Авибарлау және авиасуретке түсіру

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Археологиялық ескерткіштерді ұшақпен іздеп, суретке түсіру жұмыстары Еуропада 19ғ. басталды. Авиаархеология екі заттың дүниеге келуіне байланысты жүзеге асырылды:ауада ұшу мүмкіндігі мен фотосуреттер арқасында. Осы зыттардың тарихы бір-бірімен тығыз байланысты. Фотосуреттің археологияда қолдану мүмкіндігі дагеротип шығысымен бірден қолға алынды. Француз физигі Д. Ф. Араго 19 тамызда 1839ж. Француз академиясындағы жасаған баяндамасында осыны болжаған болатын. Ал алғашқы фотосуреттерді 1858ж қазанда Париждың астында фотоға Гаспар Феликс Турнашон түсірген болатын. Ол өзін қысқаша Надар деп атаған.

Авиаархеология тарихында екі қаһармандық кезең болды:бірінші дүниежүзілік соғыс пен екінші дүниежүзілік соғыс кезеңдері. Авиаархеология өзінің алғашқы қадамдарын 1914ж. жасаған болатын. Негізі аэрофотосуреттер әскери мақсатта 1861-1865жж. азаматтық соғыс кезінде АҚШ-та қолданылған болатын.

Бірінші дүниежүзілік соғыстың аяғы 1918ж. археология үшін табысты жыл болды. Кезінде Шлиманмен жұмыс жасаған неміс археологы Карл Шухардт Румыниядағы Римнің шекаралық үйіндісін зерттегенде қолында аэрофотосуреттер болған болатын. Бірақ бұл суреттер тек 1954ж. Англияда Кроуфордпен баспаға шығарылды. Басынын-ақ Кроуфорд авиаархеология саласында үлкен рөл атқарған болатын. Ол аэрофотосуреттерді ғылымға енгізу және басқа археологтарды осы іске тарту үшін көп еңбек сіңірген болатын. Кроуфорд алғашқы болып авиаархеологияның Солт-Батыс Еуропа мен Жақын Шығыста көптеген жаңылықтар ашуға септігін тигізетініне толық сенген.

Осберт Гай Кроуфорд 1886ж. Бомбоста туған. Оның әкесі жоғарғы соттың мүшесі болған. Кроуфорд әке-шешесі ерте өлгеннен соң, Англиядағы екі қарт тәтелерінің қолында тәрбиеленген. Кроуфорд адамдармен көп араласа бергенді ұнатпайтын, тұйық бала болып өскен. Ол жердегі кез келген ұсақ түйекке көп көңіл бөлген және археологияны географиямен көп байланыстарған. Осыған байланысты Кроуфордты «географиялық археолог» деп те атаған. Кроуфорд ежелгі адамды зерттеу үшін оның айналасындағы заттарды зерттеу керек деп ойлаған. Кроуфорд Англияны авиаархеология полигонына айналдырды.

Ал Қазақстандағы алғашқы авиабарлау жұмыстарын 1946ж. С. П. Толстов басқарған Хорезм археологиялық -этнографиялық экспедициясы жүргізді. Осы экспедицияның ұшақ тобы Қуаңдария, Жаңадария, Икандария өзендері алқабында барлау жұмыстарын жүргізіп, қола, ерте темір ғасырлары мен ортағасырлар кезінен сақталған жүздеген археологиялық ескерткіштерді ашып, ғылыми айналымға енгізді.

20ғ. екінші жартысында Қазақстанда орналасқан бірқатар археологиялық ескерткіштерде аэробарлау жұмыстары жүргізіліп, ұшақтан суреттері түсірілді. соңғы жылдарда ауадан жүргізілетін барлау жұмыстарына ұшақтармен қатар әртүрлі ұшу аппараттары мен ауа толтырылған шарлар пайдалануда. 2002-2005жж. аралығында дельтапланның көмегімен Отырар, Түркістан оазисіндегі ортағасырлық елді мекендер, қалалар мен олардың суландыру жүйелері суретке түсіріліп, Қаратаудың оңтүстік-батыс беткейіндегі тауларды жазығында орналасқан ортағасырлық кәріздер жүйесі ашылды.

Авиабарлау кезінде жергілікті жердің бедеріне, өсімдік қабатына және топырағына көңіл аударылады.

Жердің бедерін зерттеу оған түскен күн сәулесіне негізделген. Көлбеу түскен күн сәулесі арқылы жердің бетінде орналасқан археологиялық ескерткіштерді көлеңкесіне қарап анықтайды. Мысалы, жүргізілген далалық жұмыстар кезінде зерттеуші ортағасырлық қаланың жақсы сақталған орталық бөлігін ғана көріп, оның тарихи бедері бұзылып кеткен шаруашылық аймағын байқамауы мүмкін, ал ұшақпен жүргізілген барлау кезінде ортағасырлық қаланың, бұзылып кеткен шаруашылық аймағының алып жатқан аумағын, ол арқылы қазылған канал, арық-атыздарды, егістік алқаптарын, қорғаныс жүйесін, оған келетін жолдарды және онымен байланысып жатқан басқа да елді мекендерді көріп, суретке түсіре алады.

Өсімдік қабатын зерттеу жер бедерінің бұзылған не бұзылмағанына, оның үстіне өскен өсімдіктердің биік не аласа, қалың не сирек болуына негізделген. Мысалы, астында құрылыс қалдығы бар жерге өсімдік аз өседі және олар аласа болып келеді.

Топырақты зерттеу жер бетіндегі түрлі-түсті өзгерістерді байқауға негізделген. Топырақты зерттеу арқылы обаларды, қазылғаан арық, канал, кәріздерді және т. б. анықтауға болады.

Авиабарлау кезінде ашылған археологиялық ескерткіштер ұшақ(ұшу аппараттары) арқылы суретке түсіріледі.

Аэросуретке түсіру. Топографиялық жоба және үлкен масштабтағы карта жасаудың негізгі әдісі аэросурет түсіру (АСТ) болып табылады. Қазіргі кезеңде 1:5000және одан да ұсақ масштабтағы топографиялық карталар негізінде АСТ бойынша жасалады, оны жерге орналастыру, геологиялық барлау, инженерлік зерттеулер кезінде және археологиялық зерттеулер кезінде қолданып жүр.

АСТ бір-бірімен тығыз байланысты бірқатар жұмыстардың жиынтығынан тұрады, олар:ұшу-түсіру жұмыстары(аэросурет түсіру) және жанасқан аэросурет шығару, дешифрлау, далалық топографиялық-геодезиялық және камералдық суретграмметриялық жұмыстар.

Ұшу -түсіру жұмыстарына, ұшу аппараттарын даярлау және жергілікті жерді суретке түсіру жатады.

Далалық сурет лабораториялық жұмыстар жанасқан аэросуреттерді алу мақсатында жүргізілетін суреттік өңдеуден және аэросурет түсірудің сапасын тексеруден тұрады.

Далалық топографиялық-геодезиялық жұмыстар аэросуретте кескінделген жергілікті жердегі нүктелердің координаттарын, биіктік белгілерін анықтау үшін жүргізіледі. Олар аэросуреттегі жергілікті жердің кескінделген объектілерінің сипаттамаларын табудың, түсініп білуден және анықтау жұмыстарын қамтитын далалық дешифрлеуден тұрады.

Суретграмметриялық өңдеу жұмыстарына арнайы стереосурет-грамматикалық аспаптармен далалық топографиялық-геодезиялық жұмыстардың мәліметтерін пайдаланып, аэросуреттер арқылы топографиялық жобалар мен карталар жасау жатады.

АСТ үшін ұшу аппаратына бекітілген аэросурет камера, командалық құрал және АСТ аэроаппараттарын бекітуге, дірілді бәсеңдетуге арналған қондырғы арқылы іске асырылады.

АСТ үшін сурет пленкасының көптеген түрлері пайдаланылады, олар арқылы қара-ақ, түрлі-түсті және спектро-зональды суреттер алуға болады.

Аэросуреттің масштабы. Аэросуреттегі кесінді ұзындығының осы кесіндінің жергілікті жердегі ұзындығына қатысы аэросуреттің масштабы болып табылады. Жергілікті жер тегіс болып, ал аэросурет сурет аппаратының оптикалық осі жерге вертикаль бағытталған жағдайда түсірілсе, аэросурет жергілікті жерге ұқсас болады, демек, мұнда жергілікті жердің орталық және ортогональ проекциялары дәл келеді.

Топографо-геодезиялық жұмыстар. Топографтық-геодезиялық әдіс арқылы аэросурет түсірісте анық етіп белгіленген нүктелердің жергілікті жердегі координаты анықталады. Осындай нүктелердің саны жасалынатын картаның масштабына және түсірілетін жердің ерекшелігіне байланысты. Түсірілген суреттерді кейін камералды суретграмметриялық өңдеу үшін беттесетін бір-бірімен іргелес суреттердің бұрыштарына координаттары қойылған 4 нүкте белгіленуі керек. Оларды жергілікті жердің объемды моделін арнайы суретграммалық жабдықтармен өлшеу арқылы тауып, маршруттың моделін шартты геодезиялық координат жүйесімен бағдарлайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.