Коммерциялық банктегі ақша қаражаттары
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫ ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.1 Ақша қаражаттарының экономикалық мәні, қызметі ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Ақша қаражаттары есебінің ХҚЕС сәйкес ұйымдастырылуы ... ... ... ...12
1.3 «Каspi Bank» АҚ есеп саясаты және оның техника.экономикалық көрсеткішін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫНЫҢ ЕСЕБІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.1 «Каspi Bank» АҚ кассадағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.2 Ұлттық Банк корреспонденттік шотындағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
2.3 Басқа банктердегі корреспонденттік шоттардағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру (Инкассация, айырбастау пунктері, шетел валюталарының есебі) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫНЫҢ АУДИТІ МЕН ҚОЗҒАЛЫСЫН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
3.1 Банктік операцияларды аудиторлық тексерудің маңызы, жоспар құру және оны қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
3.2 Коммерциялық банктердегі ақша қаражаттарына аудиторлық тексеру жүргізудің маңызы мен мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
3.3 Коммерциялық банктің активтерін жетілдіру шаралары ... ... ... ... ...59
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .68
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 71
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .73
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫ ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.1 Ақша қаражаттарының экономикалық мәні, қызметі ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Ақша қаражаттары есебінің ХҚЕС сәйкес ұйымдастырылуы ... ... ... ...12
1.3 «Каspi Bank» АҚ есеп саясаты және оның техника.экономикалық көрсеткішін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫНЫҢ ЕСЕБІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.1 «Каspi Bank» АҚ кассадағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.2 Ұлттық Банк корреспонденттік шотындағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
2.3 Басқа банктердегі корреспонденттік шоттардағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру (Инкассация, айырбастау пунктері, шетел валюталарының есебі) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫНЫҢ АУДИТІ МЕН ҚОЗҒАЛЫСЫН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
3.1 Банктік операцияларды аудиторлық тексерудің маңызы, жоспар құру және оны қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
3.2 Коммерциялық банктердегі ақша қаражаттарына аудиторлық тексеру жүргізудің маңызы мен мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
3.3 Коммерциялық банктің активтерін жетілдіру шаралары ... ... ... ... ...59
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .68
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 71
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .73
Бүгінде қаржылық операцияларды реттеуді, төлем түрлері мен нысандарын жетілдіру- заман талабына сай қызмет көрсету кепілі. Яғни, барлық қаржылық қатынас ақша қаражаттары негізінде жүргізілгендіктен жауапты тұлғалар арқылы іс-шаралар атқарылуы керек. Осы шаралар арнайы банктік ұйымдар арқылы орындалып, қызметті пайдаланушылар мен ақша жұмсаушылардың мақсатты пайдалану жолын бағыттайды.
Банк-ерекше кәсіпорын. Егер уәкілдігі кәсіпорын қызметінде ақша төлем рөлін атқарса, ал Банк қызметінде ол тауар орнына жүреді.
Банктер уақытша пайдаланылмай тұрған бос ақша қаражаттарын өзіне жинақтау, клиенттерге есепшот ашып, кассалық қызмет көрсету, қысқа және ұзақ мерзімге несие беру, инвестициялық қызмет атқару (ұзақ мерзімді күрделі шығындарды қаржыландыру, құнды қағаздар шығару) т.с.с. өзіндік арнаулы қызметтерге қоса, нарықтық экономика жағдайында лизингтік, факторингтік, трастық, кеңесшілік, ақпараттық, т.б. қызметтерді де атқарады.
Банк жүргізетін операциялар пассивті (ресурстарды банктегі есепшотқа енгізу) және активті (Банк ресурстарын орналастыру) болып бөлінеді. Негізгі пассивті операциялардың қатарына Банктің өзіндік капиталы (жарғылық қор, резервтік қор) депозиттер қабылдау және банкаралық ақша пиасасынан (рыногынан) қосымша ресурстар алу жатса, ал, негізгі активті операцияларға банкаралық кредит беру, инвестициялық (тікелей және портфельді) қаржы бөлу, т.б. жатады. Коммерциялық Банктер бұлармен қатар делдалдық және сенімдік (коммандиттік) операцияларды да жасайды.
Ақша қаражаттары мен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету және оларды жіктеу кәсіпорынның өтімділік және төлем қабілеттік деңгейін дәл бағалау үшін қажет. Өтімділік туралы ақпарат кәсiпорынның өз қаржы мiндеттемелерiн мерзiмiнде орындау қабiлетiн болжау үшiн пайдалы. Өтімділіктің болашақта қаржылық жағдайынының жақсаруына қатысы бар.
Сонымен қатар, төлем қабiлеттiлiгiнiң қаржы мiндеттемелерiн олардың мерзiмдерiнiң басталуына қарай дер кезiнде орындау үшiн неғұрлым ұзақ уақыт кезеңi iшiнде ақшалай қаражаттардың тұрақты болуына қатысы бар.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандартында келтірілген сипаттамалардан ақша қаражаттары мен олардың баламалары айналымдық активтердің ажыратылмас құрамдас бөлігі екенін көрсетеді. Бұл арада активтер - ұйым өткен оқиғалар нәтижесінде бақылап отырған, болашақта экономикалық пайда алу күтілетін ресурстар [2].
Ал ақша қаражаттарының баламаларына-алдын ала белгілі ақша қаражаттары сомасына тез айналатын және олардың құны шамалы тәуекелге ұшырайтын қысқа мерзімді, жоғары өтімді салымдар жатады. Сондықтан ақша қаражаттарының қозғалысы-ақша қаражаттары мен олардың баламаларының түсімдері және төлемдерінен құралады.
Банк-ерекше кәсіпорын. Егер уәкілдігі кәсіпорын қызметінде ақша төлем рөлін атқарса, ал Банк қызметінде ол тауар орнына жүреді.
Банктер уақытша пайдаланылмай тұрған бос ақша қаражаттарын өзіне жинақтау, клиенттерге есепшот ашып, кассалық қызмет көрсету, қысқа және ұзақ мерзімге несие беру, инвестициялық қызмет атқару (ұзақ мерзімді күрделі шығындарды қаржыландыру, құнды қағаздар шығару) т.с.с. өзіндік арнаулы қызметтерге қоса, нарықтық экономика жағдайында лизингтік, факторингтік, трастық, кеңесшілік, ақпараттық, т.б. қызметтерді де атқарады.
Банк жүргізетін операциялар пассивті (ресурстарды банктегі есепшотқа енгізу) және активті (Банк ресурстарын орналастыру) болып бөлінеді. Негізгі пассивті операциялардың қатарына Банктің өзіндік капиталы (жарғылық қор, резервтік қор) депозиттер қабылдау және банкаралық ақша пиасасынан (рыногынан) қосымша ресурстар алу жатса, ал, негізгі активті операцияларға банкаралық кредит беру, инвестициялық (тікелей және портфельді) қаржы бөлу, т.б. жатады. Коммерциялық Банктер бұлармен қатар делдалдық және сенімдік (коммандиттік) операцияларды да жасайды.
Ақша қаражаттары мен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету және оларды жіктеу кәсіпорынның өтімділік және төлем қабілеттік деңгейін дәл бағалау үшін қажет. Өтімділік туралы ақпарат кәсiпорынның өз қаржы мiндеттемелерiн мерзiмiнде орындау қабiлетiн болжау үшiн пайдалы. Өтімділіктің болашақта қаржылық жағдайынының жақсаруына қатысы бар.
Сонымен қатар, төлем қабiлеттiлiгiнiң қаржы мiндеттемелерiн олардың мерзiмдерiнiң басталуына қарай дер кезiнде орындау үшiн неғұрлым ұзақ уақыт кезеңi iшiнде ақшалай қаражаттардың тұрақты болуына қатысы бар.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандартында келтірілген сипаттамалардан ақша қаражаттары мен олардың баламалары айналымдық активтердің ажыратылмас құрамдас бөлігі екенін көрсетеді. Бұл арада активтер - ұйым өткен оқиғалар нәтижесінде бақылап отырған, болашақта экономикалық пайда алу күтілетін ресурстар [2].
Ал ақша қаражаттарының баламаларына-алдын ала белгілі ақша қаражаттары сомасына тез айналатын және олардың құны шамалы тәуекелге ұшырайтын қысқа мерзімді, жоғары өтімді салымдар жатады. Сондықтан ақша қаражаттарының қозғалысы-ақша қаражаттары мен олардың баламаларының түсімдері және төлемдерінен құралады.
1 ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» заңы. Алматы, 2000 - 60 б.
2 Міржақыпова С.Т., Банктегі бухгалтерлік есеп. Алматы, 2006-98 б.
3 «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі» туралы заң. Алматы 1995 №2155-ІІ.
4 Баймуханова С.Б., Қаржылық есеп. Алматы, 2007 - 296 б.
5 ҚР «Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және қадағалау» туралы заң. Алматы 2003 № 474-II.
6 ҚР «Валюталық реттеу және валюталық бақылау» туралы заң.Алматы 2005 № 57-ІІІ.
7 ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» заңы. Алматы, 2000 - 60 б.
8 ҚР «Азаматтық кодексі», ерекше бөлімі, Алматы, 2009 - 81 б.
9 ҚР «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік» туралы заң. Алматы, 2007 №234 - ІІІ.
10 М.Аскери, Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттары. 2006 - диск (CD-ROM).
11 Мырзалиев Б.С., Сәтмурзаев А.А., Әбдішүкіров Р.С. Бухгалтерлік есеп теориясы және тәжірибесі. Алматы, 2008 - 832 б.
12 . Дүйсенбаев К.Ш., Қаржы есебін талдау, Алматы, 2012 - 348 б.
13 Байдаулетов М.Б., Аудит. Алматы, 2004 - 88 б.
14 Әбдішүкіров Р.С., Бухгалтерлік есеп. Алматы, 2009 - 328 б.
15 Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә., Жұмағалиева Ж.Г., Аудит. Алматы, 2006 - 603 б.
16 Кеулімжаев Қ.К., Құдайбергенов Н.А., Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері. Алматы, 2006 - 378 б.
17 Данилевский Ю.А. Шапигузов С.М., Ремизов Н.А., Старовойтова Е.В. Аудит: Учеб. пособие. М.: ИД ФБК-ПРЕСС, 2002
18 Дюсембаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж. Г.,Кәсiпорынның қаржылық жағдайын талдау. Алматы, 2001-215
19 Ержанов М.С., Аудит 1. Алматы, 2005 - 109 б.
20 18 Коволев В.В., Волкова О.Н. Анализ хозяйственной деятельности предприятия М.: Проспект, 2004
21 19 Балапанов А.Ж., Аудиттің теориялық негіздері. Алматы, 2003 - 178 б.
22 20 Сәтмырзаев А., Укашев Б., Аудит теориясы. Алматы, 2000 - 85 б.
23 Ковалев А.И. Анализ финансового состояния предприятия. – М.: Центр экономики и маркетинга, 2000.
24 Шебалин Е.М., Кричевский Н.А., Карп М.В Как избежать банкротства. - М.: Инфра - М, 2006.
25 Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. - М.: Инфра - М, 2004.
26 Савицкая Г.В., Анализ хозяйственной деятельности предприятия М., 2006 – 512 с
27 Майданчик Б.И., Карпунин М.Б., Любенецкий Л.Г. и др. Анализ и обоснование управленческих решений. - М.: Финансы и статистика, 2003.
28 Курс экономического анализа /Под ред. М.И. Баканова и А.Д. Шеремета. - М.: Финансы и статистика, 2008.
29 «Kaspi Bank» АҚ ресми сайты. www.kaspibank.kz
30 Мадиярова Э С., Сүйеубаева С.Н., Қаржылық менеджмент. Алматы, 2009 - 45 б.
31 Қаржылық қадағалау агенттігінің ресми сайты. www.afn.kz
2 Міржақыпова С.Т., Банктегі бухгалтерлік есеп. Алматы, 2006-98 б.
3 «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі» туралы заң. Алматы 1995 №2155-ІІ.
4 Баймуханова С.Б., Қаржылық есеп. Алматы, 2007 - 296 б.
5 ҚР «Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және қадағалау» туралы заң. Алматы 2003 № 474-II.
6 ҚР «Валюталық реттеу және валюталық бақылау» туралы заң.Алматы 2005 № 57-ІІІ.
7 ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» заңы. Алматы, 2000 - 60 б.
8 ҚР «Азаматтық кодексі», ерекше бөлімі, Алматы, 2009 - 81 б.
9 ҚР «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік» туралы заң. Алматы, 2007 №234 - ІІІ.
10 М.Аскери, Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттары. 2006 - диск (CD-ROM).
11 Мырзалиев Б.С., Сәтмурзаев А.А., Әбдішүкіров Р.С. Бухгалтерлік есеп теориясы және тәжірибесі. Алматы, 2008 - 832 б.
12 . Дүйсенбаев К.Ш., Қаржы есебін талдау, Алматы, 2012 - 348 б.
13 Байдаулетов М.Б., Аудит. Алматы, 2004 - 88 б.
14 Әбдішүкіров Р.С., Бухгалтерлік есеп. Алматы, 2009 - 328 б.
15 Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә., Жұмағалиева Ж.Г., Аудит. Алматы, 2006 - 603 б.
16 Кеулімжаев Қ.К., Құдайбергенов Н.А., Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері. Алматы, 2006 - 378 б.
17 Данилевский Ю.А. Шапигузов С.М., Ремизов Н.А., Старовойтова Е.В. Аудит: Учеб. пособие. М.: ИД ФБК-ПРЕСС, 2002
18 Дюсембаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж. Г.,Кәсiпорынның қаржылық жағдайын талдау. Алматы, 2001-215
19 Ержанов М.С., Аудит 1. Алматы, 2005 - 109 б.
20 18 Коволев В.В., Волкова О.Н. Анализ хозяйственной деятельности предприятия М.: Проспект, 2004
21 19 Балапанов А.Ж., Аудиттің теориялық негіздері. Алматы, 2003 - 178 б.
22 20 Сәтмырзаев А., Укашев Б., Аудит теориясы. Алматы, 2000 - 85 б.
23 Ковалев А.И. Анализ финансового состояния предприятия. – М.: Центр экономики и маркетинга, 2000.
24 Шебалин Е.М., Кричевский Н.А., Карп М.В Как избежать банкротства. - М.: Инфра - М, 2006.
25 Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. - М.: Инфра - М, 2004.
26 Савицкая Г.В., Анализ хозяйственной деятельности предприятия М., 2006 – 512 с
27 Майданчик Б.И., Карпунин М.Б., Любенецкий Л.Г. и др. Анализ и обоснование управленческих решений. - М.: Финансы и статистика, 2003.
28 Курс экономического анализа /Под ред. М.И. Баканова и А.Д. Шеремета. - М.: Финансы и статистика, 2008.
29 «Kaspi Bank» АҚ ресми сайты. www.kaspibank.kz
30 Мадиярова Э С., Сүйеубаева С.Н., Қаржылық менеджмент. Алматы, 2009 - 45 б.
31 Қаржылық қадағалау агенттігінің ресми сайты. www.afn.kz
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫ ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ..7
1.1 Ақша қаражаттарының экономикалық мәні, қызметі ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Ақша қаражаттары есебінің ХҚЕС сәйкес ұйымдастырылуы ... ... ... ...12
1.3 Каspi Bank АҚ есеп саясаты және оның техника-экономикалық көрсеткішін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫНЫҢ ЕСЕБІ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.1 Каspi Bank АҚ кассадағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
2.2 Ұлттық Банк корреспонденттік шотындағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.3 Басқа банктердегі корреспонденттік шоттардағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру (Инкассация, айырбастау пунктері, шетел валюталарының есебі) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫНЫҢ АУДИТІ МЕН ҚОЗҒАЛЫСЫН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 48
3.1 Банктік операцияларды аудиторлық тексерудің маңызы, жоспар құру және оны қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
3.2 Коммерциялық банктердегі ақша қаражаттарына аудиторлық тексеру жүргізудің маңызы мен мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
3.3 Коммерциялық банктің активтерін жетілдіру шаралары ... ... ... ... ...59
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...71
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .73
КІРІСПЕ
Бүгінде қаржылық операцияларды реттеуді, төлем түрлері мен нысандарын жетілдіру- заман талабына сай қызмет көрсету кепілі. Яғни, барлық қаржылық қатынас ақша қаражаттары негізінде жүргізілгендіктен жауапты тұлғалар арқылы іс-шаралар атқарылуы керек. Осы шаралар арнайы банктік ұйымдар арқылы орындалып, қызметті пайдаланушылар мен ақша жұмсаушылардың мақсатты пайдалану жолын бағыттайды.
Банк-ерекше кәсіпорын. Егер уәкілдігі кәсіпорын қызметінде ақша төлем рөлін атқарса, ал Банк қызметінде ол тауар орнына жүреді.
Банктер уақытша пайдаланылмай тұрған бос ақша қаражаттарын өзіне жинақтау, клиенттерге есепшот ашып, кассалық қызмет көрсету, қысқа және ұзақ мерзімге несие беру, инвестициялық қызмет атқару (ұзақ мерзімді күрделі шығындарды қаржыландыру, құнды қағаздар шығару) т.с.с. өзіндік арнаулы қызметтерге қоса, нарықтық экономика жағдайында лизингтік, факторингтік, трастық, кеңесшілік, ақпараттық, т.б. қызметтерді де атқарады.
Банк жүргізетін операциялар пассивті (ресурстарды банктегі есепшотқа енгізу) және активті (Банк ресурстарын орналастыру) болып бөлінеді. Негізгі пассивті операциялардың қатарына Банктің өзіндік капиталы (жарғылық қор, резервтік қор) депозиттер қабылдау және банкаралық ақша пиасасынан (рыногынан) қосымша ресурстар алу жатса, ал, негізгі активті операцияларға банкаралық кредит беру, инвестициялық (тікелей және портфельді) қаржы бөлу, т.б. жатады. Коммерциялық Банктер бұлармен қатар делдалдық және сенімдік (коммандиттік) операцияларды да жасайды.
Ақша қаражаттары мен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету және оларды жіктеу кәсіпорынның өтімділік және төлем қабілеттік деңгейін дәл бағалау үшін қажет. Өтімділік туралы ақпарат кәсiпорынның өз қаржы мiндеттемелерiн мерзiмiнде орындау қабiлетiн болжау үшiн пайдалы. Өтімділіктің болашақта қаржылық жағдайынының жақсаруына қатысы бар.
Сонымен қатар, төлем қабiлеттiлiгiнiң қаржы мiндеттемелерiн олардың мерзiмдерiнiң басталуына қарай дер кезiнде орындау үшiн неғұрлым ұзақ уақыт кезеңi iшiнде ақшалай қаражаттардың тұрақты болуына қатысы бар.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандартында келтірілген сипаттамалардан ақша қаражаттары мен олардың баламалары айналымдық активтердің ажыратылмас құрамдас бөлігі екенін көрсетеді. Бұл арада активтер - ұйым өткен оқиғалар нәтижесінде бақылап отырған, болашақта экономикалық пайда алу күтілетін ресурстар [2].
Ал ақша қаражаттарының баламаларына-алдын ала белгілі ақша қаражаттары сомасына тез айналатын және олардың құны шамалы тәуекелге ұшырайтын қысқа мерзімді, жоғары өтімді салымдар жатады. Сондықтан ақша қаражаттарының қозғалысы-ақша қаражаттары мен олардың баламаларының түсімдері және төлемдерінен құралады.
Ақша қаражаттарымен операциялар жүргізу жеткілікті түрде заңдық және басқа да нормативтік құжаттармен реттелген. Десек те, оларға елеулі қателер жіберуге алып келуі мүмкін басқа да циклдар әсерін тигізеді. Себебі, шаруашылық операциялары циклдарында барлық уақытта дерлік шоттарды төлеу жүзеге асырылып отырады. Баланстағы ақша қаражаттарының шоттары бойынша қалдық үлкен болмайды, бірақ олардың келіп түсуі мен шығуы бойынша үлкен айналымдар орын алады. Сондықтан, ақша қаражаттары қозғалысының кәсiпорын есебiнде көрсетiлуiнiң жеңiлдiгiне қарамастан, аудиторлық тексерiстерде қателер мен бұзушылықтардың едәуiр көп саны анықталады. Қателер ақша қаражаттарын рәсiмдеуде, олардың қозғаласын шоттар жүйесінде көрсетуде, қаржылық есептілікті есептегенде пайда болады.
Қаржы ресурстарын кәсiби басқару қазiргi сандық талдау әдiстерiн пайдалана отырып кәсiпорынның қаржылық - экономикалық жағдайына, соның ішінде ақша қозғалысына, терең талдау жүргiзудi талап етедi. Осыған байланысты бүгiнгi күнi қаржылық талдаудың маңызы артып отыр. Қаржылық талдаусыз кәсіпорынның экономикалық жағдайына кешенді баға беру, оның өтімділігі мен төлем қабілеттілігін арттыруды жобалау мен болашақта банкроттылық ықтималдығына баға беру мүмкін емес.
Бухгалтерлік есептеудің тек қана ұқыпты жоспарланған ұйымдастыру жүйесі нарықтық экономика шарттарында алдына қойған тапсырмаларына және мақсаттарына сай келе алады.
Қазіргі күні қаржылық мәліметтерге, банк басшылығының қабылдаған шешімдерінің талдануына, қаржылық жағдайды жақсарту бойынша ұсыныстарды жасауға жауапты қаржылық мамандар болып табылады. Сондықтан банк ісі маманы қаржылық талдауды нақты және тиімді жасай білуі үшін ақша қаражаттарының қоғалысының теориялық және тәжірибелік аспектілерін терең білуі керек. Тек сонда ғана банктің тиімді және рентабельді іскерлігін қамтамасыз етіледі. Сол себепті таңдалған дипломдық жұмыс тақырыбы қазіргі кезеңде өзекті мәселелердің бірі болып саналады.
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі- коммерциялық банктердегі ақша қаражаттарының есебінің түсінігі, оның есебін ұйымдастыруға және жетілдірудегі кейбір мәселелерге арналған және бухгалтерлік қорытынды есепті беру.
Дипломдық жұмыстың мақсаты- банктегі ақша қозғалысының есебі және аудит жүргізу әдістерін зерделеу және ақша қаражаттарын тиімді пайдалану жолдарын анықтау.
Осы мақсатты ескере отырып дипломдық жұмыстың негізгі міндеттері ретінде келесілерді атап өтуге болады:
oo ақша қаражаттарының экономикалық маңызы мен мәні, банктегі жіктелімі;
oo зерттеп отырған банк ұйымының мәліметтерінің негізінде, ақша қаражаттары қозғалысының жүргізу тәртібін ашып - көрсету;
oo ақша қаражаттары қозғалысына талдау жүргізу әдістерін зерттеу;
oo қаржылық есептіліктің қаржылық жағдайды талдаудағы ақпараттық базасы ретіндегі мәнін ашу;
oo ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептіліктің халықаралық
қаржылық есептіліктің стандарты құрамындағы маңызы;
oo ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілікті талдау әдістерін
меңгеру және олардың тиімділігін арттыру бойынша шаралар кешенін дайындау.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі болып Kaspi Bank АҚ ақша қаражаттарының қозғалысы мен қалыптасуы және аудит жүргізу тәртібі табылады.
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде: ақша құралдары мен баламаларына түсінік беріліп, коммерциялық банктегі ақша қаражаттары есебін ұйымдастырудың теориялық негіздері зерделенген.
Екінші бөлімінде Каspi Bank АҚ кассадағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру мен ақша қаражаттары қозғалысын ХҚЕС сай жүргізу тәртібі қарастырылған.
Үшінші бөлімде ақша қаражаттары қозғалысына аудит жүргізу әдістері қолданыла отырып банктің активтерін жетілдіру шаралары қолданылады.
Қорытынды бөлімінде ізденушінің зерттеу барысында қол жеткізген қорытындылары мен ұсыныстары берілген.
Дипломдық жұмысты орындау барысында Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті, аудит пен талдауды реттейтін нормативті-құқықтық құжаттар, методикалық нұсқаулар, арнайы әдебиеттер, зерттеліп отырған мәселе бойынша шетел және отандық экономистердің ғылыми еңбектері қолданылды. Зерттеу монографиялық, экономика-статистикалық тағы басқа әдістер негізінде жүргізілді.
Дипломдық жұмыста 3 бөлім, 6 кесте, 4 сурет және 13 формула бар. Жалпы 72 беттен тұрады
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫ ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
0.1 Ақша қаражаттарының экономикалық мәні, қызметі
Ақшаның өмір сүруіндегі объективті қажеттілік ол тауар өндірісі және тауар айналысының болуына негізделеді. Кез келген тауар айналысында ақша айырбас құралы болып табылады. Тауар және ақша бір-бірінен бөлінбейді. Ақша айналысы болмаса, онда тауар айналысы да болмайды.
Ақша тауардан дами отырып, тауар болып қала береді, бірақ тауар ерекше жалпылама эквивалент.
Ақша - жалпы бірдей эквивалент, ерекше тауар, онда барлық басқа тауардың құны бейнеленеді және оның делдал ретінде қатысуымен тауар өндірушілер арасында еңбек өнімдерінің айырбасы үздіксіз жасала береді.
Жалпыға бірдей эквивалент рөлі тарихи түрде алтынға бекітілген. Алтынның басқа барлық тауарлардың құнын бейнелеу қасиеті, оның табиғи қасиеті емес. Карл Маркс айтқандай: Табиғат ақшаны жаратпайды. Алтынға бұл қасиет қоғаммен берілген.
Алтын жалпыға бірдей эквивалент ролін орындай үшін ең бір лайық тауар болып қалып отыр.
Ақша - өндіру мен бөлу процестерінде адамдар арасындағы белгілі бір экономикалық қарым-қатынастарды көрсететін, тарихи даму үстіндегі экономикалық категория болып табылады. Экономикалық категория ретінде ақшаның мәні оның үш қасиетінің бірігуімен көрініс табады.
- жалпыға тікелей айырбасталу;
- айырбас құнының дербес формасы;
- еңбектің сыртқы заттық өлшемі;
Жалпыға тікелей айырбасталу формасында ақшаны пайдалану, кез келген материалдық құндылықтарға ақшаны айырбастау мүмкіншілігінің бар екендігін көрсетеді. Социализм жағдайында бұл мүмкіндік елеулі қысқарды және тік қоғамдық жиынтық өнімді пайдалану және бөлумен ғана шектелді. Кәсіпорындар, жер, орман, жер асты байлықтары сатылмады және сатып алынбады. Қазіргі кезде жекешелендіру процестерінің жүруімен байланысты, жалпыға тікелей айырбастау формасында ақшаны пайдаланудың көлемі едәуір кеңіді.
Ақшаның айырбас құнының дербес формасы ретінде пайдалану тауарларды тікелей өткізуімен байланысты емес. Ақшаны бұл формада қолдану жағдайлары олар несие беру бюджеттің кірістерін қарыздық берешектерді өтеу, мемлекеттік бюджеттің кірістерін қалыптастыру, өндірістік және өндірістік емес шығындарды қаржыландыру, Ұлттық банктің несиелік ресурстарды басқа банктерге сатуы және т.б.
Еңбектің сыртқы заттық өлшемі тауарды өндіруге жұмсалған еңбектің, олардың ақша көмегімен өлшенуі мүмкін құнын анықтау арқылы көрінеді.
Қаржылық - шаруашылық қызметімен және көрсетумен айналысатын ұйымдарында үздіксіз есеп-айырысу қарым-қатынастары келесілермен пайда болады:
тауарлы-материалдық құндылықтар алынған жабдықтаушылармен;
тауарлы-материалдық қоры жіберілген, тиелген сатып алушылармен;
оны жеткізгені үшін көлік тасымал кәсіпорындарымен;
салық және басқа да бюджетке жіберілген төлем бойынша қаржылық
органдармен;
алынған және жабылған қарыз бойынша банктермен;
әр түрлі шаруашылық операция бойынша әр түрлі ұйымдармен,
тұлғалармен;
еңбекақы бойынша тұлғалар мен қызметкерлермен.
Ақшамен есеп айырысудың негізгі көлемі банк мекемелерімен бақыланады және есеп айырысу шотындағы есеп жүргізеді. Мысалға келтіргенде, ақша қаражаттары төлеушінің шотынан есептен шығарып, қабылдаушының шотына аударып қолма-қолсыз төлем формасы ретінде есепке алады. Қолма - қолсыз есеп айырысуды қолдану мемлекетке банктегі бос ақша қаражаттарды жинақтап, қатаң бақылауға алуға және жеке мекемелердің қолма-қол ақша тапшылығын қысқартып, ақша қаражаттарының толық сақталуын қамтамасыз етеді.
Осыдан басқа халықтық тұтыну тауарларды сату - сатып алу бойынша жеке сауда ұйымдарымен жеке тұлғалар арасындағы есеп айырысу операцияларында тауарды сатудан түскен пайда кассаға түсіп, содан кейін банктік шотқа өткізілетін көп көлемде ақша - қаражаттар қатысады. Осылайша кәсіпорындардың пайдасы банктердің кассасына қолма-қол ақшалардың қайтып келуінің негізгі каналы болып есептелінеді. Осыдан, кәсіпорындағы табыстың түсуі мен және оларды банк кассасына өткізілуін қадағалау объективті қажеттілігі туындайды.
Өнімді өткізу немесе қызметті көрсетуден түскен табысты дер кезінде банктік шотқа аудармау кәсіпорындардың ақша-қаражаттар айналымының төмендеуі мен олардың жеткізушілерінің шоттарын дер кезінде төлеу мүмкіндігінен айырып, төлеммен қамтамасыз ету қажеттілігін тудырады. Бұның нәтижесінде, айыппұл және өсімпұлдарды төлеуге әкеліп, бұның барлығы кәсіпорынның қаржылық нәтижелеріне кері әсерін тигізеді.
Банктік мекемелер еңбекақыны төлеуге, уақытша жұмыссыздық бойынша жәрдемақыға және т.б. шаруашылық операциялық шығындарға ақша бөлінетін есеп айырысу тәртібін орындауын қадағалайды. Банктен алынған қолма - қол ақша қатаң түрде алынған мақсат бойынша жұмсалу қажет. Жұмсалмаған қаражат қайтадан банктік шотқа қайтарылуы қажет.
Ақша айналымының принциптеріне сәйкес жүргізілген қаржылық есептілік және несиелік операциялар мемлекеттегі ақша айналымын жақсартуға, қаржылық есептілікті және кассалық тәртіпті сақтауға көмектесіп есеп айырысуды дұрыс ұйымдастырып, материалдар мен ақша ресурстарын мақсаты бойынша пайдалануға және барлық банктік ұйымдардың қаржылық-шаруашылық іс-әрекетінің тиімділігін көтеруге көмектеседі.
Мақсатқа сай жүргізілген ақша қаражаттарының қолданылуын жүйелі қадағалауын және есеп айырысу тәртібін қатаң сақтаудың ең қажетті жағдайы ақша қаражаттарының мақсаты бойынша жұмсалуын және сақталуын қамтамасыз етіп, кассалық және есептік тәртіпті сақталуына жауап беретін ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебі мен есеп айырысу операциясына жауапты рационалды ұйым болып табылады.
Бұл мақсатқа жету үшін көбінесе ақша қаражат есебінде келесі мәселелерді шешу қажет:
oo банктік қызмет көрсетуден түскен табыс толығымен кассаға түсуін
күнделікті қатаң қадағалау;
oo банктегі қолма-қол ақшаның сақталуын және айналымын тұрақты
бақылауға алу;
oo құжаттарды рәсімдеудің тіркелген тізімін сақтап, шаруашылық
операцияларды бухгалтерлік есеп шоттарында дер кезінде және дұрыс көрсету;
oo банктік қызмет көрсетуден түскен табыстың барлығын банк
кассасына толық өткізілуін қадағалап, табыстан алынған қолма-қол ақшаны қатаң шығыс нормаларына сай жұмсау;
oo есеп айырысу шотында, кассада және т.б банк шоттарындағы ақша
қаражаттарының түгендеуін дер кезінде жүргізіп, жоғалуы анықталған ақша қаражаттарды дер кезінде қайтарып, бухгалтерлік есеп шоттарында нәтижелерін көрсетіп, қаржылық есептіліктегі баптардың толық әрі нақтылығын қамтамасыз ету.
Ақша қаражат есебінің жоғарыда көрсетілген мәселелерді сәтті шешу үшін ақша қаражаттарымен айналысатын міндетті тұлғалардың есептілік тәртібін қатаң сақтауда негізделген кассалық тәртіпті сақтау;
Банктің бас бухгалтері белгілі бір шектеуден шыққанда кассалық, тауарлық, аванстық есепті өткізуге, чектік кітапшаны дұрыс сақтамау жағдайында белгілі бір мақсатсыз шоттан ақша шешуге, ұйым табысын кейін өткізуге ешқандай құқысы жоқ және бұндай көзқарас есеп тәртібін бұзуға әкеледі. Бұндай қаржылық тәртіпті бұзушылықтар кассалық тәртіпті сақтауды әлсіретіп, ұрлау, жұмқыру фактілеріне әкеледі [11].
Кассалық тәртіпті қатаң сақтау үшін Банктің бас бухгалтері алдын ала ақша қаражаттарының экономикалық-шаруашылық мақсаттылығын көрсетіп, кассалық құжаттарды толтырған, рәсімдеген сәтте алдын-ала бақылау тексеру жұмыстарын жасау қажет.
Ақша қаражаттардың сақталуын қамтамасыз ету және рационалды пайдалануда кассалық есептілікті қадағалау үшін ақша қаражаттарының периодты жасаудағы инвентаризациясын және есеп жазбаларының дұрыстығын тексеру кезінде өткізілетін кейінгі бақылау өте үлкен рөл атқарады.
Нарықтық экономикада заңды және жеке тұлғалар арасында еңбек құралдары мен заттарын сатып алу, өнімдерді, жұмыстар мен қызметтерді сату жөніндегі мәлімелер тұрақты түрде жасалып отырады. Есептесу 2 нысанда жүргізіледі:
1) Банк жүйесі арқылы қолма-қолсыз ақша аудару жолымен.
2) Қолма - қол ақшамен төлеу түрінде.
Ақша қаражаттарын сақтау және қолма-қол ақшасыз есеп айырылысуды жүргізу үшін Қазақстан Республикасының банк мекемелері: ҚР Әділет министрлігінде тіркеуден өткен заңды тұлғаларға есеп айырысу шоттарын; шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есепке алу үшін заңды тұлғаларға валюталық шоттарды; бюджеттік мекемелерге; республикалық бюджетте тұрған мекемелерге бюджеттік шоттарды; Ұлттық банк мекемелеріндегі екінші деңгейдегі банктерге корреспонденттік шоттарды ашады.
Касса - есеп айырысу операцияларын банк арқылы өткізу мемлекеттік заңды тұлғалардың қаржы-шаруашылық қызметіне бақылау жасауына мүмкіндік береді. Банк субъектінің бюджетпен салықтар мен алымдар бойынша уақытылы төленуін бақылап, әр түрлі мақсаттар үшін кәсіпорынға қарыз береді және олардың қайтарылуын қадағалайды. Банк арқылы қолма-қолсыз ақша аудару жолымен төлем жасау есеп айырылысудың негізгі нысаны болып табылады.
Ақша қаражаттарын бір бөлігі қызметкерлермен еңбекақы бойынша қолма - қол есеп айырысу үшін, қолма - қол ақшаға құндылықтарды сатқаны үшін есеп беретін адамдар пайдаланады. Мұндай қаражаттар кассада сақталып, сол арқылы айналымға түседі.
Есеп айырысу операцияларының тиімділігі көбіне ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебінің міндеттері:
oo қолма-қолсыз ақша аудару жолымен және қолма-қол ақшамен қажетті есеп айрысуларды уақытылы және дұрыс жүргізеді;
oo ақша қаражаттарының қолда бары мен қозғалысын және есеп айырысу операцияларын есептік тіркелімдерде толықтай және жедел түрде көрсету;
oo кассадағы есеп айрысу шотындағы және банктегі басқа шоттардағы ақшалардың бар-жоғы мен сақталуына бақылау жасау;
oo есеп айрысу-төлем тәртібінің сақталуына, материалдық мен қызметтер үшін сомалардың ауқытуы аударылуына, сондай-ақ несие тәртібінде алынған ақша қаражаттарының қайтарылуына бақылау жасау.
Бухгалтерлік есептің 1 Қаржы есептiлiгiн ұсыну қаржылық есептіліктің халықаралық стандартына сәйкес актив, егер:
oo оны сатып-өткізу болжамдалса, немесе банктің қалыпты операциялық циклінің барысында ол сату немесе пайдалану үшін ұсталынса;
oo ол негізінен сауда мақсатында немесе қысқа мерзімге ұсталып отырса және оны сатып - өткізу баланстың күнінен кейін он екі айдың ішінде күтілсе;
oo пайдалануда шек қойылмайтын ақша немесе оның баламасында болса қысқа мерзімді актив ретінде жіктеледі [9].
Ақшаның әрбір қызметі ақшаның тауар айырбастау процесінен туындайтын, тауар өндірушілердің өзара байланысының формасы ретіндегі әлеуметтік-экономикалық маңызының белгілі бір жағын мінездейді. Ақша бес түрлі қызмет атқарады: құн өлшемі, айналыс құралы, төлем құралы, қор және қазына жинау құралы, дүниежүзілік ақша.
Ақша құн өлшемі ретінде. Құнның өлшем қызметі тауар өндірісі жағдайында туындайды. Бұл ақшаның барлық тауарлар құнының өлшемі ретіндегі қабілеттігін білдіреді, бағаны анықтауда делдал қызметін атқарады. Өзінің жеке құны бар тауар ғана, құн өлшемі бола алады. Бұндай тауар болып өндіруіне қоғамдық еңбек жұмсалған, құнды құрайтын алтын саналады. Яғни, бұл қызметті толық құнды ақшалар атқарады. Ақша еңбек өлшемі - ол жұмыс уақытын емес, осы еңбекпен құрылған құнды көрсетеді.
Ақша айналыс құралы қызметінде тауарларды өткізудегі делдал болып табылады. Тауарлар бір қолдан екінші қолға ауыса отырып, өзінің тұтынушысын тапқанға дейін ақша үздіксіз қозғалыста болады.
Тауар айналысы кезінде, ақша делдал ролін атқарады, ал бұл кездегі сатып алу және сату актісі ерекшеленеді, уақыты мен кеңістігі бойынша сай келмейді. Сатушы, тауарын сатқаннан кейін, басқа тауарды сатып алуға әр уақытта асықпайды. Ол тауарды бір нарықта сатуы, ал басқа нарықтан сатып алуы мүмкін. Делдал ретіндегі ақшаның көмегімен уақыт пен кеңістіктегі өзара сай келмеушілік жойылды. Өзінің құнын өткізгеннен кейін, айналыстан кететін тауарларға қарағанда, ақшалар айналыс құралы ретінде барлық уақытта осында қалып отырады және сату-сатып алу процесіне қызмет етеді.
Біздерге ақша айналыс құралы қызметін негізінен мемлекеттік, оперативтік, коммерциялық саудада тұрғындардың тауарларды сатып алуы кезінде орындайды. Шет елдерде мұндай шектеулер және т.б. қолма-қол ақшамен есептесуіне тыйым салынбаған.
Айналыс құралы ретінде ақша қызметтерінің ерекшеліктері мыналар:
- тауар мен ақшаның қарама-қарсы қозғалысы;
- оны идеалды ақшалар емес, нақты (қолма-қол) ақшалар орындайды;
- ақшаның бұл қызметінде тауарларды айырбастау өте тезорындалатын болғандықтан, оны нағыз ақшалар емес (алтын), оны ауыстырушылар ақша белгілері орындайды.
Ақша төлем құралы. Тауар айналысы ақша қозғалысымен байланысты. Бірақ ақша қозғалысы міндетті түрде тауар қозғалысымен бір уақытта тоғысуы тиіс емес. Ақша құнның еркін формасында көрінеді. Олар өткізу процесін еркін аяқтайды. Ақшаның қозғалысы тауар қозғалысынан ерте немесе кеш жүруі мүмкін.
Егер тауар мен ақшаның қарама - қарсы қозғалысы болмаса, яғни тауар төлем ақы түскенге дейін сатып алынған немесе керісінше болса, онда бұл жағдайда ақшалар төлем құралы қызметін атқарады.
Ақшалар төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысына ғана емес, сонымен қатар қаржы - несие қатынастарына да қызмет етеді.
Барлық ақшалай төлемдерді төмендегідей етіп топтастыруға болады:
тауарларды және қызметтерді төлеуге байланысты міндеттемелер;
oo еңбек ақы төлеуге байланысты міндеттемелер;
oo мемлекетке қатысты қаржылық міндеттемелер;
oo банктік қарыз, мемлекеттік және тұтыну несиесі бойынша борыштық міндеттеме;
oo сақтандыру міндеттемелері;
oo әкімшілік-сот сипатындағы міндеттемелержәне басқалары;
Ақшаның төлем және айналыс құралы қызметтері ақшалай қорлардың құрылуын талап етеді. Ақшаның қорлануының қажеттігі Т-А-Т айналымының екі актілерге Т-А және А-Т айрылуымен байланысты.
Капиталистік қоғамдық формацияға дейінгілер үшін байлықты таза қазына формасында жинақтау, яғни ақшаның қарапайым қорлануы тән келеді. Бұл экономикалық дамуға ешқандай да ықпал еткен жоқ, себебі олар шын мәнісінде айналыстан тыс жатқан ақшалар болды. Капитализм тұсында бұл қазыналар несиелік жүйе және қор биржалары арқылы пайда әкелетін капиталға айналады.
Тауар өндіріс жағдайында қорлану екі формада жүреді:
- кәсіпорындар мен ұйымдардың есеп айырысу және депозиттік шоттарындағы ақшалай қаражат қалдығы түрінде ұжымдық қорлану;
- банктердегі салымдар, мемлекеттік облигациялар;
Дүниежүзілік ақша қызметі. Тауар шаруашылығының кеңеюі, шаруашылық байланыстардың интернационалдануы дүниежүзілік нарықтың пайда болуы дүниежүзілік ақшалар қызметінің пайда болуы дүниежүзілік ақшалар қызметінің пайда болуына себеп болды. Дүниежүзілік ақшалар интернационалдық құн өлшемі, халықаралық төлем және сатып алу құралы ретінде қызмет етеді.
Қорыта келе, ақша-айырбас құралы ретінде барлық адамдармен қабылданатын және басқа тауарларды (қызметтерді) бағалауға қызмет ететін кезкелген тауар немесе символ екендігін ескере келе, оның қозғалысының Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген нұсқаулары арқылы жүргізу және экономикалық негізінің мақсатында жұмсалуы тиіс екені мәлім. Демек, банктің пайда болуы мен дамуы тауар-ақша қатынастарының дамуымен тығыз байланысты және жүргізілуі бірыңғай талап бойынша атқарылуы тиіс деп білеміз.
6.1 Ақша қаражаттары есебінің ХҚЕС сәйкес ұйымдастырылуы
Ақша айналымы - банктегі қызмет түрін өткізуге, сондай-ақ тауарлы емес төлемдерді және есеп айырысуларды жүзеге асыруға қызмет ететін қолма-қол және қолма-қолсыз ақша нысандарындағы ақшалардың қозғалысы.
Ақша айналысының объективтік негізіне де тауар өндірісі жатады. Тауар өндірісі тұсында тауарлар аясы: тауар және ақшаға бөліне отырып, олардың арасында өзара қарама-қайшылықтар туады.
Қоғамдық еңбек бөлінісінің терендеуіне және жалпы ұлттық және дүниежүзілік нарықтардың қалыптасуымен байланысты капитализм тұсында ақша айналысы да әрі қарай дами түседі. Сонымен ақша, капитал айналымына қызмет ете отырып, барлық жиынтық қоғамдық өнім айналысы мен айырбасына дәнекер болады. Ақшаның қолма-қол және қолма-қолсыз нысанының көмегімен тауарлар айналысы, сондай-ақ ссудалық және жалған капиталдың қозғалысы жүзеге асырылады.
Ақша айналысының кұрылымына колма-қол ақшалар айналысы мен қолма-колсыз ақшалар айналысы кіреді.
Қолма-қол ақшалар айналысы-бұл нақты ақшалар қозғалысын білдіреді. Оған банкноталар, монеталар және қағаз ақшалар (қазыналық билеттер) қызмет етеді. Дамыған елдерде нақты ақшалар айналысының едәуір белігін орталық банктерден шығарылған банктік билеттер құрайды. Ақша шығарудың кішкене белігі (10 жуығы) қазыналық билеттерді шығарушы қазынашылықтың үлесіне тиеді.
Қолма- қолсыз ақшалар айналысы - қолма- қолсыз ақшалар айналымы ақшаларының қозғалысы.
Мұндағы, қолма - қолсыз ақшалар - чектер, пластикалық карточкалар электрондық аударымдар көмегімен пайдаланылатын клиенттердің шоттардагы сақтаған ақшалары (депозиттер).
Қолма - қол ақша мен қолма - қолсыз ақшалар арасында тығыз байланыс пен өзара тәуелділік бар. Ол ақшаның үнемі бір айналыс аясынан екінші біріне өтіп отыруынан байқалады. Айталық, қолма-қол ақшалардың банктегі депозитке салынуы, олардың қолма- қолсыз ақшаға айналуын білдірсе, ал, банктен жалақы, жәрдемақы, стипендия, зейнетақы және т.с.с. төлеу үшін ақша алған жағдайларда қолма-қолсыз ақшалар қолма-қол ақшаларға ауысуы байқалады.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп оны қаржы есептілігінің қалған нысандарымен бірге пайдаланған кезде ақпарат береді, онда өзгеріп отыратын жағдайлар мен мүмкіндіктерге бейімделу үшін пайдаланушыларға ұйымның таза активтеріндегі өзгерістерді, оның қаржы құрылымын (өтімділігі мен төлем қабілетін қоса алғанда) және түсімдер мен ақша қаражаттары төлемдерінің деңгейі мен мерзімдеріне әсер ету қабілетін бағалауға мүмкіндік береді. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат ұйымның ақша қаражаттары мен баламаларын молайту қабілетін бағалау кезінде пайдалы болады және пайдаланушыларға әртүрлі ұйымдардағы ақша қаражаттарының болашақтағы түсімдері мен төлемдерінің дисконтталған құнын бағалауға және салыстыруға арналған үлгілерді әзірлеуге мүмкіндік береді. Ол сондай-ақ әртүрлі ұйымдардың операциялық көрсеткіштері туралы есептіліктің салыстырмалығын жеңілдетеді, бұл бірдей операциялар мен оқиғалар үшін есептің әр алуан әдістерін қолданудан келтірілетін әсерін жояды.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы өткен жылдардағы мәлімет ақша қаражаттарының болашақ ағындарының сомасының, уақытының және айқындығының индикаторы ретінде жиі пайдаланылады. Ол сондай - ақ ақша қаражаттарының болашақ ағындарының бұрынғы бағалауларының дәлме -дәлдігін тексеру кезінде және пайдалылық пен ақша қаражаттарының таза қозғалысы және бағалар өзгеруінің әсері арасындағы байланысты зерттеу кезінде пайдалы болады [14].
Яғни, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат арқылы анықтау керек. Демек, банктің ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат қаржы есептілігін пайдаланушыларға банктің ақша қаражаттарын жасау қабілеті мен олардың баламаларын, сондай-ақ ақша қаражаттарына қажеттілікті бағалау үшін негіз беретіндігімен пайдалы. Пайдаланушылар қабылдайтын экономикалық шешімдер ақша қаражаттары мен олардың баламаларын жасау қабілетін, сондай-ақ оларды уақытқа қарай бөлу мен оларды жасау айқындылығын қажет етеді. Ақша қаражатының қозғалысын бухгалтерлік есепте бырыңғай тәртіпке келтіре жүргізу әлем экономикасының дамуы мен ондағы болып жатқан өзгерістердің оң ықпалын тигізуі қалыпты құбылыс. Сондықтан қаржылық есептің халықаралық стандартын пайдалану негізінде ақша қаражаттарының қозғалысын жүргізуіміз шарт
7 ХҚЕС Ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептілік дүниежүзілік банкпен дайындалған.
7 ХҚЕС мақсаты банктің өткен кезең ішіндегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру арқылы ақша қаражаттары мен ақша баламаларындағы тарихи өзгерістер туралы ақпарат беруін талап етуде болып табылады, онда кезең ішінде операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтен түскен ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерін жіктеу жүргізіледі.
7 ХҚЕС ақшалай қаражаттардың қозғалысы мен солармен байланысты ашып көрсетулерді ұсынуға арналған талаптар белгіленген.
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілік - банктің ақша қаражаттарының түсуі мен шығысталуы туралы ақпараты қосылатын қаржылық есептіліктің негізгі формаларының бірі болып табылады. Ол балансты және пайда және зиян туралы есептілікті толықтырады. Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілік-ақша қаражаттардың есепті кезең басындағы және соңындағы қалдықтарды есепке алып, олардың ағыны туралы мәліметтерден тұрады және банктің белгілі-бір есепті кезең ішіндегі ақша қаражаттары жағдайына операциондық, инвестициялық және қаржылық қызметінің әсерін көрсетеді.
Сонымен, ақша қаражат қозғалысы туралы есеп баланстық теңдеу қағидасы бойынша құрылған:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есепті кезең басындағы қалдық
+
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есепті кезең басындағы түскені
=
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есепті кезең басындағы шығысталғаны
+
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есепті кезең соңындағы қалдық
Сурет 1 - Ақша қаражат қозғалысының баланстық теңгерілімі.
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептіліктің қажеттілігі - белгілі-бір кезең ішіндегі ұйым қаражаттарының түсуі мен төленуі туралы ақпаратпен қаржылық есептілікті пайдаланушыларды қамтамасыз ету. Ол келесіні бағалауға мүмкіндік береді:
oo жалпы ұйым бойынша және қызмет түрі бойынша ақша қаражат құрылымы мен құрамын;
oo банктің қаржылық тұрақтылығына ақша қаражаттың оң және кері ағымының әсерін;
oo жақсы төлем қабілеттілігін ұстау үшін есепті кезең соңындағы ақша қаражаттың резервін;
oo банктің қосымша қаржыландыру қажеттілігін.
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептіліктің негізгі мақсаты есепті кезең ішіндегі ақша қаражат қозғалысы туралы ақпаратты, сонымен қатар, есепті кезеңдегі банктің оперативті, инвестициялық және қаржылық қызметі туралы ақпаратты ұсыну болып табылады.
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілік ақша қаражат ағынын операциондық, инвестициялық және қаржылық қызметіне қарай экономикалық бағыттарына қарай бөліну керек.
Ал енді осы қызмет түрлері бойынша қарастыратын болсақ:
1) Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты жеке ашудың зор маңызы бар, өйткені ол болашақ кіріс пен ақша қаражаттарын молайтуға арналған ресурстарды қалыптастыру мақсатына арналған шығыстарды айғақтайды. Танылған активке ықпал ететін шығындар ғана қаржылық жағдай есебінде инвестициялық қызмет ретінде жіктеле алады. Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының мысалдары мыналар болып табылады: Жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатып алуға арналған ақшалай төлемдер. Оларға корландырылған әзірлеу шығындарына және меншікті өндірістің негізгі құрал - жабдықтарына байланысты төлемдер жатады; жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатудан алынған ақшалай түсімдер; басқа ұйымдардың үлестік немесе борыш құралдарын және бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатып алуға арналған ақшалай төлемдер (ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін және коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған төлемдерден басқалары); басқа ұйымдардың үлестік немесе борыш құралдарын және бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатудан алған ақшалай түсімдер (ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін және коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған ақшалай түсімдерден басқалары); басқа тараптарға берілген аванстық ақшалай төлемдер мен қарыздар (қаржы ұйымдары берген аванстық төлемдер мен қарыздардан басқалары); басқа тараптарға берілген аванстар мен кредиттер қайтарылымынан алынған ақшалай түсімдер (қаржы институттарының аванстық төлемдері мен кредиттерінен басқалары);
2) Қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты жеке ашудың зор маңызы бар, өйткені бұл ақпарат ұйымға капитал беретін инвесторлардың ақша қаражаттарының болашақ түсімдеріне қатысты талаптарын болжау үшін қажетті. Қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттары ағындарының мысалдары мыналар болып табылады:акциялар эмиссиясынан немесе басқа да үлестік құралдардан түскен ақша түсімдері;ұйымның акцияларын сатып алу немесе өтеу үшін акция иеленушілеріне ақшалай төлемдер; қамтамасыз етілмеген облигациялардан, қарыздардан, вексельдерден, қамтамасыз етілген облигациялардан, кепілдік және басқа да қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кредиттерден ақшалай түсімдер; кредиттік сомаларды ақшалай өтеу; және қаржылық жалдау бойынша берешекті азайту үшін жалға алушының ақшалай төлемдері.
3) Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының түсімдерінің және төлемдерінің мөлшері ұйым операциялары несиелерді өтеу, операциялық мүмкіндіктерді сақтау, дивидендттер төлеу және қаржыландырудың сыртқы көздеріне жүгінбестен жаңа инвестицияларды жүзеге асыруға жеткілікті болатын ақша қаражаттарының түсімін қамтамасыз ететін дәрежедегі басты индикатор болып табылады. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының бастапқы операциялық түсімдер мен төлемдерінің негізгі құрамдас бөлігі туралы ақпарат басқа ақпаратпен үйлесе отырып операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының болашақ қозғалысын болжау үшін пайдалы болады.
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілікті құру тәртібі Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілік 7 ХҚЕС реттеледі. 7 ХҚЕС сәйкес, компания ақша қаражат қозғалысы туралы есептілікті дайындауға және қаржылық есептіліктің құрамдас бөлігі ретінде ұсынуға міндетті [12].
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептіліктің қатаң регламенттелген нысаны жоқ. Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілік тікелей және жанама әдісімен құрылуы мүмкін.
Тікелей әдіс (direct method) - жиынтық ақша түсімдерін және жиынтық ақша төлемдерінің негізгі түрлерін ашады.
Тікелей әдіс кезінде операциондық қызмет түсімнен, басқа да табыстардан, жеткізушілер мен персоналдарға төлемнен, салықтар мен айыппұлдардан тұрады. Халықаралық есепте тікелей әдіс шоттар корреспонденциясы арқылы емес, шоттардағы ақша айналымын есепке алғандағы таңдамалы әдісі арқылы қолданылады.
Жанама әдіс (indirect method) - таза пайда және зиян көлемін ақшалай емес сипаттағы операциялар нәтижесіне, әр түрлі өткен кезең есептеулер мен кейінге қалдырылған төлемдерге немесе болашақ операциондық ақшалай түсімдері мен төлемдері, сонымен қатар, инвестициялық және қаржылық ақша қаражат ағымымен байланысты табыс және шығыс баптарына түзетеді.
Бұны пайда және зиян туралы есептілікте есептеу әдісін пайдаланумен түсіндіруге болады. Нәтижесінде, ақша қаражат қозғалысы туралы есептілікте таза пайда нақты түскен ақша қаражаттарды көрсетпейді, сондықтан, есептілікке таза пайданы түзету бабы енгізіледі. Жанама әдіс кезінде ақша қаражаттар ағыны келесі есептеу арқылы қалпына келтіріледі:
Пайда+амортизация + (-) қорлар қалдығының өзгеруі + (-) дебиторлық және;
кредиторлық берешектің өзгеруі және басқа да түзетулер [9].
Жалпы, осы екі әдістің пайдаланылуы бір нәтижеге әкеледі, сондықтан да Халықаралық стандарттарда осы екі әдісті қарастырылған. Ал әрбір кәсіпорын әдістің қай түрін пайдалануды өздерінше таңдап есеп саясатында көрсетулері керек.
1.3 Каspi Bank АҚ есеп саясаты және оның техника-экономикалық көрсеткішін талдау
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Әл Барака Қазақстан Халықаралық банкін құру туралы Жарғыға қол қойып, кейін "КаспийБанкі" ААҚ оның құқықтық мұрагері болды. Әл Барака Қазақстан ХБ халықаралық есеп айырысуларды жүзеге асыруда, Қазақстан Республикасының экономикасына шетел инвестицияларын тартуда және қызмет көрсетуде жетекші орындардың бірін иеленді. Алты жылдық тиімді қызметі барысында Банк өзінің халықаралық банк ретінде беделін күшейтіп, Қазақстан Республикасындағы көшбасшы банктердің арасында мықты позицияны иеленді және келбетті клиенттер желісін құрды.
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заң талаптарына сәйкес міндетті қайта тіркеу жұмыстарын жүргізуге байланысты "Әл Барака Қазақстан" ХБ атауы "Каспий Банкі" Жабық Акционерлік Қоғамы болып өзгертілді.
Каспий Банкі ЖАҚ мен Қаздорбанк ААҚ (1989 жылдың 13 қаңтарында құрылған және тіркелген) серіктестік және ынтымақтастық туралы Келісімге отырды. Серіктестер арасындағы өзара іскерлік қатынастың сындарлы стилі және ақпаратпен, жоспарлармен ашық алмасу, қызметкерлердің өзара тағылымдамасы нәтижесіндегі терең түсіністік серіктестердің бәсекелестіктегі артықшылықтары мен әлсіз жақтарын айқындап, екі банктің бірігуі мен қайта ұйымдастырылуы екі жаққа пайдалы екеніне көз жеткізді. Қаржы нарығындағы жағдай мен Қазақстан Республикасының банк жүйесінде байқалған банк капиталдарын шоғырландыру жөніндегі үрдістер, сондай-ақ банк санының қысқаруы, серіктес банктердің қосылуына оң жағдай туғызды.
Каспий Банкі ЖАҚ пен Қаздорбанк ААҚ өз еріктерімен қосылуы нәтижесінде құрылған Каспий Банкі ААҚ Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі №245 бас лицензиясын берді. 2003 жылғы 13 мамырдағы Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы Заңына сәйкес Каспий Банкі ААҚ Каspi Bank АҚ болып өзгертілуіне байланысты әділет органдарында мемлекеттік қайта тіркеуден өтті.
Әлемнің дамушы нарығындағы ең табысты инвестициялық қорлардың бірі Бэринг Шығыс Капитал Партнерс институционалды инвесторының Каспийский Банкінің акционері болып келуі елеулі оқиға. Бэринг Шығыс ТМД жалпы мөлшері 1.8 млрд. доллардан астам төрт тікелей инвестициялар қорының активтерін басқарады.
Бэринг Шығыстың басқаруындағы қорлардың инвесторлары арасында Еуропалық қайта құру және даму банкі, Халықаралық қаржы корпорациясы, Нидерландтық FMO дамыту агенттігі секілді танымал халықаралық қаржы институттары, тағы басқа зейнетақы қорлары, үкіметтік инвестициялық корпорациялар, Америка, Еуропа және Азиядағы университеттік қорлар бар. Бэринг Шығыс ТМД, Азия, Үндістан, Еуропа мен Латын Америкасында $3,5 млрд. активі бар тікелей инвестициялау қорларын басқаратын Baring Private Equity International тобының құрамына кіреді.
Каspi Bank АҚ Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызметтер туралы заңға сәйкес мынадай операцияларды орындай алады:
oo заңда көрсетілген тәртіппен өз бағалы қағаздарын шығару (чектерді, вексельдерді, аккредитивтерді, депозиттік сертификаттарды, акцияларды және басқа да қаржылық міндеттемелерді);
oo клиенттердің тапсырмалары бойынша сенімдік операцияларды (қаражаттарды қарау және орналастыру, бағалы қағаздарды басқару);
oo банктік қызметпен байланысты кеңес беру қызметін көрсету;
oo лизингтік операцияларды жүзеге асыру;
oo уақытша бос ақшалай қаражаттарды жинақтау (депозиттік операциялар);
oo экономиканы және халықты несиелендіру (активтік операциялар);
oo қолма - қолсыз есеп айырысуларды ұйымдастыру және жүргізу;
oo инвестициялық қызметтер;
oo клиенттерге басқа да қаржылық қызметті көрсету;
oo заңды және жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдау, оларға шоттар ашу және жүргізу;
oo банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың корреспонденттік есепшоттарын ашу және жүргізу;
oo кассалық операциялар: банкноттар мен монеталарды қабылдау, беру, қайта есептеу, ұсату, айырбастау, сұрыптау және сақтау;
oo аудару операциялары: заңды және жеке тұлғалардың ақшасын аудару жөніндегі тапсырмаларын орындау;
oo есептеу (дискант) операциялары: заңды және жеке тұлғалардың вексельдері мен өзге де қарыз міндеттемелерін есепке алу;
oo қарыз беру операциялары: төлем, мерзім, қайтарым талаптарына сәйкес заңды және жеке тұлғаларға ақшалай несие беру,
oo сейфтік операциялар: сейф жәшіктерін, шкафтар мен үй - жайларды жалға берумен қоса, клиенттердің бағалы қағаздарын, құжаттары мен құнды заттарын сақтау жөніндегі қызметтер;
oo ломбард операциялары: депозиттелген (сақтауға салынған) оңай сатылатын бағалы қағаздарды және қозғалатын мүлікті кепілге алып, қысқа мерзімді несие беру;
oo төлем карточкаларын, чек кітапшаларын шығару;
oo шетел валютасын айырбастау операцияларын ұйымдастыру;
oo төлем құжаттарын инкассаға қабылдау;
Басқарма дегеніміз- бұл банктің ағымдағы қызметін басқаратын алқалы топтан құралған атқарушы ұйым. Ол басқарма төрағасынан, оның орынбасарларынан, сондай-ақ банктің басқарушы директорларынан тұрады.
Басқарманың басты қызметі мен өкілеттіктері:
- акционерлердің жалпы жиналысы мен банктің директорлар кеңесі шешімдерінің орындалуын қамтамасыз ету;
- банктің қаржылық-экономикалық жағдайының тұрақтылығын қамтамасыз ету;
- бизнес - стратегияларды іске асыру;
- аға менеджмент пен банк филиалдарының өкілдерін тағайындау;
- акционерлердің жалпы жиналысы мен банктің директорлары кеңесінің құзыретіне кірмейтін басқа да мәселелер.
Каspi Bank АҚ басқармасының мүшелері - Unicredit тобына кіретін, Қазақстанда ғана емес, сондай- ақ шетелде де жұмыс тәжірибесін жинақтаған танымал кәсіпқой мамандар. Басшылықтың жоғары деңгейлі кәсіби шеберлігі арқасында банк алдыңғы қатарлардан табылып, жоғары рейтингілерге ие болып жүр. Басқарма мүшелері әр жылдарда аса ірі қазақстандық және шетелдік қаржы құрылымдарында, сондай-ақ мемлекеттік органдарда басқарушылық қызметтерін атқарып келген.
Банк қаржылық нарықтарда қаржы делдалы ретінде басқа кәсіпорындардың, мекемелердің және халықтың уақытша бос қаражаттар сомасын депозит түрінде жинақтайды, осы жағдайда оларды тиімді басқарады, сондай-ақ олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді және пайдалық негізінде қарызды қарыз алушыға ұсынады.
Депозиттік акциялар басқармасы -банктің өз капиталымен тартылған қаражатын талдаумен және есептеумен шұғылданып, негізінен мына қызметтерді атқарады:
oo Банктің депозиттік қаражатын олардың мерзіміне қарай және әрбір депонент (ақша салушы) бойынша есептеу;
oo қаражатты депозитке салу үшін шарт жасау;
oo тартылған қаражатты, оның құрылымын және банк ресурстары, оның балансының өтімділігіне әсерін бағалау мақсатымен даму динамикасын талдау;
oo банктің ресурстарын жоспарлау үшін қажетті хабарларды беру;
Қор (фондовой ) бөлімі банктің өз қаражатын есептеу мен талдау қызметін жүргізеді. Олар:
oo банктің қаржысын, қаражатты есептеу, оларды талдау және даму динамикасын есептеу;
oo банкке қарайтын бағалы қағаздарды сатып алу және сату операцияларын, сонымен бірге клиенттердің де тапсырылуымен дәл осындай операцияларды жүргізеді;
Клиенттерге есептеу - кассалық қызмет көрсету мақсатында банкте есептеу - кассалық, басқармасы құрылады. Оның негізгі қызметтері:
oo шарттарды ашу және есептерді жүргізу;
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫ ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ..7
1.1 Ақша қаражаттарының экономикалық мәні, қызметі ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Ақша қаражаттары есебінің ХҚЕС сәйкес ұйымдастырылуы ... ... ... ...12
1.3 Каspi Bank АҚ есеп саясаты және оның техника-экономикалық көрсеткішін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫНЫҢ ЕСЕБІ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.1 Каspi Bank АҚ кассадағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
2.2 Ұлттық Банк корреспонденттік шотындағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.3 Басқа банктердегі корреспонденттік шоттардағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру (Инкассация, айырбастау пунктері, шетел валюталарының есебі) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫНЫҢ АУДИТІ МЕН ҚОЗҒАЛЫСЫН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 48
3.1 Банктік операцияларды аудиторлық тексерудің маңызы, жоспар құру және оны қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
3.2 Коммерциялық банктердегі ақша қаражаттарына аудиторлық тексеру жүргізудің маңызы мен мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
3.3 Коммерциялық банктің активтерін жетілдіру шаралары ... ... ... ... ...59
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...71
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .73
КІРІСПЕ
Бүгінде қаржылық операцияларды реттеуді, төлем түрлері мен нысандарын жетілдіру- заман талабына сай қызмет көрсету кепілі. Яғни, барлық қаржылық қатынас ақша қаражаттары негізінде жүргізілгендіктен жауапты тұлғалар арқылы іс-шаралар атқарылуы керек. Осы шаралар арнайы банктік ұйымдар арқылы орындалып, қызметті пайдаланушылар мен ақша жұмсаушылардың мақсатты пайдалану жолын бағыттайды.
Банк-ерекше кәсіпорын. Егер уәкілдігі кәсіпорын қызметінде ақша төлем рөлін атқарса, ал Банк қызметінде ол тауар орнына жүреді.
Банктер уақытша пайдаланылмай тұрған бос ақша қаражаттарын өзіне жинақтау, клиенттерге есепшот ашып, кассалық қызмет көрсету, қысқа және ұзақ мерзімге несие беру, инвестициялық қызмет атқару (ұзақ мерзімді күрделі шығындарды қаржыландыру, құнды қағаздар шығару) т.с.с. өзіндік арнаулы қызметтерге қоса, нарықтық экономика жағдайында лизингтік, факторингтік, трастық, кеңесшілік, ақпараттық, т.б. қызметтерді де атқарады.
Банк жүргізетін операциялар пассивті (ресурстарды банктегі есепшотқа енгізу) және активті (Банк ресурстарын орналастыру) болып бөлінеді. Негізгі пассивті операциялардың қатарына Банктің өзіндік капиталы (жарғылық қор, резервтік қор) депозиттер қабылдау және банкаралық ақша пиасасынан (рыногынан) қосымша ресурстар алу жатса, ал, негізгі активті операцияларға банкаралық кредит беру, инвестициялық (тікелей және портфельді) қаржы бөлу, т.б. жатады. Коммерциялық Банктер бұлармен қатар делдалдық және сенімдік (коммандиттік) операцияларды да жасайды.
Ақша қаражаттары мен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету және оларды жіктеу кәсіпорынның өтімділік және төлем қабілеттік деңгейін дәл бағалау үшін қажет. Өтімділік туралы ақпарат кәсiпорынның өз қаржы мiндеттемелерiн мерзiмiнде орындау қабiлетiн болжау үшiн пайдалы. Өтімділіктің болашақта қаржылық жағдайынының жақсаруына қатысы бар.
Сонымен қатар, төлем қабiлеттiлiгiнiң қаржы мiндеттемелерiн олардың мерзiмдерiнiң басталуына қарай дер кезiнде орындау үшiн неғұрлым ұзақ уақыт кезеңi iшiнде ақшалай қаражаттардың тұрақты болуына қатысы бар.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандартында келтірілген сипаттамалардан ақша қаражаттары мен олардың баламалары айналымдық активтердің ажыратылмас құрамдас бөлігі екенін көрсетеді. Бұл арада активтер - ұйым өткен оқиғалар нәтижесінде бақылап отырған, болашақта экономикалық пайда алу күтілетін ресурстар [2].
Ал ақша қаражаттарының баламаларына-алдын ала белгілі ақша қаражаттары сомасына тез айналатын және олардың құны шамалы тәуекелге ұшырайтын қысқа мерзімді, жоғары өтімді салымдар жатады. Сондықтан ақша қаражаттарының қозғалысы-ақша қаражаттары мен олардың баламаларының түсімдері және төлемдерінен құралады.
Ақша қаражаттарымен операциялар жүргізу жеткілікті түрде заңдық және басқа да нормативтік құжаттармен реттелген. Десек те, оларға елеулі қателер жіберуге алып келуі мүмкін басқа да циклдар әсерін тигізеді. Себебі, шаруашылық операциялары циклдарында барлық уақытта дерлік шоттарды төлеу жүзеге асырылып отырады. Баланстағы ақша қаражаттарының шоттары бойынша қалдық үлкен болмайды, бірақ олардың келіп түсуі мен шығуы бойынша үлкен айналымдар орын алады. Сондықтан, ақша қаражаттары қозғалысының кәсiпорын есебiнде көрсетiлуiнiң жеңiлдiгiне қарамастан, аудиторлық тексерiстерде қателер мен бұзушылықтардың едәуiр көп саны анықталады. Қателер ақша қаражаттарын рәсiмдеуде, олардың қозғаласын шоттар жүйесінде көрсетуде, қаржылық есептілікті есептегенде пайда болады.
Қаржы ресурстарын кәсiби басқару қазiргi сандық талдау әдiстерiн пайдалана отырып кәсiпорынның қаржылық - экономикалық жағдайына, соның ішінде ақша қозғалысына, терең талдау жүргiзудi талап етедi. Осыған байланысты бүгiнгi күнi қаржылық талдаудың маңызы артып отыр. Қаржылық талдаусыз кәсіпорынның экономикалық жағдайына кешенді баға беру, оның өтімділігі мен төлем қабілеттілігін арттыруды жобалау мен болашақта банкроттылық ықтималдығына баға беру мүмкін емес.
Бухгалтерлік есептеудің тек қана ұқыпты жоспарланған ұйымдастыру жүйесі нарықтық экономика шарттарында алдына қойған тапсырмаларына және мақсаттарына сай келе алады.
Қазіргі күні қаржылық мәліметтерге, банк басшылығының қабылдаған шешімдерінің талдануына, қаржылық жағдайды жақсарту бойынша ұсыныстарды жасауға жауапты қаржылық мамандар болып табылады. Сондықтан банк ісі маманы қаржылық талдауды нақты және тиімді жасай білуі үшін ақша қаражаттарының қоғалысының теориялық және тәжірибелік аспектілерін терең білуі керек. Тек сонда ғана банктің тиімді және рентабельді іскерлігін қамтамасыз етіледі. Сол себепті таңдалған дипломдық жұмыс тақырыбы қазіргі кезеңде өзекті мәселелердің бірі болып саналады.
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі- коммерциялық банктердегі ақша қаражаттарының есебінің түсінігі, оның есебін ұйымдастыруға және жетілдірудегі кейбір мәселелерге арналған және бухгалтерлік қорытынды есепті беру.
Дипломдық жұмыстың мақсаты- банктегі ақша қозғалысының есебі және аудит жүргізу әдістерін зерделеу және ақша қаражаттарын тиімді пайдалану жолдарын анықтау.
Осы мақсатты ескере отырып дипломдық жұмыстың негізгі міндеттері ретінде келесілерді атап өтуге болады:
oo ақша қаражаттарының экономикалық маңызы мен мәні, банктегі жіктелімі;
oo зерттеп отырған банк ұйымының мәліметтерінің негізінде, ақша қаражаттары қозғалысының жүргізу тәртібін ашып - көрсету;
oo ақша қаражаттары қозғалысына талдау жүргізу әдістерін зерттеу;
oo қаржылық есептіліктің қаржылық жағдайды талдаудағы ақпараттық базасы ретіндегі мәнін ашу;
oo ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептіліктің халықаралық
қаржылық есептіліктің стандарты құрамындағы маңызы;
oo ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілікті талдау әдістерін
меңгеру және олардың тиімділігін арттыру бойынша шаралар кешенін дайындау.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі болып Kaspi Bank АҚ ақша қаражаттарының қозғалысы мен қалыптасуы және аудит жүргізу тәртібі табылады.
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде: ақша құралдары мен баламаларына түсінік беріліп, коммерциялық банктегі ақша қаражаттары есебін ұйымдастырудың теориялық негіздері зерделенген.
Екінші бөлімінде Каspi Bank АҚ кассадағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру мен ақша қаражаттары қозғалысын ХҚЕС сай жүргізу тәртібі қарастырылған.
Үшінші бөлімде ақша қаражаттары қозғалысына аудит жүргізу әдістері қолданыла отырып банктің активтерін жетілдіру шаралары қолданылады.
Қорытынды бөлімінде ізденушінің зерттеу барысында қол жеткізген қорытындылары мен ұсыныстары берілген.
Дипломдық жұмысты орындау барысында Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті, аудит пен талдауды реттейтін нормативті-құқықтық құжаттар, методикалық нұсқаулар, арнайы әдебиеттер, зерттеліп отырған мәселе бойынша шетел және отандық экономистердің ғылыми еңбектері қолданылды. Зерттеу монографиялық, экономика-статистикалық тағы басқа әдістер негізінде жүргізілді.
Дипломдық жұмыста 3 бөлім, 6 кесте, 4 сурет және 13 формула бар. Жалпы 72 беттен тұрады
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕГІ АҚША ҚАРАЖАТТАРЫ ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
0.1 Ақша қаражаттарының экономикалық мәні, қызметі
Ақшаның өмір сүруіндегі объективті қажеттілік ол тауар өндірісі және тауар айналысының болуына негізделеді. Кез келген тауар айналысында ақша айырбас құралы болып табылады. Тауар және ақша бір-бірінен бөлінбейді. Ақша айналысы болмаса, онда тауар айналысы да болмайды.
Ақша тауардан дами отырып, тауар болып қала береді, бірақ тауар ерекше жалпылама эквивалент.
Ақша - жалпы бірдей эквивалент, ерекше тауар, онда барлық басқа тауардың құны бейнеленеді және оның делдал ретінде қатысуымен тауар өндірушілер арасында еңбек өнімдерінің айырбасы үздіксіз жасала береді.
Жалпыға бірдей эквивалент рөлі тарихи түрде алтынға бекітілген. Алтынның басқа барлық тауарлардың құнын бейнелеу қасиеті, оның табиғи қасиеті емес. Карл Маркс айтқандай: Табиғат ақшаны жаратпайды. Алтынға бұл қасиет қоғаммен берілген.
Алтын жалпыға бірдей эквивалент ролін орындай үшін ең бір лайық тауар болып қалып отыр.
Ақша - өндіру мен бөлу процестерінде адамдар арасындағы белгілі бір экономикалық қарым-қатынастарды көрсететін, тарихи даму үстіндегі экономикалық категория болып табылады. Экономикалық категория ретінде ақшаның мәні оның үш қасиетінің бірігуімен көрініс табады.
- жалпыға тікелей айырбасталу;
- айырбас құнының дербес формасы;
- еңбектің сыртқы заттық өлшемі;
Жалпыға тікелей айырбасталу формасында ақшаны пайдалану, кез келген материалдық құндылықтарға ақшаны айырбастау мүмкіншілігінің бар екендігін көрсетеді. Социализм жағдайында бұл мүмкіндік елеулі қысқарды және тік қоғамдық жиынтық өнімді пайдалану және бөлумен ғана шектелді. Кәсіпорындар, жер, орман, жер асты байлықтары сатылмады және сатып алынбады. Қазіргі кезде жекешелендіру процестерінің жүруімен байланысты, жалпыға тікелей айырбастау формасында ақшаны пайдаланудың көлемі едәуір кеңіді.
Ақшаның айырбас құнының дербес формасы ретінде пайдалану тауарларды тікелей өткізуімен байланысты емес. Ақшаны бұл формада қолдану жағдайлары олар несие беру бюджеттің кірістерін қарыздық берешектерді өтеу, мемлекеттік бюджеттің кірістерін қалыптастыру, өндірістік және өндірістік емес шығындарды қаржыландыру, Ұлттық банктің несиелік ресурстарды басқа банктерге сатуы және т.б.
Еңбектің сыртқы заттық өлшемі тауарды өндіруге жұмсалған еңбектің, олардың ақша көмегімен өлшенуі мүмкін құнын анықтау арқылы көрінеді.
Қаржылық - шаруашылық қызметімен және көрсетумен айналысатын ұйымдарында үздіксіз есеп-айырысу қарым-қатынастары келесілермен пайда болады:
тауарлы-материалдық құндылықтар алынған жабдықтаушылармен;
тауарлы-материалдық қоры жіберілген, тиелген сатып алушылармен;
оны жеткізгені үшін көлік тасымал кәсіпорындарымен;
салық және басқа да бюджетке жіберілген төлем бойынша қаржылық
органдармен;
алынған және жабылған қарыз бойынша банктермен;
әр түрлі шаруашылық операция бойынша әр түрлі ұйымдармен,
тұлғалармен;
еңбекақы бойынша тұлғалар мен қызметкерлермен.
Ақшамен есеп айырысудың негізгі көлемі банк мекемелерімен бақыланады және есеп айырысу шотындағы есеп жүргізеді. Мысалға келтіргенде, ақша қаражаттары төлеушінің шотынан есептен шығарып, қабылдаушының шотына аударып қолма-қолсыз төлем формасы ретінде есепке алады. Қолма - қолсыз есеп айырысуды қолдану мемлекетке банктегі бос ақша қаражаттарды жинақтап, қатаң бақылауға алуға және жеке мекемелердің қолма-қол ақша тапшылығын қысқартып, ақша қаражаттарының толық сақталуын қамтамасыз етеді.
Осыдан басқа халықтық тұтыну тауарларды сату - сатып алу бойынша жеке сауда ұйымдарымен жеке тұлғалар арасындағы есеп айырысу операцияларында тауарды сатудан түскен пайда кассаға түсіп, содан кейін банктік шотқа өткізілетін көп көлемде ақша - қаражаттар қатысады. Осылайша кәсіпорындардың пайдасы банктердің кассасына қолма-қол ақшалардың қайтып келуінің негізгі каналы болып есептелінеді. Осыдан, кәсіпорындағы табыстың түсуі мен және оларды банк кассасына өткізілуін қадағалау объективті қажеттілігі туындайды.
Өнімді өткізу немесе қызметті көрсетуден түскен табысты дер кезінде банктік шотқа аудармау кәсіпорындардың ақша-қаражаттар айналымының төмендеуі мен олардың жеткізушілерінің шоттарын дер кезінде төлеу мүмкіндігінен айырып, төлеммен қамтамасыз ету қажеттілігін тудырады. Бұның нәтижесінде, айыппұл және өсімпұлдарды төлеуге әкеліп, бұның барлығы кәсіпорынның қаржылық нәтижелеріне кері әсерін тигізеді.
Банктік мекемелер еңбекақыны төлеуге, уақытша жұмыссыздық бойынша жәрдемақыға және т.б. шаруашылық операциялық шығындарға ақша бөлінетін есеп айырысу тәртібін орындауын қадағалайды. Банктен алынған қолма - қол ақша қатаң түрде алынған мақсат бойынша жұмсалу қажет. Жұмсалмаған қаражат қайтадан банктік шотқа қайтарылуы қажет.
Ақша айналымының принциптеріне сәйкес жүргізілген қаржылық есептілік және несиелік операциялар мемлекеттегі ақша айналымын жақсартуға, қаржылық есептілікті және кассалық тәртіпті сақтауға көмектесіп есеп айырысуды дұрыс ұйымдастырып, материалдар мен ақша ресурстарын мақсаты бойынша пайдалануға және барлық банктік ұйымдардың қаржылық-шаруашылық іс-әрекетінің тиімділігін көтеруге көмектеседі.
Мақсатқа сай жүргізілген ақша қаражаттарының қолданылуын жүйелі қадағалауын және есеп айырысу тәртібін қатаң сақтаудың ең қажетті жағдайы ақша қаражаттарының мақсаты бойынша жұмсалуын және сақталуын қамтамасыз етіп, кассалық және есептік тәртіпті сақталуына жауап беретін ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебі мен есеп айырысу операциясына жауапты рационалды ұйым болып табылады.
Бұл мақсатқа жету үшін көбінесе ақша қаражат есебінде келесі мәселелерді шешу қажет:
oo банктік қызмет көрсетуден түскен табыс толығымен кассаға түсуін
күнделікті қатаң қадағалау;
oo банктегі қолма-қол ақшаның сақталуын және айналымын тұрақты
бақылауға алу;
oo құжаттарды рәсімдеудің тіркелген тізімін сақтап, шаруашылық
операцияларды бухгалтерлік есеп шоттарында дер кезінде және дұрыс көрсету;
oo банктік қызмет көрсетуден түскен табыстың барлығын банк
кассасына толық өткізілуін қадағалап, табыстан алынған қолма-қол ақшаны қатаң шығыс нормаларына сай жұмсау;
oo есеп айырысу шотында, кассада және т.б банк шоттарындағы ақша
қаражаттарының түгендеуін дер кезінде жүргізіп, жоғалуы анықталған ақша қаражаттарды дер кезінде қайтарып, бухгалтерлік есеп шоттарында нәтижелерін көрсетіп, қаржылық есептіліктегі баптардың толық әрі нақтылығын қамтамасыз ету.
Ақша қаражат есебінің жоғарыда көрсетілген мәселелерді сәтті шешу үшін ақша қаражаттарымен айналысатын міндетті тұлғалардың есептілік тәртібін қатаң сақтауда негізделген кассалық тәртіпті сақтау;
Банктің бас бухгалтері белгілі бір шектеуден шыққанда кассалық, тауарлық, аванстық есепті өткізуге, чектік кітапшаны дұрыс сақтамау жағдайында белгілі бір мақсатсыз шоттан ақша шешуге, ұйым табысын кейін өткізуге ешқандай құқысы жоқ және бұндай көзқарас есеп тәртібін бұзуға әкеледі. Бұндай қаржылық тәртіпті бұзушылықтар кассалық тәртіпті сақтауды әлсіретіп, ұрлау, жұмқыру фактілеріне әкеледі [11].
Кассалық тәртіпті қатаң сақтау үшін Банктің бас бухгалтері алдын ала ақша қаражаттарының экономикалық-шаруашылық мақсаттылығын көрсетіп, кассалық құжаттарды толтырған, рәсімдеген сәтте алдын-ала бақылау тексеру жұмыстарын жасау қажет.
Ақша қаражаттардың сақталуын қамтамасыз ету және рационалды пайдалануда кассалық есептілікті қадағалау үшін ақша қаражаттарының периодты жасаудағы инвентаризациясын және есеп жазбаларының дұрыстығын тексеру кезінде өткізілетін кейінгі бақылау өте үлкен рөл атқарады.
Нарықтық экономикада заңды және жеке тұлғалар арасында еңбек құралдары мен заттарын сатып алу, өнімдерді, жұмыстар мен қызметтерді сату жөніндегі мәлімелер тұрақты түрде жасалып отырады. Есептесу 2 нысанда жүргізіледі:
1) Банк жүйесі арқылы қолма-қолсыз ақша аудару жолымен.
2) Қолма - қол ақшамен төлеу түрінде.
Ақша қаражаттарын сақтау және қолма-қол ақшасыз есеп айырылысуды жүргізу үшін Қазақстан Республикасының банк мекемелері: ҚР Әділет министрлігінде тіркеуден өткен заңды тұлғаларға есеп айырысу шоттарын; шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есепке алу үшін заңды тұлғаларға валюталық шоттарды; бюджеттік мекемелерге; республикалық бюджетте тұрған мекемелерге бюджеттік шоттарды; Ұлттық банк мекемелеріндегі екінші деңгейдегі банктерге корреспонденттік шоттарды ашады.
Касса - есеп айырысу операцияларын банк арқылы өткізу мемлекеттік заңды тұлғалардың қаржы-шаруашылық қызметіне бақылау жасауына мүмкіндік береді. Банк субъектінің бюджетпен салықтар мен алымдар бойынша уақытылы төленуін бақылап, әр түрлі мақсаттар үшін кәсіпорынға қарыз береді және олардың қайтарылуын қадағалайды. Банк арқылы қолма-қолсыз ақша аудару жолымен төлем жасау есеп айырылысудың негізгі нысаны болып табылады.
Ақша қаражаттарын бір бөлігі қызметкерлермен еңбекақы бойынша қолма - қол есеп айырысу үшін, қолма - қол ақшаға құндылықтарды сатқаны үшін есеп беретін адамдар пайдаланады. Мұндай қаражаттар кассада сақталып, сол арқылы айналымға түседі.
Есеп айырысу операцияларының тиімділігі көбіне ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебінің міндеттері:
oo қолма-қолсыз ақша аудару жолымен және қолма-қол ақшамен қажетті есеп айрысуларды уақытылы және дұрыс жүргізеді;
oo ақша қаражаттарының қолда бары мен қозғалысын және есеп айырысу операцияларын есептік тіркелімдерде толықтай және жедел түрде көрсету;
oo кассадағы есеп айрысу шотындағы және банктегі басқа шоттардағы ақшалардың бар-жоғы мен сақталуына бақылау жасау;
oo есеп айрысу-төлем тәртібінің сақталуына, материалдық мен қызметтер үшін сомалардың ауқытуы аударылуына, сондай-ақ несие тәртібінде алынған ақша қаражаттарының қайтарылуына бақылау жасау.
Бухгалтерлік есептің 1 Қаржы есептiлiгiн ұсыну қаржылық есептіліктің халықаралық стандартына сәйкес актив, егер:
oo оны сатып-өткізу болжамдалса, немесе банктің қалыпты операциялық циклінің барысында ол сату немесе пайдалану үшін ұсталынса;
oo ол негізінен сауда мақсатында немесе қысқа мерзімге ұсталып отырса және оны сатып - өткізу баланстың күнінен кейін он екі айдың ішінде күтілсе;
oo пайдалануда шек қойылмайтын ақша немесе оның баламасында болса қысқа мерзімді актив ретінде жіктеледі [9].
Ақшаның әрбір қызметі ақшаның тауар айырбастау процесінен туындайтын, тауар өндірушілердің өзара байланысының формасы ретіндегі әлеуметтік-экономикалық маңызының белгілі бір жағын мінездейді. Ақша бес түрлі қызмет атқарады: құн өлшемі, айналыс құралы, төлем құралы, қор және қазына жинау құралы, дүниежүзілік ақша.
Ақша құн өлшемі ретінде. Құнның өлшем қызметі тауар өндірісі жағдайында туындайды. Бұл ақшаның барлық тауарлар құнының өлшемі ретіндегі қабілеттігін білдіреді, бағаны анықтауда делдал қызметін атқарады. Өзінің жеке құны бар тауар ғана, құн өлшемі бола алады. Бұндай тауар болып өндіруіне қоғамдық еңбек жұмсалған, құнды құрайтын алтын саналады. Яғни, бұл қызметті толық құнды ақшалар атқарады. Ақша еңбек өлшемі - ол жұмыс уақытын емес, осы еңбекпен құрылған құнды көрсетеді.
Ақша айналыс құралы қызметінде тауарларды өткізудегі делдал болып табылады. Тауарлар бір қолдан екінші қолға ауыса отырып, өзінің тұтынушысын тапқанға дейін ақша үздіксіз қозғалыста болады.
Тауар айналысы кезінде, ақша делдал ролін атқарады, ал бұл кездегі сатып алу және сату актісі ерекшеленеді, уақыты мен кеңістігі бойынша сай келмейді. Сатушы, тауарын сатқаннан кейін, басқа тауарды сатып алуға әр уақытта асықпайды. Ол тауарды бір нарықта сатуы, ал басқа нарықтан сатып алуы мүмкін. Делдал ретіндегі ақшаның көмегімен уақыт пен кеңістіктегі өзара сай келмеушілік жойылды. Өзінің құнын өткізгеннен кейін, айналыстан кететін тауарларға қарағанда, ақшалар айналыс құралы ретінде барлық уақытта осында қалып отырады және сату-сатып алу процесіне қызмет етеді.
Біздерге ақша айналыс құралы қызметін негізінен мемлекеттік, оперативтік, коммерциялық саудада тұрғындардың тауарларды сатып алуы кезінде орындайды. Шет елдерде мұндай шектеулер және т.б. қолма-қол ақшамен есептесуіне тыйым салынбаған.
Айналыс құралы ретінде ақша қызметтерінің ерекшеліктері мыналар:
- тауар мен ақшаның қарама-қарсы қозғалысы;
- оны идеалды ақшалар емес, нақты (қолма-қол) ақшалар орындайды;
- ақшаның бұл қызметінде тауарларды айырбастау өте тезорындалатын болғандықтан, оны нағыз ақшалар емес (алтын), оны ауыстырушылар ақша белгілері орындайды.
Ақша төлем құралы. Тауар айналысы ақша қозғалысымен байланысты. Бірақ ақша қозғалысы міндетті түрде тауар қозғалысымен бір уақытта тоғысуы тиіс емес. Ақша құнның еркін формасында көрінеді. Олар өткізу процесін еркін аяқтайды. Ақшаның қозғалысы тауар қозғалысынан ерте немесе кеш жүруі мүмкін.
Егер тауар мен ақшаның қарама - қарсы қозғалысы болмаса, яғни тауар төлем ақы түскенге дейін сатып алынған немесе керісінше болса, онда бұл жағдайда ақшалар төлем құралы қызметін атқарады.
Ақшалар төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысына ғана емес, сонымен қатар қаржы - несие қатынастарына да қызмет етеді.
Барлық ақшалай төлемдерді төмендегідей етіп топтастыруға болады:
тауарларды және қызметтерді төлеуге байланысты міндеттемелер;
oo еңбек ақы төлеуге байланысты міндеттемелер;
oo мемлекетке қатысты қаржылық міндеттемелер;
oo банктік қарыз, мемлекеттік және тұтыну несиесі бойынша борыштық міндеттеме;
oo сақтандыру міндеттемелері;
oo әкімшілік-сот сипатындағы міндеттемелержәне басқалары;
Ақшаның төлем және айналыс құралы қызметтері ақшалай қорлардың құрылуын талап етеді. Ақшаның қорлануының қажеттігі Т-А-Т айналымының екі актілерге Т-А және А-Т айрылуымен байланысты.
Капиталистік қоғамдық формацияға дейінгілер үшін байлықты таза қазына формасында жинақтау, яғни ақшаның қарапайым қорлануы тән келеді. Бұл экономикалық дамуға ешқандай да ықпал еткен жоқ, себебі олар шын мәнісінде айналыстан тыс жатқан ақшалар болды. Капитализм тұсында бұл қазыналар несиелік жүйе және қор биржалары арқылы пайда әкелетін капиталға айналады.
Тауар өндіріс жағдайында қорлану екі формада жүреді:
- кәсіпорындар мен ұйымдардың есеп айырысу және депозиттік шоттарындағы ақшалай қаражат қалдығы түрінде ұжымдық қорлану;
- банктердегі салымдар, мемлекеттік облигациялар;
Дүниежүзілік ақша қызметі. Тауар шаруашылығының кеңеюі, шаруашылық байланыстардың интернационалдануы дүниежүзілік нарықтың пайда болуы дүниежүзілік ақшалар қызметінің пайда болуы дүниежүзілік ақшалар қызметінің пайда болуына себеп болды. Дүниежүзілік ақшалар интернационалдық құн өлшемі, халықаралық төлем және сатып алу құралы ретінде қызмет етеді.
Қорыта келе, ақша-айырбас құралы ретінде барлық адамдармен қабылданатын және басқа тауарларды (қызметтерді) бағалауға қызмет ететін кезкелген тауар немесе символ екендігін ескере келе, оның қозғалысының Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген нұсқаулары арқылы жүргізу және экономикалық негізінің мақсатында жұмсалуы тиіс екені мәлім. Демек, банктің пайда болуы мен дамуы тауар-ақша қатынастарының дамуымен тығыз байланысты және жүргізілуі бірыңғай талап бойынша атқарылуы тиіс деп білеміз.
6.1 Ақша қаражаттары есебінің ХҚЕС сәйкес ұйымдастырылуы
Ақша айналымы - банктегі қызмет түрін өткізуге, сондай-ақ тауарлы емес төлемдерді және есеп айырысуларды жүзеге асыруға қызмет ететін қолма-қол және қолма-қолсыз ақша нысандарындағы ақшалардың қозғалысы.
Ақша айналысының объективтік негізіне де тауар өндірісі жатады. Тауар өндірісі тұсында тауарлар аясы: тауар және ақшаға бөліне отырып, олардың арасында өзара қарама-қайшылықтар туады.
Қоғамдық еңбек бөлінісінің терендеуіне және жалпы ұлттық және дүниежүзілік нарықтардың қалыптасуымен байланысты капитализм тұсында ақша айналысы да әрі қарай дами түседі. Сонымен ақша, капитал айналымына қызмет ете отырып, барлық жиынтық қоғамдық өнім айналысы мен айырбасына дәнекер болады. Ақшаның қолма-қол және қолма-қолсыз нысанының көмегімен тауарлар айналысы, сондай-ақ ссудалық және жалған капиталдың қозғалысы жүзеге асырылады.
Ақша айналысының кұрылымына колма-қол ақшалар айналысы мен қолма-колсыз ақшалар айналысы кіреді.
Қолма-қол ақшалар айналысы-бұл нақты ақшалар қозғалысын білдіреді. Оған банкноталар, монеталар және қағаз ақшалар (қазыналық билеттер) қызмет етеді. Дамыған елдерде нақты ақшалар айналысының едәуір белігін орталық банктерден шығарылған банктік билеттер құрайды. Ақша шығарудың кішкене белігі (10 жуығы) қазыналық билеттерді шығарушы қазынашылықтың үлесіне тиеді.
Қолма- қолсыз ақшалар айналысы - қолма- қолсыз ақшалар айналымы ақшаларының қозғалысы.
Мұндағы, қолма - қолсыз ақшалар - чектер, пластикалық карточкалар электрондық аударымдар көмегімен пайдаланылатын клиенттердің шоттардагы сақтаған ақшалары (депозиттер).
Қолма - қол ақша мен қолма - қолсыз ақшалар арасында тығыз байланыс пен өзара тәуелділік бар. Ол ақшаның үнемі бір айналыс аясынан екінші біріне өтіп отыруынан байқалады. Айталық, қолма-қол ақшалардың банктегі депозитке салынуы, олардың қолма- қолсыз ақшаға айналуын білдірсе, ал, банктен жалақы, жәрдемақы, стипендия, зейнетақы және т.с.с. төлеу үшін ақша алған жағдайларда қолма-қолсыз ақшалар қолма-қол ақшаларға ауысуы байқалады.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп оны қаржы есептілігінің қалған нысандарымен бірге пайдаланған кезде ақпарат береді, онда өзгеріп отыратын жағдайлар мен мүмкіндіктерге бейімделу үшін пайдаланушыларға ұйымның таза активтеріндегі өзгерістерді, оның қаржы құрылымын (өтімділігі мен төлем қабілетін қоса алғанда) және түсімдер мен ақша қаражаттары төлемдерінің деңгейі мен мерзімдеріне әсер ету қабілетін бағалауға мүмкіндік береді. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат ұйымның ақша қаражаттары мен баламаларын молайту қабілетін бағалау кезінде пайдалы болады және пайдаланушыларға әртүрлі ұйымдардағы ақша қаражаттарының болашақтағы түсімдері мен төлемдерінің дисконтталған құнын бағалауға және салыстыруға арналған үлгілерді әзірлеуге мүмкіндік береді. Ол сондай-ақ әртүрлі ұйымдардың операциялық көрсеткіштері туралы есептіліктің салыстырмалығын жеңілдетеді, бұл бірдей операциялар мен оқиғалар үшін есептің әр алуан әдістерін қолданудан келтірілетін әсерін жояды.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы өткен жылдардағы мәлімет ақша қаражаттарының болашақ ағындарының сомасының, уақытының және айқындығының индикаторы ретінде жиі пайдаланылады. Ол сондай - ақ ақша қаражаттарының болашақ ағындарының бұрынғы бағалауларының дәлме -дәлдігін тексеру кезінде және пайдалылық пен ақша қаражаттарының таза қозғалысы және бағалар өзгеруінің әсері арасындағы байланысты зерттеу кезінде пайдалы болады [14].
Яғни, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат арқылы анықтау керек. Демек, банктің ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат қаржы есептілігін пайдаланушыларға банктің ақша қаражаттарын жасау қабілеті мен олардың баламаларын, сондай-ақ ақша қаражаттарына қажеттілікті бағалау үшін негіз беретіндігімен пайдалы. Пайдаланушылар қабылдайтын экономикалық шешімдер ақша қаражаттары мен олардың баламаларын жасау қабілетін, сондай-ақ оларды уақытқа қарай бөлу мен оларды жасау айқындылығын қажет етеді. Ақша қаражатының қозғалысын бухгалтерлік есепте бырыңғай тәртіпке келтіре жүргізу әлем экономикасының дамуы мен ондағы болып жатқан өзгерістердің оң ықпалын тигізуі қалыпты құбылыс. Сондықтан қаржылық есептің халықаралық стандартын пайдалану негізінде ақша қаражаттарының қозғалысын жүргізуіміз шарт
7 ХҚЕС Ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептілік дүниежүзілік банкпен дайындалған.
7 ХҚЕС мақсаты банктің өткен кезең ішіндегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру арқылы ақша қаражаттары мен ақша баламаларындағы тарихи өзгерістер туралы ақпарат беруін талап етуде болып табылады, онда кезең ішінде операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтен түскен ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерін жіктеу жүргізіледі.
7 ХҚЕС ақшалай қаражаттардың қозғалысы мен солармен байланысты ашып көрсетулерді ұсынуға арналған талаптар белгіленген.
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілік - банктің ақша қаражаттарының түсуі мен шығысталуы туралы ақпараты қосылатын қаржылық есептіліктің негізгі формаларының бірі болып табылады. Ол балансты және пайда және зиян туралы есептілікті толықтырады. Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілік-ақша қаражаттардың есепті кезең басындағы және соңындағы қалдықтарды есепке алып, олардың ағыны туралы мәліметтерден тұрады және банктің белгілі-бір есепті кезең ішіндегі ақша қаражаттары жағдайына операциондық, инвестициялық және қаржылық қызметінің әсерін көрсетеді.
Сонымен, ақша қаражат қозғалысы туралы есеп баланстық теңдеу қағидасы бойынша құрылған:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есепті кезең басындағы қалдық
+
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есепті кезең басындағы түскені
=
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есепті кезең басындағы шығысталғаны
+
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есепті кезең соңындағы қалдық
Сурет 1 - Ақша қаражат қозғалысының баланстық теңгерілімі.
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептіліктің қажеттілігі - белгілі-бір кезең ішіндегі ұйым қаражаттарының түсуі мен төленуі туралы ақпаратпен қаржылық есептілікті пайдаланушыларды қамтамасыз ету. Ол келесіні бағалауға мүмкіндік береді:
oo жалпы ұйым бойынша және қызмет түрі бойынша ақша қаражат құрылымы мен құрамын;
oo банктің қаржылық тұрақтылығына ақша қаражаттың оң және кері ағымының әсерін;
oo жақсы төлем қабілеттілігін ұстау үшін есепті кезең соңындағы ақша қаражаттың резервін;
oo банктің қосымша қаржыландыру қажеттілігін.
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептіліктің негізгі мақсаты есепті кезең ішіндегі ақша қаражат қозғалысы туралы ақпаратты, сонымен қатар, есепті кезеңдегі банктің оперативті, инвестициялық және қаржылық қызметі туралы ақпаратты ұсыну болып табылады.
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілік ақша қаражат ағынын операциондық, инвестициялық және қаржылық қызметіне қарай экономикалық бағыттарына қарай бөліну керек.
Ал енді осы қызмет түрлері бойынша қарастыратын болсақ:
1) Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты жеке ашудың зор маңызы бар, өйткені ол болашақ кіріс пен ақша қаражаттарын молайтуға арналған ресурстарды қалыптастыру мақсатына арналған шығыстарды айғақтайды. Танылған активке ықпал ететін шығындар ғана қаржылық жағдай есебінде инвестициялық қызмет ретінде жіктеле алады. Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының мысалдары мыналар болып табылады: Жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатып алуға арналған ақшалай төлемдер. Оларға корландырылған әзірлеу шығындарына және меншікті өндірістің негізгі құрал - жабдықтарына байланысты төлемдер жатады; жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатудан алынған ақшалай түсімдер; басқа ұйымдардың үлестік немесе борыш құралдарын және бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатып алуға арналған ақшалай төлемдер (ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін және коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған төлемдерден басқалары); басқа ұйымдардың үлестік немесе борыш құралдарын және бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатудан алған ақшалай түсімдер (ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін және коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған ақшалай түсімдерден басқалары); басқа тараптарға берілген аванстық ақшалай төлемдер мен қарыздар (қаржы ұйымдары берген аванстық төлемдер мен қарыздардан басқалары); басқа тараптарға берілген аванстар мен кредиттер қайтарылымынан алынған ақшалай түсімдер (қаржы институттарының аванстық төлемдері мен кредиттерінен басқалары);
2) Қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты жеке ашудың зор маңызы бар, өйткені бұл ақпарат ұйымға капитал беретін инвесторлардың ақша қаражаттарының болашақ түсімдеріне қатысты талаптарын болжау үшін қажетті. Қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттары ағындарының мысалдары мыналар болып табылады:акциялар эмиссиясынан немесе басқа да үлестік құралдардан түскен ақша түсімдері;ұйымның акцияларын сатып алу немесе өтеу үшін акция иеленушілеріне ақшалай төлемдер; қамтамасыз етілмеген облигациялардан, қарыздардан, вексельдерден, қамтамасыз етілген облигациялардан, кепілдік және басқа да қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кредиттерден ақшалай түсімдер; кредиттік сомаларды ақшалай өтеу; және қаржылық жалдау бойынша берешекті азайту үшін жалға алушының ақшалай төлемдері.
3) Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының түсімдерінің және төлемдерінің мөлшері ұйым операциялары несиелерді өтеу, операциялық мүмкіндіктерді сақтау, дивидендттер төлеу және қаржыландырудың сыртқы көздеріне жүгінбестен жаңа инвестицияларды жүзеге асыруға жеткілікті болатын ақша қаражаттарының түсімін қамтамасыз ететін дәрежедегі басты индикатор болып табылады. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының бастапқы операциялық түсімдер мен төлемдерінің негізгі құрамдас бөлігі туралы ақпарат басқа ақпаратпен үйлесе отырып операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының болашақ қозғалысын болжау үшін пайдалы болады.
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілікті құру тәртібі Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілік 7 ХҚЕС реттеледі. 7 ХҚЕС сәйкес, компания ақша қаражат қозғалысы туралы есептілікті дайындауға және қаржылық есептіліктің құрамдас бөлігі ретінде ұсынуға міндетті [12].
Ақша қаражат қозғалысы туралы есептіліктің қатаң регламенттелген нысаны жоқ. Ақша қаражат қозғалысы туралы есептілік тікелей және жанама әдісімен құрылуы мүмкін.
Тікелей әдіс (direct method) - жиынтық ақша түсімдерін және жиынтық ақша төлемдерінің негізгі түрлерін ашады.
Тікелей әдіс кезінде операциондық қызмет түсімнен, басқа да табыстардан, жеткізушілер мен персоналдарға төлемнен, салықтар мен айыппұлдардан тұрады. Халықаралық есепте тікелей әдіс шоттар корреспонденциясы арқылы емес, шоттардағы ақша айналымын есепке алғандағы таңдамалы әдісі арқылы қолданылады.
Жанама әдіс (indirect method) - таза пайда және зиян көлемін ақшалай емес сипаттағы операциялар нәтижесіне, әр түрлі өткен кезең есептеулер мен кейінге қалдырылған төлемдерге немесе болашақ операциондық ақшалай түсімдері мен төлемдері, сонымен қатар, инвестициялық және қаржылық ақша қаражат ағымымен байланысты табыс және шығыс баптарына түзетеді.
Бұны пайда және зиян туралы есептілікте есептеу әдісін пайдаланумен түсіндіруге болады. Нәтижесінде, ақша қаражат қозғалысы туралы есептілікте таза пайда нақты түскен ақша қаражаттарды көрсетпейді, сондықтан, есептілікке таза пайданы түзету бабы енгізіледі. Жанама әдіс кезінде ақша қаражаттар ағыны келесі есептеу арқылы қалпына келтіріледі:
Пайда+амортизация + (-) қорлар қалдығының өзгеруі + (-) дебиторлық және;
кредиторлық берешектің өзгеруі және басқа да түзетулер [9].
Жалпы, осы екі әдістің пайдаланылуы бір нәтижеге әкеледі, сондықтан да Халықаралық стандарттарда осы екі әдісті қарастырылған. Ал әрбір кәсіпорын әдістің қай түрін пайдалануды өздерінше таңдап есеп саясатында көрсетулері керек.
1.3 Каspi Bank АҚ есеп саясаты және оның техника-экономикалық көрсеткішін талдау
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Әл Барака Қазақстан Халықаралық банкін құру туралы Жарғыға қол қойып, кейін "КаспийБанкі" ААҚ оның құқықтық мұрагері болды. Әл Барака Қазақстан ХБ халықаралық есеп айырысуларды жүзеге асыруда, Қазақстан Республикасының экономикасына шетел инвестицияларын тартуда және қызмет көрсетуде жетекші орындардың бірін иеленді. Алты жылдық тиімді қызметі барысында Банк өзінің халықаралық банк ретінде беделін күшейтіп, Қазақстан Республикасындағы көшбасшы банктердің арасында мықты позицияны иеленді және келбетті клиенттер желісін құрды.
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заң талаптарына сәйкес міндетті қайта тіркеу жұмыстарын жүргізуге байланысты "Әл Барака Қазақстан" ХБ атауы "Каспий Банкі" Жабық Акционерлік Қоғамы болып өзгертілді.
Каспий Банкі ЖАҚ мен Қаздорбанк ААҚ (1989 жылдың 13 қаңтарында құрылған және тіркелген) серіктестік және ынтымақтастық туралы Келісімге отырды. Серіктестер арасындағы өзара іскерлік қатынастың сындарлы стилі және ақпаратпен, жоспарлармен ашық алмасу, қызметкерлердің өзара тағылымдамасы нәтижесіндегі терең түсіністік серіктестердің бәсекелестіктегі артықшылықтары мен әлсіз жақтарын айқындап, екі банктің бірігуі мен қайта ұйымдастырылуы екі жаққа пайдалы екеніне көз жеткізді. Қаржы нарығындағы жағдай мен Қазақстан Республикасының банк жүйесінде байқалған банк капиталдарын шоғырландыру жөніндегі үрдістер, сондай-ақ банк санының қысқаруы, серіктес банктердің қосылуына оң жағдай туғызды.
Каспий Банкі ЖАҚ пен Қаздорбанк ААҚ өз еріктерімен қосылуы нәтижесінде құрылған Каспий Банкі ААҚ Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі №245 бас лицензиясын берді. 2003 жылғы 13 мамырдағы Қазақстан Республикасының Акционерлік қоғамдар туралы Заңына сәйкес Каспий Банкі ААҚ Каspi Bank АҚ болып өзгертілуіне байланысты әділет органдарында мемлекеттік қайта тіркеуден өтті.
Әлемнің дамушы нарығындағы ең табысты инвестициялық қорлардың бірі Бэринг Шығыс Капитал Партнерс институционалды инвесторының Каспийский Банкінің акционері болып келуі елеулі оқиға. Бэринг Шығыс ТМД жалпы мөлшері 1.8 млрд. доллардан астам төрт тікелей инвестициялар қорының активтерін басқарады.
Бэринг Шығыстың басқаруындағы қорлардың инвесторлары арасында Еуропалық қайта құру және даму банкі, Халықаралық қаржы корпорациясы, Нидерландтық FMO дамыту агенттігі секілді танымал халықаралық қаржы институттары, тағы басқа зейнетақы қорлары, үкіметтік инвестициялық корпорациялар, Америка, Еуропа және Азиядағы университеттік қорлар бар. Бэринг Шығыс ТМД, Азия, Үндістан, Еуропа мен Латын Америкасында $3,5 млрд. активі бар тікелей инвестициялау қорларын басқаратын Baring Private Equity International тобының құрамына кіреді.
Каspi Bank АҚ Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызметтер туралы заңға сәйкес мынадай операцияларды орындай алады:
oo заңда көрсетілген тәртіппен өз бағалы қағаздарын шығару (чектерді, вексельдерді, аккредитивтерді, депозиттік сертификаттарды, акцияларды және басқа да қаржылық міндеттемелерді);
oo клиенттердің тапсырмалары бойынша сенімдік операцияларды (қаражаттарды қарау және орналастыру, бағалы қағаздарды басқару);
oo банктік қызметпен байланысты кеңес беру қызметін көрсету;
oo лизингтік операцияларды жүзеге асыру;
oo уақытша бос ақшалай қаражаттарды жинақтау (депозиттік операциялар);
oo экономиканы және халықты несиелендіру (активтік операциялар);
oo қолма - қолсыз есеп айырысуларды ұйымдастыру және жүргізу;
oo инвестициялық қызметтер;
oo клиенттерге басқа да қаржылық қызметті көрсету;
oo заңды және жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдау, оларға шоттар ашу және жүргізу;
oo банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың корреспонденттік есепшоттарын ашу және жүргізу;
oo кассалық операциялар: банкноттар мен монеталарды қабылдау, беру, қайта есептеу, ұсату, айырбастау, сұрыптау және сақтау;
oo аудару операциялары: заңды және жеке тұлғалардың ақшасын аудару жөніндегі тапсырмаларын орындау;
oo есептеу (дискант) операциялары: заңды және жеке тұлғалардың вексельдері мен өзге де қарыз міндеттемелерін есепке алу;
oo қарыз беру операциялары: төлем, мерзім, қайтарым талаптарына сәйкес заңды және жеке тұлғаларға ақшалай несие беру,
oo сейфтік операциялар: сейф жәшіктерін, шкафтар мен үй - жайларды жалға берумен қоса, клиенттердің бағалы қағаздарын, құжаттары мен құнды заттарын сақтау жөніндегі қызметтер;
oo ломбард операциялары: депозиттелген (сақтауға салынған) оңай сатылатын бағалы қағаздарды және қозғалатын мүлікті кепілге алып, қысқа мерзімді несие беру;
oo төлем карточкаларын, чек кітапшаларын шығару;
oo шетел валютасын айырбастау операцияларын ұйымдастыру;
oo төлем құжаттарын инкассаға қабылдау;
Басқарма дегеніміз- бұл банктің ағымдағы қызметін басқаратын алқалы топтан құралған атқарушы ұйым. Ол басқарма төрағасынан, оның орынбасарларынан, сондай-ақ банктің басқарушы директорларынан тұрады.
Басқарманың басты қызметі мен өкілеттіктері:
- акционерлердің жалпы жиналысы мен банктің директорлар кеңесі шешімдерінің орындалуын қамтамасыз ету;
- банктің қаржылық-экономикалық жағдайының тұрақтылығын қамтамасыз ету;
- бизнес - стратегияларды іске асыру;
- аға менеджмент пен банк филиалдарының өкілдерін тағайындау;
- акционерлердің жалпы жиналысы мен банктің директорлары кеңесінің құзыретіне кірмейтін басқа да мәселелер.
Каspi Bank АҚ басқармасының мүшелері - Unicredit тобына кіретін, Қазақстанда ғана емес, сондай- ақ шетелде де жұмыс тәжірибесін жинақтаған танымал кәсіпқой мамандар. Басшылықтың жоғары деңгейлі кәсіби шеберлігі арқасында банк алдыңғы қатарлардан табылып, жоғары рейтингілерге ие болып жүр. Басқарма мүшелері әр жылдарда аса ірі қазақстандық және шетелдік қаржы құрылымдарында, сондай-ақ мемлекеттік органдарда басқарушылық қызметтерін атқарып келген.
Банк қаржылық нарықтарда қаржы делдалы ретінде басқа кәсіпорындардың, мекемелердің және халықтың уақытша бос қаражаттар сомасын депозит түрінде жинақтайды, осы жағдайда оларды тиімді басқарады, сондай-ақ олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді және пайдалық негізінде қарызды қарыз алушыға ұсынады.
Депозиттік акциялар басқармасы -банктің өз капиталымен тартылған қаражатын талдаумен және есептеумен шұғылданып, негізінен мына қызметтерді атқарады:
oo Банктің депозиттік қаражатын олардың мерзіміне қарай және әрбір депонент (ақша салушы) бойынша есептеу;
oo қаражатты депозитке салу үшін шарт жасау;
oo тартылған қаражатты, оның құрылымын және банк ресурстары, оның балансының өтімділігіне әсерін бағалау мақсатымен даму динамикасын талдау;
oo банктің ресурстарын жоспарлау үшін қажетті хабарларды беру;
Қор (фондовой ) бөлімі банктің өз қаражатын есептеу мен талдау қызметін жүргізеді. Олар:
oo банктің қаржысын, қаражатты есептеу, оларды талдау және даму динамикасын есептеу;
oo банкке қарайтын бағалы қағаздарды сатып алу және сату операцияларын, сонымен бірге клиенттердің де тапсырылуымен дәл осындай операцияларды жүргізеді;
Клиенттерге есептеу - кассалық қызмет көрсету мақсатында банкте есептеу - кассалық, басқармасы құрылады. Оның негізгі қызметтері:
oo шарттарды ашу және есептерді жүргізу;
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz