Жаңа ақпараттық технологиялар
КІРІСПЕ
І БӨЛІМ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Жалпы мағлұмат
1.2 Мультимедиялық жүйе
1.3 Мультимедия құралдары
1.4 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін жетілдіру
ІІ БӨЛІМ. ADOBE FLASH ОРТАСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕУ
2.1 Қолданбалы интерфейстің ұйымы
2.2 Интерактивті мультимедиялық қосымшаны құру мүмкіндігі
2.3 ActionScript жөнінде жалпы мәліметтер
ІІІ БӨЛІМ. ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
3.1 “Компьютерлік графика” пәні бойынша электронды оқулық дайындау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
І БӨЛІМ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Жалпы мағлұмат
1.2 Мультимедиялық жүйе
1.3 Мультимедия құралдары
1.4 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін жетілдіру
ІІ БӨЛІМ. ADOBE FLASH ОРТАСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕУ
2.1 Қолданбалы интерфейстің ұйымы
2.2 Интерактивті мультимедиялық қосымшаны құру мүмкіндігі
2.3 ActionScript жөнінде жалпы мәліметтер
ІІІ БӨЛІМ. ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
3.1 “Компьютерлік графика” пәні бойынша электронды оқулық дайындау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Қазіргі кездегі компьютерлік технологиялардың даму деңгейі дәуірдің коммуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды, сапалы және бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғы шарттары болып табылады. Қоғамды ақпараттандыру үрдісі болашақ мамандардан ұдайы ізденуді, ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды кәсіби салада қолдана білуге машықтандыруды, қажет ақпаратты, ақпарат көздерінен таба білу мен өңдеуді, шығармашықпен ойлауды және шешім қабылдауды талап етеді. Мультимедиялық технологиялар әртүрлі типті мәліметтерді дайындау, өңдеу, біріктіру, ұсыну әрекеттерін ақпараттық және бағдарламалық жабдықтарды пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер жиынтығы. Мультимедиялық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедия статикалық, динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске асырады.
Оқыту процесінде мультимедияны пайдаланып білім берудің әртүрлі аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Қазіргі кездегі ақпараттық қоғам жоғарғы оқу орындардың алдына төмендегідей қабілетті мамандарды тәрбиелеуді талап етеді:
- Өз бетінше керекті білімін ала алатын және оны практика жүзінде қолдана алатын;
- Өз бетінше сынмен ойлауға, нақты жағдайда туындайтын мәселелерді көре білетін және оларды шешу жолдарын іздей алатын;
- Ақпаратпен сауатты жұмыс істеуге қабілетті;
- Әр түрлі әлеуметтік топтарда, ұжымда жұмыс істей алатын;
- Өзінің өз бетінше ой – өрісін, мәдени деңгейін дамыта алатын маман болуы қажет.
Электрондық оқулықтар қағаз басылымының барлық ерекшеліктеріне ие бола отырып, елеулі айырмашылықтары мен артықшылықтары да бар. Дербес жағдайда: компьютер жадында немесе дискетада сақтау ықшамдылығы, гипермәтіндік мүмкіндіктер, бейімділігі, таралымы, өзгертулер мен толықтыруларды жылдам енгізудің мүмкіндігі, электронды пошта бойынша жіберудің ыңғайлылығы. Бұл - пән бойынша дидактикалық, әдістемелік және ақпараттық-анықтама материалдарын өзіне енгізген, сонымен бірге, білімді бақылау және өз бетімен алу үшін оны комплексті қолдануға әсері болатын бағдарламамен қамтамасыз етілген автоматтандырылған оқыту жүйесі.
Қазіргі компьютерлердің мүмкіндігіне байланысты программалар да аз жасалып жатқан жоқ. Соның ішінде, қазіргі кезде анимация жасауда көп қолданысқа ие Adobe Flash программасы. Бұл программаны көбінесе Web-сайттарды құруда да көп қолданады.
Оқыту процесінде мультимедияны пайдаланып білім берудің әртүрлі аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Қазіргі кездегі ақпараттық қоғам жоғарғы оқу орындардың алдына төмендегідей қабілетті мамандарды тәрбиелеуді талап етеді:
- Өз бетінше керекті білімін ала алатын және оны практика жүзінде қолдана алатын;
- Өз бетінше сынмен ойлауға, нақты жағдайда туындайтын мәселелерді көре білетін және оларды шешу жолдарын іздей алатын;
- Ақпаратпен сауатты жұмыс істеуге қабілетті;
- Әр түрлі әлеуметтік топтарда, ұжымда жұмыс істей алатын;
- Өзінің өз бетінше ой – өрісін, мәдени деңгейін дамыта алатын маман болуы қажет.
Электрондық оқулықтар қағаз басылымының барлық ерекшеліктеріне ие бола отырып, елеулі айырмашылықтары мен артықшылықтары да бар. Дербес жағдайда: компьютер жадында немесе дискетада сақтау ықшамдылығы, гипермәтіндік мүмкіндіктер, бейімділігі, таралымы, өзгертулер мен толықтыруларды жылдам енгізудің мүмкіндігі, электронды пошта бойынша жіберудің ыңғайлылығы. Бұл - пән бойынша дидактикалық, әдістемелік және ақпараттық-анықтама материалдарын өзіне енгізген, сонымен бірге, білімді бақылау және өз бетімен алу үшін оны комплексті қолдануға әсері болатын бағдарламамен қамтамасыз етілген автоматтандырылған оқыту жүйесі.
Қазіргі компьютерлердің мүмкіндігіне байланысты программалар да аз жасалып жатқан жоқ. Соның ішінде, қазіргі кезде анимация жасауда көп қолданысқа ие Adobe Flash программасы. Бұл программаны көбінесе Web-сайттарды құруда да көп қолданады.
1. Халықова К.З. Информатиканы оқыту әдiстемесi. –Алматы. “Бiлiм”, 2000. -192б.
2. Г. Ә. Жапарова - Информатика негіздерін оқу құралдары. Алматы экономика 2006 ж.
3. М. Қ. Байжұманов , Л. Қ. Жапсарбаева- Информатика. Астана 2004 ж.
4. Е. Қ. Балапанов, Б. Бөрібаев - Жаңа информациялық технологиялар: информатикадан 30 сабақ. Алматы 2001 ж.
5. Б. Г. Жадаев. 100% Самоучитель Macromedia Flash MX. “Технолоджи – 3000”. Москва, 2004 г.
6. Д. Л. Розенкноп Создание анимационных эффектов в Macromedia Flash MX 2004.
7. М. В. Бурлаков МастерМедиа Macromedia Flash MX 2004 Сборка видеоклипов. Москва
8. Д. Л. Розенкноп Создание анимационных эффектов в Macromedia Flash MX 2004.
9. Н. И. Крупиянов Рисуем на компьютере. Word, Photoshop, CorelDRAW, Flash. Москва, 2000.
10. Б.Г. Жадаева. «Анимация для Web-страниц » Издательство Триумф. Москва, 2006г
11. О. Камардинов «Информатика» Алматы 2000 г
12. Т. Панкратов «Flash MX учебный курс» Москва – Харьков – Минск 2003ж
13. Роберт Рейнхадт, Джой Лотт «Macromedia Flash MX» Санкт-Петербург, Москва, Киев 2003ж.
14. Т. Понкратов «Flash 5» Санкт-Петербург 2002ж
15. В.Т Черкаский «Эффективная анимация во Flash»
16. А.Н. Божко «Flash MX технология работы»
17. Б. Сандерс. Эффективная работа Flash5.“ПИТЕР”.Санкт-Петербург, 2002г
18. Е.Т. Вовк «уроки по Flash»
19. Компьютерные системы и сети. / Поз ред. В. П. Косарева и Л. В, Еремика - М. Финансы и статистика, 1999. - 464 с.
20. Донской М. Интернет и пользовательский интерфейс. Мир Internet, 1999. – 624б.
21. Энди Андерсон, Марк Дел Лима, Стив Джонсон “Adobe Flash FLASH”. Визуальный курс, 2004.
22. Волкова В.В. Дизайн рекламы. - М.: Университет, 1999.
23. 500 учебников и пояснений к программам.
24. Горстко А.Б.“Познакомтесь с математическим моделированием” Москва: знание, 1991г.
25. Майкл Гурвиц, Лора Мак-Кейб “Использование Adobe Flash FLASH”. Специальное издание, 2005.
26. Этан Уотролл, Норберт Гербер “Эффективная работа: Flash FLASH”, 2007.
27. Жақыпбекова Г. Т., Әділбекова Э. Т. “Сандық әдістер” Шымкент –2002.
2. Г. Ә. Жапарова - Информатика негіздерін оқу құралдары. Алматы экономика 2006 ж.
3. М. Қ. Байжұманов , Л. Қ. Жапсарбаева- Информатика. Астана 2004 ж.
4. Е. Қ. Балапанов, Б. Бөрібаев - Жаңа информациялық технологиялар: информатикадан 30 сабақ. Алматы 2001 ж.
5. Б. Г. Жадаев. 100% Самоучитель Macromedia Flash MX. “Технолоджи – 3000”. Москва, 2004 г.
6. Д. Л. Розенкноп Создание анимационных эффектов в Macromedia Flash MX 2004.
7. М. В. Бурлаков МастерМедиа Macromedia Flash MX 2004 Сборка видеоклипов. Москва
8. Д. Л. Розенкноп Создание анимационных эффектов в Macromedia Flash MX 2004.
9. Н. И. Крупиянов Рисуем на компьютере. Word, Photoshop, CorelDRAW, Flash. Москва, 2000.
10. Б.Г. Жадаева. «Анимация для Web-страниц » Издательство Триумф. Москва, 2006г
11. О. Камардинов «Информатика» Алматы 2000 г
12. Т. Панкратов «Flash MX учебный курс» Москва – Харьков – Минск 2003ж
13. Роберт Рейнхадт, Джой Лотт «Macromedia Flash MX» Санкт-Петербург, Москва, Киев 2003ж.
14. Т. Понкратов «Flash 5» Санкт-Петербург 2002ж
15. В.Т Черкаский «Эффективная анимация во Flash»
16. А.Н. Божко «Flash MX технология работы»
17. Б. Сандерс. Эффективная работа Flash5.“ПИТЕР”.Санкт-Петербург, 2002г
18. Е.Т. Вовк «уроки по Flash»
19. Компьютерные системы и сети. / Поз ред. В. П. Косарева и Л. В, Еремика - М. Финансы и статистика, 1999. - 464 с.
20. Донской М. Интернет и пользовательский интерфейс. Мир Internet, 1999. – 624б.
21. Энди Андерсон, Марк Дел Лима, Стив Джонсон “Adobe Flash FLASH”. Визуальный курс, 2004.
22. Волкова В.В. Дизайн рекламы. - М.: Университет, 1999.
23. 500 учебников и пояснений к программам.
24. Горстко А.Б.“Познакомтесь с математическим моделированием” Москва: знание, 1991г.
25. Майкл Гурвиц, Лора Мак-Кейб “Использование Adobe Flash FLASH”. Специальное издание, 2005.
26. Этан Уотролл, Норберт Гербер “Эффективная работа: Flash FLASH”, 2007.
27. Жақыпбекова Г. Т., Әділбекова Э. Т. “Сандық әдістер” Шымкент –2002.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
І БӨЛІМ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Жалпы мағлұмат
1.2 Мультимедиялық жүйе
1.3 Мультимедия құралдары
1.4 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін жетілдіру
ІІ БӨЛІМ. ADOBE FLASH ОРТАСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕУ
2.1 Қолданбалы интерфейстің ұйымы
2.2 Интерактивті мультимедиялық қосымшаны құру мүмкіндігі
2.3 ActionScript жөнінде жалпы мәліметтер
ІІІ БӨЛІМ. ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
3.1 “Компьютерлік графика” пәні бойынша электронды оқулық дайындау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі компьютерлік технологиялардың даму деңгейі дәуірдің
коммуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды,
сапалы және бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғы
шарттары болып табылады. Қоғамды ақпараттандыру үрдісі болашақ мамандардан
ұдайы ізденуді, ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды кәсіби
салада қолдана білуге машықтандыруды, қажет ақпаратты, ақпарат көздерінен
таба білу мен өңдеуді, шығармашықпен ойлауды және шешім қабылдауды талап
етеді. Мультимедиялық технологиялар әртүрлі типті мәліметтерді дайындау,
өңдеу, біріктіру, ұсыну әрекеттерін ақпараттық және бағдарламалық
жабдықтарды пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер
жиынтығы. Мультимедиялық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес
компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедия статикалық,
динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске
асырады.
Оқыту процесінде мультимедияны пайдаланып білім берудің әртүрлі
аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті
аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Қазіргі кездегі ақпараттық
қоғам жоғарғы оқу орындардың алдына төмендегідей қабілетті мамандарды
тәрбиелеуді талап етеді:
- Өз бетінше керекті білімін ала алатын және оны практика жүзінде
қолдана алатын;
- Өз бетінше сынмен ойлауға, нақты жағдайда туындайтын мәселелерді көре
білетін және оларды шешу жолдарын іздей алатын;
- Ақпаратпен сауатты жұмыс істеуге қабілетті;
- Әр түрлі әлеуметтік топтарда, ұжымда жұмыс істей алатын;
- Өзінің өз бетінше ой – өрісін, мәдени деңгейін дамыта алатын маман
болуы қажет.
Электрондық оқулықтар қағаз басылымының барлық ерекшеліктеріне ие бола
отырып, елеулі айырмашылықтары мен артықшылықтары да бар. Дербес жағдайда:
компьютер жадында немесе дискетада сақтау ықшамдылығы, гипермәтіндік
мүмкіндіктер, бейімділігі, таралымы, өзгертулер мен толықтыруларды жылдам
енгізудің мүмкіндігі, электронды пошта бойынша жіберудің ыңғайлылығы. Бұл -
пән бойынша дидактикалық, әдістемелік және ақпараттық-анықтама
материалдарын өзіне енгізген, сонымен бірге, білімді бақылау және өз
бетімен алу үшін оны комплексті қолдануға әсері болатын бағдарламамен
қамтамасыз етілген автоматтандырылған оқыту жүйесі.
Қазіргі компьютерлердің мүмкіндігіне байланысты программалар да аз
жасалып жатқан жоқ. Соның ішінде, қазіргі кезде анимация жасауда көп
қолданысқа ие Adobe Flash программасы. Бұл программаны көбінесе Web-
сайттарды құруда да көп қолданады. Сондай-ақ мультфильм жасаушылар үшін бұл
программаның орны ерекше. Соңғы кезде электронды оқыту өнімдері нарығында,
Adobe технологиясы негізінде жасалған және тәжірибесі жоқ компьютер
қолданушысына программалық өнімдер жасау мүмкіндігін беретін оқу құралдары
мен мультимедиялық оқулықтар саны көбейіп барады. Қазір Flash-технологиясы
ең жаңа және кең қолданылып жатқан технология болып табылады. Flash
технологиясы анимация жасаушылар үшін өте қолайлы программа, өйткені ол
төмендегі сапаларға ие:
1. Жинақтылық (компьютерде тез жүктеледі) – векторлық графиканы
пайдалану есебінде;
2. Интерактивтілік – пайдаланушы Flash-фильмдегі іс әрекеттерді
тікелей басқара алады;
3. Мультимедиялық – фильм және Internet-ке информацияны
визуалдаудың стандартты құралдары үшін қол жетпес видео, аудио
эффектілер;
4. Көпсалалығы – Flash-те қарапайым үй парақтары сияқты арнаулы
серверлер де (пошталық, виртуальді дүкендер) орындалуы мүмкін;
5. Қолайлылық – Flash технологиясының негізі, компьютермен жұмыс
істеудің минимальді дағдысы бар кез-келген адамға түсінікті.
Сондай-ақ компьютер жадында өте аз орын алуы мен тез
жүктелетіндігі Flash пайдаланушылары үшін үлкен мүмкіндіктер
туғызады.
Қазіргі уақытта жас балалар шетелдік мультфильмдер мен киноларды көруге
өте құмар. Өйткені шетелдік фильмдерде түрлі анимациялық және дыбыстық
эффекттер қөп қолданылады. Бірақ, ондай фильмдердің көпшілігі тәрбиелік
мағынадан тыс қалып қойған. Қазір технологияның дамуына байланысты, жас
өспірімдер кітап оқудан көрі жаңадан шығып жатқан кино, мультфильмдерді
көруді жөн көреді. Осыдан балалар өзіміздің қазақ аңыз-ертегілерінен тіптім
мақұрым қалып қояды. Сол себепті, тәрбиелік мағыналарға қанық, өзіміздің
қазақ ертегілерін мультфильм етіп неге жасамасқа. Осы мақсатымызға жету
үшін, бізге, Flash технологиясын білу өте маңызды рөл атқарады.
Демек Flash-тің атқартын қызметтері біз үшін өте қымбат десек те
болады.
Электронды оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық түрдегі
әдістемелік жүйе. Оны әрбір оқытушы өз педагогикалық тәжірибесіндегі
материалдармен толықтыра отырып, әрі қарай жетілдіре алады.
Adobe Flash бағдарламасының мақсаты - басқа компьютерлік қосымшалар
сияқты оқушыларды ойындарға, қолданбалы бағдарламаларға деген
қызығушылықтарына дұрыс бағыт беріп, электронды көмекші құрал жасауға
құлшындыру.
Осыған орай арнайы оқыту курсының мазмұны Flash бағдарламасында
қолданбаны оқытудағы зертханалық сабақ үлгілерін жасаумен аяқталады.
Электрондық оқулықтың практикадағы жасаған жұмыстарының маңыздылықтары
дипломдық жұмысының маңыздылығы болып саналады.
Диплом жұмысының мақсаты - компьютерлік жаңа технологиялардың
жетістігі мол, графикалық мүмкіндігі жоғары анимациялық қозғалыстарды
көркем бейнелей алатын Adobe Flash қолданбалы бағдарламасын пайдалана
отырып мультимедиялық электронды оқулық жасау.
Зерттеудің нысаны. Adobe Flash программасында “Компьютерлік графика”
пәні тақырыптары бойынша жасалынған мультимедиялық электронды оқулықты
пайдалана отырып жұмыс жасаудың негізі болып табылады.
Зерттеудің мақсаты. Электронды оқулықты жасаудың мақсаттарын, мазмұнын,
әдістерін, формаларын, құралдарын және оларға қойылатын талаптар кешенін
анықтау.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер сабақтарды ұйымдастыру үшін ашық
интерактивті тапсырмалардың компьютерлік бағдарламалары және оны қолданудың
әдістемесі жасалса, онда студенттің білімді меңгеру сапасы артады, өйткені
бұл жағдайда жүйелі, жеке іс-әрекеттік және дербестік тәсілдер жүзеге асып,
олардың оқуға деген қызығушылығы мен саналылығы артады.
Зерттеудің міндеттері. Білімді ақпараттандыру саласы бойынша ақпараттық
технологияларға негізделген білім беру стандарттарына, оқыту әдістері мен
оқу бағдарламаларына ғылыми талдау жүргізу негізінде Компьютерлік графика
пәнін оқыту қызметін анықтау. Оқытуда білім берудің дидактикалық негіздерін
анықтау арқылы студенттердіі танымдық іс-әрекеттерін ақпараттық-
коммуникациялық технологиялар негізінде ұйымдастыру мен басқарудың
тәсілдерін айқындау.
Зерттеулердің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәні:
Электрондық оқыту құралдарын жасауда дұрыс жолды пайдалану жағдайында тек
қарапайым тілдесу ғана алынып қоймайды, студенттің тұлға болып дұрыс
қалыптасуы мен мотиацияны дамыту үшін жағдай жасалатын педагогикалық
тілдесу алынып, студентке ыңғайлы көңіл-күй қамтамасыз етіледі.
Зерттеудің практикалық құндылығы:
Электрондық оқулық жасауда пайдаланатын ақпараттық технология бірнеше басты
қызметтерге негізделеді, олар:
• қабылданатын оқу ақпараттарының саналығы мен тереңдігін қамтамасыз
ететін көрнекілік, түсініктер мен ұғымдардың қалыптасуы;
• ақпараттық, өйткені, оқу құралдары - қандай да бір ақпаратты
тасымалдаушы білімнің негізгі көзі болып табылады;
• оқыту үдерісіне ыңғайлы жағдайлар жасайтын, демонстарция, өзіндік
жұмыс ұйымдастыратын үйренгіштік қызмет.
Дипломдық жұмыс кіріспе, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен тұрады. Дипломдық жұмыс құрамында 1кесте және 38 сурет
бар.
I БӨЛІМ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
3 Жалпы мағлұмат
Қай заманда да өркениеттің дамуы интеллектуалдық шығармашылық
қабілеттіліктің негізінде жасалынған, әлі де солай болып келеді.
Шығармашылық адам санасының жасампаздығын және іс-әрекетінің биік
белсенділігін көрсетеді. Адам қабілетінің дәрежесі, оның кәсіби іскерлік
шеберлігі, бизнес пен кәсіпкерліктің нәтижелілігі, жаңалық ашуы тұлғаның
шығармашылық ойлауына қатысты анықталады.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді.
Жаңа ақпараттық технологияларға (ЖАТ) ғалымдар әр түрлі анықтама беріп
отыр. Мысалы, Н.Макарова ЖАТ – қысқаша компьютер негізіндегі технология
деп тұжырымдайды1. М.И.Жильдак бұл терминнің неғұрлым кеңірек анықтамасын
береді. Ол ЖАТ – адамдардың білімін кеңейтіп, олардың техникалық және
әлеуметтік үрдістерді басқару мүмкіндігін дамытатын, ақпаратты жинау,
ұйымдастыру, сақтау, өңдеу, тасымалдау және жеткізудің техникалық құралдары
мен әдістерінің жиынтығы дейді.
Біз жоғарыдағы анықтамаларды өз іс-тәжірибемізге қолдану бағытында
оларды негізге ала отырып жұмыс істеп жатырмыз. Әсіресе ақпаратты оқушыға
компьютер арқылы әзірлеу мен тарату үрдісіне ерекше мән беріп отырамын.
Себебі әр түрлі зерттеулерге қарағанда дәстүрлі оқыту кезінде кез келген
жақсы оқитын оқушы информатика заңдылықтарын тұжырымдайды, мысалдар
келтіреді. Оқушылардың көпшілігі алған білімдерін практикада қолдана алады.
Бұл оқушылардың оқу материалын формальды жағынан да жақсы білетінін
көрсетеді. Кез келген сабақта электронды оқулықты пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуге жағдай жасайды.
Электрондық оқыту жүйелерінің негізгі мақсаты: оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту.
Қоғамды ақпараттандыру заманында – білімді ілгері дамыту, басты ағын
болып табылады. Білімді ілгері дамытуда электрондық оқу құралының маңызы
ерекше. Электрондық оқыту жүйелері, кәзіргі таңда білім саласында маңызды -
қашықтан білім алу жүйесінің дамуына да зор үлесін тигізуде.
Электрондық оқу құралы білім алу процессін жеңілдетеді, сонымен қатар
сапасын және тиімділігін арттырады. Оқушының өзіндік білім алуына мүмкіндік
жасайды. Кәзіргі таңда білім алу саласында білім алушының өзіндік жұмысына
көп назар аударылған, осы заман талабын электрондық оқу құралы көмегімен
орындауда. Электрондық оқу құралының келесідей мүмкіндіктері білім алушының
кеңінен қолдануына ықпал жасайды:
- Таратылу жолы. Қағаз жүзіндегі таратылымдарға қарағанда анағұрлым
тиімді. Электронды оқу құралының таратылымы: интернет, электронды пошта,
ақпарат тасымалдауға арналған кез-келген құрал арқылы іске асады;
- Тақырыптың мәтіндік сипатталуынан басқа, аудио, видио, графиктік
сипаттамаларын көруге болады. ЮНЕСКО зерттеулері бойынша аудио қабылдау
ақпараттың тек 12% қабылдауға мүмкіндік береді, визуалды қабылдау
ақпараттың тек 25% қабылдауға мүмкіндік береді, ал аудиовизуалды қабылдау
ақпараттың 65% қабылдауына мүмкіндік жасайды;
- Өзіндік тәжирибелік жұмыстарды жасауға болады. Яғни программалау
технологиялары көмегімен виртуалды зертханаларды жасау мүмкін;
- Керекті мәліметтерді тез таба алады. Мәтінді іздеу функциясын
автоматтандыру нәтижесінде;
- Қажетті фрагменттерді қайта көруге және өңдеуге мүмкіндік бар;
- Көлемі үлкен ақпарат тиімді сақталады, өңделеді, және сол ақпаратқа оңай
қол жеткізуге мүмкіндік береді;
- Өз білімін тексере алу мүмкіндігінің бар болуы.
Қоғамды ақпараттандыру бағыты ұстаздан келесі міндетті шарттарды
орындауларына талап етеді:
- кәзіргі қоғамды ақпараттандыру заманына сәйкес, білім беру, тәрбие
беру жолында қолданатын әдістемеліктердің замаңға сай сапасын арттыру;
- білім алушының қажетті мәліметтерді өңдеу, қабылдау, тәжірибелік-
ізденіс процессінде өзіндік білім алуына мүмкіндік жасайтын әдістемелік оқұ
жүйесін құрастыру.
- білім алушының білім деңгейін көрсететін тексеру әдістемеліктерді
құрастыру.
Электрондық оқу құралына қойылатын талаптар:
- Электрондық оқу құралының объектісі ғылыми негізделген фактілер,
тұжырымдар мен ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында оқытылатын
объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің қатыныстары мен қасиеттерінің
жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және
басқа оқыту ақпараты болуы керек.
- Электрондық оқу құралы анықтамалық және басқарушы ақпаратты қамту
керек және қолданушының назарын өзіне аударатын және оқу мақсаттарына
қызмет етпейтін ақпаратты қамтымау керек.
- Электрондық оқу құралы әртұрлі мамандықтар үшін олардың типтің оқу
жоспарлары мен бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру керек.
- Электрондық оқу құралында интерфейс көрнекті, тұсінікті, бірмәнді
және қолданушы қате іс-әрекеттер жібермеуі үшін ЭОБ-ның тұгел және оның
бөлек бөліктерінің функцияларының логикасын тұсінуге көмектесетін тұрінде
келтірулі керек.
- Электрондық оқу құралында имитациялық компьютерлік моделдер оқылатын
объектілер, үрдістер мен құбылыстардың құрылымын және параметрлерін беру
және өзгерту, сонымен қатар, сыртқа әрекеттердің имитациясы үшін ыңғайлы
құралдармен жабдықталу керек. Компьютерлік модельдермен өзара-әрекет
мәселелері білім алушыны оның көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің
мазмұнынан көңілін бөлмеуі керек.
- Электрондық оқу құралы қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу
мүмкіндіктеріне ие болу керек. ЭОБ жабық ортада жылжымалы ақпаратты
тасушыларда орналасуы және жеке алынған комьпютерде немесе локальды
компьютерлік желіде атқарушы программалар сияқты жұмыс істеу мүмкіндігіне
ие болу керек. ЭОБ ашық ортада глобальды компьютерлік желілерде орналасады
және жұмыс істеу үшін программа-браузерлерді қолданады.
- Электрондық оқу құралы қосымша программалық құралдарды талап етпейтін
операциялық жүйенің версиясын ескере автоматты тұрде орнатуының
мүмкіндігіне ие болу керек. Орнату комплектінде мемлекеттік немесе
халықаралық стандартына сәйкес ЭОБ-ның тәуелсіз жұмысы үшін барлық қажет
шрифтер, драйверлер және программалар пакеттері болу керек.
- Электрондық оқу құралы тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда (электр
өшуі, операциялық жүйенің істен шығуы) берілген режимде функциясын жасау
керек және тұрақсыздандыру әрекеттермен шақырылатын ауытқулар болғаннан
кейін ЭОБ-ның жұмысын жалғастыруды қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
- ЭОБ қолдану процесінде ЭОБ-ға қажет өзгерістер мен кемшіліктерді
енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу материалдарына және
статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті болдырмау
мүмкіндіктері болу керек.
Электрондық оқу басылымының контенті үш деңгейлі бөліктерге бөліну
керек:
1-деңгей. Модулдер
2-деңгей. Блоктар
3-деңгей. Сабақтар
- Модуль блоктан бұлаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан блоктар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылдымындағы ірі
семантикалық оқу бірлігі.
- Блок сабақтан-сабаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан сабақтар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
орташа семантикалық оқу бірлігі.
- Сабақ минималды семантикалық бірлік және ол бірнеше оқу
элементтерінен тұрады. Міндетті оқу бірлігі болып теория, мысалдар,
тапсырмалар, сұрақ-жауаптар және тестілер есептелінеді, ал міндетті емес
элементтерге оқу ақпаратын меңгеру, тұсіну және еске сақтауға себебін
тигізетін және ақпараттық тығыздықты қамтамасыз ететін анықтамалық,
графикалық, аудио және видео жатады.
- Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны тұсінікті, нақты,
толық және қарама-қайшылықсыз болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және
бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу,
тапсырманы жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және тұсін өзгерту сияқты арнаулы дидактикалық
құралдарды қолдану керек.
- Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерін жаттығуды орындау, есепті
шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және т.б. тұріндегі детальдық таңдауын
қамтамасыз етуі керек.
- Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен құбылыстарының ішкі
байланысын анықтауға, олардың әртұрлі сыртқы әсерлер кезіндегі
функционалдық қасиеттерін зерттеуге және жаттығуларды орындау мен есептерді
шешудегі практикалық машықтарын қалыптастыруға бағытталу керек.
Тапсырмалардың формулировкасында атқарылатын іс-әрекеттердің реті мен
күтілетін нәтижеге және олардың берілу формасына қойылатын талаптарға
тұсініктемелер болуы керек.
- Сұрақ-жауаптар білімді меңгеру үшін және практикалық жұмыстарды
орындау машықтарын қалыптастыруға бағытталған болу керек. Сұрақтар білім
алушылардың танымдық іс-әрекеттерін жетілдіру үшін қиындық деңгейі,
характері және жауаптардың берілу формасы бойынша вариациялануы керек.
- Тесттерде сұрақтар және арасында бір дұрыс және бірнеше дұрыс емес
жауаптар болуы керек және дұрыс жауапты таңдау кезінде қарапайым әдісін
қолданбау үшін мағынасын тұсінбей жауап беретін сұрақтар болмауы керек.
Дұрыс емес жауаптар өздерінің мазмұны бойынша білім алушы оқу материалын
терең білгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшін дұрыс жауапқа жақын болуы
керек. Тесттерде білім алушылардың іс-әрекеттері мен жауаптарындағы
әдеттегі қателіктер туралы ескертулер және сол қателіктерді жібермеу мен
тұзету туралы тұсініктемелер қамту мүмкін.
- Анықтамалық оқу материалына қатысты және жаттығуларды орындау,
есептерді шешу мен тәжірибе өткізуге, курстық, дипломдық және т.б.
