме береді.
Компьютерлік оқу әдісі құралдар жаңа буынның кіретін көркемдік
бейнелілігімен, ақпараттық көптігімен ақпараттық және телекоммуникациялық
технологиялардың ең жоғарғы жетістіктерімен әдістемелік құралдар
сапасындағы техникалық орындаушылық сипатында логикалылығымен,
реттілігімен, көрнекілігімен сипатталуы қажет.
Толығымен оқыту жүйесіне қолданатын оқу-әдістемелік кешені мен оның
құраушыларын келесі түрге бөлуге болады:
• Оқу-әдістемелік кешені берліген оқу пәні бойынша Қазақстан
Республикасы ғылымы мен Білім беру министрлігінің бағдарламалары
мен стандарттарына сәйкес оқытуды дәстүрлі жүйеде пайдалануға
арналған;
• Оқу-әдістемелік кешені факультативтік жұмыста пән бойынша
білімін тереңдетуге арналған;
• Оқу-әдістемелік кешені үйдегі жаттықтырушы;
• Оқу-әдістемелік кешенін оқу әрекетінің нәтижесін бағалаушы және
қадағалаушы;
• Оқу-әдістемелік кешені (оқу-әдістемелік кешені құраушылары)
ақпаратты-анықтамалық және энциклопедиалық сипатта;
Әдістемелік бағыттар бойынша жаңа буынның компьютерлік ОӘК және оның
құраушыларын келесі түрде топтастыруға болады:
• үйретуші (білім береді, біліктілікті қалыптастырады, оқу немесе
практикалық әрекеттерге дағдыны меңгеруге қажетті деңгейімен
қамтамасыз ету);
• жаттықтырушы (өтілген материалды бекіту немесе қайталау,
біліктілік пен дағдылардың әртүрлі тегін өтеу үшін арналған);
• бақылаушы (оқу материалын меңгеруді бақылау мен өзіндік бақылау
деңгейі үшін арналған);
• ақпараттарды-іздестіру мен ақпаратты-анықтамалық (ақпаратты
тұрақтандыру бойынша біліктілік пен дағдыны қалыптастырады,
мәліметтерді хабарлайды);
• демонстрациялық (зерттелетін объектілерді, құбылысты зерттеу мен
үйрену мақсатындағы процестерді көзкөрімдеу);
• имитациялау (нақтылықтың анықталған аспектісі, оның құрылымдық
немесе функционалдық сипаттамасын үйренуге мүмкіндік береді);
• зертханалық (жойылған эксперименттерді нақтылы құрал-
жабдықтармен өткізуге мүмкіндік береді);
• модельдеуші (объектіні, құбылысты оны зерттеу мен үйрену
мақсатындағы процестерді модельдеуге мүмкіндік береді);
• есеп-қисаптың (әртүрлі есеп қисаптарды автоматтау және басқа да
операциялар);
• оқу-ойыны (оқыту әрекетін ойын түрінде жүзеге асыратын оқу
жағдайларын құру үшін арналған);
• ойын (есте сақтауды дамыту, реакцияны және де басқада сапаларды
бос уақытта ұйымдастыруға арналған);
Оқу-әдістемелік кешені материалын баяндау пішіні бойынша және олардың
құраушылары конвекциялық, бағдарланған, проблемалық, комбинацияланған
(универсалды) болып бөлінуі мүмкін:
• конвекциялық оқу-әдістемелік кешені классикалық педагогика
дәстүрлерін бекітуге сәйкес және энциклопедиалық немесе
монографиялық сипаты бар;
• бағдарламаланған оқыту-әдістемелік кешені стимул реакция
жүйесі бойынша оқытуға негізделген. Мұндай ресурстар
тармақталған немесе сызықтық бағдарламалар мен білім алу
негізімен әдісін және олардың мамандандырылған дағдымен өзара
әсерінің сырын алуға, ең әуелі оқытылғандармен өз бетінше жұмыс
істеуге бағыт көрсетеді.
Детерминделген оқу-әдістемелік кешенін өңдеушімен өзара әсерлесу
әдісімен мазмұны, параметрлері анықталатын, пайдаланушы өзгерте алмайтын
компьютерлік оқу-әдістемелік комплексі.
Детерминделмеген оқу-әдістемелік кешені пайдаланушының дайындық
деңгейімен мақсатымен оның қызығушылығына сәйкес өзара әсерлесу әдісі мен
мазмұнын, параметрлерін тура немесе жанама қалыптастырады.
Барлық өзгерістер ақпараттар және өңдеушімен анықталатын
алгоритмдердің көмегімен өндіріледі.
Оқу-әдістемелік кешені әр түрлері мен материалдары оларды құру үшін
қажетті, олардың дидактикалық потенциалы деңгейінен шығатын, төрт негізгі
тобында біріккен болуы мүмкін.
Оқу-әдістемелік кешені пайдалану мақсаты жоғарғы мамандандырылған
білім беру жүйесінде нақтыланады:
• оқу әрекетінің түрлерін іздеу, жиын, сақтау, талдау, өңдеу сәйкес
ақпараттардың берілуін автоматтандыру;
• зертханалық эксперименттер нәтижесінің өңделуін автоматтандыру;
• курстық және түлектік жобалардың, бақылау тапсырмаларын орындау
процесіндегі басқа ақпараттық өңдеу мен есептеулерді автоматтандыру;
• жобалау мен конструкциялауды автоматтандыру;
• оқу процесіне қатынасушылар арасындағы оперативті әрекетті және
интерактивті диалогты ұйымдастыру;
• имитация және күрделі объектілердің жұмысын модельдеу, әртүрлі
құбылыстардың және нақты жеделдетілген немесе баяулатылған уақыт
масштабындағы процестердің ағып жатуы;
• пәндік виртуал ортадағы тренинг көмегімен болашақ мамандандыру
әрікетіне дайындық;
• оқу әрекеті нәтижелерінің бақылауын автоматтандыру.
Оқу-әдістемелік кешені төмендегі әдістемелік талаптарды
қанағаттандыруы тиіс:
1. Алуан түрлі нақты техникалық жүйелер мен қондырғыларға және
окыту-әдістемелік кешеніндегі оқу материалына қойылатын
талаптары функционалдыру күрделілігіне байланысты, ойлаудың
әсерлік және бейнелік, зеректік құраушылардың өзара
байланыстарына тірек болып құрылуы тиіс;
2. Оқыту-әдістемелік кешені оқу пәндерін жоғарғы деңгейдегі
иерархиялық құрылым түріндегі ғылыми түсінік жүйесінде дарытумен
қамтамассыз етуі тиіс, әрбір деңгей абстракцияның анықталған
ішкі пәндік деңгейіне сәйкес келуі тиіс, сондай-ақ бірдеңгейлік
секілді, бұл ұғымның деңгейаралық логикалық өзара байланысын
есепке алуды қамтамассыз етеді;
Техника-технологиялық талаптарға жататындар:
1. Интернет-навигация ортасындағы функционалдау, MS Windows 98, Me,
2000 және одан жоғары;
2. Жергілікті (компакт-дискілерде, және басқа сырттан ақпаратты
тасушыларға) және желілік ретінде қызмет ету;
3. Қазіргі құралдарды мультимедиа және телекоммуникациялық
технологиясында максималды қолдану;
4. Жұмысқа қабілеттілігінің орнықтылығы мен сенімділігі;
5. Көпсалылығы (спецификациясында қарастырылған әр түрлі компьютерлік
және басқа ұқсас құралдардағы тұрақты жұмыс);
6. Ақауларға тұрақтылығы;
7. Пайдаланушының рұқсатсыз әрекетінен қорғау;
8. Ресурстарды тиімді және өтемелі пайдалану;
9. Тестілеу;
10. Инсталяциялық және денисталяциялау толықтығы мен сенімділігі,
қарапайымдылығы;
Үшінші буын қашықтықтан және ашық білім алуда информацияның әртүрлі
формаларын пайдаланумен екі жақты қатынасты ұсына отырып, ИКТ құралын
қолданады(мәтін, графика, дыбыс, қозғалмалы кескіндер). Сонымен, қатынас
синхронды режим ретінде (бірмезгілде бейнеконференция мен аудиографика),
сондай-ақ асинхронды (электронды пошта, интернет және компьютерлік
конференция).
Екі жағдайда ИКТ құралын қолдану студенттер мен мұғалімдер арасындағы
студенттердің өз арасында, сондай-ақ студенттермен ақпараттың әртүрлі
көздері арасындағы қатынас кезінде интерактивтік деңгейін көтеруге себепші
болатынын айту маңызды. Қазіргі ИКТ құралдарының ашық және басқада білім
беру түрлері ретінде қолданатын ең негізгілерінің бірі- білім беретін
электрондық басылым болып табылады.
Білім беретін электрондық басылым информатикалаудың барлық
формаларының стратегиясының негізгі бағытының бірі ретінде анықталған.
Электрондық оқу құралын пайдалану мен құру ең басында-ақ екі негізгі
бағытпен дами бастады. Бірінші бағыт төңірегінде әртүрлі оқу пәндері
бойынша автоматтандырылып оқылатын жүйені құрады және пайдаланады.
Білім берудің ашық және басқа да формалары ретінде қолданылатын
қазіргі заманғы ИКТ ең негізгі құралдарының бірі -білім беретін электрондық
басылым болып саналады. Білім беретін электрондық басылымды құру Ресейдегі
білім беру мен информатикалау стратегиясының барлық формаларының негізгі
бағытының бірі ретінде анықталған.
Білім беру сферасындағы ақпараттық қызметтегі индустриялық дамуы,
білім берудің электрондық басылымы мен әдістемелік программамен
қамтамассыз етуді өндіріске қосатын тұтас салалар мен жеке білім беретін
мекемелердің телекоммуникациялық құрылымдарының дамуы және құрылуымен
қатар, білім беру сапасының жүйесі білім беруді информатикалаудың
инфрақұрылымын қалыптастырудың негізін құрайды. Оқыту процесін көтеруде
электрондық құралдар аймағында жүйелік зерттеудің 30 жылдан астам тарихы
бар. Осы уақыт ішінде АҚШ, Канада да, Англияда, Францияда, Жапонияда,
Ресейде және басқа да елдерде ақпараттық және коммуникациялық техниканың
әртүрлі типтеріне бағдарланған оқу орындарында компьютерлік жүйені көп
мөлшерде өңдеген болатын [1].
Шет елдерде әдістемелік программалы – ақпараттық құралдарды құру,
жоғарғы ғылымға сиятын және жоғарғы дәрежелі мамандармен психологтар, пән
мұғалімдері, компьютерлік дизайнерлер және т.б. бірігіп жұмыс істеу қажет
болғандығынан өте қымбат жұмыс болып саналады. Соған қарамай көптеген шет
ел фирмалары компьютерлік оқу жүйесін құру жобасын қаржыландырады да,
өзінің осы аймақтағы жеке құруын жүргізеді.
Соңғы отыз жыл ішінде өзгертіліп болған, оқу электрондық программалық
құралы ұғымында қойылған дәстүрлерден білім берудегі электрондық басылым
ұғымы шығады. Бірінші программалық электрондық құралдарды құру үшін сол
уақыттағы тікелей программалау технологиясы белгілі программалау тілінің
бірін қолданды.
Мұндай жүйе көбінде тек қоршам деген атауға сәйкес келеді: педагог-
құрушылар өзінің оқу әдістемелік материалын деректер базасына және арнайы
тілдердің көмегімен программалауға мүмкіндік беретін авторлық жүйе деп
аталатын автоматтандырылған оқыту жүйесінің өзегі болып табылады.
Компьютерлік технологияны енгізудің екінші бағыты оқытуда адам қызметінің
әртүрлі салаларындағы информатикалау процесімен тығыз байланысты. Бұл
бағыттың төңірегінде жеке оқу компьютерлік программасы, программа дестесі,
автоматтандырылған жүйе элементтері, обьектінің құрамын зерттеу және
математикалық модельдер процесі құрылған. Оқу процесінде мұндай
программалық жүйені қолдану аса массалық сипатқа ие болады.
Білім беру процесін ақпараттандыру – жаңа инновациялық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу - тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарылатуды көздейді. Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен ХХІ
ғасыр – ақпараттандыру ғасыры деп аталады. Қазақстан Республикасы да
ғылыми - техникалық прогрестің негізгі белгісі қоғамды ақпараттандыру
болатын жаңа кезеңіне енді.
Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл
кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты
барлық ақпараттық - коммуникативтік технологиялар педагогтар қызметінің
барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр.
Білім берудің ғылами ақпараттануы оқу үдерісін жаңа белеске көтеруді,
оқу-әдістемелік жұмыстарды жетілдіруді, оқу материалдарын меңгеруге жаңа
дидактикалық тәсілдемелерді жасауды талап етеді. Оқулық оқытудың басты
жабдығының бірі болып табылатындықтан, өзіндік оқытуда оқу ақпараттарының
электрондық тасығыштарының рөлі қарқынды түрде өсуде.
Қазақстан Республикасының жоғары білім беру жүйесі кредиттік жүйеге
көшкендіктен және осыған байланысты оқытудың жаңа технологияларын қолдану
қажеттілігі туындағандықтан, оқыту жүйесінде ақпараттандырудың жаңа
әдістері мен жабдықтарын қолданбау мүмкін емес. Сондықтан да заманауи
ақпараттық және коммуникациялық технологиялар жоғарғы оқу орындарының оқу
үдерісінің басты компоненттердің біріне айналды. Соңғы кездері электрондық
оқулықтардың санын көбейту жоғарғы оқу орындарының өзекті мәселелерінің
бірі болып тұр.
Оқытудың электрондық жабдықтарының санының көп болуы оқытуды
жеңілдетпейді, керісінше, қажетті оқу ақпаратын таңдау мүмкіндігін
күрделендіре түседі. Электрондық оқулықтарды жасау мәселелері көптеген
зерттеулерде (Л.Х. Зайнутдинова, А.Ю.Уварова, А.И. Башмаков, И.А.Башмакова
және т.б.) қарастырылған. Бәрімізге де аян, кейбір электрондық оқулықтар
сын көтермейді, олардың дидактикалық сапасының төмендігі байқалады [2].
Электрондық оқулықты жасағанда студенттің оқу материалын қабылдауының
психофизиологиялық ерекшеліктерін ескеру де өзекті мәселердің бірі болып
саналады. Ақпаратты еске сақтау қабілеті әр адамда әр түрлі, когнитивті
психологияның тәжірибелері мен зерттеулеріне (Д.Андерсон, Э.Лоарер және
т.б.) сүйенсек, көрнекті бейнелерді есте сақтау дәрежесі жоғары екен.
Программалау технологиясы пәнінен электрондық оқулықты жасау кезінде осы
зерттеулерді ескере отырып, әр терминге қатысты суреттер орналастырылды.
Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық
оқулықтарды пайдалану-оқытудың жаңа технологиясының бір түрі. Электрондық
оқулықтарды қолдану барысында студенттердің пәнге деген қызығушылығының
күрт артатыны сөзсіз, себебі студенттер өздеріне қажетті әдістемелік,
дидактикалық көмекші құралдарды ала алады.
Электрондық оқулықтың ең басты артықшылығы, студент пен оқулықтың
элементтерінің арасындағы интерактивті өзара әрекеттесу мүмкіндігі.
Электрондық оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі ашық дамитын
әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге электрондық оқулық оқу
ақпараттарын тасымалдаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты
толық мазмұндалып, әртүрлі қосымшалар, анықтамалы материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға
сілтемелер береді.
Ақпарат деп кей байланыс формаларының белгіленуі немесе материалдық
әлемнің белгілі заңдылық класына бағынатын, және оның адам санасындағы
бейнесі болатын обьектілердің, үрдістердің, құбылыстардың тәуелділіктерін
айтамыз.
Ақпарат мәліметтерге тәуелділігіне, өздерімен жұмыс істеу әдістеріне
байланысты белгілі бір қасиеттермен сипатталады. Солардың маңызды түрлері
төменде көрсетілген:
• ақпарат қоршаған орта туралы өзі келгенге дейін болмаған жаңа
мәлімдемелер береді;
• ақпарат тасымалдаушыда өзінің белгілер мен сигнал түрінде
келетініне қарамастан ақпарат материалды емес;
• белгілер мен сигналдар тек оны танып қабылдай алатын алушы үшін
ғана ақпарат жеткізеді;
• ақпарат физикалық тасымалдаушыдан ажырамайды, сонымен қоса
белгілі бір тасымалдаушыға байланысты емес және белгілі бір тілге
байланысты емес;
• ақпарат дискреттік – ол хабарлама түрінде берілетін нақты
мәліметтерден тұрады;
• сонымен қатар, ақпарат үзіліссіз – ол жинақталып және біртіндеп
дамиды.
Ақпараттың сапасын көрсететін қасиеттер төмендегідей:
- репрезентативтілігі – таңдау дұрыстығы және берілетін құбылысқа
ақпараттың бара-бар құрылуы осылай аталады;
- мазмұндылығы – хабарламадағы семантикалық ақпарат санының
өңделетін ақпараттың көлемінің қатынасына тең болатын ақпараттың
семантикалық көлемі;
- жеткіліктілігі – шешім қабылдау үшін хабарлаушы көрсеткіш
жиынтығының құрамының тығыздығы;
- қол жеткізушілігі – ақпаратты көрсету формасының ыңғайлылығы;
- өзектілігі – ақпараттың сол сәтте қолданудағы құндылық деңгейі;
- құндылығы – нақты мәселелерді шешудегі маңыздылығы;
- түсініктілігі – қолданушының білім деңгейіне ақпараттың
мазмұнының сәйкестігі;
- ықшамдылығы – хабарланатын мәлімдемелердің баяндаулығының
сығылу деңгейі.
Технология сөзі өнер, шеберлік, істей алу дегенді білдіретін гректің
techne сөзінен шыққан, гректің logos сөзі – түсінік, оқу дегенді
білдіреді.
Технология – бұл ғылыми және инженерлік білімнің жиынтығы. Ол өнім
немесе қызмет көрсетуді іске асыратын материалдық, техникалық,
энергетикалық, өндірістің еңбек факторларының жиынтығы [3].
Ақпараттық технология – бұл ақпаратты сақтаумен, өңдеумен айналысатын
адамдардың еңбегін тиімді ұйымдастыру тәсілдерін үйрететін, өзара
байланысқан ғылыми, технологиялық, инженерлік дисциплиналар кешені.
Жалпы, кез келген ақпараттық технологиялар қажет ақпаратты талап
етілген сапа мен белгіленген тасымалдаушымен жеткізуге бағытталған болып
табылады.
Ақпараттық технологиялар негізгі үш компоненттен тұрады:
- техникалық құралдар кешені – есептеуші, телекммуникациялы және
техникалық ұйымдастыру;
- программалық құралдар жүйесі – жалпы (жүйелік) және
функционалды (қолданбалы) программалық жабдықтама;
- ұйымдастырушылық – әдістемелік қамтамасыз ету жүйесі.
Жүйе бір мақсатқа жетуге бағытталған бүтін, өзара байланысқан
элементтер жиынтығы.
Қоғамның дамуының қазіргі жалпы ақпараттанумен сипатталады, яғни
барлық ғылым мен техника салаларына компьютеризация мен ақпараттық
технологиялардың енуімен сипатталады. Осыған байланысты негізгі мағынасы
болып, күнделікті қызметте ақпаратты өңдейтін құралдар мен әдістердің
қолдануы болады. Жаңа ақпараттық технологияның әсер етуімен өндірісте және
басқару процестерінде үлкен өзгерістер болып отырады. World Wide Web –
әлемдік компьютерлік торап құрамында алуан түрлі ақпарраттары бар
миллиондаған сайттардан тұрады. Адамдар Internet технологияларын қолдану
арқылы сол ақпараттарға қол жеткізеді.WWW кеңістігінде пайдалану үшін
арнайы программалар – Web техноглогиялары қолданады. Web браузердегі бүкіл
ақпарат WWW негізгі байт элементтері болып табылатын Web парақтар түрінде
беріледі[4].
Web-парақтар мультимедия технологиясын қолдағандықтан, өзіне түрлі
ақпараттарды біріктіре алады: текст, графика, дыбыс, анимация, видео. Web-
беттердің қаншалықты сапалы және әдемі жасалуы көп жағдайда торапқа
байланысты [5].
Қолданушылар тартымды және графикамен, анимациямен шегімен
безендірілген, сонымен қоса, дұрыс, жылдам жүктелетін Web-беттерді қарайды.
WWW технологияларының кең мүмкіндіктері WWW серверінің өсу нәтижесіне
және Internet желісінің өсуінің салдарынан пайда болады.WWW сервер- бар
ақпараттарды сақтайтын,қолданушыларға гипермәтіндік құжаттарға қол
жеткізетін, глобальді немесе ішкі корпоративті торап. Қолданушы WWW
серверімен қарым-қатынас жасау үшін арнайы программалық жабдықтама –
браузер (англ. browser) яғни көру программасы деп атайтын жабдықтама
қолданылады.
WWW-серверінің жұмыс жасау схемасы келесідей:
Торапты қолданушы браузер деп аталатын программалық жабдықтама
пакетін жібереді.Оның құрамына келесі функциялар кіреді:
- Сервермен байланыс орнатады
- қажет құжатты алады;
- алынған құжатты көрсетеді;
- қолданушы әрекеттеріне жауап қату, жаңа құжаттарға қол жеткізу.
Қолданушының әсер етуімен немесе браузерді жібергеннен кейін, WWW-
cерверімен байланыс орнатады және оған берілген құжатты алу үшін сұраныс
жібереді.
WWW-сервер сұраған құжатты іздейді және браузерге нәтижені қайтарады.
Браузер құжатты алып, қолданушыға көрсетеді және оның қозғалысын
күтеді [6].
1.2 Электрондық басылымдар және олардың кәдімгі оқыту
технологияларынан артықшылығы
Білім беру жүйесін ақпараттандыру ісі жаңа оқыту технологияларын
дайындауды талап етеді. Бірінші кезекте оларға электрондық басылымдар:
электрондық оқулықтар, мультимедиялық оқу құралдары мен әртүрлі
құрылғыларға жазылған электрондық жазбалар (аудио-бейне құндақтар) жатады.
Қазіргі кезде электрондық басылымдарды әзірлеу және пайдалану
мәселелерін зерттеу өзекті іске айналды. Көбінесе оқытуға арналған
программалық жүйелерді – электрондық басылымдарды жасау кәдімгі қағаздағы
оқулықтарды сұрақтармен және алдын ала дайындалған жауаптармен толықтырып
компьютер құрылығыларына көшіру боп есептеледі. Мұндай түсінік – оның мәнін
терең ұғынбау деген сөз. Ол компьютерлік оқыту құралдарының студенттерге
немесе оқушыларға тигізетін әсерінің потенциалдық мүмкіндіктерін толық
бағаламаудан туындайды.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту. Білім берудің кез келген саласында электрондық оқулықтарды
пайдалану оқушының танымдық балсенділігін арттырып қана қоймай ойлау
жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Электрондық оқулықтың мазмұны оқушының интеллектiлiк ойлау қабiлетiн
дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi қанағаттандыруы
жеткiлiктi: жинақтылық, жүйелiлiк, эстетикалық көркемдiлiгi, жылдамдылығы
және т.б.
Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi
графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол оқушының ақпаратты тез,
әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.
Сонымен қатар, студенттердің ойлау қабілетінің белсенділенуіне
байланысты оқытушының жұмыс өнімділігі артады. Оқытушы электрондық құралдың
мазмұнына белгілі салада туындап жатқан жаңалықтарға байланысты лезде
толықтырулар енгізе алады. Оның үстіне, электрондық құрал материалды үйде
игеруге мүмкіндік береді.
Электрондық оқу құралдарының негізгі артықшылығы – студент пен құрал
элементтерінің арасындағы интерактивті байланыс орнату мүмкіндігі.
Электрондық оқу құралында материалдың фрагменттерге бөлінуінің
арқасында студент үздіксіз баяндалатын материалды оқып жалықпайды.
Электрондық оқу құралының маңызды бөлігі өзін-өзі бақылау блогы болып
табылады. Студент тестілеуден өту нәтижесінде тақырыпты қаншалықты
меңгергенін анықтап, қажет болса, оны қайталап оқи алады. Тест нәтижесі
бойынша оқытушы әр студентпен жеке жұмыс істеуге мүмкіндік алады.
Сонымен, білім беру жүйесін ақпараттандыру – электрондық оқулықтарды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарылатуды көздейді.
Бұрынғы оқыту технологиясының негізінен сөз арқылы мәлімет беруге
сүйенетіні белгілі. Ал бірақ адам жадында кез келген мәлімет басқаша жинақы
түрде сақталатынын ғалымдар анықтаған болатын, онда олар компьютерлік
технологиялар арқылы оңай көрсетілетін көрнекті бейнелер, дыбыстар немесе
схемалар тәрізді күйде орналасады екен.
Осыған орай болашақта электрондық кітапханалар ұйымдастырылып, онда
оқыту процесінде қолдануға ұсынылған электрондық басылымдар, арнайы
әзірленген оқу құралдары мен әдістемелік нұсқаулар болуы тиіс.
Қоғамның заманға сай әлеуметтік-экономикалық өмір сүру шарттары
мамандарды сапалы дайындауда өз қажеттіліктерін алға қояды. Жоғарғы оқу
орындарында оқыту барысында студенттерде мамандыққа сәйкес білімдер аясына
жатпайтын білім мен біліктердің кең ауқымын игеруге деген себепкерлікті
тудыру қажеттілігін профессор-оқытушылар құрамы түсіну керек. Бір уақытта
бірнеше мамандыққа оқыту қазіргі кезде мүмкін болып қана қоймады, бұл
қажеттілікке айналды [7].
Мемлекеттік білім беру стандарттарына сәйкестікті талап ету оқытушы
үшін бірінші орынға студенттердің өзіндік жұмысын қамтамасыз ету,
ұйымдастыру және басқару мәселелерін шығарды. Соңғы жылдары Қазақстан
Республикасы білім және ғылым Министрлігінің енгізген нормативтік
жаңашылдықтары және 1997 жылы елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан
Республикасында біртұтас ақпараттық кеңістік қалыптастыру туралы Жарлыққа
қол қоюы ЖОО-да оқу үрдісін қайта бағыттауға мүмкіндік берді. Студенттердің
өзіндік жұмысын қамтамасыз ету бөлімі заманауи ақпараттық технологияларды,
ең алдымен, комьютерлік технологияларды қолдануға бет бұрды.
Электронды оқулықтың мүмкіндіктері студенттің тұлғалық дамуына,
мамандардың сапалы дайындалуына ерекше әсер етеді, адамды ақпараттық қоғам
жағдайында дағдыларын қалыптастырып, қамтамасыз етуі:
• эстетикалық тәрбие алуы (мысалы, мультимедиа технологиясының,
компьютерлік графиканың мүмкіндіктерін қолдану есебінен);
• қарым-қатынас қабілеттерін дамыту;
• күрделі жағдайда шешімдер ұсыну немесе қолайлы шешім қабылдай білуді
қалыптастыру;
• физикалық тәжірибелік - зерттеу жұмыстарында іскерліктің дамуы;
• ақпараттық мәдениет пен ақпараттық жетістіктерді қалыптастыру.
Электрондық оқулықтар тиімділігі мен нәтижелілігін сөзсіз
жоғарылатқан, оқыту процесін іске асыратын оқу құралы ретінде ғана емес,
сонымен қатар оның сапасын арттырады:
• қоршаған орта тану құралы;
• студенттің тұлғасын дамыту құралы;
• оқыту аймағы (мысалы, физика курсын меңгеру аймағы);
• ақпараттық-әдістемелік қамтамасыз ету құралы;
• алдыңғы педагогикалық технологияларды тарату мақсаттарында қатынас
құралдары;
• компьютерлік тестілеу мен психологиялық сараптама жасау, оқу
қызметінің нәтижелерін түзету, бақылау процестерін автоматтандыру
құралдары;
• студенттердің өзіндік, ғылыми-зерттеу жұмыстары мен интеллектуалды
ойындарын ұйымдастыру құралдары.
Электрондық оқулықтың негізгі қасиеттері:
• жинақылық – бұл үлкен көлемдегі материалдардың аз көлемде
жинақы түрде берілуі;
• жүйелілік – ақпараттың белгілі бір жүйеде берілуі;
• эстетикалық безендірілуі – мәтінмен бірге аудио-видео
бейне түрінде ақпаратты қабылдауы;
• жылдамдылығы және т.б. – мұнда студенттің кез-келген
тақырыпты тез әрі жылдам іздеп таба алуы мен қабылдауы.
Білім берудің дамуының қазіргі кезеңінде электрондық білім беру
ресурсын ендіру оқытуды жаңа белеске көтерді. Студенттердің ізденісін,
танымдық қызығушылығын жоғарылатуға мүмкіндік жасайды.
Электрондық оқулықты терістейтін және оны қабылдамайтын студенттер
кемде-кем. Материалдың көрнекілігі, компоненттердің бір-бірімен байланысы,
жүйелілігі олар үшін оқу үдерісінде көмекші құрал екені сөзсіз. Материал
көрнекті болу үшін мәтінмен бірге, видеобейнелерді, дыбыстарды,
анимацияларды қосқан жөн.
Электрондық оқулықты рәсімдеуге қойылатын талаптар:
1. Электрондық оқулықтың рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру
үшін қолайлы және эстетикалық түрде берілуіне мүмкіндік жасауы
керек. Мәтіндік материалдың көлемі студентті жалықтырмау үшін
сөздердің саны шектеулі болу керек.
2. Мәтіннің шрифті ГОСТ 7.83-2001-на сәйкес эргономикалық
көрсеткіштердің талаптарын есепке ала отырып, таңдалыну керек.
Шрифтің түрі мен мөлшері сияқты мәтіндік сипаттамалар
Электрондық оқулықтағы ақпараттың оқылуына айтарлықтай әсер
етеді. Электрондық оқулықтың беті бір-бірінен өзгеше, қарама-
қарсы болатын шрифтерді аз қамту керек. Беттің негізгі мәтінінде
кертіксіз шрифттерді (Arial...) қолдану ұсынылады. Біркелкі және
сәндік шрифтерді қолдану тек қана қажет болған жағдайда
ұсынылады.
3. Электрондық оқулықтағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай
қабылдауды қамтамасыз және материалдың жеңіл игерілуіне және
эстетикалық түрде ұсынылуына көмектесу керек. Қара фондарда ашық
түсті мәтінді тек қана ол анық көрінетін болса пайдалануға
болады, ал анық көріну үшін мәтінді түгелдей қалың шрифтпен
рәсімдеу қажет. Қара фон ешқандай жағдайларда болмау керек.
Шрифтің түсін стандартты қара, қою-жасыл немесе қою-көк қылып
жасау керек. Қызыл шрифті тек қана кейбір тақырыптарды және ең
маңызды ақпаратты ерекшелеу үшін пайдалануға болады.
4. Электрондық оқулықтың мақсаты мен міндеттеріне қатысты негізгі
мазмұны назардың ортасында болу керек. Фондық мазмұнға ең аз
назар аударылу керек. Оқу материалды көзбен қарап қабылдау жеңіл
болу үшін негізгі мазмұнда азат жолдар үлкен болмау керек.
5. Электрондық оқулықтағы графика оқытудан алаңдатпай, оқу
материалды жеңіл меңгеруге көмектесу үшін қолданылу керек.
Ұлттық және мәдениеттік ерекшеліктермен байланысты діни, саяси
және басқа материалдарды жариялауда суреттерді өте мұқият
іріктеп алу қажет. Анимациялар мен фильмдер оқушының талабы
бойынша негізгі мазмұнына ену керек.
6. Электронды оқулықтың басқару элементтері оқушының назарын
негізгі оқу материалынан жалтартпайтын, түсінікті бірмәнді және
қарапайым болулары керек.
7. Ашық ортада шығарылған электронды оқулықтар үшін графикалық
объекттердің және аудио-видео материалдың саны минималды болу
керек, себебі олар компьютердің жадында көп орын алады және
оларды алу кезінде желідегі компьютерлердің арасындағы байланыс
арнасының жылдамдығы кризистік параметр болып табылады
8. Электронды оқулықтарда көрсетілу жылдамдығы өте дәл болуды талап
ететін кез келген анимация компьютердің стандартынан тәуелді
болмау керек.
Оқу үрдісін ақпараттық қамтамасыз етудің нәтижелі тәсілдерінің бірі
ЖОО-да оқу-әдістемелік кешендерді (ОӘК) енгізу болып табылады. ОӘК-ді
құрудың білім беру мекемелерінде әр түрлі пәндерден оқу-әдістемелік
жинақтарды (ОӘЖ) және т.б. енгізумен тарихи байланысы бар. Әдетте, осындай
ОӘЖ жеке оқу-әдістемелік модульдерден (ОӘМ) тұрды және алдын-ала әзірленген
жоспармен қатар, оқытушыға дайын модульдерден оқу жоспарын өз бетінше
құруға мүмкіндік беретін техникалық және әдістемелік құралдардан құрылды
[8].
Кез-келген күрделі жүйелерді құру кезіндегідей, электрондық оқулықты
дайындаудың жетістігі құрушының шеберлігіне байланысты. Электрондық
оқулықтағы теориялық материалдар студентке түсінікті және ықшам түрде
болуы керек. Қазіргі кезде электрондық оқулыққа қойылатын талаптар өте
жоғары деңгейде. Оның кейбір элементтері тұрақты:
• Теориялық материал – электрондық оқулықтың негізгі элементі, ол
модулдік технология негізінде құрастырылады. Материалдар компьютердің
мультимедиалық мүмкіндіктеріне байланысты дыбыспен, анимациялық
бейнелермен көркемделуі тиіс, динамикалық кестелер мен сызбалар
студенттің материалды қабылдауын жеңілдетеді. Теориялық материал
құрылымы бір – бірімен байланысқан элементтер жиынтығы ретінде
көрсетіледі. Теориялық материал таңдап алынған оқу курсы бойынша
мазмұны түсінікті, нақты, толық және қарама-қайшылықсыз болатын
көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және бұрын өткен сабақта қабылданған
білімді қайталамай өздігінен оқу, тапсырманы жасау және білімді
бақылау үшін жеткілікті болуы керек.
• Бақылау сұрақтары әр тақырыптың соңында берілуі тиіс, себебі студент
сұрақтарға жауап бере отырып, өз алған білімін тексере алады.
• Тест – электрондық оқулықтың ең қарапайым элементі, сонда да
құрастырушы үшін сұрақтарды таңдау мен оларды құрау біраз қиындықтар
туындатады. Сұрақтар дұрыс құрастырылған және түсінікті болса,
студенттің жауап беру деңгейі жоғары болады.
• Глоссарий – электрондық оқулықтың базалық элементі, электрондық
оқулықтағы терминдерге түсініктеме берілуі тиіс.
• Электронды оқулық мынадай жағадайларда тиімді:
• тез арадағы кері байланысты қамтамасыз етеді, яғни интерактивті болып
табылады;
• қажетті ақпаратты тез табуға көмектеседі, іздеу жай оқулықта қиынға
түседі;
• гипермәтіндік түсіндірмелерге бірнеше рет енген кезде уақытты
үнемдейді;
• экранға мәтінді шығарып ғана қоймай, сонымен бірге көрсетеді және
үлгілейді және т.б. – осында мультимедиалық технологиялардың
мүмкіндіктері мен артықшылықтары белгілі болады;
• нақты тарау бойынша нақты тұлға үшін ең сәйкес келетін білімді
тексеру;
• интернет көмегімен қажетті ақпаратты жаңартуы мүмкін.
Компьютерлік өнімдер нарығында күннен күнге оқыту программалары,
электрондық оқулықтар саны көбеюде. Электрондық оқулықтың дәстүрлі құрамы:
оқу материалы, практика, тест, глоссарий.
Электрондық оқулықтар экран бетінен оқылатындықтан, оның өз
ерекшеліктері бар:
1. экранда оқулық мәтіні фреймдерде болғаны жөн. Фреймнің орнына
қалқымалы терезелерді орналастыруға болады: суреттер, анықтамалар,
нұсқауыштар, түсініктемелер.
2. материалды түсіну, меңгеру, есте сақтау үшін техникалық
мүмкіндіктерді қолдану керек: дыбыс, түс, иллюстрациялар;
3. бөлімдер кітапқа қарағанда қысқа болуы керек;
4. Бір фреймде міндетті түрде керекті тақырыпқа тез ауысу үшін
мазмұны орналасқаны жөн;
5. Түйінді сөздер мен терминдерге гиперсілтеме жасаған дұрыс,
себебі осы сөздердің мағынасын ашатын түсініктемелер көп көмек жасайды;
6. Оқулықта бағдарды жоғалтпас үшін электрондық беттерде
колонтитулалар мен тақырыптар болуы керек.
Дәстүрлі мағынасында ОӘК – бұл тәжірибе жүзінде жүзеге асырылуы тиіс
оқу-тәрбие үрдісін жүйелі сипаттаудың жобасы болатын барлық оқу-әдістемелік
құжаттардың (жоспарлар, программалар, әдістемелер, оқу құралдары және т.б.)
жиыны, ол мамандарды даярлауды басқарудың дидактикалық құралы болып
табылады.
Ақпараттық технологиялардың дамуына байланысты мектептер мен ЖОО-ның
оқу үрдісіне программалық құралдарды енгізудің нәтижелілігін жоғарылату
және оқытушылардың жаңашылдық педагогикалық тәжірибесі мен әдістемелік
қолдауын тарату мақсатында электрондық оқу-әдістемелік кешендерді (ЭОӘК)
құру идеясы пайда болды [9].
Жоғарғы және дипломнан кейінгі білім берудегі оқыту қызметінің
заманға сай шарттары оқу үрдісіне электрондық оқытудың кіріктірілуімен және
дамуымен сипатталады. Электрондық оқытуға сандық, мультимедия, виртуалды
және желілік технологияларды қолдану жатады.
Мамандандырылған әдеби ақпарат көздерінің мәліметтеріне сәйкес
электрондық оқыту (ЭО) термині Интернет, жергілікті Интранет желісі,
электрондық пошта немесе CD-ROM арқылы интерактивті, қашықтан білім алу
форматында оқытуды білдіреді. ЭО-ды ойлап тапқан және алғаш құрған
авиаторлар болып саналады, бұл олардың жұмыстарының ерекшеліктері орталық
бөлімнен қашық орналасқан қызметкерлерді оқытуды талап етуімен байланысты
болды.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: оқыту үрдісін
“Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2007-2013 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру туралы шаралар жоспарын”
орындау барысында жоғары оқу орындарының оқу әдебиеттеріне 100 млн. теңге
көлемінде қаржы бөлінді . Оған 134 түрлі оқулық, оның ішінде 65-і қазақ
тілінде әзірленіп, баспадан шығарылды. Аударма оқулықтар – 9, сатып
алынған дайын оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендер – 565 аталым,
оныңқазақ тіліндегісі – 81. Баспадан жаңадан шығарылған және сатып
алынған оқулықтар республиканың жоғары оқу орындарына таратылып берілді.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту.
Компьютерлік оқыту үрдісінің құрылымдық байланыстарын қарастырайық
(сурет 1).
Сурет 1. Компьютерлік оқыту үрдісінің құрылымдық байланыстары
Бұл құрылымның құраушы элементтері мұғалім, студент, дидактикалық
материалдар мен дербес компьютер (сурет 1). Осы элементтердің барлығы да
бір-біріне өзара әсер ететін ақпараттар ағынымен байланысқан. Осы құрылымда
алғашқы маңызды аспект ролін мұғалім мен студенттің компьютерлік
сауаттылығын қамтамасыз етуі, яғни олардың компьютермен және оныңсыртқы
құрылымдарымен жұмыс істей білу деңгейлері, компьютердің жалпы қызмет ету
принциптерін түсінуі, осы жүйенің жалпы мүмкіндіктерін ұғынуы саналады.
Дәстүрлі оқыту меңгерудің 4 деңгейінің (репродуктивтік, алгоритмдік,
эвристикалық, шығармашылық) тек алғашқы екеуін ғана қамтиды, нәтижесінде
материалдар жеткілікті дәреже меңгерілмейді, білімнің жүйелілігі,
беріктілігі қалыптаспайды. Компьютердің көмегімен тақырыпты оқу, зерттеу
негізінде меңгеруді эвристикалық және шығармашылық деңгейге жатқызуға
болады. Студенттер электрондық оқулықтан оқығанын, көргенін есіне түсіре
отырып отырып тақырыпқа берілген тест сұрақтарын шешеді. Ал электрондық
оқулықта тест сұрақтары күрделенген тест және жеңілдетілген тест түрінде
болады. Қорыта айтқанда компьютерді сабақта қолдану барысында студенттер:
1. Қарастырылып отырған тақырыптың мағынасын терең түсінеді;
2. Студент жұмысты орындау барысында ғылыми зерттеу жұмысына
тартылады, оның бойында зерттеушілік қабілет пен ынта қалыптаса
бастайды.
Электрондық оқулық жеткілікті дәрежеде күрделі программа болып
табылады. Сондықтан да қателерге тексеруге мұқтаж деп айтсақ та болады.
Сынақтан өткізудің екі түрі бар:
• альфа-сынау (alphatesting) – бета-сынау алдында жүргізілетін
сынау түрі. Жүзеге асырылған модульдер мен функциялардың
жұмысынан қателерді табу мақсатында программаға тексеру жүргізуді
болжайды. Альфа-сынауға қатысушы программаны сынау жөніндегі
ешқандай ақпаратты басқаларға ашуға құқығы жоқ.
• бета-сынау (betatesting) – электрондық оқулықтың дайын нұсқасын
қарқынды түрде қолдану үшін оның технологиясының сатыларындағы
қателерді максималды түрде табуға тырысады. Оқулыққа нарыққа
шықпас бұрын қателердің барлығын жою керек.
1.3 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы
Электрондық оқыту құралдарын ғылыми негізделген түрде байланыстыру тек
оның қайта құрылуы мен түпкілікті жақсаруына ғана емес, түбегейлі түрде
жаңа, әлдеқайда нәтижелі білім беру жүйесінің орнығуына алып келуі мүмкін.
Қалыптасқан жағдайда электрондық технологиялар бойынша оқитын студенттер
мен тыңдармандарды әдістемелік және дидактикалық қамтамасыз ету мәселесінің
барынша толық шешімі және оқытудың дәстүрлі түрлерінде айтарлықтай толық
шешімі жергілікті, сондай-ақ желілік жағдайда электрондық оқу-әдістемелік
кешендерді (ЭОӘК) құру және жобалау болып табылады.
ЭОӘК электрондық тасушыларда орналастырылатын және ақпараттық-білім
беру ортасында тұлғаға бағытталған оқытудың негізгі жағдайларын жүзеге
асыру мақсатында орындалатын нақты пәндік қызметті игеру құралы болып
табылатын ғылыми-педагогикалық, оқу-әдістемелік, программа-техникалық
жабдықтаудың кіріктірілген жиынын білдіреді. Берілген материалдардың
арналуы мен көлеміне байланысты ЖОО-да оқу-әдістемелік жабдықтауды әртүрлі
күрделілік деңгейлеріне бөледі:
- жалпы мамандық үшін;
- пәндер тобы үшін;
- жеке пән бойынша және т.с.с.
Пән бойынша электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамына төмендегі
элементтер кіреді:
1. Типтік бағдарлама.
2. Жұмыс бағдарламасы:
- алғы сөз;
- дәріс сабақтарының мазмұны;
- СОӨЖ өткізудің әдістемелік жоспары;
- СӨЖ тапсырмалары;
- әдебиеттер тізімі;
- қорытынды емтиханға дайындалуға арналған бақылау сұрақатары;
- курс саясаты;
- бағалау критерийлері (рейтингтік бақылау жүйесі);
- ағымдық, аралық және қорытынды бақылау кестесі.
3. Дәріс сабақтарының әдістемелік құраушысы.
4. Демонстрациялық және қосалқы материалдар кешені.
5. СОӨЖ-нің (студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмысы)
әдістемелік құ раушысы.
6. Ағымдық, аралық және қорытынды бақылауды өткізуге арналған
материалдар.
7. Жобаларды орындауға әдістемелік кеңестер.
8. Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілуінің картасы.
Пәннің типтік бағдарламасын Білім Министрлігі бекітеді, ол курстың
жұмыс бағдарламасын құруға негіз болады. Типтік бағдарлама бес жылда бір
рет бекітіледі. Ал жұмыс бағдарламасы ЖОО-ның, мамандықтың ерекшеліктерін
есепке алуы тиіс және экономикада, әлеуметтік салада және бизнес-ортада
болып жатқан өзгерістерді ескеріп, жыл сайын дамытылып отыру керек.
Пәннің жұмыс бағдарламасыноқытушы құрастырады. Бағдарлама міндетті
түрде кафедра отырысында қарастырылады.
Жұмыс бағдарламасын алғы сөз бастайды. Ол келесі элементтерден тұрады:
- курсты оқудың өзектілігі мен қажеттілігі;
- курстың мақсаты мен міндеттері;
- курстың пререквизиттері мен постреквизиттері;
- курстың ұзақтығы.
Курстың өзектілігін сипаттағанда пәнді оқудың қажеттілігі мен уақыт
талабына сәйкестігінің студенттер қызығушылығын тудырарлық дәлелдерін табу
керек. Берілген курс арнайы пәндер жағдайында олардың болашақ мамандар
ретінде қалыптасуында үлкен рөл атқаратынын және жалпы білім беретін пәндер
жағдайында топтық жұмысқа баулитынын, кең дүниетаным қалыптастыратынын атап
өткен ерекше маңызды.
Курстың мақсаты мен міндеттерін сипаттау да аса маңызды. Олар арқылы
студенттер қандай білімдер мен біліктерді меңгеретіні, олар қандай
экономикалық және әлеуметтік функцияларды өз бетімен атқара алатыны
түсінікті болу керек.
Алғы сөздің келесі элементіпререквизиттер мен постреквизиттерді –
сәйкесінше берілген пәнді оқуға дейін және оқудан кейін меңгерілуі міндетті
пәндерді сипаттау болып табылады. Оларды сауатты сипаттау берілген пәнді
оқудың маңыздылығы мен қажеттігін ерекшелеуге мүмкіндік береді.
Алғы сөздің келесі элементі – курстың ұзақтығы, ол пәнді меңгеруге
қажет болатын кредит-сағаттар санын дәл есептеуді қарастырады.
Келесі кезең - СОӨЖ (Office Hours) құру. Әрбір СОӨЖ-ге дәріске
кірмеген және қандай да бір сұрақтарды тереңдетуге, кейбір жағдайларды
талдау, шешімдерді қабылдау біліктіліктерін қалыптастыруға септігін
тигізетін материалдар әзірленуі керек. СОӨЖ өткізудің қалыптасқан
әдістемесі өте маңызды [10].
СӨЖ-дің тиімділігі көп жағдайда оның әдістемелік қамтамасыз
етілуіне,яғни оқу әдебиетінің, әдістемелердің, Интернет ресурстарының
баршылығына және оқу залының мүмкіндіктеріне байланысты.
Оқытушы жұмысының тұрақты жаңартылатын бөлігі әдебиеттер тізімі болып
табылады. Ол екі бөліктен тұрады: негізгі және қосымша әдебиеттер. Негізгі
әдебиеттер тізімі әдетте үлкен болмайды: екі-үш іргелі кітап және
нормативтік-құқықтық база. Қосымша әдебиеттер өзіндік жұмысты орындауға
негіз болу керек.
Әрбір пәнді оқу кредиттік технология ережелері бойынша емтиханмен
аяқталады. Ол тест, кешенді емтихан, т.б. түрде өткізілуі мүмкін. Қалай
болғанда да студент қорытынды емтиханға дайындалуға арналған сұрақтармен
қамтамасыз етілуі керек.
Студенттерге қойылатын талаптар жүйесі(курс саясаты):
Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді дайындау үлгілік оқу
бағдарламасына сәйкес әзірленген жұмыс оқу бағдарламалары бойынша жүзеге
асырылады.
Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің негізін төмендегі бөлімдер құрау
керек:
1. басқару модулі (аңдатпа, жұмыстық оқу жоспары, оқытушы қолданатын
техникалық және программалық құралдар тізімі, оқу үрдісінің
қатысушыларына нұсқаулар мен кеңестер, пән бойынша жұмыс бағдарламасы,
студенттерді тіркеу және т.с.с.);
2. оқыту модулі (қатты жинақтаушылардағы және электрондық түрдегі, оның
ішінде гипермәтіде жазылған оқулықтар мен оқу құралдары,
презентациялық оқу құралы, әртүрлі тәсілдермен басып шығарылған, курс
бойынша бағдар беретін және барлық ақпараттық қолдау құралдары бойынша
іздеуді жеңілдететін дәрістердің қысқаша конспектісі, әдістемелік
нұсқаулар, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz