“Психология бойынша практикум” пәні бойынша дәрістің тезистік мазмұны

Кіріспе

Қазіргі кезде психология ғылымы өте көп фактілі материалдар жинады, дамыған эксперименттік әдістемелік аппараттарын қалыптастырды. Бірақ та осы эксперименттік фактілердің көп болуы психологиялық зерттеуде дезорганизациялық қызмет атқарып, ғылымның ары қарайғы дамуын тежеуі мүмкін. Осы мақсатта зерттеудің теориялық, әдіснамалық негіздері қарастырылады. Қазіргі кезде теориялық, әдіснамалық зерттеулердің даму қажеттілігі айқын көрінеді. Олардың міндеті, алынған фактілік материалды белгілі-бір жүйеге негіздей отырып реттеу, мақсатқа бағыттала отырып жаңа материалды алу. Бұл сұрақтарға жауап беру үшін, яғни әдіснамалық негізді қалыптастыру үшін, зерттеудің категориялары, ұстанымдары анықталуы керек. Әдіснама – бұл шындықты ғылыми жолмен танудың және қайта өңдеудің әдістері, формалары, ұстанымдары туралы ілім. Теория - бұл қандай да болмасын жүйені түсініктер, заңдар, ұстанымдар арқылы жалпы түрде сипаттау. Ұстаным – бұл қандай да бір теорияның, тұжырымдаманың алғышарты, негізгі түсінігі. Ұстаным практикада, әдісте көрінеді. Ұстанымдар зерттеу әрекетінің неғұрлым тұрақты, өзгермейтін қағидалары. Ал, әдістер ғылыми бағытқа байланысты, теорияға байланысты өзгеріп отырады. Әдіс - біріншіден оқыту, зерттеу, үйрету жолы, тәсілі; екіншіден табиғат заңдылықтары мен құбылыстарын, қоғамды, жалпы танымды зерттеудегі ережелер жүйесі; үшіншіден, танымда және практикада белгілі нәтижелерге жетудің тәсілі. Әдіс-метод. Әдістеме - методика –бұл қандай да болмасын әдісті қолдануға мүмкіншілік беретін нақты тәсілдердің жиынтығы. Зерттеу процедурасы – бұл зерттеуді ұйымдастыру және жүргізу тәсілі немесе зерттеу барысында талқыланатын барлық танымдық және ұйымдастырушы әрекеттердің реті. Жалпы ғылыми психологиялық зерттеулерде әдіснамалық ұстанымдардың 4 деңгейін бөліп көрсетуге болады:
1. философиялық методологиялық принциптер деңгейі;
2. жалпы ғылымдық деңгейдегі ұстанымдар;
3. жалпы психологиялық деңгейдегі ұстанымдар;
4. нақты эксперименталды психологиялық деңгейдегі ұстанымдар.
Психологиялық зерттеу жүргізудің кезеңдері.
1. Зерттеу бағдарламасын талдау:
2. Эмпирикалық объектілерді анықтау:
Психологиялық зерттеу бағдарламасының тараулары: 1. әдіснамалық тарау – ғылыми мәселені, зерттеу мақсатын, міндеттерін анықтау; негізгі түсініктерді интерпретациялау, теориялық талдау жасау; болжамдарды шығару. 2. әдістемелік-процедуралық тарау - зерттеудің жоспары жасалады; қолданылатын әдістемелер анықталады.
Таңдау тобы - эмпирикалық зерттеу жүргізілетін генералды жиынтықтың бір бөлігі. Таңдау тобында алынған мәліметтер тұтастай генералды жиынтыққа ауыстырылады. Ол үшін таңдау тобы репрезентатаивті болуы қажет, яғни генералды жиынтықтың сипаттары таңдау тобында көріну керек. Таңдау тобының негізінен екі түрі болады: кездейсоқ және мақсатталған.
Зерттеу объектісі - зерттеу мәселесіне сәйкес зерттелінетін құбылыс немесе процесс.
Пәні - объектінің нақты зерттелінетін аспектісі.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

“ПСИХОЛОГИЯ БОЙЫНША ПРАКТИКУМ” ПӘНІ БОЙЫНША
ДӘРІСТІҢ ТЕЗИСТІК МАЗМҰНЫ

Модуль 1
Эксперименттік психологияға кіріспе

1-дәріс. Ғылыми зерттеу әдіснамасы, әдістемесі және әдіс туралы түсінік

Қазіргі кезде психология ғылымы өте көп фактілі материалдар жинады,
дамыған эксперименттік әдістемелік аппараттарын қалыптастырды. Бірақ та осы
эксперименттік фактілердің көп болуы психологиялық зерттеуде
дезорганизациялық қызмет атқарып, ғылымның ары қарайғы дамуын тежеуі
мүмкін. Осы мақсатта зерттеудің теориялық, әдіснамалық негіздері
қарастырылады. Қазіргі кезде теориялық, әдіснамалық зерттеулердің даму
қажеттілігі айқын көрінеді. Олардың міндеті, алынған фактілік материалды
белгілі-бір жүйеге негіздей отырып реттеу, мақсатқа бағыттала отырып жаңа
материалды алу. Бұл сұрақтарға жауап беру үшін, яғни әдіснамалық негізді
қалыптастыру үшін, зерттеудің категориялары, ұстанымдары анықталуы керек.
Әдіснама – бұл шындықты ғылыми жолмен танудың және қайта өңдеудің әдістері,
формалары, ұстанымдары туралы ілім. Теория - бұл қандай да болмасын жүйені
түсініктер, заңдар, ұстанымдар арқылы жалпы түрде сипаттау. Ұстаным – бұл
қандай да бір теорияның, тұжырымдаманың алғышарты, негізгі түсінігі.
Ұстаным практикада, әдісте көрінеді. Ұстанымдар зерттеу әрекетінің неғұрлым
тұрақты, өзгермейтін қағидалары. Ал, әдістер ғылыми бағытқа байланысты,
теорияға байланысты өзгеріп отырады. Әдіс - біріншіден оқыту, зерттеу,
үйрету жолы, тәсілі; екіншіден табиғат заңдылықтары мен құбылыстарын,
қоғамды, жалпы танымды зерттеудегі ережелер жүйесі; үшіншіден, танымда және
практикада белгілі нәтижелерге жетудің тәсілі. Әдіс-метод. Әдістеме -
методика –бұл қандай да болмасын әдісті қолдануға мүмкіншілік беретін нақты
тәсілдердің жиынтығы. Зерттеу процедурасы – бұл зерттеуді ұйымдастыру және
жүргізу тәсілі немесе зерттеу барысында талқыланатын барлық танымдық және
ұйымдастырушы әрекеттердің реті. Жалпы ғылыми психологиялық зерттеулерде
әдіснамалық ұстанымдардың 4 деңгейін бөліп көрсетуге болады:
1. философиялық методологиялық принциптер деңгейі;
2. жалпы ғылымдық деңгейдегі ұстанымдар;
3. жалпы психологиялық деңгейдегі ұстанымдар;
4. нақты эксперименталды психологиялық деңгейдегі ұстанымдар.
Психологиялық зерттеу жүргізудің кезеңдері.
1. Зерттеу бағдарламасын талдау:
2. Эмпирикалық объектілерді анықтау:
Психологиялық зерттеу бағдарламасының тараулары: 1. әдіснамалық тарау –
ғылыми мәселені, зерттеу мақсатын, міндеттерін анықтау; негізгі
түсініктерді интерпретациялау, теориялық талдау жасау; болжамдарды шығару.
2. әдістемелік-процедуралық тарау - зерттеудің жоспары жасалады;
қолданылатын әдістемелер анықталады.
Таңдау тобы - эмпирикалық зерттеу жүргізілетін генералды жиынтықтың бір
бөлігі. Таңдау тобында алынған мәліметтер тұтастай генералды жиынтыққа
ауыстырылады. Ол үшін таңдау тобы репрезентатаивті болуы қажет, яғни
генералды жиынтықтың сипаттары таңдау тобында көріну керек. Таңдау тобының
негізінен екі түрі болады: кездейсоқ және мақсатталған.
Зерттеу объектісі - зерттеу мәселесіне сәйкес зерттелінетін құбылыс
немесе процесс.
Пәні - объектінің нақты зерттелінетін аспектісі.

2-дәріс. Эксперименттік зерттеудің даму тарихы
Эксперименттік психология – психикалық құбылыстарды эксперименттік әдіс
арқылы жүргізілетін зерттеулердің жалпы аталуы. Психологияның философиядан
бөлек ғылым саласы ретінде қалыптасу үшін экспериментті қолдану маңызды
роль атқарды. Эксперименталды психологияның қалыптасуына негізінен әсер
текен көзқарастар: қайта өрлеу дәуірінен бастап, әр түрлі ғылым салаларында
эксперименталды ойлар қалыптаса бастады. Эксперименталды психологияның
дамуына шарттарды байланыстыру қажет болды:
1. Ғылыми ойлаудың дамуы. Яғни, жаңа мәселелерді тудыратын ғылыми
ізденістердің қалыптасуы;
2. Зерттеу жүргізушілер арасында жаңа зерттеу тәсілдері мен
техникалары енуі керек (психофизика, психофизиология);
3. Арнайы ғылымдық білімдердің және арнайы дайындығы бар адамдардың
сол ғылым саласына келуі керек.

Эксперименттік психологияның қалыптасуына әсер еткен көзқарастар. Қайта
өрлеу дәуірінен бастап эксперименттік ойлар қалыптаса бастады.
Ағылшын ғалымы Ф. Бэкон – империзмнің алғашқы өкілдерінің бірі. Ол
ғылымның эффективті зерттеу әдісін қалыптастыруға басты назар аударып,
империзмнің алғашқы жаршысы болды.
Геометрия мен жаңа механикаға бағытталған психологиялық теорияның
сызбасын француз математигі, философы және жаратылыстану ғылымдарының
зерттеушісі Рене Декарт (1596 - 1650) ұсынды.
Джон Локк (1632 - 1704) ассоционист, ағылшын философы. Ол Декарттың
рационалисттік көзқарастарына қарсы шықты. Дж. Локк психологияның дамуына
принциптер енгізді. Гартли Д. (1705 - 1757) ағылшын ойшылы. Ол ассоциацияны
психикалық өмірдің негізгі принциптері деді. Д. Гартли Локтың ассоциациялар
идеясын дамытты, бірақ ол материалистік бағытты ұстанды.
Гоббстың айтуынша, инерция заңы бойынша түйсіктерден елестер туындайды,
ал олардың бірігуі ойлауды қалыптастырады.
Джон Миль (1773 - 1838). Ол Гартли теориясын одан ары дамытты. Ол
психикадағы элементтер бір-бірімен ойлау арқылы қосылады.
Ламетри (1709 - 1751) француз дәрігері. Ол Гартлимен сәйкес келетін
көзқараста болды. Оның айтуынша, жан денеден бөлек емес, ал адам машина
емес деп түсіндіргісі келді. Осы жерде ол Гартлимен келіспеді.
Фехнердің 1850ж. Элементы психофизики деп аталатын еңбегі
эксперименттік психологиядағы бірінші жазылған кітап. Ол түйсіктердің
ажырату табалдырықтарын және осы табалдырықтардың логарифмикалық заңға
байланысты екендігін көрсеткен. Гельмгольц (физиолог, әрі хируруг)
Физиологиялық оптика еңбегінде физиологиядан психологияға тікелей қадам
жасаған. Ол көбіне эмоцияларды, сезімдерді қарастырады, және оларды зерттеу
үшін өлшеу әдісін еңгізді. Сондай-ақ ол нерв импульстерінің жылдамдылығын
өлшейтін прибор жасаған.
Герник кеңістікті қабылдауды, температураны сезінуді зерттеген.
Функционалды психологияның ең көрнекті өкілі Брэнтано болды. Ол адамның
белсенділігі идеясын ұсынып, оны элементтерге бөлшектеуге болмайтынын
көрсетті. Ол бойынша әр белсенділік психикалық процесс мақсатқа байланысты
қалыптасады. Брэнтано бойынша психология ғылымының пәні – акті ретінде
көрініс беретін психикалық феномендер.
Вюрцбург мектебінің негізін салушы – О. Кюльпе. Ол мектепте негізінен
ойлау мәселесі зерттелінді. Негізгі зерттеу әдісі – интросрекция. Бұл
мектеп – ойлау мәселелерін эксперименттік түрде шешуге тырысты. Кюльпенің
пікірі бойынша, ойлау елестердің ағымы емес. Ол мектеп психологияға
эксперимент арқылы тапсырма түсінігін енгізді.

Модуль 2

Эмпирикалық мәліметтерді алу процедуралары
3-дәріс. Алғашқы мәліметтерді алу әдістерінің жалпы сипаты
Психологиядағы объективті әдіс мәселесі
Өзіміз танып білген әлемдегі жағдайларды объективті және психологиялық
бейнелеу әрекеті психология ғылымынан бұрын пайда болған. Психологияда
психикалық процестерге ерекше мән беріледі. Мысалы, қабылдау, ес, ойлау
бұлардың бәрінің мағынасы пәндік мағынада болуы керек. Бірақ та бұл процесс
күрделі және ұзақ процесс болып табылады. Себеп, осы процестердің
аралығындағы уақыт кеңістігінің болуы. Пәнділік – мағынада болмыста
психикалық түрге ие болады. Ол белгілі-бір уақыт аралығында тіршілік ете
алады. Бірақ кеңістікте тіршілік етпейді. Осыдан бональды ой туады. Ол
түсініксіз болмыста орналастырылған. Сондықтан мидың психикалық
кеңістігінде орналасады. Психологиялық зерттеудегі мәселелер күрделі және
де шиеленіскен қарым-қатынаста әр түрлі типтік деңгейлерде болады. Біз
жалпылай айтқанда психикалық түрде сөйлейміз. Психология бар болғаны әр
түрлі ғылымдардан алынған абстрактілі жүйе және белгілі-бір ұғымдар жинағы
бар теория болып табылады. Сонымен қатар ол әр түрлі көрініс беретін бір
деңгейге тәуелді. Оған зерттеу жүргізілген және ол талдаудың әр бір
қадамында өзгеріп отырады. Қарым – қатынас арасындағы жіберілген
байланыстардың осындай жолдармен өтуі мұнда күрделі мәселе туғызуы мүмкін.
Психиканың ғылыми талдауы өзінің нәтижелі көзқарасында пайдаланылатын бір
өте күрделі талдауға берілген байланысты үзіп тастау. Бұл стихиялы
спиритуализм.
Адамның табиғи мүмкіншіліктерінің көп қалыпты қондырма бөлімі адамды
табиғи-тарихи, себепті, әлем қатарына қосатын негізгі тірек болып табылады.
Олар өздерінде менталды және саналы өмірдің өткірлік механизмдерін алып
жүреді.
Зерттеуші айнымалылармен манипуляциялар жасайтын және басқа
айнымалыларға осы әсердің нәтижесінде шыққан эффектілерді бақылайтын
зерттеудің бөлігін біз эксперимент деп атаймыз.
1. Бақылау әдісі:
1) сыртқы дүниені бақылау экстроспекция;
2) интроспекция (өзін-өзі бақылау);
3) сырттан бақылау;
4) қосарлана бақылау.
2. Сұрақтама әдістері:
1) әңгімелесу;
2) сұхбат;
3) анкеталар;
4) тұлғалық сұрақтамалар.
3. Тесттер:
1) тест тапсырма;
2) тест сұрақтама;
3) проективті тест.
4. Модельдеу әдістері:
1) кибернетикалық модельдеу;
2) логикалық модельдеу;
3) техникалық модельдеу;
4) математикалық модельдеу.
5. Эксперимент әдістері:
1) табиғи эксперимент;
2) лабораториялық эксперимент.

4-дәріс. Бақылау әдісі
1. Бақылау әдісінің негізгі ерекшеліктері;
2. Бақылаудың түрлері: бақылау мақсатына байланысты (мақсатқа
бағытталған және еркін бақылау), бақылауды ұйымдастыруға байланысты
(табиғи, лабораториялық және арнайы қалыптастырылған бақылау),
хронологиялық ұйымдастыруға байланысты (лонгитюдті, кезеңдік және
бір ғана бақылау), есеп беру түріне байланысты (стандартталынған
және стандартталынбаған);
3. Бақылау қателері: гала-эффект қателігі, логикалық қателік, контраст
қателігі, орталықтану қателігі.

Ғылымдар қатарында бақылау әдісі жалғыз эмпирикалық әдіс болып
табылады. Классикалық бақылаушы ғылым астрономия болып табылады. Оның
барлық жетістіктері бақылау техникаларын жетілдірумен байланысты.
Бақылау дегеніміз зерттелініп отырған объектіні мақсатқа бағытталған,
ұйымдасқан және белгілі-бір жолмен қызмет ететін қабылдау және объекті
жүріс-тұрыстарын тіркеу. Бақылау – зерттелініп отырған объекті туралы
қажетті ақпараттар оның тікелей көру арқылы қабылдауы мен бағалауының
нәтижесінде алынатын психологиялық зерттеу әдісі
Бақылау әдісінің түрлері:
1. Бақылау объектісіне байланысты: тұтас бақылау және селективті бақылау;
2. Бақыланатын объектінің орналасуына қарай: сыртқы объективті дүниені
бақылау және ішкі субъективті дүниені бақылау, немесе өзін-өзі бақылау-
интроспекция;
3. Зерттеу мақсатына сәйкес: еркін бақылау (басқарылмайтын, мақсатсыз
бақылау) және мақсатты бақылау;
4. Сипаттау, баяндау бірлігіне қарай: жүйеленген және жүйеленбеген
бақылау. Жүйелік бақылау белгілі-бір жоспар бойынша жүргізіледі.
Бақылаушы жүріс-тұрыстың тіркелетін ерекшеліктерін көрсетеді және
сыртқы ортаның шарттарын жіктейді. Индивидтің немесе топтың белгілі
шарттардағы жүріс-тұрыс көрінісі. Жүйеленбеген емес бақылау зерттеу
үстінде жүргізіледі. Ол этнопсихология, даму және әлеуметтік
психологияда қолданылады.
5. Бақылаушының позициясына қарай: сырттай бақылау және қосарланған
бақылау. Сырттан бақылаудың өзі ашық және жабық болып бөлінеді;
6. Бақылауды ұйымдастыру тәсіліне байланысты: лабораториялық бақылау,
еркін жағдайдағы бақылау (полевое наблюдение), арнайы қалыптастырған
жағдайдағы бақылау (спровоцированное наблюдение);
7. Бақылауды хронологиялық ұйымдастыруға байланысты: лонгитюдті бақылау,
белгілі-бір кезеңдік бақылау, жеке жағдайды бақылау.
Психологиялық бақылау жүргізетін құбылыстар:
1. Индивидтің мінез-құлық ерекшеліктері;
2. Психикалық әрекет өтуінің сыртқы формасы;
3. Эмоционалды қалыптардың экспрессивті формалары;
4. Тұлғалық қырлар, қасиеттер;
5. Сөздік формада көрінген сана көріністері.
Бақылаудың категориялары мен бірліктері
Бақыланатын объектіні саналы түрде сипаттау үшін бақылау барысында
арнайы бөліп шығарылған категориялар мен бірліктер болады. Яғни, субъект
белсенділігінің құрамына жасанды бірліктерді бөліп шығару арқылы
жүргіземіз. Мұндай бірліктерді бөліп шығару 1-ден бақылау процессінің
белгілі-бір рамкамен шектелуін, 2-ден зерттелінетін құбылысты, сондай-ақ
мәліметтерді тікеу тәсілін таңдап алуды, 3-ден теориялық негіздің
эмпирикалық мәліметттерді алу процессіне енуін жүйелеу мен қадағалауды
қамтамасыз етеді.
Ал категориялар зерттелушінің белгілі-бір теориялық көзқарасы
жүйесіндегі өзіндік мәнге ие болған бағалау бірліктері.
Бақылау мәліметтерін алуда сапалық және сипаттаулар, бағалаулар
қолданылады. Сапалық түрде бағалаудың 2 типі бар:
1) Тұрмыстық тілде сипаттау. Шартты атаулар мен белгілер;
2) Жасанды белгілер мен кодтарды қолдана отырып сипаттау.
Ал, сандық сипаттаудың 2 тәсілі бар:
1) Баллдық бағалаулар түрінде қолданылатын психологиялық шкалалау;
2) Уақытты өлшеу немесе хронометраж (белгілі бір уақыт аралығында
бірліктердің кездесу жиілігін есептеу).
Тұтас бақыланатын процестен тіркеу үшін белгілі-бір уақыт аралығы
алынады. Бұл кезең барлық кезеңді репрезентациялай алуы керек.
Бақылау жүргізу процедурасы:
1. Дайындық кезеңі. Мұнда бақылау объектісі туралы бастапқы түсінік алу,
бақылау түрін таңдау, бақылау мақсатын, міндеттерін және жағдай мен
бақыланушыны анықтау;
2. Бақылау сызбасын, нақты жоспарын және бақылау техникасын қалыптастыру;
3. Бақылау жүргізудің кезеңі. Эмпирикалық мәліметтерді алу процесі, яғни
осы кезеңнің нәтижесі ретінде;
4. Нәтижелерді өңдеу және интерпретациялау.

5-дәріс. Тақырып. Бейлз әдістемесі бойынша бақылау
(Практикалық сабақ)

Бейлз әлеуметтік психологиялық шағын топтардағы пікір-талас (дискуссия)
процесін бақылауда қолданылатын мына категориялардың жүйесін ұсынды:
А:
1-категория. Ынтымақтастықты көрсету басқа адамның статусын көтеруге
тырысу.
2-категория. Шиеленісті басуға тырысады, әзіл-қалжың айтады.
3-категория. Позитивті мақұлдау көрсетеді, басқалармен келіседі.
В:
4-категория. Басқалардың автономиясы. Кеңес, бағыт береді.
5-категория. Ақпарат, бағдар береді, мәліметтерді нақтылайды.
6-категория. Пікір қосады, басқа пікірлерді бағалайды, талдайды.
С:
7-категория. Бағдар, ақпарат сұрайды, нақтылауды қажет етеді.
8-категория. Пікір, бағалау сұрайды.
9-категория. Кеңес, бағдар, әрекеттің мүмкін шешімдерін қажет етеді,
сұрайды.
Д:
10-категория. Пассивті қарсылық көрсетеді (формальдылық), көмектесуден бас
тартады, формальдылықты ұстанады.
11-категория. Негативті шиеленісушілікті қалыптастырады, қарсылық-
келіспеушілік көрсетеді.
12-категория. Өзін-өзі қорғауға тырысады, басқалардың статусын төмендетуге
тырысады.

A – категориялардың жиынтығы, позитивті сезімнің эмоциялық ауданы;
В және C – нейтралды эмоциялар ауданы. Бұл көбіне шешім қабылдау ауданы;
D – негативті эмоциялардың ауданы;
A - D – басым болғанда лидер болады;
В - C – басым болғанда іскер лидер болады;

6 және 7 A – бағдарлану мәселесі;
5 және 8 В – пікірлерді бағалау мәселесі;
4 және 9 C – қадағалау мәселесі;
3 және 10 D – шешім шығару мәселесі;
2 және 11 E – шиеленісуді төмендету мәселесі;
1 және 12 F – интеграция мәселесі.

Бақылау мақсаты: Дискуссия барысында қарым-қатынас ерекшеліктерін бақылау
Бақылау объектісі: ___ курс студенті.
Аты-жөні ___________________________________ __
Бақылаушы ___________________________________ __

Бақыланатын көрсеткіштер Бақылау нәтижесі
(12 категория)
Пікірлесу, жалпы мақулдау, көмектесу

Күлдіру, риза болғанын көрсету

Ұғыну, қабылдау, тілектестік көрсету

Ұсыныс жасау, нұсқаулар беру

Пікір айту, баға беру, қорытынды жасау

Хабарлау, басқалардың сол хабарға назарын
аудару

Қосымша информацияны сұрау, қайталуға,
растауға өтініш жасау

Бағыт беруді, пікірлерді айтуды,
талдау жасауды басқалардан сұрау

Ақыл сұрау, көмек сұрау, қосымша нұсқаулар
жасауды сұрау

Мақулдамау, ешкіммен келіспеу

Өзін кінәләу немесе қарым-қатынастан қашқақтау

Өшпенділік (враждебность), агрессия көрсету,
өзін ғана жақтау

Бақылау нәтижелерін талдау
1,2,3- жағымды эмоциялар
4,5,6-шешім қабылдау
7,8,9-өтініш жасау
10,11,12-жағымсыз эмоциялар

6-дәріс. Тақырып. Анкета сұрақтама әдісінің түрі ретінде
Сұрақтама әдісіне анкета, сұхбаттасу, әңгімелесу жатады.
Сұхбаттасу әдісі. (inter – аралық , view-көзқарас). Сұхбаттасу
сұрақтама әдісінің бір түрі болып табылады. Интервьюер (сұрақ қоюшы) мен
респондент (жауап беруші) тікелей емес қарым-қатынастарда болуына
байланысты интервью индивидуалды және топтық болып бөлінеді. Жанама тікелей
емес және тет-а-тет (tet a tet – бетпе-бет) жанама деген түрлері бар.
Психологияда негізінен индивидуалды және тікелей түрі қолданылады.
Сұхбаттасу әдісі көбінесе зерттеудің бастапқы кезеңінде қолайлы, яғни
мәселені бастапқы түрде анықтау үшін қолданылғаны жөн. Сұхбаттасудың
мақсаты – альтернативті жауаптардың бірін таңдап алу емес. Неғұрлым маңызды
деген сұрақтар алдын-ала анықталып, неғұрлым маңызды деп есептелінетін
жағдайға тоқталады. Сұхбаттасудың барысын интервьюер бақылап отырады.
Әңгімелесу әдісі жүйеленбеген және жартылай жүйеленген болып
есептеледі. Бұл әдіс клиникалық зерттеу барысында және бала психологиясында
жиі қолданылады.
Анкета әдісі. Бұл әдістің негізінде сұрақтамалар жатыр. Анкетаны
жүргізудің кезеңдері мыналар:
1. мәліметтердің сипатын анықтау;
2. анкетаның жоспарын жасау;
3. анкетаны жүргізіп көру, түзету.
Анкеталық сұрақтардың жіктелуі:
1. Сұрақтардың мазмұнына қарай: тікелей және жанама сұрақтар болып
бөлінуі мүмкін;
2. Түріне байланысты: а) ашық сұрақтар - еркін формадағы жауаптарды талап
етеді. Оның кемшілігі – интерпретация жасау кемшілігі болып табылады;
б) жабық сұрақтар - жауаптардың дайын нұсқаулары беріледі. Артықшылығы
– интерпретациялау (өңдеу) жеңіл өтеді. Ал, оның кемшілігі –
біріншіден, зерттелінушінің ойын берілген жауаптар дәл көрсете алмауы
мүмкін, екіншіден, қосымша респонденттің жауаптары, ақпараттары
ескерілмей қалады; в) жартылай ашық сұрақтар.
3. Қызметтері бойынша: қадағалаушы және сүзуші болып бөлінеді
(контралирующий и фильтирующий).

Сұрақтарды қалыптастырудың ережелері:
1. әр сұрақ жеке логиалық тұжырым беруі керек;
2. сұрақтарды жасауда күнделікті сөздік қордағы сөздер қолданылуы тиіс;
3. сұрақтар нақты болуы керек. Артық ешқандай сөз болмауы тиіс.
4. сұрақтың варианттары болуы керек;
5. сұрақтар негативті реакцияларды тұрырмауы қажет;
6. егер респондент берілген варианттардың бірін таңдамаған жағдайда,
спонданды түрде кездейсоқ жауап бере алу мүмкіншілігі болуы керек;
7. сұрақтар стереотипті жауаптарды тудыратындай етіп құрастырылмауы тиіс.

Анкетаның жалпы композициясы (құрылымы):
1. Кіріспе бөлімі.
2. Негізгі бөлім – сұрақтардың жиынтығы.
1) контакт орнатуға бағытталған сұрақтар;
2) негізгі мәселеге жауап берілетін сұрақтар алынады;
3) қадағалау сұрақтары және бекітуші сұрақтар беріледі.
3. Деографиялық бөлім. Мұнда зерттелінуші туралы қысқаша мәліметтер (оның
жасы, жынысы, әлеуметтік жағдайы сияқты сұрақтар) алынады.

7-дәріс. Тақырып: Контент-анализ
1. Контент-анализдің қалыптасу тарихы;
2. Контент-анализдің негізгі бірліктері мен категориялары;
3. Контент-анализ жүргізу кезеңдері;
4. Сандық және сапалық бірліктер.

Контент-анализ (мазмұнды талдау) әдісі - түрлі әлеуметтік зерттеулерде,
соның ішінде әлеуметтік психологияда қолданылатын құжаттарды зерттеу
әдістерінің бірі. Контент-анализдің басқа құжаттарды зерттеу әдістерінен
ерекшелігі – зерттелінетін мәтіндердің қандай да ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.