жұмыстарды дайындау бойынша мәтіндік, кестелік, графикалық және басқа оқу-
әдістемелік мәліметтер қамту керек.
- Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын объекттер, үрдістер
мен құбылыстардың ең маңызды жақтарын және жағдайларын ашу және көрсету
үшін қажетті қосымша дидактикалық материалдарды келтіруге арналған.
Электронды оқулықтарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттарды
ескерген жөн:
Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған оқулықтың сол пәннің типтік
бағдарламасына сәйкес болуы;
1. Электрондық оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен тақырыптарға
қатысты дәріс конспектісін қамтитын негізгі сарамандық және
тәжірибелік тапсырмаларды орындауға арналған қосымша материалдарға
анықтама, библиографиялық көмекші, аралық және қорытынды бақылау
сұрақтарынан тұратын тест материалдарды дайындауда пайдаланылған
әдебиеттер тізімдері бөлімдерін қамтуы;
2. Белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық
болмау.
Түрлі сабақтарда электронды оқулықпен жұмыс нәтижелерін бағалау үшін
түрлі диагностикалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар:
1. Білім мониторингісі;
2. Сауалнамалар;
3. Түрліше тестілік бақылаулар;
4. Жеке оқушылармен әңгіме, пікір алмасу т.б.
5. Оқушыларды сырттай бақылау
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығын жоғарыда айттық. Сондай-ақ мұғалімдер де
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан
қолдана алады.
1.2 Мультимедиалық жүйе
Технология ұғымы көздеген мақсатқа жету әрекеттер тізбегі, әдістері
және оларды қолдануды біріктіреді.
Мультимедиалық технологиялар – бұл қоршаған ортаға қолданушылардың
өзара тіл табысуынамүмкіндік беретін мәтінді, графикті, дыбысты, анимацияны
қолданатын технологиялар.
Мультимедиалық құрылғыларды жасаушылардың алдарына қойған ең басты
мәселе – есептеу жүйесінің мамандарынан басқа қолданушылардың ЭЕМ-де жұмыс
істеу қызығушылығын арттыру.
Дербес компьютермен бірге, мультимедиалық жүйе ЭЕМ-нің төртінші
сатысында пайда болды. Ең алғаш олар компьютерлік ойындарда қолданыла
бастады, одан соң маңызды кәсіптік қосымшаларда қолданылды. Бірақ, барлық
жерде ЭЕМ мен қолданушы арасындағы қарым-қатынасты жеңілдету міндеті тұрды.
Сондықтан, мультимедиалық жүйе – бұл ерекше түрде ұйымдастырылған ЭЕМ деп
санау қате ұғым. Мультимедиалық жүйе – бұл құрамдық бөлігі қолданушы болып
табылатын адам-машиналық жүйе.
Осындай жүйенің көмегімен келесі мақсаттарға жетуге болады:
- қандай да бір жұмыстың орындалуында адамның қызығушылығын
арттыру;
- адамға жұмыстың орындалуына жеңілдіктер жасау;
- адамға арналған қарапайым жұмыстың орындалуына жаңа мүмкіндіктер
беру;
ЭЕМ саудасының кеңеюі, көбінесе мультимедиа жүйесінің құрылуына
міндетті, олардың негіздерінде қолданушының достық қарым-қатынасы дами
бастады. Дәлірек айтқанда, адамның ЭЕМ-мен қарым-қатынасы емес, екі адамның
өзара қарым-қатынасы, яғни қолданушы мен бағдарламашының қарым-қатынасы.
Бағдарламашы өзінің бағдарламасын құруда, сол бағдарламаға бар өзінің
психологиялық қырларын салады және оны өзі сезбейді. Дәл осындай мағынада
адам-машина қатынасы термині қолданылады.
Осылайша,ақпараттық жүйені жасау үшін міндетті түрде 3 нәтижеге жету
керек:
-ол қызықтыруы тиіс;
-бұл қызығушылықтың ұзақ болуы;
-бұл жүйеге қайтып оралатындай қызығушылық тудыру.
1.3 Мультимедиа құралдары
Қызығушылықтың тұрақты болуына мағына арқылы қол жеткізуге болады,
негізгі тасушылары – мәтін, графика, дыбыс, анимация. Ал жүйеге қайта
айналып келу үшін бұл жүйені қажетті, жаңа, пайдалы ақпараттармен
қамтамасыз ету керек.
Бағдарламаға салынған психологиялық тілдесу маңызды роль атқарады, сол
арқылы бағдарламашы өз өніміне қатынау орнатады. Адамдарға әртүрлі
психологиялық әсер етуге болады, яғни, әртүрлі ақпарат түрлерінің
көмегімен. Мысалы, дәрістерде студенттер ақпараттың 70% қабылдайды, кітап
оқығанда шамамен 70%, ал егер бұл екеуін біріктіретін болсақ, яғни әртүрлі
ақпараттың бірігуінен 70% артық ақпарат қабылдайды екен.
Сонымен, мультимедиа – бұл адамның психологиялық күйіне, ақпарат
қабылдау қабілеттілігіне, жұмыс істеу қабілеттілігіне әсер ететін мәтін,
дыбыс, графикалық бейнелер және анимацияларды компьютерлік жүйеге
біріктіретін ақпараттық технология.
Мультимедиалық жүйенің негізгі ерекшеліктері болып табылады:
1) Бір бағдарламалық өнімде әртүрлі ақпарат түрлерінің бірігуі
(интеграциясы);
2) ЭЕМ құрамындағы енгізу-шығару және әртүрлі ақпаратты өңдеу
құрылғыларының өзгешелігі;
3) Ақпараттың динамикалық түрін қолдануға байланысты, мультимедиалық
жүйенің ауқымды уақыт ішіндегі қызметі;
4) Адамның ЭЕМ-мен қарым-қатынасының жаңа деңгейінің пайда болуы. Соның
арқасында адамның ақпаратты қабылдау деңгейі көтерілуде.
Мультимедиалық жүйенің пайда болуына байланысты, адам үшін жаңа ақпарат
көздері пайда болды: электрондық оқулықтар, музейлік және туристік
сілтемелер, оқыту жүйелері, консультация және диагностикалық жүйелер,
жарнама роликтері, бейне-клиптар, әртүрлі презентациялар.
Қазіргідей әлемдік ғаламдану процесі кезеңінде ақпараттар ағынынан адам
баласы өзінің ұдайы дамып отыруына керекті ақпаратты саралап, екшеп
пайдалана білуі – бүгінгі уақыттағы басты мәселе. Бұл, әсіресе, өскелең
ұрпақтың санасын сан алуан ақпараттармен улап, ой-өрісінің дамуын дүбара
күйде қалдырмаудың басты шарттарының бірі. Осыдан келіп туындайтын
мәселелердің бірі – жастарға сапалы білім, саналы тәрбие беретін орта
мектепте, колледжде, жоғары оқу орындарында білім беру ісін оқытудың жаңа
инновациялық әдістерімен толықтыру; оқытудың жаңа технологияларын
іздестіру; оқушыны, студентті ақпаратты талдай білуге, ақпараттық,
мультимедиалық технологияларды тиімді пайдалана білуге үйрету.
Мультимедиалық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес
компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедиа статикалық,
динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске
асырады.
Мультимедиа термині латын тілінің multy (көп) және media (орта)
сөздерінің бірігуінен құралған, көпорталы деген мағына береді, яғни көп
көлемдегі ақпарат түрлерін қолдану.
Мультимедиалық жүйеге арналған оқулықтарды, ғылыми еңбектерді саралай
келе мультимедиа терминіне ақпараттық орта деген мағына беруге болады.
Ал, ақпараттық орта түсінігін белгілі бір ортада ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы ақпаратты ұсыну мен өңдеуге бағытталған
арнайы ұйымдастырылған үрдіс деп қабылдауымызға болады.
Зерттеуші ғалымдар мультимедиаға мынадай анықтамалар береді:
Мультимедиа - әртүрлі типті ақпараттарды компьютердің ұсыну мүмкіндігін
дамытатын және адамның мультисенсорлық табиғатына негізделген технология (
D. Little ).
Мультимедиа – екі не одан да көп типті ақпараттарды интерактивті
формада біріктіру ( D.H.Jonassen ).
Мультимедиа - әртүрлі формада ұсынылған ақпараттарды біріктіруге
мүмкіндік беретін компьютердің ақпараттық және бағдарламалық құралдар
кешені (И.И.Косенко).
И.Вернердің пікірі бойынша мультимедиа – графика, гипермәтін, дыбыс,
анимация, бейнемәліметтерді пайдалануға мүмкіндік туғызатын ақпараттық және
бағдарламалық құралдар кешені.
Осы орайда, мультимедиаға және оған қатысты ұғымдарға анықтама бере
кетейін.
Мультимедиа – компьютерлік графикамен, суреттермен, қозғалыстағы
бейнеақпараттармен, анимациямен, мәтіндермен, жоғары сапалы дыбыстармен
жұмыс істеуді қамтамасыз ететін интерактивті жүйе.
Мультимедиалық технологиялар - әртүрлі типті мәліметтерді дайындау,
өңдеу, ұсыну әрекеттерін аппараттық және бағдарламалық жабдықтарды
пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер жиынтығы.
Білім берудегі мультимедиа – таным процесінің жоғарылауына септігін
тигізетін, білім беру мазмұнын интерактивті формада ұсынатын, дидактикалық
аппаратты-бағдарламалық құрал.
Мультимедианың бағдарламалық құралдары – интерактивті режимде әртүрлі
типті ақпараттарды дайындау, өңдеу, ұсыну, біріктіру секілді іс-әрекеттерді
жүзеге асыруға мүмкіндік беретін компьютердің бағдарламалық жабдықтары.
Мультимедиялық бағдарламалардың негізгі атқаратын функцияларының бірі –
басқаруды қамтамасыз ету. Яғни, қажетті ақпаратқа еш кедергісіз ауысу
мүмкіндігінің болуы.
Мультимедиялық өнімдер – мультимедиялық құралдар және арнайы
бағдарламалық жабдықтар көмегімен дайындалған ақпарат.
Көптеген шет елдік зерттеушілер мультимедиа және гипермедиа
ұғымдарын бір мағынада қарастырады. Мысалы, I.Brown гипермедиа
мультимедианың сызықтық емес түрде ұсынылған жиынтығы деген пікір айтады.
Негізінде, мультимедиа пайдаланушыға әртүрлі типті ақпараттарды біріктіріп
ұсыну технологиясы, ал, гипермедиа – пайдаланушының түрліше типті
ақпараттардың бірінен екіншісіне оңай ауысуын жүзеге асыру технологиясы.
Мультимедиалық ақпарат түрлерін (мәтін, графика, анимация, дыбыс,
бейнеақпарат т.б) өзара байланыстыру нәтижесінде гипермедиа технологиясы
пайда болды.
Зерттеушілердің пікірі бойынша дәстүрлі оқыту әдісімен берілген
материалдың 25%-ы, көру арқылы 33%-ы, көру-есту арқылы 50%-ы, ал,
мультимедиалық интерактивті оқыту бағдарламалары көмегімен берілген
материалдың 75%-ы есте сақталады екен. Америка ғалымдары Флетчер, Макнейл,
Нельсон, дәстүрлі оқыту әдісі мен мультимедиалық технологиямен оқытуға
салыстыру анализін жүргізген. Жеке ойларын қорыта, ортақ бір шешімге
келген: мультимедиалық технология дәстүрлі оқыту әдісінен анағұрлым тиімді.
Мультимедиалық технологиялар мен дәстүрлі оқыту әдістерін оқытуда
пайдалану арасындағы айырмашылықты М.Кирмайэрдің келтірген диаграммасынан
(диаграмма 1) көруге болады.
Диаграмма 2.1 – Мультимедианың оқытудағы тиімділігінің көрсеткіші.
1.4 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін
жетілдіру
Мультимедианың ажырамас бөлігі болып табылатын лазерлік дискілерде
жазылған электрондық энциклопедиялар, оқулықтар мен сөздіктер оқыту
процесінде ерекше маңызға ие. Мысалы, электрондық сөздіктерде әрбір сөздің
аудармасы ғана емес, сонымен бірге оның айтылу үлгісі де қамтылады.
Әлемнің атлас картасы, жекелеген қалалардың картасы сияқты әртүрлі
картографиялық жүйелер, адамның ой-өрісін дамытуға бағытталған ойын
түріндегі оқытушы бағдарламалар, қажетті дағдыны қалыптастыруға,
жетілдіруге негізделген тренажерлік бағдарламалар оқыту процесінде
қолданылуда.
Кесте 1 – Оқыту процесіндегі мультимедиалық технологиялардың
мүмкіндіктері
№ Оқыту процесінде Мультимедиалық Мультимедиалық
кездесетін технологиялардың оқыту технологияларды
қиындықтар тиімділігін арттыру пайдаланудағы
мүмкіндіктері жетістіктер
1 Объективті күрделі Оқу материалын Студенттер мен
материалдарды оқытубөлшектеп ұсыну оқушылардың оқу
материалына қызығушылығы
артады
2 Түсінік-ұғымдардың Нақты ұғым Нақтыдан абстракцияға,
абстрактылығы, қалыптастыру, жекеден жалпыға ауысу
жалпылау, салыстыру, жалпылау жеңілдігі
салыстыру кезіндегі
қажеттілігі иллюстрациялау
3 Эксперимент Зертханалық Зертханалардағы
жасаудың аудиторияларда өткізугеқұрал-жабдықтардың
күрделілігі мүмкін емес жеткіліксіз мәселесін
тәжірибелерді біршама шешу
демонстрациялау
4 Құбылыстар мен Құбылыстарды, Құбылыстар мен
процестердің процестерді модельдеу, процестердің табиғатын
механизмін оқыту динамикада көрсету ашып көрсету
5 Тез немесе жай Проекциялық құрылғылар Құбылыстар мен
өтетін процестерді көмегімен табиғаттағы процестерді оқыту
оқыту процестердің жүруін кезінде уақытты тиімді
бақылау пайдалану
6 Обьектінің Коммуникациялық Бақылау кеңістігінің
көрінбейтін құрылғылар, шекарасын үлкейту
бөлігінде WEB-камералар
мүмкіндіктерін
пайдалану.
7 Негізгі заңдылықтарТабиғаттағы Заңдылықтардың
мен құбылыстарды заңдылықтардың қолданбалы сипатын,
техникада техникада қолданылу ғылым мен техника
қолданудың аясымен танысу жетістіктерін бейне-
көпсалалығы материалдармен түсіндіру
Мультимедиа интернет-технологияның да дамуына тікелей әсер етіп отыр.
Интернетте бейнеконференциялар ұйымдастыруда дыбыстық және бейнелік
хабардың сапасын төмендетпей ұсыну, байланысқа түскен адамның бет-бейнесін
компьютер мониторынан көріп отыру мультимедианың жемісі. Мультимедиалық
технологиалардың көмегімен бүгінгі таңда кез келген адам өзі жөніндегі
мәліметтерді, фотосуреттерді, тіпті, өз дауысын интернет желісіне шығаруға
мүмкіндік алып отыр.
Оқыту процесінде мультимедианы пайдаланып білім берудің әртүрлі
аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті
аспектілері, оқытудың мотивациялық аспектілері, оқытудың коммуникациялық
аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Атап көрсетілген аспектілер
негізінде мультимедиалық технологиялардың оқыту процесіндегі ақпаратты-
коммуникативті қызметі 1- суретте бейнеленген.
Сурет 1 - мультимедиалық технологиялардың оқыту процесіндегі ақпаратты-
коммуникативті қызметі
Мультимедиалық технологияларды белгілі бір оқыту жүйесінің мазмұны мен
әдістеріне негізделген жағдайда пайдалану тиімді. Мультимедиалық
технологиялар мен оқыту әдістерінің өзара байланысы біркелкі болмайды,
яғни, бір мультимедиалық құрал бірнеше оқыту әдістерін қамтыса, ал
керісінше, бір оқыту әдісінде бірнеше мультимедиалық технологиялар кешені
пайдаланылуы мүмкін. Қазіргі заманғы мультимедиалық технологиялар
құбылыстардың дамуын, динамикасын көрсетуді және оқу ақпаратының көлемін
белгілі бір реттілікпен беріп отыруды жүзеге асыратындықтан жаңаша оқыту
әдістерін талап етеді.
Мультимедиалық технологияларды пайдалану арқылы оқыту процесін
жетілдірудің моделі 2-суретте ұсынылған.
Мультимедиалық технологиялар мұғалімдерге қалыпты оқыту жүйесінің
бұрынғы тәсілдерінен бас тартып, еңбек етудің интеллектуалдық түрлерін
пайдалануға мүмкіндік туғызып, оқу материалдарының басты көлемін бұрынғыша
беруді азайтып, жаңа тәсілдің жақсы жақтарын кеңінен қолдануға итермелейді.
Жаңа мультимедиалық технологияларға байланысты компьютерлік
бағдарламаларды да көрнекі материал ретінде қолданып, тесттер және бақылау
жұмыстарын өткізіп, шығармашылықты дамытатын есептер шығарып, қашықтан
оқыту сабақтарына қатысып, бұрынғы қалыптағы тәсілмен қоса компьютерде де
жұмыс істеуді қатар атқарып, әрбір балаға бағытталған ойын сабақтарын,
т.с.с жасау мүмкін болып отыр.
Интерактивті негіздегі мультимедиалық технологиялар интернет желісі
және CD-курстар арқылы ауыл мектептерінің оқшау қалып қою мәселесін
шешуге мүмкіндік береді.
Мультимедианы білім беруде және оқытуда қолданудың жалпы білім үшін
және өздік білім үшін де, сондай-ақ, бизнес және маманның әуесқойлық дамуы
үшін де болашағы зор.
Мультимедиалық технологияларды пайдаланып оқыту, атап айтқанда, мынадай
нәтижелерге қол жеткізеді:
-оқу материалын терең түсінуге;
-оқу мотивациясының артуына;
-алынған білімнің ұзақ уақыт есте сақталуына;
-білім беруге жұмсалатын шығынның азаюына т.б.
Мультимедиалық технологияларды қазіргі білім беру саласында дер кезінде
игеру және тиімді пайдалану өз дәрежесінде жүргізілмеуде. Мұның себептері:
1) мультимедиалық технологияларды педагогикалық іс-әрекет ретінде тиімді
пайдалана алатын мұғалімдердің аз болуы; 2) оқу орындарының материалдық-
техникалық базасын үнемі жаңа технологиялармен жабдықтап отыру
қажеттілігінің ескерілмеуі; 3) оқу-әдістемелік жұмыстардың жаңаша сипатта
жүргізілмеуі т.б жағдайлар себеп болып отыр.
Сурет 2 - Мультимедиалық технологияларды пайдалану арқылы оқыту
процесін жетілдірудің моделі
Аталған мәселелерге жекелей тоқталатын болсақ, біріншіден,
мультимедиалық технологиялардың орасан зор потенциалдық мүмкіндіктері мен
оны өз дәрежесінде пайдалана алатын мұғалімдердің аз болуы арасында
шешімін күтіп тұрған мәселелер жетерлік. Қазіргі таңда жоғары оқу
орындарының педагогикалық мамандықтарына жүргізілетін Оқытудағы жаңа
ақпараттық технологиялар (НИТО) курсының бағдарламасында тек компьютерді
оқытуға ғана мән берілген, мультимедиа технологиясы ескерілмеген. Бұл,
жоғарғы оқу орнын бітірген маман мультимедиалық технологияларды өз
дәрежесінде пайдалана алмайтындығын аңғартады. Екіншіден, оқу орындарының
материалдық-техникалық базасын жаңа технологиялармен толықтырып, жаңартып
отыру қажеттілігінің ескерілмеуінен орта мектептердің көпшілігіндегі
компьютерлердің техникалық мүмкіндігі жаңа бағдарламалық жабдықтармен жұмыс
жүргізуді қамтамасыз ете алмауда. Бұл жұмыстарды жүзеге асыру және білім
беруде ақпараттвқ-коммуникациялық технологияларды қолданудың тиімділігін
арттыру үшін орта мектептерде компьютерлік технологияларды жаңартып
иотырудың, мультимедиалық технологиялармен жабдықтаудың қажеттілігі
байқалып отыр.
Үшіншіден, оқу-әдістемелік жұмыстарды жандандыруды, жаңаша сипатта
ұйымдастыруды білім беруді ақпараттандыру бағдарламаларын басшылыққа ала
отырып, кезең-кезеңімен жүзеге асыру қажет. Елімізде орта мектептерді
ақпаратты-коммуникациялық тұрғыдан жабдықтау мақсаты іске асырылып келе
жатқанымен, сол мақсат-мүдденің қандай қажеттіліктен туындағанына мән
берілмей келеді. Атап айтқанда, орта мектептерді интернет желісіне қосу
міндеттері біртіндеп жүзеге асуда, бірақ, сол әлемдік желі арқылы
мультимедиалық технологияларды, интерактивті бағдарламаларды тиімді
пайдаланып, оқытуды жаңаша формада жүргізу жолға қойылмаған2.
Еліміздегі орта мектептерде, колледждерде, университеттерде
мультимедиалық технологиялар оқыту процесінде ішінара пайдаланыла бастады.
Бірақ, қазіргі таңда жоғары оқу орындарындағы Оқытудағы жаңа ақпараттық
технологиялар (НИТО) пәнінің типтік оқу бағдарламасында мультимедиалық
технологиялар қарастырылмаған.
Білім беруде мультимедиалық технологияларды тиімді пайдалана алуы үшін
болашақ мамандар мынадай білімдерді меңгеруі қажет:
-пәндік, пәнаралық, арнаулы курстарды жүргізуде мультимедиалық
технологияларды қай жерде, қандай мақсатта және қалай пайдалануы керектігін
білуі;
-мультимедианы әртүрлі оқыту модельдеріне ( сызықтық, сызықтық емес,
ізденушілік, аралас т.б.) сәйкесті қолдана білуі;
-оқыту құралдарының жүйесін құру;
-мультимедиалық технологияларды пайдаланудың мақсаттары мен
міндеттеріне сәйкесті іс-әрекет мазмұнын таңдау.
II БӨЛІМ. ADOBE FLASH ОРТАСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕУ
2.1 Қолданбалы интерфейстің ұйымы
Қолданбалы интерфейстің толық ұйымында редактор Windows қосымшасы үшін
жеткілікті, стандартты болып табылады. Сол меню сызығы, сол негізгі
аспаптар панелінің пернелері көптеген жиі қолданылатын командаларға
шығарылған. Уақытша диаграмма панелі өзіндік жеткілікті болып табылады.
Редактордың бірінші қосылысымен экранда сіздердің қызығушылығыңызбен
сәйкес жұмыс ортасының конфигурациясын құрастыруды ұсынатын Welcome-
диалогтың, қосымша терезе шығады. Бұл шындығынды да пайдылы функция. Бірақ
Интерфейсті құрастыруға бөлек тарау арналған қолданушының көмек беру
құрылғысы.
Сондықтан Welcome терезесін жаба тұрыңыз. Алдымен неден таңдау
ұсынылатыны туралы сөйлесейік.
Flash FLASH негізгі терезенің маңызды элементтерінің көпшілігі 3-
суретте көрсетілген.
3
3 - сурет – Flash негізгі терезесінің құрылымы
Редакторлау аспаптардың панелі
Редакторлау аспаптарының панелі, терезенің сол жақ шекарасына жақын
орналасқан. Ол графикалық объектілерді редактерлеуін құру үшін
қолданылатын аспаптарға рұқсат беруді қамтамасыз етеді. Мұндай көптеген
аспаптар графикалық редакторлармен жұмыс жасайтын оқырманға таныс болады.
Аспаптар панелімен жұмыс ітеудің ыңғайлы болуы үшін төрт бөлікке бөлінген
(4-сур).
• Tools (аспаптар) мұнда нақты аспаптардың таңдау пернелері жиналған;
бұл аспаптар екі түрге бөлінеді:Таңдау аспаптары және бейнелеу
аспаптары; бұлармен жұмыс жасау келесі тарауларда көрсетіледі,
• View (түр), үстелде табылатын бейнелеумен қарастырылатын басқарма
құрылғысына ие. Бұл жолда екі перне орналасқан:
• Hand Tool (қол) - жылжу түймелерін қолданбай-ақ кез келген бағытта
тышқанның көмегімен айналдыруға болатын түйме пернеге режим қосылады;
• Zoom Tool (масштаб) - пернедегі түйме жұмыстық аймақта тез масштабтау
бейнелеу режимінен қосады, Options жолында бұл режим қосылу кезінде
масштабта бағытын таңдауға мүмкіндік беретін екі қосымша перне пайда
болады.
• Colors (түс) объектілер және контур түсін бөлек-бөлек таңдауды
қамтамасыз ететін перне.
• Options (параметрлер) Options жолы бос қалатын қосымша параметрлері
жоқ аспаптар үшін таңдалған аспаптардың қосымша параметрлерін орнатуға
элементтер беріледі.
Ескерту
Алдыңғы Flash-тың айырмашылығы кейбір бейнелеу аспаптар параметрлерін
қондыру қасиеттер инспекторы панелінің көмегімен орындалады. Әрбір аспаптың
айырмашылығы келесі тарауда қаралған.
4-сурет – Редакторлау аспаптар панелі
Аспаптар панелі қажет кезінде шекарадан және терезеден басылмайтын және
жүзушіге айналуы мүмкін.
Жұмыс аймағы
Жұмыс аймағы орталық терезенің барлық бөлігін алып тұрады. Жұмыс аймағы
нысаналарды редактірлеу немесе кез келген операцияларды орындауға мүмкіндік
береді. Бірақ, кадрға өңдеу үстелінде оналасқан объектілер ғана кіреді.
Осыған байланысты мынадай сұрақ туады: неге жұмыс аймағының қалған бөлігі
қажет?
Жауап екеу:
• қарапайым жұмыс орындау үшін;
• объектінің кадрға біртіндеп кіру кезінде іске асыру эффектісі үшін,
толығырақ, жұмыс аймағының толық аспектісі анимация құру
тарауында қарастырылған
Жұмыс аймағында, өзіне қатысты аспаптар панелі орналасқан. Онда
интерфейстің келесі элементтері орналасқан (5-сур.солдан оңға):
• бағыттаушы бар перне барлық қойылымның редактірлеу режимінде
қайтаруды қамтамасыз етеді; егер сіз бөлек символдардың
редактірлеу режимінде жұмыс істесеңіз перне мүмкіндік береді;
• редактерлік қойылым атты текстік жол; фильмнің қойылымына аттары
еніп, ол Scene сөзінің және қойылымның реттік нөмерінен тұрады.
• Символды түзетілген атты текстік жол; егер берілген символдың
ішінде басқа символдар бар болса, онда солардың иерархиасына
сәйкес символдар атының тізегі панелге шығады.
• Қойылым таңдау пернесі; пернедегі батырма менюді ашады, ол
фильм қойылымының тізімінен тұрады.
• Символ таңдау пернесіне, фильм символының пернесінің тізімінен
тұратын менюді ашады; бұл туралы толығырақ символдарды
редактірлеу және құру тарауында айтылған.
• Жұмыс аймағының бейнелеу масштабы таңдау көмегімен ашылатын
тізім; тізім редактірленеді, сондықтан мұнда жоқ нұсқаларды сіз,
перне тақтадан енгізе аласыз.
5-сурет – Жұмыс аймағының аспаптар панелі
Жұмыс аймағының кез келген нүктесінде, тышқан оң жақ батырмасын
басқанда контекстік менюді ашуға болады. Онда фильмдерді түгелімен, жұмыс
аймағының параметрлерін өзгертуге мүмкіндік беретін, негізгі командалардан
тұрады. Мұндай командалардың барлығы екі ондыққа жақын келеді. Әзірге бір
Scene-ге тоқталып өтейік (қойылым). Бұл фильм қойылымының жұмысын таңдау
үшін арналған аттас панелді экранға шығарады. (6-сурет).
6-сурет – Scene панелі
Мұның көмегімен:
• Фильмнің қойылымының тізімін қарай аламыз; тізімдегі
қойылымның орналасу реті, оның фильмде көрсетілуімен сәйкес
келуі керек.
• Оны тізімнен таңдаған соң, фильмнің кез келген қойылымына
ауысуға болады;
• Таңдалған қойылымның көшірмесін жасау. Панелдің төменгі
бөлігінде, сәйкесінше кнопканы батыру арқылы көшіруге болады.
Көшірме оригинал қойылымның тізіміне қосылады;
• Жаңа қойылымды қосу; қойылым төменде таңдалынған қойылым
тізіміне қосылады.
• Таңдалынған қойылымды өшіру.
Өңдеу үстелі
Жұмыс аймағы ортасында өңдеу столы деп аталатын (Stage) стол табылады,
оны біз әрі қарай жай стол деп атауымызға болады. Үстел өлшемі және оның
түсі оның сәйкесінше фильмді қарау кезінде оның түсімен өлшемі анықтайды.
Жоғарыда айтылғандай фильмді жүргізу кезінде экранға тек қана үстелде
орналасқан нысаналар көрінеді.
Уақыттың әрбір моментінде үстелде тек қана бір қойылым орналасуы
мүмкін. Сондай-ақ үстел нақты бір фильмге тәуелді болады. Кез келген бір
фильмді ашып, түзетілген үшін, Flash терезесінде үстел пайда болады. Ол
уақытша диаграммамен байланысты. Егер түзетілетін файл жоқ болса, онда
үстел бейнеленбейді. (7-сурет)
Егер біз сәйкесінше бірнеше файлды ашатын болсақ, онда негізгі
терезеде үстелдер және солармен байланысты интерфейс элементтері
орналасады.
Flash-та көп құжатты интерфейс – MDI (Multi Document Interface)
қолданылады. Мұндай қосымша жұмыс моделі ата-аналық терезе ішінде бірнеше
түзетілетін файл ашылуы мүмкін. Мысалы 7 -суретте Flash терезесінде екі
файл ашылған, екі әртүрлі фильм. Фильм терезесін минимилизациялау кезінде
кейбір пернелер нақты фильмдердің жекеменшігі болған, ал түзетілген
аспабының панелі жалпы болып қалады.
7-сурет – Бір уақытта екі фильммен жұмыс жасау
MDI-көптеген мүмкіндік қатарын береді, бір фильмнің элементтерін басқа
фильмге тышқан көмегімен көшіреміз. Көшіру кезінде немесе нысаналар тасу
кезінде оған тек визуалды қойылым ғана емес басқа да қасиеттері сақталады.
Мысалы, көшіру кезінде пернелер және басқа да соған байланысты қозғалыстар
сақталады.
Кеңес:
Нысананы бір фильмнен екіншісіне орналастыру үшін, тышқан батырмасын
басып, осы нысанаға көрсеткішті орнату жеткілікті. Басқа терезеде қажетті
позицияға нысананы орналастырамыз.
Нысананы басқа фильмге көшіру үшін, жоғарыда аталған ctrl пернесін
басу арқылы орнатылады.
Уақыт диаграммаcы
Жұмыс аймағында уақытша диаграмма панелі орналасқан (Timeline). Уақыт
диаграмма нақты фильм қойылымына жатады. Ол қойылымда, қатарлардың
орналасуына мүмкіндік берді. Нысаналардың жағдайын сәйкесінше өзгеруге
мүмкіндік береді. Уақыт диаграммасы-анимация жасау және фильмнің
интерактивті элементтерін жазған кездегі негізгі аспап болып табылады.
Уақыт диаграмма панелі күрделі құрылымға ие және басқару элементтерінің
көптеген сандарынан тұрады. Сонымен қатар орнатылған параметрлерге
байланысты уақыт диаграммасының сыртқы түрі, кеңейтілген диапазонда
жеткілікті өзгертіледі. Сонымен қатар, уақыт диаграммамен жұ- мыс жасай
білу Flash-пен тиімді ұмыс істеу маңызды болып табылады.
Берілген бөлімде бір тек қана уақыт диаграмма пенелінің негізгі
компаненттерін қарастырамыз. Келесі бөлімде соның қолданушымен байланысты
сұрақта нақтыланады;
Жалпы жағдайда, уақыт диаграмма панелінде келесі элементтер берілуі
мүмкін (8-сур.):
• Ағымды фильмнің қойылымының қабаттарының жазылуы; өзіндік
кесте түрінде берілген, онда қатарлар аты және олардың
атрибуттары көрсетілген; нақтырақ айтқанда, бұл уақыт
диаграмма панелінің бөлігі анимация құру тарауында
қарастырылатын болады.
• Негізінде кадрлар шкаласында тұратын уақыт диаграмма
саналатын бөлшектер бейнесі және уақыт диаграммасынан
тұрады.
• Уақыт диаграммасында кадрлардың қойылу форматын таңдауға
мүмкіндік беретін, алынатын меню.
• Уақыт диаграммасының терезе жағдайының жолында, фильмнің
кейбір параметрлері туралы ақпарат шығарылады, және де
үстелдегі анимация кадрларының бейнелеуін басқару үшін
арналған пернелер бар.
8-сурет – Уақыт диаграмма панелі
Уақыт диаграммасының сыртқы түрі кадрдың таңдалған форматына
байланысты. Таңдау Frame View алынған меню көмегімен орындалады. Команда
әрекеті уақытша диаграмманың барлық жолдарына таралған меню пунктерін төрт
топқа бөледі.
9-сурет – Кадрлар форматының шығарылатын менюсі.
Біріншіден, командалар горизонталь бойынша ұяшықтарының өлшемін
орнатуға мүмкіндік береді, келесі нұсқалары бар.
• Tiny (ұсақталған)
• Small (ұсақ)
• Normal (қарапайым)
• Medium (орташа)
• Large (ірі)
Large форматы-өздігінен дыбыстық сүйемелдің параметрін қарастыру үшін
қолданылады
Екінші топқа тек қана Short командасы кіреді, вертикал бойынша ұяшық
өлшемінің кішірейтуін қамтамасыз етеді. Мұндай өзгеріс уақытша диаграмманың
сол жақ бөлігінің форматына әсер етеді. 10-суретте көрсетілген. Үшінші
топқа те қана бір команда қосылған Tinted Frame (боялған кадрлар) берілген
пунктті таңдау кезінде анимацияның әртүрлігі үшін, түрлі-түсті кадрлар
индикациясы қолданылады.
.
10-сурет – Short командасы бойынша уақыт диаграмма форматының өзгерісі.
Соңғы төртінші топ 2 командадан тұрады.
• Preview (алдын ала қарау)- бұл команда уақыт диаграммаға
анимацияның кілтті кадрының кішірейтілген түрін
орналастыруға мүмкіндік береді.
• Preview In Context (контексті алдын ала қарау)- берілген
команданы мақсатты түрде қолдану тек қана мынадай жағдайда,
егер әрбір кілттік кадрда екі немесе одан да көп нысаналар
өзгерсе, және ол уақыт диаграмасында қойылымның барлық
кеңістігін кадр ұяшығына қоюға мүмкіндік берсе; бірақ
бұндай жағдайда кадрды бейнелеу кішірейеді.
Қасиеттер инспекторы
Төменгі жұмыс аймағында, қасиеттер инспекторы панелі орналасқан Егер
жұмыс аймағында ешқандай нысана таңдалмаса немесе ондай тіпті жоқ болса,
онда инспектор қасиеті фильмінің жалпы параметрлерін береді. Қандай да
нысананы таңдау кезінде қасиеттер инспекторының форматы автоматты түрде
өзгереді.
Толық түрде құжат үшін қасиеттер инспектор форматы көрсетілген.
Бұндай жағдайда, инспектор панелі келесі элементтерден тұрады:
• Document тесттік жол, мұнда түзетілетін файл аты бейнеленеді;
11-сурет – Preview командасының қолдану нәтижесі
12-сурет –Құжат инспекторының форматы көрсетілген
• Size пернесі (өлшемі), ағымдық үстел өлшемі немесе Flash фильмін
бейнелеу үшін бір уақытта қолданылады. Пернедегі батырма Document
Poperties қосымша диалогтың терезесін ашады және құжаттың басқа
параметр мәнін сұрыптайды. (12-сурет);
• Publish пернесі бұрыннан орнатылған параметрімен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
І БӨЛІМ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Жалпы мағлұмат
1.2 Мультимедиялық жүйе
1.3 Мультимедия құралдары
1.4 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін жетілдіру
ІІ БӨЛІМ. ADOBE FLASH ОРТАСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕУ
2.1 Қолданбалы интерфейстің ұйымы
2.2 Интерактивті мультимедиялық қосымшаны құру мүмкіндігі
2.3 ActionScript жөнінде жалпы мәліметтер
ІІІ БӨЛІМ. ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
3.1 “Компьютерлік графика” пәні бойынша электронды оқулық дайындау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі компьютерлік технологиялардың даму деңгейі дәуірдің
коммуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды,
сапалы және бәсекеге түсуге қабілетті білімді қамтамасыз ететін нақты алғы
шарттары болып табылады. Қоғамды ақпараттандыру үрдісі болашақ мамандардан
ұдайы ізденуді, ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды кәсіби
салада қолдана білуге машықтандыруды, қажет ақпаратты, ақпарат көздерінен
таба білу мен өңдеуді, шығармашықпен ойлауды және шешім қабылдауды талап
етеді. Мультимедиялық технологиялар әртүрлі типті мәліметтерді дайындау,
өңдеу, біріктіру, ұсыну әрекеттерін ақпараттық және бағдарламалық
жабдықтарды пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер
жиынтығы. Мультимедиялық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес
компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедия статикалық,
динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске
асырады.
Оқыту процесінде мультимедияны пайдаланып білім берудің әртүрлі
аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті
аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Қазіргі кездегі ақпараттық
қоғам жоғарғы оқу орындардың алдына төмендегідей қабілетті мамандарды
тәрбиелеуді талап етеді:
- Өз бетінше керекті білімін ала алатын және оны практика жүзінде
қолдана алатын;
- Өз бетінше сынмен ойлауға, нақты жағдайда туындайтын мәселелерді көре
білетін және оларды шешу жолдарын іздей алатын;
- Ақпаратпен сауатты жұмыс істеуге қабілетті;
- Әр түрлі әлеуметтік топтарда, ұжымда жұмыс істей алатын;
- Өзінің өз бетінше ой – өрісін, мәдени деңгейін дамыта алатын маман
болуы қажет.
Электрондық оқулықтар қағаз басылымының барлық ерекшеліктеріне ие бола
отырып, елеулі айырмашылықтары мен артықшылықтары да бар. Дербес жағдайда:
компьютер жадында немесе дискетада сақтау ықшамдылығы, гипермәтіндік
мүмкіндіктер, бейімділігі, таралымы, өзгертулер мен толықтыруларды жылдам
енгізудің мүмкіндігі, электронды пошта бойынша жіберудің ыңғайлылығы. Бұл -
пән бойынша дидактикалық, әдістемелік және ақпараттық-анықтама
материалдарын өзіне енгізген, сонымен бірге, білімді бақылау және өз
бетімен алу үшін оны комплексті қолдануға әсері болатын бағдарламамен
қамтамасыз етілген автоматтандырылған оқыту жүйесі.
Қазіргі компьютерлердің мүмкіндігіне байланысты программалар да аз
жасалып жатқан жоқ. Соның ішінде, қазіргі кезде анимация жасауда көп
қолданысқа ие Adobe Flash программасы. Бұл программаны көбінесе Web-
сайттарды құруда да көп қолданады. Сондай-ақ мультфильм жасаушылар үшін бұл
программаның орны ерекше. Соңғы кезде электронды оқыту өнімдері нарығында,
Adobe технологиясы негізінде жасалған және тәжірибесі жоқ компьютер
қолданушысына программалық өнімдер жасау мүмкіндігін беретін оқу құралдары
мен мультимедиялық оқулықтар саны көбейіп барады. Қазір Flash-технологиясы
ең жаңа және кең қолданылып жатқан технология болып табылады. Flash
технологиясы анимация жасаушылар үшін өте қолайлы программа, өйткені ол
төмендегі сапаларға ие:
1. Жинақтылық (компьютерде тез жүктеледі) – векторлық графиканы
пайдалану есебінде;
2. Интерактивтілік – пайдаланушы Flash-фильмдегі іс әрекеттерді
тікелей басқара алады;
3. Мультимедиялық – фильм және Internet-ке информацияны
визуалдаудың стандартты құралдары үшін қол жетпес видео, аудио
эффектілер;
4. Көпсалалығы – Flash-те қарапайым үй парақтары сияқты арнаулы
серверлер де (пошталық, виртуальді дүкендер) орындалуы мүмкін;
5. Қолайлылық – Flash технологиясының негізі, компьютермен жұмыс
істеудің минимальді дағдысы бар кез-келген адамға түсінікті.
Сондай-ақ компьютер жадында өте аз орын алуы мен тез
жүктелетіндігі Flash пайдаланушылары үшін үлкен мүмкіндіктер
туғызады.
Қазіргі уақытта жас балалар шетелдік мультфильмдер мен киноларды көруге
өте құмар. Өйткені шетелдік фильмдерде түрлі анимациялық және дыбыстық
эффекттер қөп қолданылады. Бірақ, ондай фильмдердің көпшілігі тәрбиелік
мағынадан тыс қалып қойған. Қазір технологияның дамуына байланысты, жас
өспірімдер кітап оқудан көрі жаңадан шығып жатқан кино, мультфильмдерді
көруді жөн көреді. Осыдан балалар өзіміздің қазақ аңыз-ертегілерінен тіптім
мақұрым қалып қояды. Сол себепті, тәрбиелік мағыналарға қанық, өзіміздің
қазақ ертегілерін мультфильм етіп неге жасамасқа. Осы мақсатымызға жету
үшін, бізге, Flash технологиясын білу өте маңызды рөл атқарады.
Демек Flash-тің атқартын қызметтері біз үшін өте қымбат десек те
болады.
Электронды оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық түрдегі
әдістемелік жүйе. Оны әрбір оқытушы өз педагогикалық тәжірибесіндегі
материалдармен толықтыра отырып, әрі қарай жетілдіре алады.
Adobe Flash бағдарламасының мақсаты - басқа компьютерлік қосымшалар
сияқты оқушыларды ойындарға, қолданбалы бағдарламаларға деген
қызығушылықтарына дұрыс бағыт беріп, электронды көмекші құрал жасауға
құлшындыру.
Осыған орай арнайы оқыту курсының мазмұны Flash бағдарламасында
қолданбаны оқытудағы зертханалық сабақ үлгілерін жасаумен аяқталады.
Электрондық оқулықтың практикадағы жасаған жұмыстарының маңыздылықтары
дипломдық жұмысының маңыздылығы болып саналады.
Диплом жұмысының мақсаты - компьютерлік жаңа технологиялардың
жетістігі мол, графикалық мүмкіндігі жоғары анимациялық қозғалыстарды
көркем бейнелей алатын Adobe Flash қолданбалы бағдарламасын пайдалана
отырып мультимедиялық электронды оқулық жасау.
Зерттеудің нысаны. Adobe Flash программасында “Компьютерлік графика”
пәні тақырыптары бойынша жасалынған мультимедиялық электронды оқулықты
пайдалана отырып жұмыс жасаудың негізі болып табылады.
Зерттеудің мақсаты. Электронды оқулықты жасаудың мақсаттарын, мазмұнын,
әдістерін, формаларын, құралдарын және оларға қойылатын талаптар кешенін
анықтау.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер сабақтарды ұйымдастыру үшін ашық
интерактивті тапсырмалардың компьютерлік бағдарламалары және оны қолданудың
әдістемесі жасалса, онда студенттің білімді меңгеру сапасы артады, өйткені
бұл жағдайда жүйелі, жеке іс-әрекеттік және дербестік тәсілдер жүзеге асып,
олардың оқуға деген қызығушылығы мен саналылығы артады.
Зерттеудің міндеттері. Білімді ақпараттандыру саласы бойынша ақпараттық
технологияларға негізделген білім беру стандарттарына, оқыту әдістері мен
оқу бағдарламаларына ғылыми талдау жүргізу негізінде Компьютерлік графика
пәнін оқыту қызметін анықтау. Оқытуда білім берудің дидактикалық негіздерін
анықтау арқылы студенттердіі танымдық іс-әрекеттерін ақпараттық-
коммуникациялық технологиялар негізінде ұйымдастыру мен басқарудың
тәсілдерін айқындау.
Зерттеулердің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәні:
Электрондық оқыту құралдарын жасауда дұрыс жолды пайдалану жағдайында тек
қарапайым тілдесу ғана алынып қоймайды, студенттің тұлға болып дұрыс
қалыптасуы мен мотиацияны дамыту үшін жағдай жасалатын педагогикалық
тілдесу алынып, студентке ыңғайлы көңіл-күй қамтамасыз етіледі.
Зерттеудің практикалық құндылығы:
Электрондық оқулық жасауда пайдаланатын ақпараттық технология бірнеше басты
қызметтерге негізделеді, олар:
• қабылданатын оқу ақпараттарының саналығы мен тереңдігін қамтамасыз
ететін көрнекілік, түсініктер мен ұғымдардың қалыптасуы;
• ақпараттық, өйткені, оқу құралдары - қандай да бір ақпаратты
тасымалдаушы білімнің негізгі көзі болып табылады;
• оқыту үдерісіне ыңғайлы жағдайлар жасайтын, демонстарция, өзіндік
жұмыс ұйымдастыратын үйренгіштік қызмет.
Дипломдық жұмыс кіріспе, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен тұрады. Дипломдық жұмыс құрамында 1кесте және 38 сурет
бар.
I БӨЛІМ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
3 Жалпы мағлұмат
Қай заманда да өркениеттің дамуы интеллектуалдық шығармашылық
қабілеттіліктің негізінде жасалынған, әлі де солай болып келеді.
Шығармашылық адам санасының жасампаздығын және іс-әрекетінің биік
белсенділігін көрсетеді. Адам қабілетінің дәрежесі, оның кәсіби іскерлік
шеберлігі, бизнес пен кәсіпкерліктің нәтижелілігі, жаңалық ашуы тұлғаның
шығармашылық ойлауына қатысты анықталады.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді.
Жаңа ақпараттық технологияларға (ЖАТ) ғалымдар әр түрлі анықтама беріп
отыр. Мысалы, Н.Макарова ЖАТ – қысқаша компьютер негізіндегі технология
деп тұжырымдайды1. М.И.Жильдак бұл терминнің неғұрлым кеңірек анықтамасын
береді. Ол ЖАТ – адамдардың білімін кеңейтіп, олардың техникалық және
әлеуметтік үрдістерді басқару мүмкіндігін дамытатын, ақпаратты жинау,
ұйымдастыру, сақтау, өңдеу, тасымалдау және жеткізудің техникалық құралдары
мен әдістерінің жиынтығы дейді.
Біз жоғарыдағы анықтамаларды өз іс-тәжірибемізге қолдану бағытында
оларды негізге ала отырып жұмыс істеп жатырмыз. Әсіресе ақпаратты оқушыға
компьютер арқылы әзірлеу мен тарату үрдісіне ерекше мән беріп отырамын.
Себебі әр түрлі зерттеулерге қарағанда дәстүрлі оқыту кезінде кез келген
жақсы оқитын оқушы информатика заңдылықтарын тұжырымдайды, мысалдар
келтіреді. Оқушылардың көпшілігі алған білімдерін практикада қолдана алады.
Бұл оқушылардың оқу материалын формальды жағынан да жақсы білетінін
көрсетеді. Кез келген сабақта электронды оқулықты пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуге жағдай жасайды.
Электрондық оқыту жүйелерінің негізгі мақсаты: оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту.
Қоғамды ақпараттандыру заманында – білімді ілгері дамыту, басты ағын
болып табылады. Білімді ілгері дамытуда электрондық оқу құралының маңызы
ерекше. Электрондық оқыту жүйелері, кәзіргі таңда білім саласында маңызды -
қашықтан білім алу жүйесінің дамуына да зор үлесін тигізуде.
Электрондық оқу құралы білім алу процессін жеңілдетеді, сонымен қатар
сапасын және тиімділігін арттырады. Оқушының өзіндік білім алуына мүмкіндік
жасайды. Кәзіргі таңда білім алу саласында білім алушының өзіндік жұмысына
көп назар аударылған, осы заман талабын электрондық оқу құралы көмегімен
орындауда. Электрондық оқу құралының келесідей мүмкіндіктері білім алушының
кеңінен қолдануына ықпал жасайды:
- Таратылу жолы. Қағаз жүзіндегі таратылымдарға қарағанда анағұрлым
тиімді. Электронды оқу құралының таратылымы: интернет, электронды пошта,
ақпарат тасымалдауға арналған кез-келген құрал арқылы іске асады;
- Тақырыптың мәтіндік сипатталуынан басқа, аудио, видио, графиктік
сипаттамаларын көруге болады. ЮНЕСКО зерттеулері бойынша аудио қабылдау
ақпараттың тек 12% қабылдауға мүмкіндік береді, визуалды қабылдау
ақпараттың тек 25% қабылдауға мүмкіндік береді, ал аудиовизуалды қабылдау
ақпараттың 65% қабылдауына мүмкіндік жасайды;
- Өзіндік тәжирибелік жұмыстарды жасауға болады. Яғни программалау
технологиялары көмегімен виртуалды зертханаларды жасау мүмкін;
- Керекті мәліметтерді тез таба алады. Мәтінді іздеу функциясын
автоматтандыру нәтижесінде;
- Қажетті фрагменттерді қайта көруге және өңдеуге мүмкіндік бар;
- Көлемі үлкен ақпарат тиімді сақталады, өңделеді, және сол ақпаратқа оңай
қол жеткізуге мүмкіндік береді;
- Өз білімін тексере алу мүмкіндігінің бар болуы.
Қоғамды ақпараттандыру бағыты ұстаздан келесі міндетті шарттарды
орындауларына талап етеді:
- кәзіргі қоғамды ақпараттандыру заманына сәйкес, білім беру, тәрбие
беру жолында қолданатын әдістемеліктердің замаңға сай сапасын арттыру;
- білім алушының қажетті мәліметтерді өңдеу, қабылдау, тәжірибелік-
ізденіс процессінде өзіндік білім алуына мүмкіндік жасайтын әдістемелік оқұ
жүйесін құрастыру.
- білім алушының білім деңгейін көрсететін тексеру әдістемеліктерді
құрастыру.
Электрондық оқу құралына қойылатын талаптар:
- Электрондық оқу құралының объектісі ғылыми негізделген фактілер,
тұжырымдар мен ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында оқытылатын
объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің қатыныстары мен қасиеттерінің
жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және
басқа оқыту ақпараты болуы керек.
- Электрондық оқу құралы анықтамалық және басқарушы ақпаратты қамту
керек және қолданушының назарын өзіне аударатын және оқу мақсаттарына
қызмет етпейтін ақпаратты қамтымау керек.
- Электрондық оқу құралы әртұрлі мамандықтар үшін олардың типтің оқу
жоспарлары мен бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру керек.
- Электрондық оқу құралында интерфейс көрнекті, тұсінікті, бірмәнді
және қолданушы қате іс-әрекеттер жібермеуі үшін ЭОБ-ның тұгел және оның
бөлек бөліктерінің функцияларының логикасын тұсінуге көмектесетін тұрінде
келтірулі керек.
- Электрондық оқу құралында имитациялық компьютерлік моделдер оқылатын
объектілер, үрдістер мен құбылыстардың құрылымын және параметрлерін беру
және өзгерту, сонымен қатар, сыртқа әрекеттердің имитациясы үшін ыңғайлы
құралдармен жабдықталу керек. Компьютерлік модельдермен өзара-әрекет
мәселелері білім алушыны оның көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің
мазмұнынан көңілін бөлмеуі керек.
- Электрондық оқу құралы қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу
мүмкіндіктеріне ие болу керек. ЭОБ жабық ортада жылжымалы ақпаратты
тасушыларда орналасуы және жеке алынған комьпютерде немесе локальды
компьютерлік желіде атқарушы программалар сияқты жұмыс істеу мүмкіндігіне
ие болу керек. ЭОБ ашық ортада глобальды компьютерлік желілерде орналасады
және жұмыс істеу үшін программа-браузерлерді қолданады.
- Электрондық оқу құралы қосымша программалық құралдарды талап етпейтін
операциялық жүйенің версиясын ескере автоматты тұрде орнатуының
мүмкіндігіне ие болу керек. Орнату комплектінде мемлекеттік немесе
халықаралық стандартына сәйкес ЭОБ-ның тәуелсіз жұмысы үшін барлық қажет
шрифтер, драйверлер және программалар пакеттері болу керек.
- Электрондық оқу құралы тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда (электр
өшуі, операциялық жүйенің істен шығуы) берілген режимде функциясын жасау
керек және тұрақсыздандыру әрекеттермен шақырылатын ауытқулар болғаннан
кейін ЭОБ-ның жұмысын жалғастыруды қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
- ЭОБ қолдану процесінде ЭОБ-ға қажет өзгерістер мен кемшіліктерді
енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу материалдарына және
статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті болдырмау
мүмкіндіктері болу керек.
Электрондық оқу басылымының контенті үш деңгейлі бөліктерге бөліну
керек:
1-деңгей. Модулдер
2-деңгей. Блоктар
3-деңгей. Сабақтар
- Модуль блоктан бұлаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан блоктар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылдымындағы ірі
семантикалық оқу бірлігі.
- Блок сабақтан-сабаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы
байланысқан сабақтар тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
орташа семантикалық оқу бірлігі.
- Сабақ минималды семантикалық бірлік және ол бірнеше оқу
элементтерінен тұрады. Міндетті оқу бірлігі болып теория, мысалдар,
тапсырмалар, сұрақ-жауаптар және тестілер есептелінеді, ал міндетті емес
элементтерге оқу ақпаратын меңгеру, тұсіну және еске сақтауға себебін
тигізетін және ақпараттық тығыздықты қамтамасыз ететін анықтамалық,
графикалық, аудио және видео жатады.
- Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны тұсінікті, нақты,
толық және қарама-қайшылықсыз болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және
бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу,
тапсырманы жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және тұсін өзгерту сияқты арнаулы дидактикалық
құралдарды қолдану керек.
- Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерін жаттығуды орындау, есепті
шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және т.б. тұріндегі детальдық таңдауын
қамтамасыз етуі керек.
- Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен құбылыстарының ішкі
байланысын анықтауға, олардың әртұрлі сыртқы әсерлер кезіндегі
функционалдық қасиеттерін зерттеуге және жаттығуларды орындау мен есептерді
шешудегі практикалық машықтарын қалыптастыруға бағытталу керек.
Тапсырмалардың формулировкасында атқарылатын іс-әрекеттердің реті мен
күтілетін нәтижеге және олардың берілу формасына қойылатын талаптарға
тұсініктемелер болуы керек.
- Сұрақ-жауаптар білімді меңгеру үшін және практикалық жұмыстарды
орындау машықтарын қалыптастыруға бағытталған болу керек. Сұрақтар білім
алушылардың танымдық іс-әрекеттерін жетілдіру үшін қиындық деңгейі,
характері және жауаптардың берілу формасы бойынша вариациялануы керек.
- Тесттерде сұрақтар және арасында бір дұрыс және бірнеше дұрыс емес
жауаптар болуы керек және дұрыс жауапты таңдау кезінде қарапайым әдісін
қолданбау үшін мағынасын тұсінбей жауап беретін сұрақтар болмауы керек.
Дұрыс емес жауаптар өздерінің мазмұны бойынша білім алушы оқу материалын
терең білгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшін дұрыс жауапқа жақын болуы
керек. Тесттерде білім алушылардың іс-әрекеттері мен жауаптарындағы
әдеттегі қателіктер туралы ескертулер және сол қателіктерді жібермеу мен
тұзету туралы тұсініктемелер қамту мүмкін.
- Анықтамалық оқу материалына қатысты және жаттығуларды орындау,
есептерді шешу мен тәжірибе өткізуге, курстық, дипломдық және т.б.
жұмыстарды дайындау бойынша мәтіндік, кестелік, графикалық және басқа оқу-
әдістемелік мәліметтер қамту керек.
- Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын объекттер, үрдістер
мен құбылыстардың ең маңызды жақтарын және жағдайларын ашу және көрсету
үшін қажетті қосымша дидактикалық материалдарды келтіруге арналған.
Электронды оқулықтарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттарды
ескерген жөн:
Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған оқулықтың сол пәннің типтік
бағдарламасына сәйкес болуы;
1. Электрондық оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен тақырыптарға
қатысты дәріс конспектісін қамтитын негізгі сарамандық және
тәжірибелік тапсырмаларды орындауға арналған қосымша материалдарға
анықтама, библиографиялық көмекші, аралық және қорытынды бақылау
сұрақтарынан тұратын тест материалдарды дайындауда пайдаланылған
әдебиеттер тізімдері бөлімдерін қамтуы;
2. Белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық
болмау.
Түрлі сабақтарда электронды оқулықпен жұмыс нәтижелерін бағалау үшін
түрлі диагностикалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар:
1. Білім мониторингісі;
2. Сауалнамалар;
3. Түрліше тестілік бақылаулар;
4. Жеке оқушылармен әңгіме, пікір алмасу т.б.
5. Оқушыларды сырттай бақылау
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығын жоғарыда айттық. Сондай-ақ мұғалімдер де
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан
қолдана алады.
1.2 Мультимедиалық жүйе
Технология ұғымы көздеген мақсатқа жету әрекеттер тізбегі, әдістері
және оларды қолдануды біріктіреді.
Мультимедиалық технологиялар – бұл қоршаған ортаға қолданушылардың
өзара тіл табысуынамүмкіндік беретін мәтінді, графикті, дыбысты, анимацияны
қолданатын технологиялар.
Мультимедиалық құрылғыларды жасаушылардың алдарына қойған ең басты
мәселе – есептеу жүйесінің мамандарынан басқа қолданушылардың ЭЕМ-де жұмыс
істеу қызығушылығын арттыру.
Дербес компьютермен бірге, мультимедиалық жүйе ЭЕМ-нің төртінші
сатысында пайда болды. Ең алғаш олар компьютерлік ойындарда қолданыла
бастады, одан соң маңызды кәсіптік қосымшаларда қолданылды. Бірақ, барлық
жерде ЭЕМ мен қолданушы арасындағы қарым-қатынасты жеңілдету міндеті тұрды.
Сондықтан, мультимедиалық жүйе – бұл ерекше түрде ұйымдастырылған ЭЕМ деп
санау қате ұғым. Мультимедиалық жүйе – бұл құрамдық бөлігі қолданушы болып
табылатын адам-машиналық жүйе.
Осындай жүйенің көмегімен келесі мақсаттарға жетуге болады:
- қандай да бір жұмыстың орындалуында адамның қызығушылығын
арттыру;
- адамға жұмыстың орындалуына жеңілдіктер жасау;
- адамға арналған қарапайым жұмыстың орындалуына жаңа мүмкіндіктер
беру;
ЭЕМ саудасының кеңеюі, көбінесе мультимедиа жүйесінің құрылуына
міндетті, олардың негіздерінде қолданушының достық қарым-қатынасы дами
бастады. Дәлірек айтқанда, адамның ЭЕМ-мен қарым-қатынасы емес, екі адамның
өзара қарым-қатынасы, яғни қолданушы мен бағдарламашының қарым-қатынасы.
Бағдарламашы өзінің бағдарламасын құруда, сол бағдарламаға бар өзінің
психологиялық қырларын салады және оны өзі сезбейді. Дәл осындай мағынада
адам-машина қатынасы термині қолданылады.
Осылайша,ақпараттық жүйені жасау үшін міндетті түрде 3 нәтижеге жету
керек:
-ол қызықтыруы тиіс;
-бұл қызығушылықтың ұзақ болуы;
-бұл жүйеге қайтып оралатындай қызығушылық тудыру.
1.3 Мультимедиа құралдары
Қызығушылықтың тұрақты болуына мағына арқылы қол жеткізуге болады,
негізгі тасушылары – мәтін, графика, дыбыс, анимация. Ал жүйеге қайта
айналып келу үшін бұл жүйені қажетті, жаңа, пайдалы ақпараттармен
қамтамасыз ету керек.
Бағдарламаға салынған психологиялық тілдесу маңызды роль атқарады, сол
арқылы бағдарламашы өз өніміне қатынау орнатады. Адамдарға әртүрлі
психологиялық әсер етуге болады, яғни, әртүрлі ақпарат түрлерінің
көмегімен. Мысалы, дәрістерде студенттер ақпараттың 70% қабылдайды, кітап
оқығанда шамамен 70%, ал егер бұл екеуін біріктіретін болсақ, яғни әртүрлі
ақпараттың бірігуінен 70% артық ақпарат қабылдайды екен.
Сонымен, мультимедиа – бұл адамның психологиялық күйіне, ақпарат
қабылдау қабілеттілігіне, жұмыс істеу қабілеттілігіне әсер ететін мәтін,
дыбыс, графикалық бейнелер және анимацияларды компьютерлік жүйеге
біріктіретін ақпараттық технология.
Мультимедиалық жүйенің негізгі ерекшеліктері болып табылады:
1) Бір бағдарламалық өнімде әртүрлі ақпарат түрлерінің бірігуі
(интеграциясы);
2) ЭЕМ құрамындағы енгізу-шығару және әртүрлі ақпаратты өңдеу
құрылғыларының өзгешелігі;
3) Ақпараттың динамикалық түрін қолдануға байланысты, мультимедиалық
жүйенің ауқымды уақыт ішіндегі қызметі;
4) Адамның ЭЕМ-мен қарым-қатынасының жаңа деңгейінің пайда болуы. Соның
арқасында адамның ақпаратты қабылдау деңгейі көтерілуде.
Мультимедиалық жүйенің пайда болуына байланысты, адам үшін жаңа ақпарат
көздері пайда болды: электрондық оқулықтар, музейлік және туристік
сілтемелер, оқыту жүйелері, консультация және диагностикалық жүйелер,
жарнама роликтері, бейне-клиптар, әртүрлі презентациялар.
Қазіргідей әлемдік ғаламдану процесі кезеңінде ақпараттар ағынынан адам
баласы өзінің ұдайы дамып отыруына керекті ақпаратты саралап, екшеп
пайдалана білуі – бүгінгі уақыттағы басты мәселе. Бұл, әсіресе, өскелең
ұрпақтың санасын сан алуан ақпараттармен улап, ой-өрісінің дамуын дүбара
күйде қалдырмаудың басты шарттарының бірі. Осыдан келіп туындайтын
мәселелердің бірі – жастарға сапалы білім, саналы тәрбие беретін орта
мектепте, колледжде, жоғары оқу орындарында білім беру ісін оқытудың жаңа
инновациялық әдістерімен толықтыру; оқытудың жаңа технологияларын
іздестіру; оқушыны, студентті ақпаратты талдай білуге, ақпараттық,
мультимедиалық технологияларды тиімді пайдалана білуге үйрету.
Мультимедиалық технологиялардың дамуы бейнетехниканың және дербес
компьютердің өркендеуі нәтижесінде жүзеге асуда. Мультимедиа статикалық,
динамикалық және дыбыстық ақпараттарды талапқа сай дәрежеде ұсынуды іске
асырады.
Мультимедиа термині латын тілінің multy (көп) және media (орта)
сөздерінің бірігуінен құралған, көпорталы деген мағына береді, яғни көп
көлемдегі ақпарат түрлерін қолдану.
Мультимедиалық жүйеге арналған оқулықтарды, ғылыми еңбектерді саралай
келе мультимедиа терминіне ақпараттық орта деген мағына беруге болады.
Ал, ақпараттық орта түсінігін белгілі бір ортада ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы ақпаратты ұсыну мен өңдеуге бағытталған
арнайы ұйымдастырылған үрдіс деп қабылдауымызға болады.
Зерттеуші ғалымдар мультимедиаға мынадай анықтамалар береді:
Мультимедиа - әртүрлі типті ақпараттарды компьютердің ұсыну мүмкіндігін
дамытатын және адамның мультисенсорлық табиғатына негізделген технология (
D. Little ).
Мультимедиа – екі не одан да көп типті ақпараттарды интерактивті
формада біріктіру ( D.H.Jonassen ).
Мультимедиа - әртүрлі формада ұсынылған ақпараттарды біріктіруге
мүмкіндік беретін компьютердің ақпараттық және бағдарламалық құралдар
кешені (И.И.Косенко).
И.Вернердің пікірі бойынша мультимедиа – графика, гипермәтін, дыбыс,
анимация, бейнемәліметтерді пайдалануға мүмкіндік туғызатын ақпараттық және
бағдарламалық құралдар кешені.
Осы орайда, мультимедиаға және оған қатысты ұғымдарға анықтама бере
кетейін.
Мультимедиа – компьютерлік графикамен, суреттермен, қозғалыстағы
бейнеақпараттармен, анимациямен, мәтіндермен, жоғары сапалы дыбыстармен
жұмыс істеуді қамтамасыз ететін интерактивті жүйе.
Мультимедиалық технологиялар - әртүрлі типті мәліметтерді дайындау,
өңдеу, ұсыну әрекеттерін аппараттық және бағдарламалық жабдықтарды
пайдалану арқылы жүзеге асыратын құралдар, әдістер мен тәсілдер жиынтығы.
Білім берудегі мультимедиа – таным процесінің жоғарылауына септігін
тигізетін, білім беру мазмұнын интерактивті формада ұсынатын, дидактикалық
аппаратты-бағдарламалық құрал.
Мультимедианың бағдарламалық құралдары – интерактивті режимде әртүрлі
типті ақпараттарды дайындау, өңдеу, ұсыну, біріктіру секілді іс-әрекеттерді
жүзеге асыруға мүмкіндік беретін компьютердің бағдарламалық жабдықтары.
Мультимедиялық бағдарламалардың негізгі атқаратын функцияларының бірі –
басқаруды қамтамасыз ету. Яғни, қажетті ақпаратқа еш кедергісіз ауысу
мүмкіндігінің болуы.
Мультимедиялық өнімдер – мультимедиялық құралдар және арнайы
бағдарламалық жабдықтар көмегімен дайындалған ақпарат.
Көптеген шет елдік зерттеушілер мультимедиа және гипермедиа
ұғымдарын бір мағынада қарастырады. Мысалы, I.Brown гипермедиа
мультимедианың сызықтық емес түрде ұсынылған жиынтығы деген пікір айтады.
Негізінде, мультимедиа пайдаланушыға әртүрлі типті ақпараттарды біріктіріп
ұсыну технологиясы, ал, гипермедиа – пайдаланушының түрліше типті
ақпараттардың бірінен екіншісіне оңай ауысуын жүзеге асыру технологиясы.
Мультимедиалық ақпарат түрлерін (мәтін, графика, анимация, дыбыс,
бейнеақпарат т.б) өзара байланыстыру нәтижесінде гипермедиа технологиясы
пайда болды.
Зерттеушілердің пікірі бойынша дәстүрлі оқыту әдісімен берілген
материалдың 25%-ы, көру арқылы 33%-ы, көру-есту арқылы 50%-ы, ал,
мультимедиалық интерактивті оқыту бағдарламалары көмегімен берілген
материалдың 75%-ы есте сақталады екен. Америка ғалымдары Флетчер, Макнейл,
Нельсон, дәстүрлі оқыту әдісі мен мультимедиалық технологиямен оқытуға
салыстыру анализін жүргізген. Жеке ойларын қорыта, ортақ бір шешімге
келген: мультимедиалық технология дәстүрлі оқыту әдісінен анағұрлым тиімді.
Мультимедиалық технологиялар мен дәстүрлі оқыту әдістерін оқытуда
пайдалану арасындағы айырмашылықты М.Кирмайэрдің келтірген диаграммасынан
(диаграмма 1) көруге болады.
Диаграмма 2.1 – Мультимедианың оқытудағы тиімділігінің көрсеткіші.
1.4 Мультимедиалық технологияны пайдалану арқылы оқыту үрдісін
жетілдіру
Мультимедианың ажырамас бөлігі болып табылатын лазерлік дискілерде
жазылған электрондық энциклопедиялар, оқулықтар мен сөздіктер оқыту
процесінде ерекше маңызға ие. Мысалы, электрондық сөздіктерде әрбір сөздің
аудармасы ғана емес, сонымен бірге оның айтылу үлгісі де қамтылады.
Әлемнің атлас картасы, жекелеген қалалардың картасы сияқты әртүрлі
картографиялық жүйелер, адамның ой-өрісін дамытуға бағытталған ойын
түріндегі оқытушы бағдарламалар, қажетті дағдыны қалыптастыруға,
жетілдіруге негізделген тренажерлік бағдарламалар оқыту процесінде
қолданылуда.
Кесте 1 – Оқыту процесіндегі мультимедиалық технологиялардың
мүмкіндіктері
№ Оқыту процесінде Мультимедиалық Мультимедиалық
кездесетін технологиялардың оқыту технологияларды
қиындықтар тиімділігін арттыру пайдаланудағы
мүмкіндіктері жетістіктер
1 Объективті күрделі Оқу материалын Студенттер мен
материалдарды оқытубөлшектеп ұсыну оқушылардың оқу
материалына қызығушылығы
артады
2 Түсінік-ұғымдардың Нақты ұғым Нақтыдан абстракцияға,
абстрактылығы, қалыптастыру, жекеден жалпыға ауысу
жалпылау, салыстыру, жалпылау жеңілдігі
салыстыру кезіндегі
қажеттілігі иллюстрациялау
3 Эксперимент Зертханалық Зертханалардағы
жасаудың аудиторияларда өткізугеқұрал-жабдықтардың
күрделілігі мүмкін емес жеткіліксіз мәселесін
тәжірибелерді біршама шешу
демонстрациялау
4 Құбылыстар мен Құбылыстарды, Құбылыстар мен
процестердің процестерді модельдеу, процестердің табиғатын
механизмін оқыту динамикада көрсету ашып көрсету
5 Тез немесе жай Проекциялық құрылғылар Құбылыстар мен
өтетін процестерді көмегімен табиғаттағы процестерді оқыту
оқыту процестердің жүруін кезінде уақытты тиімді
бақылау пайдалану
6 Обьектінің Коммуникациялық Бақылау кеңістігінің
көрінбейтін құрылғылар, шекарасын үлкейту
бөлігінде WEB-камералар
мүмкіндіктерін
пайдалану.
7 Негізгі заңдылықтарТабиғаттағы Заңдылықтардың
мен құбылыстарды заңдылықтардың қолданбалы сипатын,
техникада техникада қолданылу ғылым мен техника
қолданудың аясымен танысу жетістіктерін бейне-
көпсалалығы материалдармен түсіндіру
Мультимедиа интернет-технологияның да дамуына тікелей әсер етіп отыр.
Интернетте бейнеконференциялар ұйымдастыруда дыбыстық және бейнелік
хабардың сапасын төмендетпей ұсыну, байланысқа түскен адамның бет-бейнесін
компьютер мониторынан көріп отыру мультимедианың жемісі. Мультимедиалық
технологиалардың көмегімен бүгінгі таңда кез келген адам өзі жөніндегі
мәліметтерді, фотосуреттерді, тіпті, өз дауысын интернет желісіне шығаруға
мүмкіндік алып отыр.
Оқыту процесінде мультимедианы пайдаланып білім берудің әртүрлі
аспектілерін дамытуға болады. Олар: ақпаратты өңдеудің когнитивті
аспектілері, оқытудың мотивациялық аспектілері, оқытудың коммуникациялық
аспектілері, оқытудың танымдық аспектілері. Атап көрсетілген аспектілер
негізінде мультимедиалық технологиялардың оқыту процесіндегі ақпаратты-
коммуникативті қызметі 1- суретте бейнеленген.
Сурет 1 - мультимедиалық технологиялардың оқыту процесіндегі ақпаратты-
коммуникативті қызметі
Мультимедиалық технологияларды белгілі бір оқыту жүйесінің мазмұны мен
әдістеріне негізделген жағдайда пайдалану тиімді. Мультимедиалық
технологиялар мен оқыту әдістерінің өзара байланысы біркелкі болмайды,
яғни, бір мультимедиалық құрал бірнеше оқыту әдістерін қамтыса, ал
керісінше, бір оқыту әдісінде бірнеше мультимедиалық технологиялар кешені
пайдаланылуы мүмкін. Қазіргі заманғы мультимедиалық технологиялар
құбылыстардың дамуын, динамикасын көрсетуді және оқу ақпаратының көлемін
белгілі бір реттілікпен беріп отыруды жүзеге асыратындықтан жаңаша оқыту
әдістерін талап етеді.
Мультимедиалық технологияларды пайдалану арқылы оқыту процесін
жетілдірудің моделі 2-суретте ұсынылған.
Мультимедиалық технологиялар мұғалімдерге қалыпты оқыту жүйесінің
бұрынғы тәсілдерінен бас тартып, еңбек етудің интеллектуалдық түрлерін
пайдалануға мүмкіндік туғызып, оқу материалдарының басты көлемін бұрынғыша
беруді азайтып, жаңа тәсілдің жақсы жақтарын кеңінен қолдануға итермелейді.
Жаңа мультимедиалық технологияларға байланысты компьютерлік
бағдарламаларды да көрнекі материал ретінде қолданып, тесттер және бақылау
жұмыстарын өткізіп, шығармашылықты дамытатын есептер шығарып, қашықтан
оқыту сабақтарына қатысып, бұрынғы қалыптағы тәсілмен қоса компьютерде де
жұмыс істеуді қатар атқарып, әрбір балаға бағытталған ойын сабақтарын,
т.с.с жасау мүмкін болып отыр.
Интерактивті негіздегі мультимедиалық технологиялар интернет желісі
және CD-курстар арқылы ауыл мектептерінің оқшау қалып қою мәселесін
шешуге мүмкіндік береді.
Мультимедианы білім беруде және оқытуда қолданудың жалпы білім үшін
және өздік білім үшін де, сондай-ақ, бизнес және маманның әуесқойлық дамуы
үшін де болашағы зор.
Мультимедиалық технологияларды пайдаланып оқыту, атап айтқанда, мынадай
нәтижелерге қол жеткізеді:
-оқу материалын терең түсінуге;
-оқу мотивациясының артуына;
-алынған білімнің ұзақ уақыт есте сақталуына;
-білім беруге жұмсалатын шығынның азаюына т.б.
Мультимедиалық технологияларды қазіргі білім беру саласында дер кезінде
игеру және тиімді пайдалану өз дәрежесінде жүргізілмеуде. Мұның себептері:
1) мультимедиалық технологияларды педагогикалық іс-әрекет ретінде тиімді
пайдалана алатын мұғалімдердің аз болуы; 2) оқу орындарының материалдық-
техникалық базасын үнемі жаңа технологиялармен жабдықтап отыру
қажеттілігінің ескерілмеуі; 3) оқу-әдістемелік жұмыстардың жаңаша сипатта
жүргізілмеуі т.б жағдайлар себеп болып отыр.
Сурет 2 - Мультимедиалық технологияларды пайдалану арқылы оқыту
процесін жетілдірудің моделі
Аталған мәселелерге жекелей тоқталатын болсақ, біріншіден,
мультимедиалық технологиялардың орасан зор потенциалдық мүмкіндіктері мен
оны өз дәрежесінде пайдалана алатын мұғалімдердің аз болуы арасында
шешімін күтіп тұрған мәселелер жетерлік. Қазіргі таңда жоғары оқу
орындарының педагогикалық мамандықтарына жүргізілетін Оқытудағы жаңа
ақпараттық технологиялар (НИТО) курсының бағдарламасында тек компьютерді
оқытуға ғана мән берілген, мультимедиа технологиясы ескерілмеген. Бұл,
жоғарғы оқу орнын бітірген маман мультимедиалық технологияларды өз
дәрежесінде пайдалана алмайтындығын аңғартады. Екіншіден, оқу орындарының
материалдық-техникалық базасын жаңа технологиялармен толықтырып, жаңартып
отыру қажеттілігінің ескерілмеуінен орта мектептердің көпшілігіндегі
компьютерлердің техникалық мүмкіндігі жаңа бағдарламалық жабдықтармен жұмыс
жүргізуді қамтамасыз ете алмауда. Бұл жұмыстарды жүзеге асыру және білім
беруде ақпараттвқ-коммуникациялық технологияларды қолданудың тиімділігін
арттыру үшін орта мектептерде компьютерлік технологияларды жаңартып
иотырудың, мультимедиалық технологиялармен жабдықтаудың қажеттілігі
байқалып отыр.
Үшіншіден, оқу-әдістемелік жұмыстарды жандандыруды, жаңаша сипатта
ұйымдастыруды білім беруді ақпараттандыру бағдарламаларын басшылыққа ала
отырып, кезең-кезеңімен жүзеге асыру қажет. Елімізде орта мектептерді
ақпаратты-коммуникациялық тұрғыдан жабдықтау мақсаты іске асырылып келе
жатқанымен, сол мақсат-мүдденің қандай қажеттіліктен туындағанына мән
берілмей келеді. Атап айтқанда, орта мектептерді интернет желісіне қосу
міндеттері біртіндеп жүзеге асуда, бірақ, сол әлемдік желі арқылы
мультимедиалық технологияларды, интерактивті бағдарламаларды тиімді
пайдаланып, оқытуды жаңаша формада жүргізу жолға қойылмаған2.
Еліміздегі орта мектептерде, колледждерде, университеттерде
мультимедиалық технологиялар оқыту процесінде ішінара пайдаланыла бастады.
Бірақ, қазіргі таңда жоғары оқу орындарындағы Оқытудағы жаңа ақпараттық
технологиялар (НИТО) пәнінің типтік оқу бағдарламасында мультимедиалық
технологиялар қарастырылмаған.
Білім беруде мультимедиалық технологияларды тиімді пайдалана алуы үшін
болашақ мамандар мынадай білімдерді меңгеруі қажет:
-пәндік, пәнаралық, арнаулы курстарды жүргізуде мультимедиалық
технологияларды қай жерде, қандай мақсатта және қалай пайдалануы керектігін
білуі;
-мультимедианы әртүрлі оқыту модельдеріне ( сызықтық, сызықтық емес,
ізденушілік, аралас т.б.) сәйкесті қолдана білуі;
-оқыту құралдарының жүйесін құру;
-мультимедиалық технологияларды пайдаланудың мақсаттары мен
міндеттеріне сәйкесті іс-әрекет мазмұнын таңдау.
II БӨЛІМ. ADOBE FLASH ОРТАСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕУ
2.1 Қолданбалы интерфейстің ұйымы
Қолданбалы интерфейстің толық ұйымында редактор Windows қосымшасы үшін
жеткілікті, стандартты болып табылады. Сол меню сызығы, сол негізгі
аспаптар панелінің пернелері көптеген жиі қолданылатын командаларға
шығарылған. Уақытша диаграмма панелі өзіндік жеткілікті болып табылады.
Редактордың бірінші қосылысымен экранда сіздердің қызығушылығыңызбен
сәйкес жұмыс ортасының конфигурациясын құрастыруды ұсынатын Welcome-
диалогтың, қосымша терезе шығады. Бұл шындығынды да пайдылы функция. Бірақ
Интерфейсті құрастыруға бөлек тарау арналған қолданушының көмек беру
құрылғысы.
Сондықтан Welcome терезесін жаба тұрыңыз. Алдымен неден таңдау
ұсынылатыны туралы сөйлесейік.
Flash FLASH негізгі терезенің маңызды элементтерінің көпшілігі 3-
суретте көрсетілген.
3
3 - сурет – Flash негізгі терезесінің құрылымы
Редакторлау аспаптардың панелі
Редакторлау аспаптарының панелі, терезенің сол жақ шекарасына жақын
орналасқан. Ол графикалық объектілерді редактерлеуін құру үшін
қолданылатын аспаптарға рұқсат беруді қамтамасыз етеді. Мұндай көптеген
аспаптар графикалық редакторлармен жұмыс жасайтын оқырманға таныс болады.
Аспаптар панелімен жұмыс ітеудің ыңғайлы болуы үшін төрт бөлікке бөлінген
(4-сур).
• Tools (аспаптар) мұнда нақты аспаптардың таңдау пернелері жиналған;
бұл аспаптар екі түрге бөлінеді:Таңдау аспаптары және бейнелеу
аспаптары; бұлармен жұмыс жасау келесі тарауларда көрсетіледі,
• View (түр), үстелде табылатын бейнелеумен қарастырылатын басқарма
құрылғысына ие. Бұл жолда екі перне орналасқан:
• Hand Tool (қол) - жылжу түймелерін қолданбай-ақ кез келген бағытта
тышқанның көмегімен айналдыруға болатын түйме пернеге режим қосылады;
• Zoom Tool (масштаб) - пернедегі түйме жұмыстық аймақта тез масштабтау
бейнелеу режимінен қосады, Options жолында бұл режим қосылу кезінде
масштабта бағытын таңдауға мүмкіндік беретін екі қосымша перне пайда
болады.
• Colors (түс) объектілер және контур түсін бөлек-бөлек таңдауды
қамтамасыз ететін перне.
• Options (параметрлер) Options жолы бос қалатын қосымша параметрлері
жоқ аспаптар үшін таңдалған аспаптардың қосымша параметрлерін орнатуға
элементтер беріледі.
Ескерту
Алдыңғы Flash-тың айырмашылығы кейбір бейнелеу аспаптар параметрлерін
қондыру қасиеттер инспекторы панелінің көмегімен орындалады. Әрбір аспаптың
айырмашылығы келесі тарауда қаралған.
4-сурет – Редакторлау аспаптар панелі
Аспаптар панелі қажет кезінде шекарадан және терезеден басылмайтын және
жүзушіге айналуы мүмкін.
Жұмыс аймағы
Жұмыс аймағы орталық терезенің барлық бөлігін алып тұрады. Жұмыс аймағы
нысаналарды редактірлеу немесе кез келген операцияларды орындауға мүмкіндік
береді. Бірақ, кадрға өңдеу үстелінде оналасқан объектілер ғана кіреді.
Осыған байланысты мынадай сұрақ туады: неге жұмыс аймағының қалған бөлігі
қажет?
Жауап екеу:
• қарапайым жұмыс орындау үшін;
• объектінің кадрға біртіндеп кіру кезінде іске асыру эффектісі үшін,
толығырақ, жұмыс аймағының толық аспектісі анимация құру
тарауында қарастырылған
Жұмыс аймағында, өзіне қатысты аспаптар панелі орналасқан. Онда
интерфейстің келесі элементтері орналасқан (5-сур.солдан оңға):
• бағыттаушы бар перне барлық қойылымның редактірлеу режимінде
қайтаруды қамтамасыз етеді; егер сіз бөлек символдардың
редактірлеу режимінде жұмыс істесеңіз перне мүмкіндік береді;
• редактерлік қойылым атты текстік жол; фильмнің қойылымына аттары
еніп, ол Scene сөзінің және қойылымның реттік нөмерінен тұрады.
• Символды түзетілген атты текстік жол; егер берілген символдың
ішінде басқа символдар бар болса, онда солардың иерархиасына
сәйкес символдар атының тізегі панелге шығады.
• Қойылым таңдау пернесі; пернедегі батырма менюді ашады, ол
фильм қойылымының тізімінен тұрады.
• Символ таңдау пернесіне, фильм символының пернесінің тізімінен
тұратын менюді ашады; бұл туралы толығырақ символдарды
редактірлеу және құру тарауында айтылған.
• Жұмыс аймағының бейнелеу масштабы таңдау көмегімен ашылатын
тізім; тізім редактірленеді, сондықтан мұнда жоқ нұсқаларды сіз,
перне тақтадан енгізе аласыз.
5-сурет – Жұмыс аймағының аспаптар панелі
Жұмыс аймағының кез келген нүктесінде, тышқан оң жақ батырмасын
басқанда контекстік менюді ашуға болады. Онда фильмдерді түгелімен, жұмыс
аймағының параметрлерін өзгертуге мүмкіндік беретін, негізгі командалардан
тұрады. Мұндай командалардың барлығы екі ондыққа жақын келеді. Әзірге бір
Scene-ге тоқталып өтейік (қойылым). Бұл фильм қойылымының жұмысын таңдау
үшін арналған аттас панелді экранға шығарады. (6-сурет).
6-сурет – Scene панелі
Мұның көмегімен:
• Фильмнің қойылымының тізімін қарай аламыз; тізімдегі
қойылымның орналасу реті, оның фильмде көрсетілуімен сәйкес
келуі керек.
• Оны тізімнен таңдаған соң, фильмнің кез келген қойылымына
ауысуға болады;
• Таңдалған қойылымның көшірмесін жасау. Панелдің төменгі
бөлігінде, сәйкесінше кнопканы батыру арқылы көшіруге болады.
Көшірме оригинал қойылымның тізіміне қосылады;
• Жаңа қойылымды қосу; қойылым төменде таңдалынған қойылым
тізіміне қосылады.
• Таңдалынған қойылымды өшіру.
Өңдеу үстелі
Жұмыс аймағы ортасында өңдеу столы деп аталатын (Stage) стол табылады,
оны біз әрі қарай жай стол деп атауымызға болады. Үстел өлшемі және оның
түсі оның сәйкесінше фильмді қарау кезінде оның түсімен өлшемі анықтайды.
Жоғарыда айтылғандай фильмді жүргізу кезінде экранға тек қана үстелде
орналасқан нысаналар көрінеді.
Уақыттың әрбір моментінде үстелде тек қана бір қойылым орналасуы
мүмкін. Сондай-ақ үстел нақты бір фильмге тәуелді болады. Кез келген бір
фильмді ашып, түзетілген үшін, Flash терезесінде үстел пайда болады. Ол
уақытша диаграммамен байланысты. Егер түзетілетін файл жоқ болса, онда
үстел бейнеленбейді. (7-сурет)
Егер біз сәйкесінше бірнеше файлды ашатын болсақ, онда негізгі
терезеде үстелдер және солармен байланысты интерфейс элементтері
орналасады.
Flash-та көп құжатты интерфейс – MDI (Multi Document Interface)
қолданылады. Мұндай қосымша жұмыс моделі ата-аналық терезе ішінде бірнеше
түзетілетін файл ашылуы мүмкін. Мысалы 7 -суретте Flash терезесінде екі
файл ашылған, екі әртүрлі фильм. Фильм терезесін минимилизациялау кезінде
кейбір пернелер нақты фильмдердің жекеменшігі болған, ал түзетілген
аспабының панелі жалпы болып қалады.
7-сурет – Бір уақытта екі фильммен жұмыс жасау
MDI-көптеген мүмкіндік қатарын береді, бір фильмнің элементтерін басқа
фильмге тышқан көмегімен көшіреміз. Көшіру кезінде немесе нысаналар тасу
кезінде оған тек визуалды қойылым ғана емес басқа да қасиеттері сақталады.
Мысалы, көшіру кезінде пернелер және басқа да соған байланысты қозғалыстар
сақталады.
Кеңес:
Нысананы бір фильмнен екіншісіне орналастыру үшін, тышқан батырмасын
басып, осы нысанаға көрсеткішті орнату жеткілікті. Басқа терезеде қажетті
позицияға нысананы орналастырамыз.
Нысананы басқа фильмге көшіру үшін, жоғарыда аталған ctrl пернесін
басу арқылы орнатылады.
Уақыт диаграммаcы
Жұмыс аймағында уақытша диаграмма панелі орналасқан (Timeline). Уақыт
диаграмма нақты фильм қойылымына жатады. Ол қойылымда, қатарлардың
орналасуына мүмкіндік берді. Нысаналардың жағдайын сәйкесінше өзгеруге
мүмкіндік береді. Уақыт диаграммасы-анимация жасау және фильмнің
интерактивті элементтерін жазған кездегі негізгі аспап болып табылады.
Уақыт диаграмма панелі күрделі құрылымға ие және басқару элементтерінің
көптеген сандарынан тұрады. Сонымен қатар орнатылған параметрлерге
байланысты уақыт диаграммасының сыртқы түрі, кеңейтілген диапазонда
жеткілікті өзгертіледі. Сонымен қатар, уақыт диаграммамен жұ- мыс жасай
білу Flash-пен тиімді ұмыс істеу маңызды болып табылады.
Берілген бөлімде бір тек қана уақыт диаграмма пенелінің негізгі
компаненттерін қарастырамыз. Келесі бөлімде соның қолданушымен байланысты
сұрақта нақтыланады;
Жалпы жағдайда, уақыт диаграмма панелінде келесі элементтер берілуі
мүмкін (8-сур.):
• Ағымды фильмнің қойылымының қабаттарының жазылуы; өзіндік
кесте түрінде берілген, онда қатарлар аты және олардың
атрибуттары көрсетілген; нақтырақ айтқанда, бұл уақыт
диаграмма панелінің бөлігі анимация құру тарауында
қарастырылатын болады.
• Негізінде кадрлар шкаласында тұратын уақыт диаграмма
саналатын бөлшектер бейнесі және уақыт диаграммасынан
тұрады.
• Уақыт диаграммасында кадрлардың қойылу форматын таңдауға
мүмкіндік беретін, алынатын меню.
• Уақыт диаграммасының терезе жағдайының жолында, фильмнің
кейбір параметрлері туралы ақпарат шығарылады, және де
үстелдегі анимация кадрларының бейнелеуін басқару үшін
арналған пернелер бар.
8-сурет – Уақыт диаграмма панелі
Уақыт диаграммасының сыртқы түрі кадрдың таңдалған форматына
байланысты. Таңдау Frame View алынған меню көмегімен орындалады. Команда
әрекеті уақытша диаграмманың барлық жолдарына таралған меню пунктерін төрт
топқа бөледі.
9-сурет – Кадрлар форматының шығарылатын менюсі.
Біріншіден, командалар горизонталь бойынша ұяшықтарының өлшемін
орнатуға мүмкіндік береді, келесі нұсқалары бар.
• Tiny (ұсақталған)
• Small (ұсақ)
• Normal (қарапайым)
• Medium (орташа)
• Large (ірі)
Large форматы-өздігінен дыбыстық сүйемелдің параметрін қарастыру үшін
қолданылады
Екінші топқа тек қана Short командасы кіреді, вертикал бойынша ұяшық
өлшемінің кішірейтуін қамтамасыз етеді. Мұндай өзгеріс уақытша диаграмманың
сол жақ бөлігінің форматына әсер етеді. 10-суретте көрсетілген. Үшінші
топқа те қана бір команда қосылған Tinted Frame (боялған кадрлар) берілген
пунктті таңдау кезінде анимацияның әртүрлігі үшін, түрлі-түсті кадрлар
индикациясы қолданылады.
.
10-сурет – Short командасы бойынша уақыт диаграмма форматының өзгерісі.
Соңғы төртінші топ 2 командадан тұрады.
• Preview (алдын ала қарау)- бұл команда уақыт диаграммаға
анимацияның кілтті кадрының кішірейтілген түрін
орналастыруға мүмкіндік береді.
• Preview In Context (контексті алдын ала қарау)- берілген
команданы мақсатты түрде қолдану тек қана мынадай жағдайда,
егер әрбір кілттік кадрда екі немесе одан да көп нысаналар
өзгерсе, және ол уақыт диаграмасында қойылымның барлық
кеңістігін кадр ұяшығына қоюға мүмкіндік берсе; бірақ
бұндай жағдайда кадрды бейнелеу кішірейеді.
Қасиеттер инспекторы
Төменгі жұмыс аймағында, қасиеттер инспекторы панелі орналасқан Егер
жұмыс аймағында ешқандай нысана таңдалмаса немесе ондай тіпті жоқ болса,
онда инспектор қасиеті фильмінің жалпы параметрлерін береді. Қандай да
нысананы таңдау кезінде қасиеттер инспекторының форматы автоматты түрде
өзгереді.
Толық түрде құжат үшін қасиеттер инспектор форматы көрсетілген.
Бұндай жағдайда, инспектор панелі келесі элементтерден тұрады:
• Document тесттік жол, мұнда түзетілетін файл аты бейнеленеді;
11-сурет – Preview командасының қолдану нәтижесі
12-сурет –Құжат инспекторының форматы көрсетілген
• Size пернесі (өлшемі), ағымдық үстел өлшемі немесе Flash фильмін
бейнелеу үшін бір уақытта қолданылады. Пернедегі батырма Document
Poperties қосымша диалогтың терезесін ашады және құжаттың басқа
параметр мәнін сұрыптайды. (12-сурет);
• Publish пернесі бұрыннан орнатылған параметрімен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz