Құрылыс нарығын қаржыландырудың теориялық-әдістемелік негізі

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының нарықтық экономика кезеңінде нарықтардың көптеген салалық түрлері іс-қимылда, олар экономикалық процестер мен экономикалық даму қарқынын қамтамасыз етуде әртүрлі роль ойнайды. Нарықтың салалық түрлерін базистікті бөлуге болады, яғни сол нарық, экономика, жалпы басқадай нарықтардың іс-қимылдар тиімділігіне тікелей тәуелді. Осындай нарықтардың біріне - құрылыс нарығы жатады.

Құрылыс нарығының басты объектісі бұл - тұрғын үй құрылысы болып табылады. Cоңғы уақытта тұрғын үй құрылысын дамыту және оны қаржыландыру барысында көптеген бағдарламалар жүзеге асырылуда. Қазақстан экономикасын көтеру, сондай-ақ халықтың басым бөлiгiнiң өз тұрғын үй жағдайларын жақсартуға ұмтылысы республикада тұрғын үй құрылысының өзектiлiгiне себепшi болды. Тұрғын үй құрылысы Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясының басым бағыттарының бiрi болып танылды және ол жалпы ұлттық сипаттағы неғұрлым маңызды мiндеттердiң бiрi болып табылады.

Қазақстан Республикасы Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2011 жылғы қаңтар айындағы Қазақстан халқына Жолдауында «Азаматтардың өмір сапасының озық көрсеткіші - тұрғын үй жайлылығының деңгейі. Соңғы 10 жылда тұрғын үй қоры 30 миллион шаршы метрге ұлғайды. Бұл бүгінде бір миллионнан астам азамат жаңа пәтерлерде тұрады дегенді білдіреді. Бұл - біздің тұрғын үй саясатымыздың маңызды нәтижесі. Көптеген жылдар бойы коммуналды сектор қалған-құтқанды бөлу қағидаты бойынша қаржыландырылып келді. Соның салдарынан 2008 жылға қарай коммуникациялардың 72 пайызы жөндеуді немесе ауыстыруды қажетсінді»-деп атап көрсетті [1, 1-3бб. ] .

Бір ғана құрылыс индустриясын дамыту, мемлекет үшін онымен байланысты бірнеше экономикалық инфрақұрылымдарды дамытуға мүмкіндік туғызады. Мысалы, еңбек нарығы, шикізат нарығы, өндірістік мақсаттағы тауарлар нарығы және т. б. тұрғын үй нарығымен сабақтаса дамиды. Бұл жайында Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің төрағасы Серік Нокин «Кез келген елде экономиканың құрылыс саласы бұл қозғаушы күш болып табылады. Құрылыс саласында жұмыс жасайтын бір жұмысшы мысалыға алғанда, басқа да он алты кәсіпорынның қызметкерлеріне жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Егер де құрылыс тоқтайтын болса, онда ол өндірістің басқа да салаларына өз әсерін тигізеді. Тұрғын үйге сұраныс пен ұсыныстың және де оған деген мұқтаж жандардың артып келе жатқаны белгілі. Сондықтан да біз қажетті шараларды қолданбасақ, 2012 жылы құрылыс көлемінің құлдырауы мүмкін» деді [2, 3б. ] .

Сондықтан, мемлекет саясатының ішінде құрылыс индустриясына бағытталған ауқымды шаралар бұл саланың басымдылығын сипаттайды. Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының даму қарқыны, елдегі экономикалық жағдайдың өскендігіне байланысты тұрғындардың өз баспаналарын ауыстыруға, жаңалауға, жақсартуға ұмтылуы әсерінен қалыптасуда. Қазіргі уақытта тұрғындардың арасында, баспана проблемасы аса өзекті. Республика деңгейінде, тұрғындардың дербес қажеттіліктері үшін қызмет көрсету секторының үлкен ауқымы пайда болуда.

Тұрғын үй құрылысын дамытудың жолы, бұл сланы қаржыландырудың қолайлы тетіктерін анықтау болып табылады.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Қазақстан экономикасын индустриалды-инновациялық дамыту мақсатында құрылыс нарығын қаржыландыруда ұйымдастыру-экономикалық механизмді жетілдіруді талдау және де солар бойынша ұсыныстар жасау.

Осы мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттер қойылды:

экономиканы индустриализациялау ретінде құрылыс нарығын дамыту;
құрылыс нарығын дамыту мен құруда шетел тәжірибесін талдау;
Қазақстан Республикасында құрылыс нарығының дамыту мен құру тиімділігін талдау;
құрылыс нарығындағы сұраныс пен ұсынысқа баға беру;
Қазақстан Республикасында құрылыс нарығын қаржыландыру саясатын талдау.

Дипломдық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім үш бөлімнен, қосымшалардан, қорытынды және пайдаланған әдебиеттерден тұрады.

Бірінші бөлімде құрылыс нарығын қаржыландырудың теориялық әдістемелік негізі, тұрғын үй нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың қалыптасуы және тұрғын үй нарығын реттеудегі шет елдік тәжірибелер, тұрғын үй саласын инвестициялау технологиясы: «Баушпаркассе» жүйесі, ипотекалық несиелендіру және мақсаттық мекен-жайлық субсидия жүйесі қарастырылған.

Екінші бөлімде тұрғын үй нарығының қазіргі жағдайы, ондағы бағалар деңгейіндегі өзгерістер және тұрғын үй саласын инвестициялау мәселелері статистикалық мәліметтер арқылы талданып көрсетілген.

Үшінші бөлімде 2011 жылғы тұрғын үйді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы жайлы сөз болады. Сонымен қатар, «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» мен «Самұрық-Қазына» Жылжымайтын мүлік қорының» бұл бағдарламаға қатысуы және де құрылыс саласын қаржыландырудағы «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің» ерекше орны және ол арқылы қолжетерлік тұрғын үй салу және несиеге алуды қамтамасыз ету жайлы айтылады.

Жұмыстың теориялық базасы болып О. С. Белокрылова, Е. В. Пивалова, Е. И. Яхимович, Г. Поляковский және т. б. танымал авторлардың еңбектері табылады.

Жұмыс барысында Қазақстан Республикасының заң актілері және Қазақстан Республикасы Статистика Агенттігінің мәліметтері пайдаланылды.

ҚҰРЫЛЫС НАРЫҒЫН ҚАРЖЫЛАНДЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗІҚұрылыс нарығының әлеуметтік-экономикалық жүйедегі орны мен ролі

Мемлекет экономикасының жағдайын сипаттаушы негізгі экономикалық көрсеткіштерді жақсартудың тұрақты тенденцияларына қол жеткізу, экономиканың барлық салаларында терең құрылымдық қайта құруларды іске асыруды талап етеді. Тұрғын үймен қамтамасыз етілу адамның аса маңызды қажеттіліктерінің бірі. Сондықтан азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету, мемлекеттің қоғам алдындағы негізгі міндеттерінің бірі. Тұрғын үй нарығы және оның даму қарқыны ұлттық экономиканың негізгі жағдайының даму дәрежесін сипаттайды. Тұрғын үй құрылысы құрылыс нарғының маңызды саласы болып табылады. Отандық құрылыс нарығының қалыптасуы халық шаруашылығының басқа салаларын ынталандырушы және нарықтық экономикаға өтудің негізгі факторларының бірі ретінде қарастырылды. Жекешелендіру үрдісінің қауырт жүргізілуінің нәтижесінде қысқа уақыт ішінде мемлекетте нарықтық қатынасқа қатысатын жеке меншік топтар қалыптасып үлгерді. Отандық құрылыс нарығы жылдам екпінмен дамып, қазір өркениетті және ұйымдасқан формаға ие болып отыр.

Құрылыс нарығы материалдық өндірістің бір саласы ретінде, басқа салаларға қарағанда көп белгілерімен ерекшеленеді. Мұнда қызмет өзінің арнайы, ерекшеленген заңдылықтары арқылы жүргізіледі, басқарудың түрлері мен әдістерін дұрыс таңдауда оны есептеу ең қажетті шарттың бірі болып табылады. Мұндай ерекшеліктер ретінде келесілерді көрсетуге болады: біріншіден, соңғы құрылыс өнімі қатаң белгілі бір аумаққа бекітіледі (тұрғын үйдің мекен жайы болады) және көлікпен тасылмайды, яғни қоймаға қою үшін өндірілмейді. Құрылыс өнімдерінің басқа өнеркәсіп өнімдерінен айырмашылығы олар бір саладан екінші салаға қозғалып, қосылмайды. Ол - қозғалмайтын мүлік, тек сол салалардың өзінің ауысуымен сипатталады: күрделі құрылыс саласынан кейін дайын нысандар тұрғын үй құрылысы кешенінің негізгі қорлары саласына өтеді және тапсырыс берушілердің балансында есепке алынады; соңғы құрылыс өнімі (тұрғын үй) жоғарғы деңгейдегі еңбек сыйымдылығымен, материалдық сыйымдылығымен, нәтижеде капитал сыйымдылығымен сипатталады.

Екіншіден, тұрғын үйді сату, негізінен, белгілі сатып алушыға оның дайындалуын бастамас бұрын тапсырыс берушіге және оның құрылысындағы технологиялық кешеніне өткізу болып табылады; дайын құрылыстық өнімді алуы мүмкін болған тұтынушылар арасында инвестиция құюға мүмкіндігі бар инвесторларды іздеу құрылысты жобалау сатысында жүзеге асады. Бұл құрылыс саласында сұраныстың ұдайы өндіріс қызметінің, сұранысқа бейімделу қызметінен біршама жоғары екендігіне алып келеді; құрылыс өнімдері нарығы тұрғын үй құрылысы кешенінің барлық салаларын қамтиды.

Үшіншіден, құрылыс ұйымы сатылатын тұрғын үй мен алынатын табыстың қажетті көлемін өнімнің сапасымен өзара байланыста қамтамасыз ету арқылы өндірістік және құрылыс өнімін сату мәселелерін келіскен түрде шешуі қажет; құрылыс өнімдерін құру мерзімінің ұзақтығы және құруға көптеген маманданған тауар өндірушілерді тарту қажеттілігі инвестициялық-құрылыс үрдісін басқарудың қазіргі заманғы тиімді түрлерін, құрылымын және әдістерін қолдануды талап етеді.

Құрылыс саласының қызмет ету үрдісінде жобалық, бас мердігерлік және кіші мердігерлік құрылыс ұйымдары, құрылыс индустриясының кәсіпорындары және көлік ұйымдары инвесторлардың тапсырысы бойынша құрылыс өнімдерін жаратуға қатысады. Ақпараттық жарнама қызметін атқарушы ұйымдар, банктер, сақтандыру ұйымдары сатушылар (инвесторлар) мен сатып алушылар (мердігерлер) арасындағы мердігерлік қатынасқа, яғни құрылыс өнімдерін несиелеу және сақтандыру, келісім-шарттарды ұйымдастыру, жарнама жасау, кеңес беру т. б. жолымен қызмет көрсетеді [3, 3-8бб. ] .

Құрылыс нарығының қызмет етуінің ерекшелігі құрылыс өнімдеріне тапсырыс берушілердің (инвесторлар) өздері ол өнімді пайдалануға қатыспауы мүмкін, оны жалға беруі немесе басқа тұлғаларға сатуы мүмкін. Осылай, құрылыс өнімдерінің соңғы тұтынушылары болып мемлекеттік және жергілікті басқару ұйымдарының қызметкерлері, сонымен бірге елдің тұрғындары бола алады.

Тұрғын үй нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың қалыптасуы

Тұрғын үй нарығындағы ұсыныстың өскелең талғампаз сұраныстан төмен болуымен байланысты тұрғын үй проблемасы еліміздің барлық аймақтары үшін көптеген жылдар бойы сандық және сапалық критерилері бойынша шиеленіскен мәселе болып отыр. Елдегі экономикалық және саяси жағдай осы проблемаларды шешуге тікелей байланысты. Қазіргі кезде халықты үймен қамтамасыз етудің ерекшелігі мемлекет барлық азаматтарға емес, олардың тек белгілі бір категориясына ғана тегін пәтер береді. Мемлекет ұлттық экономиканың даму деңгейіне сәйкес азаматтарды өмір сүрудің қалыпты жағдайларымен қамтамасыз ету, экономикалық өсуге қол жеткізу барысында оларды жақсарту міндеттерін алады. Осы мақсатта қол жетімді тұрғын үй принциптерін іске асыруға жағдай жасау керек.

Тұрғын үй құрылысы нарығындағы түрлі субъектілердің сұранысы мен ұсынысы меншік құқығы құраушысының толықтығы, олардың үй шаруашылығы, меншік иелерінің серіктестігі, деволоперлік компаниялар, мемлекеттік өкімет орындары сияқты ұйымдастырылу түрлері және саладағы рыноктық қатынастардың көп түрлілігіне (сату-сатып алу, жалға беру, жалдау, кепілдік, басқаға беру) байланысты екені белгілі. Осыларды ескере отырып, тұрғын үй құрылысы нарығын өндіру, бөлу, айырбас және тұтыну бойынша әр түрлі ұйымдастыру формасындағы меншік иелерінің арасындағы экономикалық қатынастар жиынтығы ретінде анықтауға болады.

Олай болса тұрғын үй нарығының негізін қалаушы рөлі тұрғын жайға қажеттілікті қанағаттандыру болып табылады.

Тұрғын үй құрылысы нарығы келесі қызметтерді атқарады: реттеуші, ынталандырушы, баға құрушы, бақылаушы, делдалдық, ақпараттық, үнемділік және нарық субъектілерінің мүдделерін іске асыру.

Жоғарыда айтылғандарды ескерсек қолжетімді тұрғын үй нарығы түрлі субъектілердің айрықша шаруашылық мүдделерінің бір біріне кедергісіз барынша толық іске асуына ықпал жасайтын құқықтық, қаржылық-экономикалық және ұйымдық шарттар жасайтын институттар жиынтығын білдіреді. Тұрғын үй нарығының өз қызметін орындауы сұраныс, ұсыныс, баға, бәсеке элементтерінен тұратын нарықтық механизмі арқылы жүзеге асады.

Ғылыми зерттеулер нәтижелерін топтастыру және сараптау «тұрғын үй» категориясының күрделі әлеуметтік-экономикалық табиғаты бар деп тұжырымдауға мүмкіндік береді. Біріншіден, тұрғын үй айырбас үшін өндірілген экономикалық игілік қана емес, адамның аса маңызды қажеттілігінің бірін қанағаттандырады. Баспананың болмауынан адам қалыпты өмір сүріп, еңбек етіп, отбасын құра алмайды. Тұрғын үй жеке адамның тәуелсіздік, оқшауланған шаруашылық жүргізу, жеке отбасын құру, қажет болған жағдайда үйін толық жабдықтап, жайлылығын сезінуге деген қажеттіліктерін қанағаттандырады. Олай болса тұрғын үй адам капиталын ұдайы өндіруге қажетті құрал болып табылады. Екіншіден, тұрғын үй тауар ретінде оған деген қажеттілікті өтеу ерекшелігіне тікелей байланысты екі формада қарастырылады: а) тұрғын үй меншігіне ие болу; б) тұрғын үй қызметтерін пайдалану. Онда «тұрғын үй» деген бір ғана сөзбен бір бірінен ерекше екі түсінік белгіленеді:

Тұрғын үй қоры немесе мөлшері белгілі бір кезеңде анықталатын меншігі.
Тұрғын үй қызметтері - тұрғын үй қорының көрсететін тұтынушы қызметтер, мысалы, отбасын құруға жағдай жасайтын баспана және демалыс орны. Тұрғын үй қызметтері қордың ағымдық сипаттамасын білдіреді және белгілі бір уақыт кезеңінде өлшенеді, яғни әрбір бұзылмаған, елеулі физикалық тозуға ұшырамаған тұрғын үй қорының бірлігі үздіксіз қызметтер ағымын өндіреді.

Мұндай бөлу тұрғын үйдің қоғамдық және жеке игілік сипаттарын ашып көрсете алады. Тұрғын үй қызметтері бөлінгіштік қасиетіне ие бола отырып алып тастау принципінің әсеріне тап болады. Тұрығн үй қызметтері жеке тұтынылып, заттық сипатқа ие, өз кезегінде оны тегін пайдаланудан алып тастап сапасына сәйкес төлем алып, тұтынуға есеп жүргізуге болады. Дегенмен көбіне қала тұрғындары тұтынатын, жалпыға бірдей және тоқтаусыз тұтынумен байланысты қоғамдық сипаттағы тұрғын үй қызметтері бар. Олар:

қала жолдары мен көшелерін күту және пайдалану, оны көріктендіру, жасылдандыру, тұрғын үйге тиіп тұрған территорияға, жаппай пайдалану орындарына қызмет көрсету;
әрбір тұрғын жеке пайдаланатын, бірақ қалалық инженерлік қызметтің орталықтандырылған жүйелерімен қамтамасыз етілетін тұрғын үй-коммуналдық қызметтер.

Олай болса тұрғын үйді аралас игілік категориясына жатқызуға және осы тұрғыдан нарықтың даму мен жетілдіру беталысын қарастыруға болады.

Үшіншіден, тұрғын үй адам қажеттіліктерін қанағаттандыратын көптеген тауарлардың ішінен бірсыпыра сипаттарымен көзге түседі: сапалық әр тектілігі мен қимылсыздығы, ұзақ уақыттылығы және жоғары құндылығы.

Тұрғын үйдің сапалық әр тектілігі мен қимылсыздығы келесі жағдайларға байланысты:

тұрғын үй құқықтық реттеу нысаны ретінде жылжымайтын мүлікке жатады және осыған байланысты оның басты саралаушы белгісі жерге бекітілгендігі;
әрбір үйдің өзіне тән сипаттамасы мен орналасқан орнына байланысты бірегейлігі;
тұрғын үйдің тұрған жерінің мәнінің зор болуы: үйді тұрған ауданымен қоса «тұтынады» және тұтынушы таңдауы үйдің сипаттамаларымен бірге тұрған жерге де түседі, яғни тұрғын үй тауар ретінде орналасқан жердің атрибуттарынан тұрады.

Үйдің жеке сипаттамалары Үйдің орналасқан жерінің сипаттамалары

Сурет 1 - Тұрғын үйдің негізгі сипаттамалары

Ескерту - [4, 40-41бб. ] әдебиетінен алынған

Тұрғын үйді тұтыну ерекшеліктеріне тоқталайық:

Тұрғын үйге мұқтаждық адам қажеттіліктерінің шексіздігі, отбасы қатарының өзгерісі, жаңа жанұя құру, олардың әл-ауқатының артуына байланысты толық қанағаттандырыла алмайды;
Үйді таңдауға ақшалай емес факторлар әсер етеді:

білім, мамандық пен қызмет түрі, ұлттық, этникалық тиесілілік, мәдени және діни факторлар;
психологиялық факторлар, мысалы, көршілерді таңдау, үйді ауыстырғанда бұрынғы ортамен қоштасу шығындары;
жоғары деңгейлі қажеттіліктерді қанағаттандыру - өзін қандай да бір топтың, ұжымның бөлігі екенін сезіну, өзін таныту, көрсетуге деген қажеттілік. Тұрғын үй иесінің әлеуметтік дәрежесін, қандай да бір әлеуметтік топқа тиесілі екенін көрсетеді.

Үйге мұқтаждықтың артуы оған серік болатын (жиһаз және интерьер заттары, мектептер, медициналық мекемелер), тұрғын үйді ұдайы өндіретін (тұрғын үй құрылысы, құрылыс материалдарын өндіру, инжинирингтік, кредиттік-қаржылық қызметтер) тауарлар мен қызметтерге қажеттіліктің өсуіне алып келеді.

Осылайша тұрғын үй біріншіден, қысқа мерзімде тапқан қаражаттармен қанағаттандырылмайтын қажеттілік, екіншіден, адам капиталын ұдайы өндіретін ұзақ мерзімді пайдаланылатын ерекше капиталдық тауар, үшіншіден, адамның әлеуметтік дәрежесі мен табыс деңгейінің сипаттамасы ретінде анықталады.

Тұрғын үйдің бірегейлігін ескере отырып тұрғын үй құрылысындағы нарықтық механизмдердің негізгі құраушыларын қарастырайық.

Тұрғын үйді (тұрғын үй қызметтері және қоры) тұтынудың екі жақты сипаты келесі жағдайларды сипаттайды:

Нарықты меншікке алынған (нарықты құрылымдар сатып алынады) және жалгерлік (тұрғын үй қызметтері сатып алынады) тұрғын үй нарықтарына бөлу мүмкіндігі;
Тұрғын үй қоры және қызметтеріне сұраныс пен ұсынысты бөлек есепке алу;
Халықтың үймен қамтамасыз етілуі мен ұсынысын есепке алу ерекшеліктері, көрсетілетін қызметтердің көлемін анықтайтын тұрғын үй қорының сапалық жағдайына көңіл бөлу.

Тұрғын үй анықтамасы бойынша қозғалмайтындықтан жер нарығымен тығыз байланысыты. Сонымен бірге нарықтық айналыс нысаны ретінде бәсекелік ортада дамиды. Оның құрылуының келесідей айқын ерекшеліктері бар:

Жер ресурстарының шектеулігі, құрылыс пен тұрғын үйді күтіп ұстау құнының салыстырмалы түрде жоғары болуы және сәйкесінше қаржылық ресурстардың болуынан деген қатаң талаптары тұрғын үй құрылысын жүргізуші мен үйлерді сатып алушылар сияқты нарықтың қатысушылары санын шектейді. Жердің ресурс ретінде шектеулігі (жер ұсынысы ұзақ мерзімді кезеңде икемсіз) ғана емес, өкімет орындарының жерді пайдалану мен құрылыс жүргізу саясатының аясындағы шектеулері туралы сөз болып отыр.
Тұрғын үй құрылысы ауқымын арттыру (оң ауқым әсері) есебінен үнемдеу мүмкіндіктері шектеулі. Зерттеулер көрсетіп отырғандай үнемдеу өте көп мөлшерде тұрғын үйлер салатынірі құрылыс компанияларында ғана сериялық өндірісте пайда болады. Сәйкесінше үнемдеу көбіне құрылыс шарттарына байланысты.

Тұрғын үй нарығында бәсекенің дамуы үшін заңдық базаны дамытатын, жер телімдерін, құрылысқа рұқсат берудің ашықтығын қамтамасыз ететін, кредиттік құралдардың дамуын ынталандыратын мемлекеттік реттеу қажет.

Тұрғын үйге сұраныс. Сұраныс дайын үйлерді сатып немесе жалға алатын үй шаруашылығы мен олардың бірлестіктері жағынан көрінеді. Сұраныс тұрғын үйге деген қажеттіліктің көріну формасы болып табылады.

Неоклассикалық экономикалық теорияға сәйкес тұрғын үйге сұраныс белгілі бір уақыт мерзіміндегі белгілі болатын әрбір бағамен тұтынушылар қалайтын, сатып ала алатын және пайдаланатын үйлер санын білдіреді. Тұрғын үй бағасы мен сұраныс арасында көптеген басқа тауарлар мен қызметтерге сияқты кері байланыс бар: бағаның төмендеуі тұрғын үйге сұранысты арттырады. Дегенмен тұрғын үй өз иесінің әлеуметтік дәрежесін анықтайтындықтан кей жағдайда бағаның жоғарылауы сұраныстың артуына алып келуі мүмкін.

Сұраныстың бағалық емес детерминанттарына жататындар: басқа тауарлар мен қызметтердің бағасы; тұтынушылардың табысы, әл-ауқаты; талғамдары мен қалауы; болашақтағы бағалар мен табыстарға қатысты күтімдер; тұрғын үй және басқа да активтерінің болуы; тұтынушылар саны.

«Басқа тауарлар мен қызметтердің бағасы» факторын қарастыра отырып акция, облигация сатып алу, банкте депозит ашу сияқты ақша қаражаттарын балама түрде пайдалану бағасын білдіретін нақты пайыздық мөлшерлемеге көңіл бөлу керек. Нақты пайыздық мөлшерлеме төмендегенде жинақтың үй сатып алуға тиімді болып, сұранысты арттырады.

Сұраныс мөлшеріне «тұтынушылар саны» факторының әсерін сараптауда келесі жағдайларды есепке алу керек:

тұрғын үй нарығындағы шешімдер жеке тұлғалармен емес, отбасымен қабылданады;
әр түрлі уақыт мезетінде отбасының құрамы бірдей емес немесе бір жанұяның тұрғын үйге сұранысындағы ерекшеліктер;
отбасын құру үрдісі жанұяның әл-ауқаты, тұрғын үй нарығындағы ұсынылатын тұрмыс жағдайы мен оны жақсарту мүмкіндігне байланысты.

Аталған түрлі факторларға сұраныстың сезімталдығын өлшейтін маңызды көрсеткіш сұраныс икемділігі болып табылады. 1-кестеде баға мен табыс бойынша икемділік көрсеткіштері келтірілген [5, 192б. ] .

Кесте 1 - Тұрғын үйге сұраныстың бағалық және табыстық баға икемділігін бағалау

Зерттеулер

Бағалық икемділік

Табыс икемділігі

Зерттеулер: 1

Бағалық икемділік: 2

Табыс икемділігі: 3

Зерттеулер: Х. Розен, 1979ж

Бағалық икемділік: -0, 67

Табыс икемділігі: 0, 35

Зерттеулер: Мак-Рэ, Тернер, 1981ж

Бағалық икемділік: -0, 89

Табыс икемділігі: 0, 26

Зерттеулер: Кронин, 1983ж

Бағалық икемділік: -0, 63-тен -0, 79-ге дейін

Табыс икемділігі: 0, 53-тен 0, 72-ге дейін

Зерттеулер: Гудман, Кавая, 1986ж

Бағалық икемділік: -0, 61-ден -1, 2-ге дейін

Табыс икемділігі: 0, 64-тен 1, 1-ге дейін

Зерттеулер: Ескерту - [6, 223б. ] әдебиетінен алынған

1-кестедегі мәліметтер көрсеткендей тұрғын үйге сұраныс баға бойынша салыстырмалы түрде икемсіз, өйткені үй адам үшін аса қажет игілік, тұрғын үйге баға өскен жағдайда да жанұяда тұрғын үй қызметтерін қалыпты деңгейде тұтынуға ұмтылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.