Кәсіпорында дайын өнімді өндіру, жөнелту және сату
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ,ЖӨНЕЛТУ ЖӘНЕ САТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.1 Дайын өнімдер туралы ұғым және оны өндіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.2 Дайын өнімдерді жөнелту және сату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.3 Кәсіпорынның технико . экономикалық сипаты және есеп саясаты ... ... ... .14
2 КӘСІПОРЫНДА ДАЙЫН ӨНІМДІ ӨНДІРУ, ЖӨНЕЛТУ ЖӘНЕ САТУ ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.1 «Беккер и К» ұйымында дайын өнімдерді өндіру және оның есебі ... ... ... ...27
2.2 Кәсіпорынның дайын өнімді өндіруде шығындарды есептеу әдісі және өзіндік құнына жатқызылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.3 Кәсіпорындағы дайын өнімдер қозғалысының талдамалы және жинақтамалы есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
3 ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ МЕН САТУДЫҢ ТАЛДАУЫ,ІШКІ АУДИТІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
3.1 Дайын өнімдерді өндіру мен сатуды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50
3.2 Дайын өнімді өндіру мен сатудың ішкі аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54
3.3 Дайын өнімді өндірудегі қызмсеттің экономикалық маңызын арттырудағы жетілдіру жолдарын жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..63
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...70
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..73
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...75
1 ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ,ЖӨНЕЛТУ ЖӘНЕ САТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.1 Дайын өнімдер туралы ұғым және оны өндіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.2 Дайын өнімдерді жөнелту және сату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.3 Кәсіпорынның технико . экономикалық сипаты және есеп саясаты ... ... ... .14
2 КӘСІПОРЫНДА ДАЙЫН ӨНІМДІ ӨНДІРУ, ЖӨНЕЛТУ ЖӘНЕ САТУ ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.1 «Беккер и К» ұйымында дайын өнімдерді өндіру және оның есебі ... ... ... ...27
2.2 Кәсіпорынның дайын өнімді өндіруде шығындарды есептеу әдісі және өзіндік құнына жатқызылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.3 Кәсіпорындағы дайын өнімдер қозғалысының талдамалы және жинақтамалы есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
3 ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ МЕН САТУДЫҢ ТАЛДАУЫ,ІШКІ АУДИТІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
3.1 Дайын өнімдерді өндіру мен сатуды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50
3.2 Дайын өнімді өндіру мен сатудың ішкі аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54
3.3 Дайын өнімді өндірудегі қызмсеттің экономикалық маңызын арттырудағы жетілдіру жолдарын жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..63
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...70
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..73
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...75
Нарықтық жағдайда шаруашылықтанудың жаңа талаптары мен олардың әріқарай дамуы ұйымның экономикалық жұмысының барлық жүйесінің елеулі қайта ұйымдастырылуын талап етті. Кеңес үкіметі кезеңінде ұзақ жылдар бойы отандық ұйымдардың көпшілігі жоспарлау, бухгалтерлік есеп және экономикалық талдаудан көп тәжірибе жинақтады. Бірақ бұл тәжірибе нарықтық экономика ұстамдарынан едәуір ерекшеленетін, теориялық негіздегі орталықтандырылған жоспарлы экономика жағдайында қалыптасты.
Елбасымыз басқа елдердің бәсекелес өндірістері мен салаларына, сондай-ақ нақ сол халықаралық нарықтарға қатысатын трансұлттық корпорацияларға салыстырмалы талдау жүргізіп, біздің келешегі зор өндірістерді, соның ішінде ішкі нарықты дамыту жөнінде жасалаған іс-қимылдың тиімділігіне баға беріп, олардың экспорттық әлеуетін арттыру мүмкіндігін қарастыру қажеттілігін атап көрсетті.
Сонымен қатар, Қазақстанда халықаралық бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жете алатын, жоғары технологиялық жаңа өндірістерді дамыту қажетігі мен өнеркәсіптік құрылымды өзгертуге қабілетті, әрі ауқымды зор жобалар әзірлеу қажеттілігіне аса назар аударылды.
Бүгінгі нарықтық экономиканың жағдайында бухгалтерлік есепті жүргізу басқару жүйесінің ең маңызды және міндетті шарты болып табылады. Бухгалтерлік есеп өндірістің хал ахуалын, экономикалық жағдайын анықтап негізгі міндеттерді нақты сипаттайтын бірден-бір жүйе. Бүгінгі күні тауарды сатуға байланысты саланы алатын болсақ, ең алдыңғы қатардағы мәселелерге, өндіретін өнім түрлеріне зор мән бере отырып, өндіруге кеткен шығындардың ауқымын неғұрлым азайтып және өзіндік құнын дұрыс әрі дәл анықтау міндетті шарт.
Өндірістік – шаруашылық қызметтің барлық мәселелерін тиісті ақпарат негіздерінде және оларды талдау арқылы, сонымен қатар өндірістік қызмет түрлерін түбегейлі қайта құру арқылы мәселелерді ұйымның өзіне шешуге тура келді. Бірақ, ұйымдық нысандар тұрғысынан кәсіпорындар ішінде бұрынғыдай жоспарлау сақталып қана қоймай, тіпті оның мәні күшейе түсті, бухгалтерлік есеп, сонымен бірге өндірістік-қаржылық қызметті жан-жақты экономикалық талдау да жалғастырылды. Бірақ, олар көпшілік жағдайда айдың соңында жүргізілгендіктен, оның тиімділігі онша жоғары дәрежеде болмады.
Дегенмен де, түбегейлі өзгерістер, ең алдымен бұрынғы жоспарлау, есеп, бақылау және талдау әдістемесінде басқару үшін экономикалық ақпаратты қалыптастыру мен пайдалану жүйесінде қажет болды. Қазіргі жағдайда өндіріс шығындары мен қаржылық нәтижелер туралы ақпараттарды қалыптастырудың, оларды басқарудың жаңа жолдарын құру, жедел талдау үшін алынатын мәліметтердің жеделдігі мен құндылығын арттырудың дәстүрлі емес жүйесін құру – қазіргі шаруашылық қызметтің бухгалтерлік есебі мен бақылауының және талдаудың өзекті мәселелерінің бірі болып табылады [1].
Елбасымыз басқа елдердің бәсекелес өндірістері мен салаларына, сондай-ақ нақ сол халықаралық нарықтарға қатысатын трансұлттық корпорацияларға салыстырмалы талдау жүргізіп, біздің келешегі зор өндірістерді, соның ішінде ішкі нарықты дамыту жөнінде жасалаған іс-қимылдың тиімділігіне баға беріп, олардың экспорттық әлеуетін арттыру мүмкіндігін қарастыру қажеттілігін атап көрсетті.
Сонымен қатар, Қазақстанда халықаралық бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жете алатын, жоғары технологиялық жаңа өндірістерді дамыту қажетігі мен өнеркәсіптік құрылымды өзгертуге қабілетті, әрі ауқымды зор жобалар әзірлеу қажеттілігіне аса назар аударылды.
Бүгінгі нарықтық экономиканың жағдайында бухгалтерлік есепті жүргізу басқару жүйесінің ең маңызды және міндетті шарты болып табылады. Бухгалтерлік есеп өндірістің хал ахуалын, экономикалық жағдайын анықтап негізгі міндеттерді нақты сипаттайтын бірден-бір жүйе. Бүгінгі күні тауарды сатуға байланысты саланы алатын болсақ, ең алдыңғы қатардағы мәселелерге, өндіретін өнім түрлеріне зор мән бере отырып, өндіруге кеткен шығындардың ауқымын неғұрлым азайтып және өзіндік құнын дұрыс әрі дәл анықтау міндетті шарт.
Өндірістік – шаруашылық қызметтің барлық мәселелерін тиісті ақпарат негіздерінде және оларды талдау арқылы, сонымен қатар өндірістік қызмет түрлерін түбегейлі қайта құру арқылы мәселелерді ұйымның өзіне шешуге тура келді. Бірақ, ұйымдық нысандар тұрғысынан кәсіпорындар ішінде бұрынғыдай жоспарлау сақталып қана қоймай, тіпті оның мәні күшейе түсті, бухгалтерлік есеп, сонымен бірге өндірістік-қаржылық қызметті жан-жақты экономикалық талдау да жалғастырылды. Бірақ, олар көпшілік жағдайда айдың соңында жүргізілгендіктен, оның тиімділігі онша жоғары дәрежеде болмады.
Дегенмен де, түбегейлі өзгерістер, ең алдымен бұрынғы жоспарлау, есеп, бақылау және талдау әдістемесінде басқару үшін экономикалық ақпаратты қалыптастыру мен пайдалану жүйесінде қажет болды. Қазіргі жағдайда өндіріс шығындары мен қаржылық нәтижелер туралы ақпараттарды қалыптастырудың, оларды басқарудың жаңа жолдарын құру, жедел талдау үшін алынатын мәліметтердің жеделдігі мен құндылығын арттырудың дәстүрлі емес жүйесін құру – қазіргі шаруашылық қызметтің бухгалтерлік есебі мен бақылауының және талдаудың өзекті мәселелерінің бірі болып табылады [1].
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі 2003
2. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы» Заңы, 20 қараша 2008жылы. №304 (өзгертулері мен толықтыруларымен).
3. Қазақстан Республикасының «Лицензиялау туралы» Заңы, 17 сәуір 2005ж. №2200 (өзгертулерімен және толықтыруларымен).
4. Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Заңы, №234 28 ақпан 2007
5. ҚР-ның «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілікті серіктестіктер туралы» Заңы 22.04.2008.
6. Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан – 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы»;
7. Бухгалтерлiк есептi жүргiзу қағидасы. Қазақстан Республикасы Қаржы министрiнiң 2007 жылғы 22 маусымдағы № 221 бұйрығы
8. «Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған Гендерлік теңдік стратегиясын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 29 қарашадағы № 1677 Жарлығы;
9. Бухгалтерлiк есептiң типтiк жоспары, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгi, Алматы 2007 - 48 б.
10. З.Н.Әжібаева, Н.Ә.Байболтаева, Ж.Ғ.Жұмағалиева «Аудит»: Оқулық. - Алматы: 2006 - 104 б.
11. Абленов Д.О. Аудит негіздері: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2005- 68 б.
12. С.Б.Баймұқанова. Қаржылық есеп. Алматы Экономика 2009 – 89 б.
13. Байдәулетов М., Байдәулетов С.М., «Аудит»: оқу құралы.- Алматы: Қазақ Университеті, 2004 – 121 б.
14. Кодекс этики профессиональных аудиторов и международные стандарты аудита, 2001 г М;,2003 – 56 б.
15. Адамс Р. Основы Аудита: Пер. с англ. / Под ред. Я.В. Соколова М.:Аудит; 2009 – 145 б.
16. Дюсембаев К.Ш., «Аудит и анализ в системе управления финансами» Алматы 2003 – 78 стр,
17. Кеулiмжаев Қ.Қ., Әжiбаев З.М. т.б. «Қаржылық есеп». Алматы 2001г.
18. Назарова В.Л. «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп»: Оқулық, Алматы: Экономика, 2005- 88 б
19. Радостовец В.К. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы 200 –169 стр
20. Рахимбекова Р.М., «Финансовый учет на предприятии»: Учебник. Алматы: Экономика,2005 – 55 б.
21. Сейдахметова Ф.С. «Современный бухгалтерский учет». Алматы 2000г. Султанова Б.Б. Налоговый учет. Алматы Экономика 2007 г – 123 сир
22. В.П. Суйц «Аудит» - Москва: Высшее образование, 2007 – 78 б.
23.ПриказМФ РК "Об утверждении Типового плана счетов бухгалтерского учета" №438 от 18.09.2002 г.
24.Стандартыбухгалтерского учета №5; №11; №30. Национальная комиссия Республики Казахстан. -1996-2005гг.
25.Абдыманапов А. Концептуальные основы и принципы бухгалтерского учета: учебное пособие. – Алматы, 2003 – 78 стр
26.Абдыманапов А. Терминология и признание элементов финансовой отчетности // Бухгалтерский учет и аудит. – 2003 146 стр.
27.Абдыманапов А., Даимов С. Принципы бухгалтерского учета и финансовой отчетности: (учебник) – Алматы, 2005.
28.Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық стандарт). Алматы, 2006.
30.Андросов А.М., Викулова Е.В. Бухгалтерский учет. - М.: Финансы и
статистика 2009 – 12 стр
31.Нурсеитов Э.О. Руководителю о контроле за бухгалтерским учетом. -
Алматы: 2003 – 32 б.
32.Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.ВГ, Шмидт О.И.Бухгалтерский учет на предприятии. - Алматы: ЦентраудитКазахстан,
2003 – 16 стр.
33.Русак Н.А., Русак В.А. Финансовый анализ субъекта хозяйствования:Справочное пособие. -М: Высшая школа, 2003 – 78 б.
34.Справочник бухгалтера. 2001-2005 г.
35.Тасмагамбетов Т.А., Тлеужанова М.А., Омаров А.Ш., Мурзагалиев Ж.Н., Юсупова М.П. Анализ и аудит в системе управленияпредпринимательской деятельностью. -Алматы: 2003 – 69 б.
37.Тасмағамбетов Т.А., Әбленов Д.О. Бизнестегі есеп пен талдау.Алматы,2003.
38.Тулешова Г.К. Система бухгалтерского учета в РеспубликеКазахстан. - Алматы: 2003 – 169 б.
2. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы» Заңы, 20 қараша 2008жылы. №304 (өзгертулері мен толықтыруларымен).
3. Қазақстан Республикасының «Лицензиялау туралы» Заңы, 17 сәуір 2005ж. №2200 (өзгертулерімен және толықтыруларымен).
4. Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Заңы, №234 28 ақпан 2007
5. ҚР-ның «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілікті серіктестіктер туралы» Заңы 22.04.2008.
6. Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан – 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы»;
7. Бухгалтерлiк есептi жүргiзу қағидасы. Қазақстан Республикасы Қаржы министрiнiң 2007 жылғы 22 маусымдағы № 221 бұйрығы
8. «Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған Гендерлік теңдік стратегиясын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 29 қарашадағы № 1677 Жарлығы;
9. Бухгалтерлiк есептiң типтiк жоспары, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгi, Алматы 2007 - 48 б.
10. З.Н.Әжібаева, Н.Ә.Байболтаева, Ж.Ғ.Жұмағалиева «Аудит»: Оқулық. - Алматы: 2006 - 104 б.
11. Абленов Д.О. Аудит негіздері: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2005- 68 б.
12. С.Б.Баймұқанова. Қаржылық есеп. Алматы Экономика 2009 – 89 б.
13. Байдәулетов М., Байдәулетов С.М., «Аудит»: оқу құралы.- Алматы: Қазақ Университеті, 2004 – 121 б.
14. Кодекс этики профессиональных аудиторов и международные стандарты аудита, 2001 г М;,2003 – 56 б.
15. Адамс Р. Основы Аудита: Пер. с англ. / Под ред. Я.В. Соколова М.:Аудит; 2009 – 145 б.
16. Дюсембаев К.Ш., «Аудит и анализ в системе управления финансами» Алматы 2003 – 78 стр,
17. Кеулiмжаев Қ.Қ., Әжiбаев З.М. т.б. «Қаржылық есеп». Алматы 2001г.
18. Назарова В.Л. «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп»: Оқулық, Алматы: Экономика, 2005- 88 б
19. Радостовец В.К. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы 200 –169 стр
20. Рахимбекова Р.М., «Финансовый учет на предприятии»: Учебник. Алматы: Экономика,2005 – 55 б.
21. Сейдахметова Ф.С. «Современный бухгалтерский учет». Алматы 2000г. Султанова Б.Б. Налоговый учет. Алматы Экономика 2007 г – 123 сир
22. В.П. Суйц «Аудит» - Москва: Высшее образование, 2007 – 78 б.
23.ПриказМФ РК "Об утверждении Типового плана счетов бухгалтерского учета" №438 от 18.09.2002 г.
24.Стандартыбухгалтерского учета №5; №11; №30. Национальная комиссия Республики Казахстан. -1996-2005гг.
25.Абдыманапов А. Концептуальные основы и принципы бухгалтерского учета: учебное пособие. – Алматы, 2003 – 78 стр
26.Абдыманапов А. Терминология и признание элементов финансовой отчетности // Бухгалтерский учет и аудит. – 2003 146 стр.
27.Абдыманапов А., Даимов С. Принципы бухгалтерского учета и финансовой отчетности: (учебник) – Алматы, 2005.
28.Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық стандарт). Алматы, 2006.
30.Андросов А.М., Викулова Е.В. Бухгалтерский учет. - М.: Финансы и
статистика 2009 – 12 стр
31.Нурсеитов Э.О. Руководителю о контроле за бухгалтерским учетом. -
Алматы: 2003 – 32 б.
32.Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.ВГ, Шмидт О.И.Бухгалтерский учет на предприятии. - Алматы: ЦентраудитКазахстан,
2003 – 16 стр.
33.Русак Н.А., Русак В.А. Финансовый анализ субъекта хозяйствования:Справочное пособие. -М: Высшая школа, 2003 – 78 б.
34.Справочник бухгалтера. 2001-2005 г.
35.Тасмагамбетов Т.А., Тлеужанова М.А., Омаров А.Ш., Мурзагалиев Ж.Н., Юсупова М.П. Анализ и аудит в системе управленияпредпринимательской деятельностью. -Алматы: 2003 – 69 б.
37.Тасмағамбетов Т.А., Әбленов Д.О. Бизнестегі есеп пен талдау.Алматы,2003.
38.Тулешова Г.К. Система бухгалтерского учета в РеспубликеКазахстан. - Алматы: 2003 – 169 б.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1 ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ,ЖӨНЕЛТУ ЖӘНЕ САТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
0.1 Дайын өнімдер туралы ұғым және оны өндіру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .7
0.2 Дайын өнімдерді жөнелту және сату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 0
0.3 Кәсіпорынның технико - экономикалық сипаты және есеп саясаты ... ... ... .14
2 КӘСІПОРЫНДА ДАЙЫН ӨНІМДІ ӨНДІРУ, ЖӨНЕЛТУ ЖӘНЕ САТУ ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.1 Беккер и К ұйымында дайын өнімдерді өндіру және оның есебі ... ... ... ...27
2.2 Кәсіпорынның дайын өнімді өндіруде шығындарды есептеу әдісі және өзіндік құнына жатқызылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.3 Кәсіпорындағы дайын өнімдер қозғалысының талдамалы және жинақтамалы есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
3 ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ МЕН САТУДЫҢ ТАЛДАУЫ,ІШКІ АУДИТІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50
3.1 Дайын өнімдерді өндіру мен сатуды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
3.2 Дайын өнімді өндіру мен сатудың ішкі аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..54
3.3 Дайын өнімді өндірудегі қызмсеттің экономикалық маңызын арттырудағы жетілдіру жолдарын жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .63
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...70
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..73
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
КІРІСПЕ
Нарықтық жағдайда шаруашылықтанудың жаңа талаптары мен олардың әріқарай дамуы ұйымның экономикалық жұмысының барлық жүйесінің елеулі қайта ұйымдастырылуын талап етті. Кеңес үкіметі кезеңінде ұзақ жылдар бойы отандық ұйымдардың көпшілігі жоспарлау, бухгалтерлік есеп және экономикалық талдаудан көп тәжірибе жинақтады. Бірақ бұл тәжірибе нарықтық экономика ұстамдарынан едәуір ерекшеленетін, теориялық негіздегі орталықтандырылған жоспарлы экономика жағдайында қалыптасты.
Елбасымыз басқа елдердің бәсекелес өндірістері мен салаларына, сондай-ақ нақ сол халықаралық нарықтарға қатысатын трансұлттық корпорацияларға салыстырмалы талдау жүргізіп, біздің келешегі зор өндірістерді, соның ішінде ішкі нарықты дамыту жөнінде жасалаған іс-қимылдың тиімділігіне баға беріп, олардың экспорттық әлеуетін арттыру мүмкіндігін қарастыру қажеттілігін атап көрсетті.
Сонымен қатар, Қазақстанда халықаралық бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жете алатын, жоғары технологиялық жаңа өндірістерді дамыту қажетігі мен өнеркәсіптік құрылымды өзгертуге қабілетті, әрі ауқымды зор жобалар әзірлеу қажеттілігіне аса назар аударылды.
Бүгінгі нарықтық экономиканың жағдайында бухгалтерлік есепті жүргізу басқару жүйесінің ең маңызды және міндетті шарты болып табылады. Бухгалтерлік есеп өндірістің хал ахуалын, экономикалық жағдайын анықтап негізгі міндеттерді нақты сипаттайтын бірден-бір жүйе. Бүгінгі күні тауарды сатуға байланысты саланы алатын болсақ, ең алдыңғы қатардағы мәселелерге, өндіретін өнім түрлеріне зор мән бере отырып, өндіруге кеткен шығындардың ауқымын неғұрлым азайтып және өзіндік құнын дұрыс әрі дәл анықтау міндетті шарт.
Өндірістік - шаруашылық қызметтің барлық мәселелерін тиісті ақпарат негіздерінде және оларды талдау арқылы, сонымен қатар өндірістік қызмет түрлерін түбегейлі қайта құру арқылы мәселелерді ұйымның өзіне шешуге тура келді. Бірақ, ұйымдық нысандар тұрғысынан кәсіпорындар ішінде бұрынғыдай жоспарлау сақталып қана қоймай, тіпті оның мәні күшейе түсті, бухгалтерлік есеп, сонымен бірге өндірістік-қаржылық қызметті жан-жақты экономикалық талдау да жалғастырылды. Бірақ, олар көпшілік жағдайда айдың соңында жүргізілгендіктен, оның тиімділігі онша жоғары дәрежеде болмады.
Дегенмен де, түбегейлі өзгерістер, ең алдымен бұрынғы жоспарлау, есеп, бақылау және талдау әдістемесінде басқару үшін экономикалық ақпаратты қалыптастыру мен пайдалану жүйесінде қажет болды. Қазіргі жағдайда өндіріс шығындары мен қаржылық нәтижелер туралы ақпараттарды қалыптастырудың, оларды басқарудың жаңа жолдарын құру, жедел талдау үшін алынатын мәліметтердің жеделдігі мен құндылығын арттырудың дәстүрлі емес жүйесін құру - қазіргі шаруашылық қызметтің бухгалтерлік есебі мен бақылауының және талдаудың өзекті мәселелерінің бірі болып табылады [1].
Экономикасы жоғары дамыған елдерде нарық жағдайындағы ұйымның оңтайлы экономикалық жұмысын ұйымдастырудың мол тәжірибесі жинақталған, мұны отандық кәсіпорындардың есеп тәжірибесінде пайдалану өте қажет.
Басқарушылық есеп шаруашылық қызметтерінің нәтижелері бойынша басқарылатын әрбір объектінің есептік жүйесі, жопарлауы, бақылауы мен шығындары туралы мәліметтерді талдауы болып көрінуі, соның негізінде ұзақ және қысқа мерзімді уақытқа ұйымның қызметін оңтайландыру мақсатында әртүрлі тиімді басқарушылық шешімдерін жедел қабылдау үшін ақпараттың негізі болып саналады. Себебі бұрын бухгалтерлік қызмет ешқашан жедел және стратегиялық жоспарлау мен бюджеттендіру, жабдықтау, өндіріс пен өнімді өткізуді басқару үшін ақпараттарды дайындаумен айналыспаған. Бірақ, соңғы кезде экономикалық ақпаратты қалыптастырудың компьютерлік жүйесі көп жылдар бойы өндірістік - шаруашылық қызметті жоспарлау, болжау, есепке алу және талдау арасындағы көбіне шартты түрде болатын кедергілерді жойып жіберді.
Қазіргі таңда ет және шұжық өнімдері өнеркәсібінің тұрақты дамуына және осы саладағы өнімдердің сапалылығы мен сұранысқа ие болуына саладағы өндірістің тиімділігіне ұйымдық-технологиялық жетістіктермен қатар, өндіріс шығындарының басқарушылық есебі мен бақылауы және жедел талдауының алатын орны өте айрықша, себебі өндірілген өнім халық сұраны-сына ие болуы жоғарылап, кәсіпорын қызметін табыстылыққа апарады.
Яғни, кәсіпорын қызметін қалыпты ұстап, табысты қызмет көрсетуде дайын өнім есебін дұрыс және ұтымды ұйымдастыруды қарастыру және жетілдіру өзектіболып табылады.
Демек, ол үшін мына қағидаларды ұстану керек:
oo дайын өнімнің бірыңғай номенклатурасы мен жоспарлы есеп айырысу бағасын белгілеу;
oo өзіндік құнын анықтау жолдарын жетілдіру;
oo құжат айналымының дәл жүйесін белгілеу және дайын өнімді есепке алу мен есептен шығару операцияларының тәртібін сақтау;
oo бірыңғайланған алғашқы есеп құжаттары нысандарының түрлерін белгілеу, компьютерлендіру және олармен ұйымның барлық бөлімін қамтама-сыз ету;
oo өндірістегі ішкі бақылауды күшейту;
oo жаңа технологиялық құралдарды пайдалану мақсатында есептеу тәсіл-дерін анықтау.
Сонымен қатар дайын өнімді алдағы уақыттарда пайдалану үшін босату мөлшерін және басқа тұлғаларға, қоймаға сақтауға берілетін мөлшерін белгілеп, айналым жолдарын жетілдіріп отыру керек.
Белгіленген тәртіп бойынша дайын өнімнің қалдығын жаппай түгендеу, бақылау арқылы тексеріп және олардың нәтижесін дер кезінде есепке алып отыру қажет.
Осы аталған міндеттерді орындау үшін зерттеу объектісі болып табылатын Беккер и К Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ет өңдеу және шұжық өндіру технологиялық ерекшеліктеріне қарай жабдықтау-дайындау қызметіндегі, сонымен қатар өндірістік және коммерциялық-сату қызметтеріндегі дайын өнім есепбінің ұйымдастырылу жолдарын, шығындар мен пайданың өзара байланысын, шығындарды төмендету жолдарын қарастыру, жұмсалған шығындарға ішкі бақылау мен жедел талдау ұйымдас-тыруды жетілдіру өзекті мәселелер болып саналады.
Дипломдық жұмыста зерттеудің мақсаты - нарықтық қатынастар жағдайында дайын өнім өндірудегі жүргізілетін бухгалтерлік есеп және оның аудиттеу жолдарын қарастыру мақсатында ет-шұжық өнімдерін өндіретін кәсіпорынның өндірістік қызметінің есебін ұйымдастыру және оған жүргізілген аудит әдістемесін жетілдіру болып саналады.
Осы аталған мақсатқа қол жеткізу үшін зерттеу барысында мына төмен-дегі міндеттер алға қойылды:
- дайын өнімге түсінік және оның кәсіпорын қызметіндегіэкономикалық мәні мен маңызын анықтау;
- дайын өнімді өндіру, жөнелту және сатудың теориялық негізінетоқталу;
- ет-шұжық өндірісінің ұйымдық және технологиялық сипатына
байланысты басқарушылық есепті ұйымдастырудың ерекшеліктерін және оның өндірістік қызметтегі рөлін анықтау;
- шұжық өнімдерін өндіретін кәсіпорындардың өндірістік
қызметіндегі Шығын-өндіріс-пайданың өзара байланысын талдаудың нәтижесінде әдістемелік ұсыныстар жасау;
- шұжық өнімдері өндірісінде ішкі шаруашылық бақылау мен жедел
талдау ұйымдастырудың теориясы мен тәжірибесін зерттеп, оларды жетілдіру бойынша ұсыныстар беру.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: дипломдық жұмысымның бірінші бөлімінде дайын өнімдерді өндіру,жөнелту және сатудың теориялық негізде-рі,екінші бөлімінде дайын өнімді өндіру ,жөнелту және сату есебінің ұйымдас-тырылуы,ал үшінші бөлімінде дайын өнімдерді өндіру мен сатудың тал-дауы,ішкі аудиті және оны жетілдіру жолдары қарастырылған.
Дипломдық жұмысым 73 беттен,кіріспеден,үш негізгі бөлімнен, қоры-тындыдан,пайдаланған әдебиеттен, қосымшалардан 9 кестеден 6 суреттен құралған [1].
1 ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ,ЖӨНЕЛТУ ЖӘНЕ САТУДЫҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
3.1 Дайын өнімдер туралы ұғым және оны өндіру
Дайын өнім - негізгі және қосалқы цехтарының сатуға арналған өнімі. Дайын өнімнің өндірісте жасалғаны, оның біртұтастығы, стандатрпен немесе техникалық шарттарға сәйкестігі, техникалық бақылау (сынау) қызметінен өткендігі, паспорты, сертификаты (яғни сапасы) және басқадай құжаттармен куәландырғаны, қоймаға тапсырылғаны, тапсырыс берушілердің қабылдап алғаны және басқа жайлары - міндетті түрде актімен рәсіиделеді.
Дайын өнімді есептеу үшін 1320 Дайын өнім деп аталатын активті инвентарлық (мүліктік) шот пайдаланылады. Дайын өнім кәсіпорынның айналым қаражатының құрамына кіреді және ол қаржылық есеп беруде нақты өзіндік құны бойынша көрініс табады.
Дайын өнімнің нақты өзіндік құны есептік кезең (ай) аяқталғаннан кейін ғана анықталады. Ағымдағы есептік кезеңде өнім тұрақты түрде қозғалыста (шығару, босату, жөнелту, сату) болады, сондықтан өнім ағымдағы есеп үшін есептік бағасы бойынша шартты түрде бағаланады, ол үшін (есептік бағасы үшін) дайын өнімнің өткен айдағы нақты өзіндік құны, тіркелген бағасы пайдаланылуы мүмкін [2].
Есептік кезеңнің соңында ауытқудың пайызы мен сомасымен есептеу жолымен шығарылып, оның есептік бағасы нақты өзіндік құнына дейін жеткі-зеді.
Дайын өнімнің бухгалтерлік есебінің және оны сатудың негізгі міндеті болып:
oo өніммен болатын барлық операцияларды есепте көрсету және уақытын-да құжаттау, өнімді өндіру, сақтау, жылжу жоспарының орындалуын бақылау;
oo босатылған тауарларды есептеу және босатылған тауарларды сатып алушылармен уақытында есептесуі;
oo сату мақсатында дайын өнімдердің нормативтен жоғары қорын анықтау және басқалары табылады.
Тауар өнімінің құрамына:
1) Дайын бұйым (өнім), толық өңделген, бекітілген техникалық жағдай-лар мен стандарттарға сәйкес, кәсіпорынның техникалық бақылауымен қабылданып, қоймаға тапсырылған немесе осы өнімге белгіленген қабылдау тәртібіне сай тапсырыс берушімен қабылданған;
2) Жартылай фабрикаттар, сатуға арналған және сатылған;
3) Өнеркәсіптік сипаттағы жұмыс, шетте жасалған құралдар кіреді.
Өндірістік кәсіпорындарда және бірлестіктерде (комбинаттарда) жасалатын өндірістік процестің маңызды материалдық нәтижесі - өнім болып табылады. Оның көлемінің, технико-экономикалық сипатының және тұтыну-шылық қасиетін артуы экономиканың әріқарай дамуын және халық тұрмысы-ның көтерілуін қамтамасыз етеді.
Кәсіпорынның негізгі цехтарымен шығарылған және басқа сатып алушы-ларға, сонымен қатар өзінің өнеркәсіптік шаруашылығына және меншіктік капиталдық құрылысына сатуға арналған дайын бұйымдар өнеркәсіптік өнім құрамының басты элементі болып табылады.
Технологияық процестердің барлық кезеңдерінен өткен бұйымдар дайын өнім болып саналады. Олар барлық тиісті құрал саймандар және бөлшектермен жабдықталған, уәкілетті техникалық бақылау бөлімшесімен тексерілген және қабылданған, бекітілген стандарттарға сай екендігін куәләндыратын сертифи-кат немесе басқа да құжаттармен жабдықталған.
Әдетте, дайын өнім құрамына көрсетілген талаптарға сай болатын бұйым-дар кіргізілуі мүмкін, егер оларға жүкқұжат (накладной) толтырып сату бөлімінің қоймасына тапсырылса. Жүкқұжатта: өнімнің аты, өлшем бірлігі, өнімнің саны, бағасы, соммасы жазылады. Бірақта ережеден тыс жағдайлар да болады.
Кейбір химиялық өнімдерді олардың өндірісі аяқталғасын цехтан тыс жекелеген қоймаларға апармай-ақ, оларды сатып алушыларға босатқанға дейін цех қоймаларында сақтаған дұрыс. Өнімнің басқа да ерекшеліктері болады, осы ерекшеліктеріне байланысты оларды жеке қоймаларға босату мүмкін емес болады. Осындай жағдайларда бұйымдар дайын өнімнің құрамына техникалық бақылау бөлімі және сату бөлімі қабылдаған кезден жазылады.
Екінші жағынан, өнімдерді қоймаға өткізгеннен кейін өнімдерді әр қашан дайын деп есептей бермейді. Мысалы, егер стандарттар немесе техникалық жағдайлар өнімдерді қорапта болу керек деп есептесе, онда олар қорапта болғаннан кейін ғана дайын болып есептеледі, тіпті қораптау цехта емес қоймада болсада [2].
Дайын өнімдерді өнім құрамына қосу үшін оларды цехтан қоймаға босату уақытыда маңызды. Есепті айда дайын өнім құрамына тек осы айдың соңғы күнінде 24 сағатқа дейін босатылған бұйымдар ғана жатады. Егер екінші (немесе үшінші) смена графикке сай жұмысын 24 сағатқа кейін аяқтаса, онда бұйым дайын өнімнің қатарына қосылады оларды келесі күннің таңғы сағат 8-ге дейін қоймаға тапсырса.
Бұл мерзімдер басқа жағадайларға да қатысты, көрсетілген мерзімдерде өнімдерді қораптаса немесе сатып алушыларға босатқанда дайын өнім құрамы-на жатқызылады.
Өнеркәсіптік өнім құрамының екінші элементі жартылай фабрикаттар жә-не сатып алушыларға, өзіндік өнеркәсіптік шаруашылығына немесе меншіктік капиталдық құрылыс үшін босатылған өнеркәсіптік типтегі көмекші және қосалқы цехтардың (өндіріс) өнімдері болып табылады. Олар дайын өнім қатарына босатылған сәттен уақытына қарамастан қосыла береді.
Өнеркәсіптің кейбір салаларында дайын өнімнің құрамына осы кәсіпо-рынның басқа негізгі цехтарында әрі қарай өңделуіне (қайта өнделуіне) арнал-ған өзіндік өндірістің жартылай фабрикаттары да жатады. Тоқыма өнеркәсі-біндегі кәсіпорындарында жуылған жүн осы болып табылады, ол кейіннен жіп өндіруге қолданады, осы жіптен ақырғы өнім болып табылатын дайын мата жасалады.
Өнеркәсіптік өнім құрамының үшінші элементі - бұл өнеркәсіптік сипат-тағы жұмыс.
Өнім есебі және оны сату өнімді өндіру және өткізуді басқару үшін қажет мәліметтерді уақытылы алуды қамтамасыз ететін мақсатты процесс.
Бұл есептің мақсаты сатып алушыларына қатысты кәсіпорын өзінің келісім-шарт міндеттемелерін және өнім өндірудің өндірістік бағдарламасын орындауды бақылау болып табылады. Сонымен қатар, есептің көмегімен кәсіпорынның қоймасындағы өнімдердің қолда бары, оның қабылданған қор нормасына сәйкестігі (құралдардың айналымын жеделдету үшін қажет), сату бөліміндегі тауарлардың көлемінің жеткіліктілігі, қоймадағы және сатып алушыға жөнелтілген тауарлардың сақталуы бақыланады. Босатылу және саты-лу операцияларының есебі сатып алушылар төлемдерінің уақытылы түсуін және сату барысында шығындар пайда болатын өткізу сферасындағы үнемдеу тәртібін қадағалау мақсатын көздейді.
ЖШС Беккер и К сыра өнімдерін тек 1 литр және 5 литрлік көлемде ғана шығарады, яғни ассортименттік саясатты өз деңгейінде жүргізбей отыр. Тұтынушылардың сұранысының негізгі көрсеткіштері бойынша қана-ғаттандыру арқылы өнім ассортиментін ұлғайтып отыр. Бұл кәсіпорынның жүргізген сауалнама нәтижесі тұтынушылардың көпшілігінің 0,5-1 литр және 1-1,5 литр көлемдегі өнімге сұранысы жоғары екендігін көрсетті.
Сурет 1 - ЖШС Беккер и К өнімін тұтынушылар нарығын сегменттеу
Өнімді өндіру, босату және сату бойынша дұрыс басқару шешімін қабылдау үшін кәсіпорынның басқару органдары қажетті ақпаратты уақытылы алып отыру қажет. Мысалы, өнім өндіру жөніндегі күнделікті хабар тәуліктік тапсырманың және айлық өндірістік бағдарламаның орындалғанын тұрақты түрде бақылап отыруына және жоспардан ауытқып кеткен жағдайда қажетті шара қолдануға мүмкіндік береді. Қоймадағы өнімнің қалдығы туралы мәлімет кәсіпорынның күнделікті потенциалды мүмкіндігі туралы талдау жасауға мүмкіндік береді. Босатылған өнімнің қалдығы туралы мәлімет өнімнің сатылуын болжау үшін, кәсіпорынның пайдасына оның әсерін болжау үшін, және де осы маңызды көрсеткіштер бойынша жоспардың орындалу жолын болжау үшін қажет [2].
Кәсіпорынның сыртқы есеп беру көрсеткіштерін қалыптастыру көзі ретінде де есеп ақпараты өте маңызды.
Есеп ақпаратын алуды ұйымдастырушы және оның қалыптасу тәртібін орындаушы кәсіпорын бухгалтериясы болып табылады. Оның өнімді шығару, босату және сатуды бақылау бойынша негізгі міндеттері келесілер:
oo өнім қозғалысын уақытылы құжатты толтыруын қамтамасыз ету - оның қоймаға түсуі (өндірістен шығуы) және сатып алушыларға жөнелтуі;
oo материалды-жауапты тұлғамен өнімді толық және уақытылы қабыл-дануын және оның сақталуын, сонымен қатар бекітілген нормативтерге оның запастарының сай болуын бақылау;
oo келісім-шарттарды орындаудың нақты тәртібін, сатып алушыларға өнімді жөнелтудің, өнімнің сапасы мен ассортименті, оның босатылу мерзімін ұйымдастыру. (Осы оперативті есепті жүргізуді негізінен сату бөліміне жүктейді);
oo өнімді сатып алушылардан төлемнің уақытында түсуін бақылау және төлем құжаттарын толтыру;
oo ағымдағы есеп тіркемелерінде және бухгалтерлік шот жүйелерінде өнімді өндіру, босату және сату операцияларын жазу;
oo өнімді сатумен байланысты өндірістік шығындарды белгілеу және олардың шамасы мен құрамын бақыла
oo өнімді сату жоспарын орындауды бақылау;
oo кәсіпорынның сыртқы есеп беру көрсеткіштерін дайындау немесе олар-ды есептеу ақпараттары.
1.2 Дайын өнімдерді жөнелту және сату
Кәсіпорындағы өндірілген өнім дайын болуына байланысты өткізілуге және сатуға дайындалады. Дайын өнімді сатып-өткізу бойынша іс-шаралар атқарылуы тиіс.
Ондай іс-шараларға алдын ала тапсырыс алу немесе тұтынушылардың сұранысын ескере отырып, сатып-өткізу бойынша келісім-шарт жасау немесе мәмілеге келу болып табылады.
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілерге сатып-өткізу үшін дайын өнімнің талаптары келісім негізінде орындалуы тиіс.
Сату үшін арналған дайын өнім - тауар болып табылады. Тауардың мен-шік қүқығын сатып алушыға берген жағдайда, мәміле бойынша нақты немесе күтілетін шығындарды бағалау жоғары дэрежедегі анықтықпен жүзеге асқан кезде, тауарды сатудан түскен табыс танылады.
Сатушыдан сатып алушыға тауарға меншік құқығы тауарды берген тура-лы фактіні дәлелдейтін кұжатты толтырған кезде өтеді. Қазақстан Республика-сының Азаматтық Кодексінің 239-бабына сәйкес, тауарды тапсыру, оны тұты-нушыға берген кезде, көліктік ұйым немесе байланыс органдарына тапсыруды айтамыз. Тауарды тапсырумен бірге кономасент немесе жіберу (тиеу) фактісін дәлелдейтін басқа да құжат та берілуі тиіс.
Егер сатушы өзінің меншік иесі ретінде тауарға деген құқы мен міндеттемелерін сақтайтын болса, онда мәміле сату болып табылмайды және табыс есептелмейді [3].
Сатып алушыға меншік құқығы мынадай жағдайларда берілмейді:
oo кепілмен (гарантия) қамтамасыз етілмеген мәміле шарттарын қанағат-сыз орындалуына байланысты, субъект міндеттемелерді сақтайды (тауарды қалыпты жұмысы барысында кепіл мерзімі ішінде жарамсыз болып қалды және ауыстырылуы керек, мысалы, тоңазытқыш, кір жуу машина бір жыл кепіл мерзімі бола түрса да, бір ай көлемінде жарамсыз болып қалды);
oo келісім-шартта көзделген себептерге байланысты сатып алушы тауарды сатып алудан бас тартуға құқы бар және сатушы тауардың қайтарылып беретініне күмән білдіреді (эксперименталды құрал-жабдықтарды сатқанда).
Мәмілеге байланысты нақты және күтілетін шығындарды бағалау жоғары дәрежедегі анықтықпен жүзеге асады, себебі келісім - шартта тауардың құны көрсетіледі және жабдықтаушының станциясына дейінгі тасымалдау шығын-дары бекітілген тарифтер бойынша көліктік ұйымдардың құжатымен растала-ды.
Тауарларды сату барысында мынадай мәмілелер түрі жүргізілуі мүмкін: тауарды жіберу кідіріспен болатын мәміле. Мұндай мәміле түріне сәйкес, сатып алушыға тауар, меншік құқығымен беріледі, бірақ оның жабдықтаушы қоймасынан босатылуы белгілі бір уақытқа тоқталады. Мұндай мәміле бойын-ша табыс, сатып алушыға тауардың меншік құқығын беру моментінде келесідей шарттарды сақтаған кезде танылады: жабдықтаушының тауарды жеткізіп беруі (босатылуы) келісім - шартта көрсетілген мерзімде болу; жабдықтаушыда сатып алушыға жіберуге (босатуға) тауарлар бар, сатылған тауарларды жеткізіп беру құны төленуі тиіс немесе дайын өнімді алғаннан соң төлеуі керек.
Кейінге қалдырылған сату. Кейінге қалдырылған сату - тауарды босату (тиеу), тек сатып алушының жартылай төлем түрінде есеп айырысқан жағдайда ғана жүргізіледі. Мұндай жағдайда сатып алушыға тауар жеткізілгеннен (берілгеннен) кейін ғана табыс танылады. Бірақ, егер тауардың көп бөлігі сатылған жағдайда және оған төлем алдын ала алынған кезде, қоймадағы тауар сатып алушыға жіберілуге (босатылуға) дайын болса, онда табыс танылады.
Жұмыстар мен қызметтерді сату. Егер есепті датаға мәміленің аяқталу стадиясы жоғары дэрежеден анықтықпен анықталса, мәміле барысында және мәмілені аяқтау үшін қажетті шығындар жоғары дәрежедегі анықтықпен бағаланса, онда жұмыс тар мен қызметтерді сатудан түскен табыс танылады.
Мәмілеге қатысатын жақтармен, талап беру күші туралы және жақтардың қызметтерді алу және көрсету әрбір жақтың қүқтарын, компенсация сомасын, төлеудің әдісі мен шарттары бойынша келісімге қол жеткізілгеннен кейін, кэсіпорын жоғары дәрежедегі анықтықпен табысқа бағалау жүргізеді. Басқаша айтқанда, жұмыстарды орындау және қызметтерді көрсету туралы шартта - орындалған жұмыстар мен қызметтерді қабылдау тәртібі және оның құны, төлеу тәртібі нақты көрсетілуі керек [4].
Тауардың құнына кіретін қызметтерге төлем жасау тәртібін қарастыратын болсақ;егер тауар бір жылға немесе одан аз мерзімге немесе одан ұзағырақ кезеңге кепілмен берілетін болса, онда табыстың белгілі бір сомасы кейінге қалдырылады. Оны жөндеу бойынша немесе оны күту үшін қызмет көрсету мерзімі ішінде, сол кезеңнің табысы ретінде танылады. Кейінге қалдырылған сома - бұл осы қызметті көрсетуден алынатын таза табыспен бірге, келісім - шарттың шарттары бойынша күтілетен шығындарды жабатын сома.
Заңдық тұрғысынан сатып алушыларға тиелген өнім, оның төлем талап - тапсырмасын төлегенге дейін, жабдықтаушының меншігінде қала береді. Тиелген (босатылған) тауарлардың есебін 1210 Алынуға тиісті шоттар шотта, Сатылған өнімнің есебі ведомостінде немесе машинограммада жүргізеді.
Бұл ведомосттерді шот - фактуралар, бұйрық - накладнойлар және осылар негізінде жазылған төлем талап - тапсырмалары негізінде толтырады. Шот бойынша төлем туралы белгі кәсіпорынның банктегі есеп айырысу және валю-талық шоттардың банк выпискалары негізінде қойылады.
Төлем талап -тапсырмасы банкке инкассаға беріледі. Инкассо (итальян сөзі)-есеп айырысу тәртібін көрсетеді. Бұл кезде банк төлеушіден қажетті төлемді алу туралы, жабдықтаушының берген тапсырмасын, орындауды өз мойнына алады.
Өнімді сату тәртібінде тиеу, босату, тапсырыс берушілермен жасалған келісім шарт немесе тауар ретінде бөлшек саудада еркін жолмен сату негізінде жүзеге асырылады.
Өнімдерді сату келісім - шарттар негізінде орындалады. Олар жеткізіп беру келісім - шарты, консигнация келісім - шарты, комиссия келісім - шарты және тағы басқа шарттар.
Дайын өнімдерді жеткізу келісім - шарттарында өнімнің атауын, санын, ассортиментін және жеткізілетін өнімнің сапасын (маркасы, түрі, профилі және т.б. бойынша), бағаларын, жеңілдіктерін, үстемелерін, есеп айырысу тәртібін, сатып алушы мен жабдықтаушының пошталық және төлем реквизиттерін және қажет жағдайда басқа да шарттарды көрсетуге мүмкін. Келісім - шарттар тұтынушы - кәсіпорындармен, делдалдық ұйымдармен (жабдықтаушы - өткізу-ші, көтерме және бөлшек сауда және тағы басқа), әдетте ұзақ уақытқа жасалады.
Жалпы қолданылып жүрген тәжірибе бойынша жеткізіп беру шарты әдетте мынадай реквизиттерді қамтиды: келісім - шарт атауы, келісетін жақтар-дың белгілері, келісім - шарт пәнінің сипаттамасы, төлем шарты мен бағалар, міндеттемелердің орындалу мерзімі және келісім - шарттан біржақты бас тарту мүмкіндігі, оралу, тасымалдау, сақтандыру шарттары, меншік құқығына өту принциптері жеңе алмайтын жағдайлар (форс - мажор), кепілдік, өнім үшін жауапкершілік, келісім - шарт міндеттемелерін орындау кепілі, зияндарды өтеу тәртібі, мәмілені жасаудың жалпы жағдайлары, келісім - шартқа қосымшалар болған жағдайдағы ресми талаптар, арбитраж және ісі сотқа жататындық тура-лы ескертпе, келісім - шарт шарттарынан шығатын келісім [5].
Кейбір жағдайларда, мысалы өнімді экспортқа шығарғанда, жоғарыда аталған шарттардан басқа, келісім - шарттарда өнімге иелену, пайдалану және билік ету кұқығына өтетін моменті және жабдықтаушыдан сатып алушыға (тапсырыс берушіге) жеткізілу кезендегі кездейсоқ жойылу қаупі айтылуы мүм-кін.
Келісілетін жақтар ретінде жеке және заңды тұлғалар да болуы мүмкін. Осы уақытта заңды тұлғалардың атынан жарғы негізінде қызмет жасайтын немесе қоғамдық регистрге енгізілген (мысалы, сауда реестріне) жеке тұлғалар бола алады.
Жеткізіп беру туралы келісімнің заңдылығының алғы шарты жақтардың эрекет істей алатыны болып табылады. Бағаны нақты көрсету немесе сандармен жазып қою керек немесе келісім - шарттан мүлдем алып тастау тиіс. Елден шет жерде жасалатын мәмілелер бойынша, есеп айырысатын валюта түрі ескертіледі, бұл жағдайда валюта курсының өзгеру тэуелдігін көбіне өзіне бір жақ алады. Әдетте, жеткізіп беру мерзімі келісім - шартта көрсетіледі. Егер ол жақ болса немесе келісім-шарттың мақсаты мен мәнінен шығатын болмаса, онда тауарды сатып алушы жеткізіп беруді кез-келген уақытта талап етуге құқы бар.
Өнімді жеткізіп беру келісім-шарттары бойынша міндеттемелерді орындамау, кәсіпкерлік этиканың және келісім тәртібінің бұзылуы болып табы-лады және оынң салдары ретінде жабдықтаушы кәсіпорын мүліктік жауапкер-шілікті тартады. Оның қаржылық жағдайы нашарлайды, имиджі және бэсеке-лестікке төтеп беру қабілеті кенеттен төмендейді.
Бухгалтерлік маркетинг (өткізу) бөлімімен бірге, ұйымның өнімді сату, жеткізіп беру келісім-шарттарының жағдайларының барлығын орындау мақсатында, сатып алушының шоттарды толық және уақытылы төлегеніне ба-қылау жасап отыруға арналған.
Қала ішінде жеткізіп беру шарты бойынша, міндеттемелердің орындалу уакыты болып қабылдау-тапсыру актісінің немесе өнімді алу туралы қолхаттың жазылу датасы болып табылады, ал өнімдерді басқа қалаларға тиеген уақытта - олардың көліктік ұйымдарға немесе байланыс органдарына (пошта бөліміне) тапсырған күні болып табылады.
Тиелген өнімдердің оперативті есебін өткізу бөлімі арнайы карточкаларда, журналдарда немесе кітаптарда жүргізіледі. ЭЕМ пайдаланылса, күнделікті тиелген өнім туралы машинограмма жасалады.
Тиелген өнімнің қүжатталуы. Босатылған өнімге накладной немесе басқа құжат (жіберу туралы хабарлама, қағаз, босатуға бұйрық және тағы сол сияқты) жазылады. Онда өнімнің атауы, номенклатуралық номері, сұрып, мөлшер, орамалардың, бүйымдардың саны, алушының аты-жөні мен мекен-жайы көрсе-тіледі. Нақты жібері (босату) туралы құжаттар негізінде бірнеше дана етіп, төлем тапсырмасын (төлем тапсырма-шот) толтырылады. Оның бірі, сатып алушы төлеу үшін көліктік құжаттармен жіберіледі (беріледі), ал басқасы банкке инкассаға тапсырған уақытта құжаттармен бірге өткізіледі. Егер жеткі-зіп беру келісім-шарты бойынша, өнім үшін алдын-ала төлем көзделген болса, онда сатып алушы төлем тапсырмасы арқылы жабдықтаушыға тиісті соманы аударады [5]
Есеп айырысу құжаттарында жабдықтаушының және сатып алушының атауын, мекен-жайын, оларға қызмет көрсететін банктердегі шоттардың нөмірін, жеткізіп беру келісім-шартының нөмірін, жөнелту түрін, көліктік
ұйымның түбіртегінің нөмірін, төлем сомасын көрсетеді. Төлем сомасына
келісілген баға бойынша өнім құнынан басқа, қосымша төленетін ыдыс және
орама кұны, сонымен қатар егер сатып алушы төленетін жағдайда, көліктік
шығындар жатады. Қала ішіндегі сатып алушыларға өнім, әдетте автомобиль
көліктерімен жеткізіледі.
Басқа қалалар тұтынушыларына өнім, жабдықтаушыға және сатып алушыға ең үнемді көлік түрімен жеткізеді (теміржол, су жолы, автомобиль немесе әуе жолы).
Жеткізіп беру шартында қалай көрсетілгендігіне қарай, көліктік шығын-дарды жабдықтаушы немесе сатып алушы төлейді.
Егер дайын өнімдерді автокөлікпен шығарған кезде, онда оны тиеу жабдықтаушының күшімен және қаражатымен немесе оның қаржысы есебіне жүргізіледі, ал сатып алушының қоймасында жүкті түсіру - сатып алушының күшімен және қаражатымен немесе оның қаржысы есебінен жүргізіледі. Егер жеткізіп беру келісім-шартымен ыдыстың құны өнім құнының үстінен төленетін болса, онда ыдыстың құны төлеу сомасына енеді.
Өнімдерді орап, түю шығындары, әдетте өндірістен тыс шығындар (коммерциялық шығындар) қатарына жатады. Егер дайын өнім сақталған жерінен яғни, жабдықтаушыныңқоймасынан босатылатын болса, онда алушы міндетті түрде жүкті алу кұқы үшін сенімхатты көрсетуі керек. Әдетте, кәсіпорын территориясынан дайын өнімді шығару үшін рұқсат қағаздар жазылады. Әр күннің аяғында жіберілген өнімге рұқсат қағаздар мен сенімхат-тар сәйкес құжаттармен бірге бухгалтерияға өткізіледі.
Тиелген (босатылған) өнімдер үшін төлемнің есеп айырысу құжаттары максималды толық және оперативті болу керек, өйткені сатып алушыдан түсетін төлімнің уақытында болуы және тиелген тауарларға ссуданың төленуі байланысты. Көп жағдайда, өнімді кэсіпорын территориясынан шығарған кез-ден бастап, сатып алушылар мен тапсырыс берушілер оны төлегенге дейін, өкім тиелген болып саналады [6].
3.3 Кәсіпорынның технико - экономикалық сипаты және есеп саясаты
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны Қазақстан Республикасы заңнамасы бойынша заңды тұлға болып табылады.
Қоғамның толық атауы мемлекеттік тілде: РПК Бектау ЖШС РПК Бектау ЖШС 25 ақпанда 1997 жылы Алматы қаласының Қазақстан Республикасының Әділет министрлігіне қарасты юстиция басқармасында мемлекеттік тіркеу туралы куәлігі №2263-1900-ЖШС, тіркелуі бойынша құрылды.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызметінің негізгі мақсаты:
oo ұн тартатын өндіріс;
oo ет және шұжық өнімдерін өндіру;
oo сауда саттық, импорт-экспорт операцияларын жүзеге асыру;
oo сыртқы экономикалық қызмет;
oo ХТТ, тағам өнімдерін өндіру және сату;
oo делдалдық, коммисиондық сауда, тауарларды сақтау таратудан қызмет;
oo маркетингтік және жарнамалық қызмет;
oo шет елдерде демалыс орындарын ұйымдастыру және пайдалану;
oo шаруашылық қызмет және басқару салалар бойынша кеңес беру;
oo ҚР заңына қарсы келмейтін өндірістік, коммерциялық және басқа да қызмет түрлері болып табылады.
Ең негізгі басты бағыты осы БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызмет көрсету және оны тұтынушыларға ұсыну болып табылады. Көрсетілетін қызмет және сатылған тауар айналымы арқылы тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру арқылы кіріс табу болып табылады. Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасымен тыйым салынбаған кез келген түрлерін атқару. Лицензия алынуы керек қызмет түрін атқару үшін БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыныҚазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртіпте лицензия алу міндетті.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны орналасқан жері: 050016, Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы Розыбакиев көшесі 95 үй. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызмет атқару мерзімі оның Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органында мемлекеттік тіркеуден өткен кезінен бастап есептеледі және уақыт бойынша шектелмеген.
ЖШС негізгі тұтынушылары деңгейі орташадан жоғары жеке және заңды тұлғалар болып табылмайды.
ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны алдына қойған негізгі міндеті: максималды табыс алу, ол үшін кәсіпорын өзінің сату және өткізу жұмыстарын ұлғайтады және қызмет көрсету сервисін жетілдіреді, содан оның қаржылық жағдайы бір қалыпты тұр [6].
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны заңды мәртебесі:
1) Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінің органдарымен
мемлекеттік кезінен бастап заңды тұлғаның құқықтарын иеленеді. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны өз қызметін Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне, Қазақстан Республикасының 22.04.1998 ж. Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілікті БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны ҚР Заңына және БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғысына сәйкес атқарады.
2) Жұмысшылар мен қызметкерлердің жылдық орташа саны 25 адам болатын немесе бір жылғы активтерінің жалпы құны айлық есеп көрсеткішінің жиырма бес мың есесінен кем болатын бизнестің субъектісі болып табылады.
3) Өз жарғысымен және қатысушылардың жалпы жиналысының шешімдерінің Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасының шегінде құқықтарға ие, қызметін атқару үшін қажетті рәміздері (банктік шоттары, соның ішінде валюталық шоттары, мөрі, мөртаңбалары, бланктері, таура белгілері, т.б.) бар.
4) Коммерциялық ұйым болып табылады, қызметінің мақсаттарына жету үшін өз атынан мәмілелер жасауға, мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтарды иеленуге, міндеттерді қабылдауға, соттарда арыз беруші ретінде әрекет етуге құқылы.
5) Қазақстан республикасынң аумағында және одан тыс жерелерде филиалдар мен өкілдіктерді құруға, басқа заңды тұлғалармен бірлестіктерге (одақтарға) кіруге, сондай-ақ басқа заңды тұлғалардың қатысушысы болуға құқылы.
6) Өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес өтеп алынуы мүмкін барлық мүлкімен жауап береді. Мемлекет пен оның органдары БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны міндеттемелері бойынша жауап бермейді, БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны Мемлекеттің міндеттемелері бойынша жауап бермейді. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны өз қатысушыларының оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді және өздерінің енгізген салымдарының құны шегінде БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызметіне байланысты шығындар тәуекелін көтереді.
7) Жарғылық капиталға салымын толық енгізбеген БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушылары әр бір қатысушының енгізілмеген салым бөлігінің құны шегінде оның міндеттемелері бойынша ортақ жауапкертшілік көтереді.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушыларының құқықтары мен міндеттері:
1) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман
кәсіпорыны жарғысымен, құрылтай шартымен және Қазақстан Рсепубликасының заңнамасымен белгіленген тәртіпте ЖШС істерін басқаруға қатысуға,
2) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман
кәсіпорыны басқарушы органдарын сайлауға, тағайындауға, кері шақырып алуға және сайлануға;
3) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман
кәсіпорыны Резиденциясы филиалы қызметі туралы ақпарат алуға, бухгал-терлік және басқа құжатнамамаен танысуға;
4) Кәсіпорын қатысушыларының Жалпы жиналысының құзыретіне сәйкес
оған жарғымен және Қазақстан Республикасының заңнамасымен
қарастырылған тәртіпте БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызмет мәселелері жөнінде ұсыныстар жасауға;
5) Қазақстан Республикасының заңнамасына және қатысушыларының
Жалпы жиналысының шешіміне сәйкес БЕККЕР и К ЖШС формасындағы
бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталындағы үлесіне сәйкес БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызметінен кіріс алуға;
6) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман
кәсіпорыны жарғылық капиталындағы өзіне тиесілі үлесті (үлесінің бір бөлігін) сатуға немесе басқаша шеттетуге (соның ішінде кепілге алуға);
7) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман
кәсіпорыны тараған жағдайда несие берушілермен есеп айырысқаннан кейін
қалған мүліктің құнын немесе барлық қатысушыларының келісімі бойынша осы мүліктің бірбөліні заттай алуға;
8) Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған тәртіпте
үлесін шеттету арқылы ЖШС қатысуын тоқтатуға.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушылары міндетті:
1) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны құрылтай шартымен және жарғымен қарастырылған тәртіпте, мөлшерлерде және мерзімдерде Серіктесстіктің жарғылық капиталына салымдар енгізуге;
2) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпо-рыны құрылтай құжаттарының талаптарын сақтауға;
3) Құрылтайшартының талаптары мен БЕККЕР и К ЖШС форма-сындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жоғарғы басқару органдарының шешімдерін орындауға;
4) Жарғысымен және құрылтай шартымен белгіленген тәртіпте ЖШС қызметне қатысуға, оның ішінде БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны коммерциялық жобаларын жүзеге асыру шегінде өзіне қабылдаған міндеттемелерді орындауға;
5) Коммерциялық құпия деп жарияланған мәліметтерді таратпауға;
6) Шығын әкелуі ықтимал қызметтен бас тартуға [7].
ЖШС қатысушылары Қазақстан Рсепубликасынң заңнамасымен, құрылтай құжаттырмен және қатысушылардың Жалпы жиналысының шешім-дерімен қарастырылған басқа да құқықтарға ие болып, міндеттерді көтеруі мүмкін.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны мүлкі құрылтайшылардың (қатысушылардың) енгізген алғашқы салымдары-ның, қосымша жарналардың, филиалдың кәсіпкерлік және шаруашылық қызметтен алынған кірістердің есебінен, сондай-ақ Қазақстан республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған басқа көздерден құралады. Негізгі қорлардан, айналымдағы қаражаттардан, басқа да құндылықтардын құралған мүлкіне Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған тәртіпте иелік ету, пайдалану және өкімдік ету құқығын жүзеге асырады. Серіктесітктің мүлкі оның жеке басында есепке алынады.
Жарғылық капиталы. ЖШС мемлекеттік тіркелуі кезінде жарғылық капитал толығымен құралады. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталы барлық қатысушылардың қосымша пропорционал салымдар енгізу арқылы, жеке меншік қаражат-тарының есебінен, барлық қалған қатысушылардың келісімі болған жағдайда бір немесе бірнеше қатысушының қосымша салым енгізу арқылы, БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны құрамын жаңа қатысушыларды қабылдау арқылы ұлғайтылады. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталы қатысушыларының салымдарының мөлшерін пропорционал азайту арқылы немесе жекелеген қатысушылардың үлестерін толығымен немесе бір бөлігін өтеу арқылы азайтылады.
Қатысушылардың Жалпы жинадлысы жарғылық капиталды азайту туралы шешім қабылдаған күннен бастап екі ай ішінде БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталының азайғандығы туралы хабарламаны барлық несие берушілеріне жіберуге немесе БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны туралы мәліметтер жарияланатын ресми басылымда сәйкес хабарландыру беруге міндетті. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталы мемлекеттік тіркелген кездегі заңнамамен белгіленген ең аз мөлшерден төмен азайтуға жол берілмейді. Серіктестік қатысушыларының жарғылық капиталдағы үлестері және мүлік құнындағы сәйкес үлестері (мүліктегі үлесі) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталындағы салымдарына пропорционал болады және бүтіннің бір бөлігі немесе пайыз түрінде беріледі. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушысы мүлкіндегі үлесін немесе оның бір бөлігін БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыныбасқа қатысушыларына немесе үшінші тұлғаларға сатуға немес басқа жолмен беруге құқылы. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушысы өз үлесін ЖШС бас қатысушылардың алдындағы міндеттемесінің қамтамасыз етілуі ретінде кепілге салу құқылы. Осындай мәмілелерді жасау үшін кәсіпорын немесе басқа қатысушылардың келісімі талап етілмейді. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушылары үшінші тұлғалар алдындағы қоладныстағы заңнамамен қарастырылған тәртіпте қатысушының үлесін немесе оның бір бөлігін артықшылықпен сатып алу құқығын пайдаланылады.
Беккер и К компаниясы келесі құрал-жабдықтарды Германиядан жеткізеді:
oo медициналық аспаптар және құрал-жабдықтардың барлық түрі, клиникаға арналған толық құрал-жабдықтар, тіспротезі және емдік құрал-жабдықтар;
oo жинамалы цехтар мен ғимараттар;
oo өнімділігі жылына 1000-нан 200000 гектолитрға дейінгі жинақтық сыра
қайнату зауыты;
oo ет өндіру өнеркәсібі үшін жинақтық құрал-жабдық;
oo жинақтық сойыс цехтары;
oo пісіруге арналған машиналар мен құрал-жабдықтар.
Сондықтан кәсіпорынның шетелдермен байланысы нығайтылған.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушысының үшінші тұлғалар алдындағы міндеттемесінің қаматамасыз етілуі ретінде үлесін (оның бір бөлігін) үшінші тұлғаларға қолданыстағы заңнамаға сәйкес шеттетуіне немесе үлесті (үлестің бір бөлігін) кепілге салуына жол беріледі. Кез келген негіз бойынша үлеске деген құқықты жоғалту қатысушысының шығуына алып келеді. Қолданыстағы занамамен белгіленген тәртіпте үлесті иелену иеленушінің қатысушыларының құрамына кіруін білдіреді.
БЕККЕР и К ЖШС бастапқы құжаттарды және бухгалтерлік есеп тіркелімдерін электрондық тасығыштарда жасау кезінде кәсіпорынның операциялардың басқа қатысушылары үшін, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мұндай талап ету құқығы берілген мемлекеттік органдардың талап етуі бойынша мұндай құжаттардың қағаз тасығыштардағы көшірмелерін әзірлейді.
Сурет 2 - бастапқы құжатқа арналған қосымша реквизиттер
Бастапқы құжаттарда - мәтін бөлігінде де, сандық деректерде де тазартуға және келісілмеген түзетулерге жол берілмейді.
Бастапқы құжаттардағы қателер қате мәтінді немесе сомаларды сызып тастау және сызықтың үстінен дұрыс мәтінді немесе соманы жазу жолымен түзетіледі. Сызып тастау бұрынғы жазу көрініп тұратындай етіп жіңішке сызықпен жүргізіледі. Бастапқы құжаттағы қатені түзету "түзетілді" деген жазумен көрсетілуі және түзету енгізу уақыты көрсетіліп, құжатқа қол қойған тұлғаның қолымен расталуы тиіс [9].
Кассалық және банктік бастапқы құжаттарға түзетулер енгізуге жол бе-рілмейді.
Есеп тіркемелеріндегі жазбалар үшін негіз болатын құжаттар ұйымның бас бухгалтері белгілеген және басшысы бекіткен мерзімдерде бухгалтерлік қызметке тапсырылуы тиіс.
Материалдық жауапты тұлғалар дайын өнім өндіру бойынша құжаттарын тапсыруды тіркеген кезде, екі данада жасалған, тауарлы-материалды құн-дылықтардың кірісі мен шығысы бойынша бастапқы құжаттарды (кіріс және шығыс құжаттары бойынша жеке толтырылған) тапсырады. Материалдық жауап беретін тұлғаның қатысуымен жүргізілген, тапсырылған бастапқы құжаттардың дұрыс рәсімделуі тексерілген соң бухгалтер қызметкердің қолы қойылған тізімдеменің бір данасы материалдық жауапты тұлғаға қайтарылады, екінші данасы бухгалтерлік қызметтің іс-қағазында қалады.
Ақшалар мен материалдық құндылықтардың сақталуы үшін жауапты тұлғалармен толық материалдық жауапкершілік туралы белгіленген тәртіппен жазбаша шарт жасалады.
Бухгалтерлік қызметке ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1 ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ,ЖӨНЕЛТУ ЖӘНЕ САТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
0.1 Дайын өнімдер туралы ұғым және оны өндіру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .7
0.2 Дайын өнімдерді жөнелту және сату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 0
0.3 Кәсіпорынның технико - экономикалық сипаты және есеп саясаты ... ... ... .14
2 КӘСІПОРЫНДА ДАЙЫН ӨНІМДІ ӨНДІРУ, ЖӨНЕЛТУ ЖӘНЕ САТУ ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.1 Беккер и К ұйымында дайын өнімдерді өндіру және оның есебі ... ... ... ...27
2.2 Кәсіпорынның дайын өнімді өндіруде шығындарды есептеу әдісі және өзіндік құнына жатқызылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.3 Кәсіпорындағы дайын өнімдер қозғалысының талдамалы және жинақтамалы есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
3 ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ МЕН САТУДЫҢ ТАЛДАУЫ,ІШКІ АУДИТІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50
3.1 Дайын өнімдерді өндіру мен сатуды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
3.2 Дайын өнімді өндіру мен сатудың ішкі аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..54
3.3 Дайын өнімді өндірудегі қызмсеттің экономикалық маңызын арттырудағы жетілдіру жолдарын жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .63
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...70
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..73
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
КІРІСПЕ
Нарықтық жағдайда шаруашылықтанудың жаңа талаптары мен олардың әріқарай дамуы ұйымның экономикалық жұмысының барлық жүйесінің елеулі қайта ұйымдастырылуын талап етті. Кеңес үкіметі кезеңінде ұзақ жылдар бойы отандық ұйымдардың көпшілігі жоспарлау, бухгалтерлік есеп және экономикалық талдаудан көп тәжірибе жинақтады. Бірақ бұл тәжірибе нарықтық экономика ұстамдарынан едәуір ерекшеленетін, теориялық негіздегі орталықтандырылған жоспарлы экономика жағдайында қалыптасты.
Елбасымыз басқа елдердің бәсекелес өндірістері мен салаларына, сондай-ақ нақ сол халықаралық нарықтарға қатысатын трансұлттық корпорацияларға салыстырмалы талдау жүргізіп, біздің келешегі зор өндірістерді, соның ішінде ішкі нарықты дамыту жөнінде жасалаған іс-қимылдың тиімділігіне баға беріп, олардың экспорттық әлеуетін арттыру мүмкіндігін қарастыру қажеттілігін атап көрсетті.
Сонымен қатар, Қазақстанда халықаралық бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жете алатын, жоғары технологиялық жаңа өндірістерді дамыту қажетігі мен өнеркәсіптік құрылымды өзгертуге қабілетті, әрі ауқымды зор жобалар әзірлеу қажеттілігіне аса назар аударылды.
Бүгінгі нарықтық экономиканың жағдайында бухгалтерлік есепті жүргізу басқару жүйесінің ең маңызды және міндетті шарты болып табылады. Бухгалтерлік есеп өндірістің хал ахуалын, экономикалық жағдайын анықтап негізгі міндеттерді нақты сипаттайтын бірден-бір жүйе. Бүгінгі күні тауарды сатуға байланысты саланы алатын болсақ, ең алдыңғы қатардағы мәселелерге, өндіретін өнім түрлеріне зор мән бере отырып, өндіруге кеткен шығындардың ауқымын неғұрлым азайтып және өзіндік құнын дұрыс әрі дәл анықтау міндетті шарт.
Өндірістік - шаруашылық қызметтің барлық мәселелерін тиісті ақпарат негіздерінде және оларды талдау арқылы, сонымен қатар өндірістік қызмет түрлерін түбегейлі қайта құру арқылы мәселелерді ұйымның өзіне шешуге тура келді. Бірақ, ұйымдық нысандар тұрғысынан кәсіпорындар ішінде бұрынғыдай жоспарлау сақталып қана қоймай, тіпті оның мәні күшейе түсті, бухгалтерлік есеп, сонымен бірге өндірістік-қаржылық қызметті жан-жақты экономикалық талдау да жалғастырылды. Бірақ, олар көпшілік жағдайда айдың соңында жүргізілгендіктен, оның тиімділігі онша жоғары дәрежеде болмады.
Дегенмен де, түбегейлі өзгерістер, ең алдымен бұрынғы жоспарлау, есеп, бақылау және талдау әдістемесінде басқару үшін экономикалық ақпаратты қалыптастыру мен пайдалану жүйесінде қажет болды. Қазіргі жағдайда өндіріс шығындары мен қаржылық нәтижелер туралы ақпараттарды қалыптастырудың, оларды басқарудың жаңа жолдарын құру, жедел талдау үшін алынатын мәліметтердің жеделдігі мен құндылығын арттырудың дәстүрлі емес жүйесін құру - қазіргі шаруашылық қызметтің бухгалтерлік есебі мен бақылауының және талдаудың өзекті мәселелерінің бірі болып табылады [1].
Экономикасы жоғары дамыған елдерде нарық жағдайындағы ұйымның оңтайлы экономикалық жұмысын ұйымдастырудың мол тәжірибесі жинақталған, мұны отандық кәсіпорындардың есеп тәжірибесінде пайдалану өте қажет.
Басқарушылық есеп шаруашылық қызметтерінің нәтижелері бойынша басқарылатын әрбір объектінің есептік жүйесі, жопарлауы, бақылауы мен шығындары туралы мәліметтерді талдауы болып көрінуі, соның негізінде ұзақ және қысқа мерзімді уақытқа ұйымның қызметін оңтайландыру мақсатында әртүрлі тиімді басқарушылық шешімдерін жедел қабылдау үшін ақпараттың негізі болып саналады. Себебі бұрын бухгалтерлік қызмет ешқашан жедел және стратегиялық жоспарлау мен бюджеттендіру, жабдықтау, өндіріс пен өнімді өткізуді басқару үшін ақпараттарды дайындаумен айналыспаған. Бірақ, соңғы кезде экономикалық ақпаратты қалыптастырудың компьютерлік жүйесі көп жылдар бойы өндірістік - шаруашылық қызметті жоспарлау, болжау, есепке алу және талдау арасындағы көбіне шартты түрде болатын кедергілерді жойып жіберді.
Қазіргі таңда ет және шұжық өнімдері өнеркәсібінің тұрақты дамуына және осы саладағы өнімдердің сапалылығы мен сұранысқа ие болуына саладағы өндірістің тиімділігіне ұйымдық-технологиялық жетістіктермен қатар, өндіріс шығындарының басқарушылық есебі мен бақылауы және жедел талдауының алатын орны өте айрықша, себебі өндірілген өнім халық сұраны-сына ие болуы жоғарылап, кәсіпорын қызметін табыстылыққа апарады.
Яғни, кәсіпорын қызметін қалыпты ұстап, табысты қызмет көрсетуде дайын өнім есебін дұрыс және ұтымды ұйымдастыруды қарастыру және жетілдіру өзектіболып табылады.
Демек, ол үшін мына қағидаларды ұстану керек:
oo дайын өнімнің бірыңғай номенклатурасы мен жоспарлы есеп айырысу бағасын белгілеу;
oo өзіндік құнын анықтау жолдарын жетілдіру;
oo құжат айналымының дәл жүйесін белгілеу және дайын өнімді есепке алу мен есептен шығару операцияларының тәртібін сақтау;
oo бірыңғайланған алғашқы есеп құжаттары нысандарының түрлерін белгілеу, компьютерлендіру және олармен ұйымның барлық бөлімін қамтама-сыз ету;
oo өндірістегі ішкі бақылауды күшейту;
oo жаңа технологиялық құралдарды пайдалану мақсатында есептеу тәсіл-дерін анықтау.
Сонымен қатар дайын өнімді алдағы уақыттарда пайдалану үшін босату мөлшерін және басқа тұлғаларға, қоймаға сақтауға берілетін мөлшерін белгілеп, айналым жолдарын жетілдіріп отыру керек.
Белгіленген тәртіп бойынша дайын өнімнің қалдығын жаппай түгендеу, бақылау арқылы тексеріп және олардың нәтижесін дер кезінде есепке алып отыру қажет.
Осы аталған міндеттерді орындау үшін зерттеу объектісі болып табылатын Беккер и К Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ет өңдеу және шұжық өндіру технологиялық ерекшеліктеріне қарай жабдықтау-дайындау қызметіндегі, сонымен қатар өндірістік және коммерциялық-сату қызметтеріндегі дайын өнім есепбінің ұйымдастырылу жолдарын, шығындар мен пайданың өзара байланысын, шығындарды төмендету жолдарын қарастыру, жұмсалған шығындарға ішкі бақылау мен жедел талдау ұйымдас-тыруды жетілдіру өзекті мәселелер болып саналады.
Дипломдық жұмыста зерттеудің мақсаты - нарықтық қатынастар жағдайында дайын өнім өндірудегі жүргізілетін бухгалтерлік есеп және оның аудиттеу жолдарын қарастыру мақсатында ет-шұжық өнімдерін өндіретін кәсіпорынның өндірістік қызметінің есебін ұйымдастыру және оған жүргізілген аудит әдістемесін жетілдіру болып саналады.
Осы аталған мақсатқа қол жеткізу үшін зерттеу барысында мына төмен-дегі міндеттер алға қойылды:
- дайын өнімге түсінік және оның кәсіпорын қызметіндегіэкономикалық мәні мен маңызын анықтау;
- дайын өнімді өндіру, жөнелту және сатудың теориялық негізінетоқталу;
- ет-шұжық өндірісінің ұйымдық және технологиялық сипатына
байланысты басқарушылық есепті ұйымдастырудың ерекшеліктерін және оның өндірістік қызметтегі рөлін анықтау;
- шұжық өнімдерін өндіретін кәсіпорындардың өндірістік
қызметіндегі Шығын-өндіріс-пайданың өзара байланысын талдаудың нәтижесінде әдістемелік ұсыныстар жасау;
- шұжық өнімдері өндірісінде ішкі шаруашылық бақылау мен жедел
талдау ұйымдастырудың теориясы мен тәжірибесін зерттеп, оларды жетілдіру бойынша ұсыныстар беру.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: дипломдық жұмысымның бірінші бөлімінде дайын өнімдерді өндіру,жөнелту және сатудың теориялық негізде-рі,екінші бөлімінде дайын өнімді өндіру ,жөнелту және сату есебінің ұйымдас-тырылуы,ал үшінші бөлімінде дайын өнімдерді өндіру мен сатудың тал-дауы,ішкі аудиті және оны жетілдіру жолдары қарастырылған.
Дипломдық жұмысым 73 беттен,кіріспеден,үш негізгі бөлімнен, қоры-тындыдан,пайдаланған әдебиеттен, қосымшалардан 9 кестеден 6 суреттен құралған [1].
1 ДАЙЫН ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ,ЖӨНЕЛТУ ЖӘНЕ САТУДЫҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
3.1 Дайын өнімдер туралы ұғым және оны өндіру
Дайын өнім - негізгі және қосалқы цехтарының сатуға арналған өнімі. Дайын өнімнің өндірісте жасалғаны, оның біртұтастығы, стандатрпен немесе техникалық шарттарға сәйкестігі, техникалық бақылау (сынау) қызметінен өткендігі, паспорты, сертификаты (яғни сапасы) және басқадай құжаттармен куәландырғаны, қоймаға тапсырылғаны, тапсырыс берушілердің қабылдап алғаны және басқа жайлары - міндетті түрде актімен рәсіиделеді.
Дайын өнімді есептеу үшін 1320 Дайын өнім деп аталатын активті инвентарлық (мүліктік) шот пайдаланылады. Дайын өнім кәсіпорынның айналым қаражатының құрамына кіреді және ол қаржылық есеп беруде нақты өзіндік құны бойынша көрініс табады.
Дайын өнімнің нақты өзіндік құны есептік кезең (ай) аяқталғаннан кейін ғана анықталады. Ағымдағы есептік кезеңде өнім тұрақты түрде қозғалыста (шығару, босату, жөнелту, сату) болады, сондықтан өнім ағымдағы есеп үшін есептік бағасы бойынша шартты түрде бағаланады, ол үшін (есептік бағасы үшін) дайын өнімнің өткен айдағы нақты өзіндік құны, тіркелген бағасы пайдаланылуы мүмкін [2].
Есептік кезеңнің соңында ауытқудың пайызы мен сомасымен есептеу жолымен шығарылып, оның есептік бағасы нақты өзіндік құнына дейін жеткі-зеді.
Дайын өнімнің бухгалтерлік есебінің және оны сатудың негізгі міндеті болып:
oo өніммен болатын барлық операцияларды есепте көрсету және уақытын-да құжаттау, өнімді өндіру, сақтау, жылжу жоспарының орындалуын бақылау;
oo босатылған тауарларды есептеу және босатылған тауарларды сатып алушылармен уақытында есептесуі;
oo сату мақсатында дайын өнімдердің нормативтен жоғары қорын анықтау және басқалары табылады.
Тауар өнімінің құрамына:
1) Дайын бұйым (өнім), толық өңделген, бекітілген техникалық жағдай-лар мен стандарттарға сәйкес, кәсіпорынның техникалық бақылауымен қабылданып, қоймаға тапсырылған немесе осы өнімге белгіленген қабылдау тәртібіне сай тапсырыс берушімен қабылданған;
2) Жартылай фабрикаттар, сатуға арналған және сатылған;
3) Өнеркәсіптік сипаттағы жұмыс, шетте жасалған құралдар кіреді.
Өндірістік кәсіпорындарда және бірлестіктерде (комбинаттарда) жасалатын өндірістік процестің маңызды материалдық нәтижесі - өнім болып табылады. Оның көлемінің, технико-экономикалық сипатының және тұтыну-шылық қасиетін артуы экономиканың әріқарай дамуын және халық тұрмысы-ның көтерілуін қамтамасыз етеді.
Кәсіпорынның негізгі цехтарымен шығарылған және басқа сатып алушы-ларға, сонымен қатар өзінің өнеркәсіптік шаруашылығына және меншіктік капиталдық құрылысына сатуға арналған дайын бұйымдар өнеркәсіптік өнім құрамының басты элементі болып табылады.
Технологияық процестердің барлық кезеңдерінен өткен бұйымдар дайын өнім болып саналады. Олар барлық тиісті құрал саймандар және бөлшектермен жабдықталған, уәкілетті техникалық бақылау бөлімшесімен тексерілген және қабылданған, бекітілген стандарттарға сай екендігін куәләндыратын сертифи-кат немесе басқа да құжаттармен жабдықталған.
Әдетте, дайын өнім құрамына көрсетілген талаптарға сай болатын бұйым-дар кіргізілуі мүмкін, егер оларға жүкқұжат (накладной) толтырып сату бөлімінің қоймасына тапсырылса. Жүкқұжатта: өнімнің аты, өлшем бірлігі, өнімнің саны, бағасы, соммасы жазылады. Бірақта ережеден тыс жағдайлар да болады.
Кейбір химиялық өнімдерді олардың өндірісі аяқталғасын цехтан тыс жекелеген қоймаларға апармай-ақ, оларды сатып алушыларға босатқанға дейін цех қоймаларында сақтаған дұрыс. Өнімнің басқа да ерекшеліктері болады, осы ерекшеліктеріне байланысты оларды жеке қоймаларға босату мүмкін емес болады. Осындай жағдайларда бұйымдар дайын өнімнің құрамына техникалық бақылау бөлімі және сату бөлімі қабылдаған кезден жазылады.
Екінші жағынан, өнімдерді қоймаға өткізгеннен кейін өнімдерді әр қашан дайын деп есептей бермейді. Мысалы, егер стандарттар немесе техникалық жағдайлар өнімдерді қорапта болу керек деп есептесе, онда олар қорапта болғаннан кейін ғана дайын болып есептеледі, тіпті қораптау цехта емес қоймада болсада [2].
Дайын өнімдерді өнім құрамына қосу үшін оларды цехтан қоймаға босату уақытыда маңызды. Есепті айда дайын өнім құрамына тек осы айдың соңғы күнінде 24 сағатқа дейін босатылған бұйымдар ғана жатады. Егер екінші (немесе үшінші) смена графикке сай жұмысын 24 сағатқа кейін аяқтаса, онда бұйым дайын өнімнің қатарына қосылады оларды келесі күннің таңғы сағат 8-ге дейін қоймаға тапсырса.
Бұл мерзімдер басқа жағадайларға да қатысты, көрсетілген мерзімдерде өнімдерді қораптаса немесе сатып алушыларға босатқанда дайын өнім құрамы-на жатқызылады.
Өнеркәсіптік өнім құрамының екінші элементі жартылай фабрикаттар жә-не сатып алушыларға, өзіндік өнеркәсіптік шаруашылығына немесе меншіктік капиталдық құрылыс үшін босатылған өнеркәсіптік типтегі көмекші және қосалқы цехтардың (өндіріс) өнімдері болып табылады. Олар дайын өнім қатарына босатылған сәттен уақытына қарамастан қосыла береді.
Өнеркәсіптің кейбір салаларында дайын өнімнің құрамына осы кәсіпо-рынның басқа негізгі цехтарында әрі қарай өңделуіне (қайта өнделуіне) арнал-ған өзіндік өндірістің жартылай фабрикаттары да жатады. Тоқыма өнеркәсі-біндегі кәсіпорындарында жуылған жүн осы болып табылады, ол кейіннен жіп өндіруге қолданады, осы жіптен ақырғы өнім болып табылатын дайын мата жасалады.
Өнеркәсіптік өнім құрамының үшінші элементі - бұл өнеркәсіптік сипат-тағы жұмыс.
Өнім есебі және оны сату өнімді өндіру және өткізуді басқару үшін қажет мәліметтерді уақытылы алуды қамтамасыз ететін мақсатты процесс.
Бұл есептің мақсаты сатып алушыларына қатысты кәсіпорын өзінің келісім-шарт міндеттемелерін және өнім өндірудің өндірістік бағдарламасын орындауды бақылау болып табылады. Сонымен қатар, есептің көмегімен кәсіпорынның қоймасындағы өнімдердің қолда бары, оның қабылданған қор нормасына сәйкестігі (құралдардың айналымын жеделдету үшін қажет), сату бөліміндегі тауарлардың көлемінің жеткіліктілігі, қоймадағы және сатып алушыға жөнелтілген тауарлардың сақталуы бақыланады. Босатылу және саты-лу операцияларының есебі сатып алушылар төлемдерінің уақытылы түсуін және сату барысында шығындар пайда болатын өткізу сферасындағы үнемдеу тәртібін қадағалау мақсатын көздейді.
ЖШС Беккер и К сыра өнімдерін тек 1 литр және 5 литрлік көлемде ғана шығарады, яғни ассортименттік саясатты өз деңгейінде жүргізбей отыр. Тұтынушылардың сұранысының негізгі көрсеткіштері бойынша қана-ғаттандыру арқылы өнім ассортиментін ұлғайтып отыр. Бұл кәсіпорынның жүргізген сауалнама нәтижесі тұтынушылардың көпшілігінің 0,5-1 литр және 1-1,5 литр көлемдегі өнімге сұранысы жоғары екендігін көрсетті.
Сурет 1 - ЖШС Беккер и К өнімін тұтынушылар нарығын сегменттеу
Өнімді өндіру, босату және сату бойынша дұрыс басқару шешімін қабылдау үшін кәсіпорынның басқару органдары қажетті ақпаратты уақытылы алып отыру қажет. Мысалы, өнім өндіру жөніндегі күнделікті хабар тәуліктік тапсырманың және айлық өндірістік бағдарламаның орындалғанын тұрақты түрде бақылап отыруына және жоспардан ауытқып кеткен жағдайда қажетті шара қолдануға мүмкіндік береді. Қоймадағы өнімнің қалдығы туралы мәлімет кәсіпорынның күнделікті потенциалды мүмкіндігі туралы талдау жасауға мүмкіндік береді. Босатылған өнімнің қалдығы туралы мәлімет өнімнің сатылуын болжау үшін, кәсіпорынның пайдасына оның әсерін болжау үшін, және де осы маңызды көрсеткіштер бойынша жоспардың орындалу жолын болжау үшін қажет [2].
Кәсіпорынның сыртқы есеп беру көрсеткіштерін қалыптастыру көзі ретінде де есеп ақпараты өте маңызды.
Есеп ақпаратын алуды ұйымдастырушы және оның қалыптасу тәртібін орындаушы кәсіпорын бухгалтериясы болып табылады. Оның өнімді шығару, босату және сатуды бақылау бойынша негізгі міндеттері келесілер:
oo өнім қозғалысын уақытылы құжатты толтыруын қамтамасыз ету - оның қоймаға түсуі (өндірістен шығуы) және сатып алушыларға жөнелтуі;
oo материалды-жауапты тұлғамен өнімді толық және уақытылы қабыл-дануын және оның сақталуын, сонымен қатар бекітілген нормативтерге оның запастарының сай болуын бақылау;
oo келісім-шарттарды орындаудың нақты тәртібін, сатып алушыларға өнімді жөнелтудің, өнімнің сапасы мен ассортименті, оның босатылу мерзімін ұйымдастыру. (Осы оперативті есепті жүргізуді негізінен сату бөліміне жүктейді);
oo өнімді сатып алушылардан төлемнің уақытында түсуін бақылау және төлем құжаттарын толтыру;
oo ағымдағы есеп тіркемелерінде және бухгалтерлік шот жүйелерінде өнімді өндіру, босату және сату операцияларын жазу;
oo өнімді сатумен байланысты өндірістік шығындарды белгілеу және олардың шамасы мен құрамын бақыла
oo өнімді сату жоспарын орындауды бақылау;
oo кәсіпорынның сыртқы есеп беру көрсеткіштерін дайындау немесе олар-ды есептеу ақпараттары.
1.2 Дайын өнімдерді жөнелту және сату
Кәсіпорындағы өндірілген өнім дайын болуына байланысты өткізілуге және сатуға дайындалады. Дайын өнімді сатып-өткізу бойынша іс-шаралар атқарылуы тиіс.
Ондай іс-шараларға алдын ала тапсырыс алу немесе тұтынушылардың сұранысын ескере отырып, сатып-өткізу бойынша келісім-шарт жасау немесе мәмілеге келу болып табылады.
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілерге сатып-өткізу үшін дайын өнімнің талаптары келісім негізінде орындалуы тиіс.
Сату үшін арналған дайын өнім - тауар болып табылады. Тауардың мен-шік қүқығын сатып алушыға берген жағдайда, мәміле бойынша нақты немесе күтілетін шығындарды бағалау жоғары дэрежедегі анықтықпен жүзеге асқан кезде, тауарды сатудан түскен табыс танылады.
Сатушыдан сатып алушыға тауарға меншік құқығы тауарды берген тура-лы фактіні дәлелдейтін кұжатты толтырған кезде өтеді. Қазақстан Республика-сының Азаматтық Кодексінің 239-бабына сәйкес, тауарды тапсыру, оны тұты-нушыға берген кезде, көліктік ұйым немесе байланыс органдарына тапсыруды айтамыз. Тауарды тапсырумен бірге кономасент немесе жіберу (тиеу) фактісін дәлелдейтін басқа да құжат та берілуі тиіс.
Егер сатушы өзінің меншік иесі ретінде тауарға деген құқы мен міндеттемелерін сақтайтын болса, онда мәміле сату болып табылмайды және табыс есептелмейді [3].
Сатып алушыға меншік құқығы мынадай жағдайларда берілмейді:
oo кепілмен (гарантия) қамтамасыз етілмеген мәміле шарттарын қанағат-сыз орындалуына байланысты, субъект міндеттемелерді сақтайды (тауарды қалыпты жұмысы барысында кепіл мерзімі ішінде жарамсыз болып қалды және ауыстырылуы керек, мысалы, тоңазытқыш, кір жуу машина бір жыл кепіл мерзімі бола түрса да, бір ай көлемінде жарамсыз болып қалды);
oo келісім-шартта көзделген себептерге байланысты сатып алушы тауарды сатып алудан бас тартуға құқы бар және сатушы тауардың қайтарылып беретініне күмән білдіреді (эксперименталды құрал-жабдықтарды сатқанда).
Мәмілеге байланысты нақты және күтілетін шығындарды бағалау жоғары дәрежедегі анықтықпен жүзеге асады, себебі келісім - шартта тауардың құны көрсетіледі және жабдықтаушының станциясына дейінгі тасымалдау шығын-дары бекітілген тарифтер бойынша көліктік ұйымдардың құжатымен растала-ды.
Тауарларды сату барысында мынадай мәмілелер түрі жүргізілуі мүмкін: тауарды жіберу кідіріспен болатын мәміле. Мұндай мәміле түріне сәйкес, сатып алушыға тауар, меншік құқығымен беріледі, бірақ оның жабдықтаушы қоймасынан босатылуы белгілі бір уақытқа тоқталады. Мұндай мәміле бойын-ша табыс, сатып алушыға тауардың меншік құқығын беру моментінде келесідей шарттарды сақтаған кезде танылады: жабдықтаушының тауарды жеткізіп беруі (босатылуы) келісім - шартта көрсетілген мерзімде болу; жабдықтаушыда сатып алушыға жіберуге (босатуға) тауарлар бар, сатылған тауарларды жеткізіп беру құны төленуі тиіс немесе дайын өнімді алғаннан соң төлеуі керек.
Кейінге қалдырылған сату. Кейінге қалдырылған сату - тауарды босату (тиеу), тек сатып алушының жартылай төлем түрінде есеп айырысқан жағдайда ғана жүргізіледі. Мұндай жағдайда сатып алушыға тауар жеткізілгеннен (берілгеннен) кейін ғана табыс танылады. Бірақ, егер тауардың көп бөлігі сатылған жағдайда және оған төлем алдын ала алынған кезде, қоймадағы тауар сатып алушыға жіберілуге (босатылуға) дайын болса, онда табыс танылады.
Жұмыстар мен қызметтерді сату. Егер есепті датаға мәміленің аяқталу стадиясы жоғары дэрежеден анықтықпен анықталса, мәміле барысында және мәмілені аяқтау үшін қажетті шығындар жоғары дәрежедегі анықтықпен бағаланса, онда жұмыс тар мен қызметтерді сатудан түскен табыс танылады.
Мәмілеге қатысатын жақтармен, талап беру күші туралы және жақтардың қызметтерді алу және көрсету әрбір жақтың қүқтарын, компенсация сомасын, төлеудің әдісі мен шарттары бойынша келісімге қол жеткізілгеннен кейін, кэсіпорын жоғары дәрежедегі анықтықпен табысқа бағалау жүргізеді. Басқаша айтқанда, жұмыстарды орындау және қызметтерді көрсету туралы шартта - орындалған жұмыстар мен қызметтерді қабылдау тәртібі және оның құны, төлеу тәртібі нақты көрсетілуі керек [4].
Тауардың құнына кіретін қызметтерге төлем жасау тәртібін қарастыратын болсақ;егер тауар бір жылға немесе одан аз мерзімге немесе одан ұзағырақ кезеңге кепілмен берілетін болса, онда табыстың белгілі бір сомасы кейінге қалдырылады. Оны жөндеу бойынша немесе оны күту үшін қызмет көрсету мерзімі ішінде, сол кезеңнің табысы ретінде танылады. Кейінге қалдырылған сома - бұл осы қызметті көрсетуден алынатын таза табыспен бірге, келісім - шарттың шарттары бойынша күтілетен шығындарды жабатын сома.
Заңдық тұрғысынан сатып алушыларға тиелген өнім, оның төлем талап - тапсырмасын төлегенге дейін, жабдықтаушының меншігінде қала береді. Тиелген (босатылған) тауарлардың есебін 1210 Алынуға тиісті шоттар шотта, Сатылған өнімнің есебі ведомостінде немесе машинограммада жүргізеді.
Бұл ведомосттерді шот - фактуралар, бұйрық - накладнойлар және осылар негізінде жазылған төлем талап - тапсырмалары негізінде толтырады. Шот бойынша төлем туралы белгі кәсіпорынның банктегі есеп айырысу және валю-талық шоттардың банк выпискалары негізінде қойылады.
Төлем талап -тапсырмасы банкке инкассаға беріледі. Инкассо (итальян сөзі)-есеп айырысу тәртібін көрсетеді. Бұл кезде банк төлеушіден қажетті төлемді алу туралы, жабдықтаушының берген тапсырмасын, орындауды өз мойнына алады.
Өнімді сату тәртібінде тиеу, босату, тапсырыс берушілермен жасалған келісім шарт немесе тауар ретінде бөлшек саудада еркін жолмен сату негізінде жүзеге асырылады.
Өнімдерді сату келісім - шарттар негізінде орындалады. Олар жеткізіп беру келісім - шарты, консигнация келісім - шарты, комиссия келісім - шарты және тағы басқа шарттар.
Дайын өнімдерді жеткізу келісім - шарттарында өнімнің атауын, санын, ассортиментін және жеткізілетін өнімнің сапасын (маркасы, түрі, профилі және т.б. бойынша), бағаларын, жеңілдіктерін, үстемелерін, есеп айырысу тәртібін, сатып алушы мен жабдықтаушының пошталық және төлем реквизиттерін және қажет жағдайда басқа да шарттарды көрсетуге мүмкін. Келісім - шарттар тұтынушы - кәсіпорындармен, делдалдық ұйымдармен (жабдықтаушы - өткізу-ші, көтерме және бөлшек сауда және тағы басқа), әдетте ұзақ уақытқа жасалады.
Жалпы қолданылып жүрген тәжірибе бойынша жеткізіп беру шарты әдетте мынадай реквизиттерді қамтиды: келісім - шарт атауы, келісетін жақтар-дың белгілері, келісім - шарт пәнінің сипаттамасы, төлем шарты мен бағалар, міндеттемелердің орындалу мерзімі және келісім - шарттан біржақты бас тарту мүмкіндігі, оралу, тасымалдау, сақтандыру шарттары, меншік құқығына өту принциптері жеңе алмайтын жағдайлар (форс - мажор), кепілдік, өнім үшін жауапкершілік, келісім - шарт міндеттемелерін орындау кепілі, зияндарды өтеу тәртібі, мәмілені жасаудың жалпы жағдайлары, келісім - шартқа қосымшалар болған жағдайдағы ресми талаптар, арбитраж және ісі сотқа жататындық тура-лы ескертпе, келісім - шарт шарттарынан шығатын келісім [5].
Кейбір жағдайларда, мысалы өнімді экспортқа шығарғанда, жоғарыда аталған шарттардан басқа, келісім - шарттарда өнімге иелену, пайдалану және билік ету кұқығына өтетін моменті және жабдықтаушыдан сатып алушыға (тапсырыс берушіге) жеткізілу кезендегі кездейсоқ жойылу қаупі айтылуы мүм-кін.
Келісілетін жақтар ретінде жеке және заңды тұлғалар да болуы мүмкін. Осы уақытта заңды тұлғалардың атынан жарғы негізінде қызмет жасайтын немесе қоғамдық регистрге енгізілген (мысалы, сауда реестріне) жеке тұлғалар бола алады.
Жеткізіп беру туралы келісімнің заңдылығының алғы шарты жақтардың эрекет істей алатыны болып табылады. Бағаны нақты көрсету немесе сандармен жазып қою керек немесе келісім - шарттан мүлдем алып тастау тиіс. Елден шет жерде жасалатын мәмілелер бойынша, есеп айырысатын валюта түрі ескертіледі, бұл жағдайда валюта курсының өзгеру тэуелдігін көбіне өзіне бір жақ алады. Әдетте, жеткізіп беру мерзімі келісім - шартта көрсетіледі. Егер ол жақ болса немесе келісім-шарттың мақсаты мен мәнінен шығатын болмаса, онда тауарды сатып алушы жеткізіп беруді кез-келген уақытта талап етуге құқы бар.
Өнімді жеткізіп беру келісім-шарттары бойынша міндеттемелерді орындамау, кәсіпкерлік этиканың және келісім тәртібінің бұзылуы болып табы-лады және оынң салдары ретінде жабдықтаушы кәсіпорын мүліктік жауапкер-шілікті тартады. Оның қаржылық жағдайы нашарлайды, имиджі және бэсеке-лестікке төтеп беру қабілеті кенеттен төмендейді.
Бухгалтерлік маркетинг (өткізу) бөлімімен бірге, ұйымның өнімді сату, жеткізіп беру келісім-шарттарының жағдайларының барлығын орындау мақсатында, сатып алушының шоттарды толық және уақытылы төлегеніне ба-қылау жасап отыруға арналған.
Қала ішінде жеткізіп беру шарты бойынша, міндеттемелердің орындалу уакыты болып қабылдау-тапсыру актісінің немесе өнімді алу туралы қолхаттың жазылу датасы болып табылады, ал өнімдерді басқа қалаларға тиеген уақытта - олардың көліктік ұйымдарға немесе байланыс органдарына (пошта бөліміне) тапсырған күні болып табылады.
Тиелген өнімдердің оперативті есебін өткізу бөлімі арнайы карточкаларда, журналдарда немесе кітаптарда жүргізіледі. ЭЕМ пайдаланылса, күнделікті тиелген өнім туралы машинограмма жасалады.
Тиелген өнімнің қүжатталуы. Босатылған өнімге накладной немесе басқа құжат (жіберу туралы хабарлама, қағаз, босатуға бұйрық және тағы сол сияқты) жазылады. Онда өнімнің атауы, номенклатуралық номері, сұрып, мөлшер, орамалардың, бүйымдардың саны, алушының аты-жөні мен мекен-жайы көрсе-тіледі. Нақты жібері (босату) туралы құжаттар негізінде бірнеше дана етіп, төлем тапсырмасын (төлем тапсырма-шот) толтырылады. Оның бірі, сатып алушы төлеу үшін көліктік құжаттармен жіберіледі (беріледі), ал басқасы банкке инкассаға тапсырған уақытта құжаттармен бірге өткізіледі. Егер жеткі-зіп беру келісім-шарты бойынша, өнім үшін алдын-ала төлем көзделген болса, онда сатып алушы төлем тапсырмасы арқылы жабдықтаушыға тиісті соманы аударады [5]
Есеп айырысу құжаттарында жабдықтаушының және сатып алушының атауын, мекен-жайын, оларға қызмет көрсететін банктердегі шоттардың нөмірін, жеткізіп беру келісім-шартының нөмірін, жөнелту түрін, көліктік
ұйымның түбіртегінің нөмірін, төлем сомасын көрсетеді. Төлем сомасына
келісілген баға бойынша өнім құнынан басқа, қосымша төленетін ыдыс және
орама кұны, сонымен қатар егер сатып алушы төленетін жағдайда, көліктік
шығындар жатады. Қала ішіндегі сатып алушыларға өнім, әдетте автомобиль
көліктерімен жеткізіледі.
Басқа қалалар тұтынушыларына өнім, жабдықтаушыға және сатып алушыға ең үнемді көлік түрімен жеткізеді (теміржол, су жолы, автомобиль немесе әуе жолы).
Жеткізіп беру шартында қалай көрсетілгендігіне қарай, көліктік шығын-дарды жабдықтаушы немесе сатып алушы төлейді.
Егер дайын өнімдерді автокөлікпен шығарған кезде, онда оны тиеу жабдықтаушының күшімен және қаражатымен немесе оның қаржысы есебіне жүргізіледі, ал сатып алушының қоймасында жүкті түсіру - сатып алушының күшімен және қаражатымен немесе оның қаржысы есебінен жүргізіледі. Егер жеткізіп беру келісім-шартымен ыдыстың құны өнім құнының үстінен төленетін болса, онда ыдыстың құны төлеу сомасына енеді.
Өнімдерді орап, түю шығындары, әдетте өндірістен тыс шығындар (коммерциялық шығындар) қатарына жатады. Егер дайын өнім сақталған жерінен яғни, жабдықтаушыныңқоймасынан босатылатын болса, онда алушы міндетті түрде жүкті алу кұқы үшін сенімхатты көрсетуі керек. Әдетте, кәсіпорын территориясынан дайын өнімді шығару үшін рұқсат қағаздар жазылады. Әр күннің аяғында жіберілген өнімге рұқсат қағаздар мен сенімхат-тар сәйкес құжаттармен бірге бухгалтерияға өткізіледі.
Тиелген (босатылған) өнімдер үшін төлемнің есеп айырысу құжаттары максималды толық және оперативті болу керек, өйткені сатып алушыдан түсетін төлімнің уақытында болуы және тиелген тауарларға ссуданың төленуі байланысты. Көп жағдайда, өнімді кэсіпорын территориясынан шығарған кез-ден бастап, сатып алушылар мен тапсырыс берушілер оны төлегенге дейін, өкім тиелген болып саналады [6].
3.3 Кәсіпорынның технико - экономикалық сипаты және есеп саясаты
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны Қазақстан Республикасы заңнамасы бойынша заңды тұлға болып табылады.
Қоғамның толық атауы мемлекеттік тілде: РПК Бектау ЖШС РПК Бектау ЖШС 25 ақпанда 1997 жылы Алматы қаласының Қазақстан Республикасының Әділет министрлігіне қарасты юстиция басқармасында мемлекеттік тіркеу туралы куәлігі №2263-1900-ЖШС, тіркелуі бойынша құрылды.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызметінің негізгі мақсаты:
oo ұн тартатын өндіріс;
oo ет және шұжық өнімдерін өндіру;
oo сауда саттық, импорт-экспорт операцияларын жүзеге асыру;
oo сыртқы экономикалық қызмет;
oo ХТТ, тағам өнімдерін өндіру және сату;
oo делдалдық, коммисиондық сауда, тауарларды сақтау таратудан қызмет;
oo маркетингтік және жарнамалық қызмет;
oo шет елдерде демалыс орындарын ұйымдастыру және пайдалану;
oo шаруашылық қызмет және басқару салалар бойынша кеңес беру;
oo ҚР заңына қарсы келмейтін өндірістік, коммерциялық және басқа да қызмет түрлері болып табылады.
Ең негізгі басты бағыты осы БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызмет көрсету және оны тұтынушыларға ұсыну болып табылады. Көрсетілетін қызмет және сатылған тауар айналымы арқылы тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру арқылы кіріс табу болып табылады. Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасымен тыйым салынбаған кез келген түрлерін атқару. Лицензия алынуы керек қызмет түрін атқару үшін БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыныҚазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртіпте лицензия алу міндетті.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны орналасқан жері: 050016, Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы Розыбакиев көшесі 95 үй. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызмет атқару мерзімі оның Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органында мемлекеттік тіркеуден өткен кезінен бастап есептеледі және уақыт бойынша шектелмеген.
ЖШС негізгі тұтынушылары деңгейі орташадан жоғары жеке және заңды тұлғалар болып табылмайды.
ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны алдына қойған негізгі міндеті: максималды табыс алу, ол үшін кәсіпорын өзінің сату және өткізу жұмыстарын ұлғайтады және қызмет көрсету сервисін жетілдіреді, содан оның қаржылық жағдайы бір қалыпты тұр [6].
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны заңды мәртебесі:
1) Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінің органдарымен
мемлекеттік кезінен бастап заңды тұлғаның құқықтарын иеленеді. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны өз қызметін Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне, Қазақстан Республикасының 22.04.1998 ж. Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілікті БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны ҚР Заңына және БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғысына сәйкес атқарады.
2) Жұмысшылар мен қызметкерлердің жылдық орташа саны 25 адам болатын немесе бір жылғы активтерінің жалпы құны айлық есеп көрсеткішінің жиырма бес мың есесінен кем болатын бизнестің субъектісі болып табылады.
3) Өз жарғысымен және қатысушылардың жалпы жиналысының шешімдерінің Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасының шегінде құқықтарға ие, қызметін атқару үшін қажетті рәміздері (банктік шоттары, соның ішінде валюталық шоттары, мөрі, мөртаңбалары, бланктері, таура белгілері, т.б.) бар.
4) Коммерциялық ұйым болып табылады, қызметінің мақсаттарына жету үшін өз атынан мәмілелер жасауға, мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтарды иеленуге, міндеттерді қабылдауға, соттарда арыз беруші ретінде әрекет етуге құқылы.
5) Қазақстан республикасынң аумағында және одан тыс жерелерде филиалдар мен өкілдіктерді құруға, басқа заңды тұлғалармен бірлестіктерге (одақтарға) кіруге, сондай-ақ басқа заңды тұлғалардың қатысушысы болуға құқылы.
6) Өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес өтеп алынуы мүмкін барлық мүлкімен жауап береді. Мемлекет пен оның органдары БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны міндеттемелері бойынша жауап бермейді, БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны Мемлекеттің міндеттемелері бойынша жауап бермейді. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны өз қатысушыларының оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді және өздерінің енгізген салымдарының құны шегінде БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызметіне байланысты шығындар тәуекелін көтереді.
7) Жарғылық капиталға салымын толық енгізбеген БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушылары әр бір қатысушының енгізілмеген салым бөлігінің құны шегінде оның міндеттемелері бойынша ортақ жауапкертшілік көтереді.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушыларының құқықтары мен міндеттері:
1) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман
кәсіпорыны жарғысымен, құрылтай шартымен және Қазақстан Рсепубликасының заңнамасымен белгіленген тәртіпте ЖШС істерін басқаруға қатысуға,
2) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман
кәсіпорыны басқарушы органдарын сайлауға, тағайындауға, кері шақырып алуға және сайлануға;
3) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман
кәсіпорыны Резиденциясы филиалы қызметі туралы ақпарат алуға, бухгал-терлік және басқа құжатнамамаен танысуға;
4) Кәсіпорын қатысушыларының Жалпы жиналысының құзыретіне сәйкес
оған жарғымен және Қазақстан Республикасының заңнамасымен
қарастырылған тәртіпте БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызмет мәселелері жөнінде ұсыныстар жасауға;
5) Қазақстан Республикасының заңнамасына және қатысушыларының
Жалпы жиналысының шешіміне сәйкес БЕККЕР и К ЖШС формасындағы
бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталындағы үлесіне сәйкес БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қызметінен кіріс алуға;
6) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман
кәсіпорыны жарғылық капиталындағы өзіне тиесілі үлесті (үлесінің бір бөлігін) сатуға немесе басқаша шеттетуге (соның ішінде кепілге алуға);
7) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман
кәсіпорыны тараған жағдайда несие берушілермен есеп айырысқаннан кейін
қалған мүліктің құнын немесе барлық қатысушыларының келісімі бойынша осы мүліктің бірбөліні заттай алуға;
8) Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған тәртіпте
үлесін шеттету арқылы ЖШС қатысуын тоқтатуға.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушылары міндетті:
1) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны құрылтай шартымен және жарғымен қарастырылған тәртіпте, мөлшерлерде және мерзімдерде Серіктесстіктің жарғылық капиталына салымдар енгізуге;
2) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпо-рыны құрылтай құжаттарының талаптарын сақтауға;
3) Құрылтайшартының талаптары мен БЕККЕР и К ЖШС форма-сындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жоғарғы басқару органдарының шешімдерін орындауға;
4) Жарғысымен және құрылтай шартымен белгіленген тәртіпте ЖШС қызметне қатысуға, оның ішінде БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны коммерциялық жобаларын жүзеге асыру шегінде өзіне қабылдаған міндеттемелерді орындауға;
5) Коммерциялық құпия деп жарияланған мәліметтерді таратпауға;
6) Шығын әкелуі ықтимал қызметтен бас тартуға [7].
ЖШС қатысушылары Қазақстан Рсепубликасынң заңнамасымен, құрылтай құжаттырмен және қатысушылардың Жалпы жиналысының шешім-дерімен қарастырылған басқа да құқықтарға ие болып, міндеттерді көтеруі мүмкін.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны мүлкі құрылтайшылардың (қатысушылардың) енгізген алғашқы салымдары-ның, қосымша жарналардың, филиалдың кәсіпкерлік және шаруашылық қызметтен алынған кірістердің есебінен, сондай-ақ Қазақстан республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған басқа көздерден құралады. Негізгі қорлардан, айналымдағы қаражаттардан, басқа да құндылықтардын құралған мүлкіне Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған тәртіпте иелік ету, пайдалану және өкімдік ету құқығын жүзеге асырады. Серіктесітктің мүлкі оның жеке басында есепке алынады.
Жарғылық капиталы. ЖШС мемлекеттік тіркелуі кезінде жарғылық капитал толығымен құралады. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталы барлық қатысушылардың қосымша пропорционал салымдар енгізу арқылы, жеке меншік қаражат-тарының есебінен, барлық қалған қатысушылардың келісімі болған жағдайда бір немесе бірнеше қатысушының қосымша салым енгізу арқылы, БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны құрамын жаңа қатысушыларды қабылдау арқылы ұлғайтылады. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталы қатысушыларының салымдарының мөлшерін пропорционал азайту арқылы немесе жекелеген қатысушылардың үлестерін толығымен немесе бір бөлігін өтеу арқылы азайтылады.
Қатысушылардың Жалпы жинадлысы жарғылық капиталды азайту туралы шешім қабылдаған күннен бастап екі ай ішінде БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталының азайғандығы туралы хабарламаны барлық несие берушілеріне жіберуге немесе БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны туралы мәліметтер жарияланатын ресми басылымда сәйкес хабарландыру беруге міндетті. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталы мемлекеттік тіркелген кездегі заңнамамен белгіленген ең аз мөлшерден төмен азайтуға жол берілмейді. Серіктестік қатысушыларының жарғылық капиталдағы үлестері және мүлік құнындағы сәйкес үлестері (мүліктегі үлесі) БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны жарғылық капиталындағы салымдарына пропорционал болады және бүтіннің бір бөлігі немесе пайыз түрінде беріледі. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушысы мүлкіндегі үлесін немесе оның бір бөлігін БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыныбасқа қатысушыларына немесе үшінші тұлғаларға сатуға немес басқа жолмен беруге құқылы. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушысы өз үлесін ЖШС бас қатысушылардың алдындағы міндеттемесінің қамтамасыз етілуі ретінде кепілге салу құқылы. Осындай мәмілелерді жасау үшін кәсіпорын немесе басқа қатысушылардың келісімі талап етілмейді. БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушылары үшінші тұлғалар алдындағы қоладныстағы заңнамамен қарастырылған тәртіпте қатысушының үлесін немесе оның бір бөлігін артықшылықпен сатып алу құқығын пайдаланылады.
Беккер и К компаниясы келесі құрал-жабдықтарды Германиядан жеткізеді:
oo медициналық аспаптар және құрал-жабдықтардың барлық түрі, клиникаға арналған толық құрал-жабдықтар, тіспротезі және емдік құрал-жабдықтар;
oo жинамалы цехтар мен ғимараттар;
oo өнімділігі жылына 1000-нан 200000 гектолитрға дейінгі жинақтық сыра
қайнату зауыты;
oo ет өндіру өнеркәсібі үшін жинақтық құрал-жабдық;
oo жинақтық сойыс цехтары;
oo пісіруге арналған машиналар мен құрал-жабдықтар.
Сондықтан кәсіпорынның шетелдермен байланысы нығайтылған.
БЕККЕР и К ЖШС формасындағы бірлескен қазақ-герман кәсіпорыны қатысушысының үшінші тұлғалар алдындағы міндеттемесінің қаматамасыз етілуі ретінде үлесін (оның бір бөлігін) үшінші тұлғаларға қолданыстағы заңнамаға сәйкес шеттетуіне немесе үлесті (үлестің бір бөлігін) кепілге салуына жол беріледі. Кез келген негіз бойынша үлеске деген құқықты жоғалту қатысушысының шығуына алып келеді. Қолданыстағы занамамен белгіленген тәртіпте үлесті иелену иеленушінің қатысушыларының құрамына кіруін білдіреді.
БЕККЕР и К ЖШС бастапқы құжаттарды және бухгалтерлік есеп тіркелімдерін электрондық тасығыштарда жасау кезінде кәсіпорынның операциялардың басқа қатысушылары үшін, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мұндай талап ету құқығы берілген мемлекеттік органдардың талап етуі бойынша мұндай құжаттардың қағаз тасығыштардағы көшірмелерін әзірлейді.
Сурет 2 - бастапқы құжатқа арналған қосымша реквизиттер
Бастапқы құжаттарда - мәтін бөлігінде де, сандық деректерде де тазартуға және келісілмеген түзетулерге жол берілмейді.
Бастапқы құжаттардағы қателер қате мәтінді немесе сомаларды сызып тастау және сызықтың үстінен дұрыс мәтінді немесе соманы жазу жолымен түзетіледі. Сызып тастау бұрынғы жазу көрініп тұратындай етіп жіңішке сызықпен жүргізіледі. Бастапқы құжаттағы қатені түзету "түзетілді" деген жазумен көрсетілуі және түзету енгізу уақыты көрсетіліп, құжатқа қол қойған тұлғаның қолымен расталуы тиіс [9].
Кассалық және банктік бастапқы құжаттарға түзетулер енгізуге жол бе-рілмейді.
Есеп тіркемелеріндегі жазбалар үшін негіз болатын құжаттар ұйымның бас бухгалтері белгілеген және басшысы бекіткен мерзімдерде бухгалтерлік қызметке тапсырылуы тиіс.
Материалдық жауапты тұлғалар дайын өнім өндіру бойынша құжаттарын тапсыруды тіркеген кезде, екі данада жасалған, тауарлы-материалды құн-дылықтардың кірісі мен шығысы бойынша бастапқы құжаттарды (кіріс және шығыс құжаттары бойынша жеке толтырылған) тапсырады. Материалдық жауап беретін тұлғаның қатысуымен жүргізілген, тапсырылған бастапқы құжаттардың дұрыс рәсімделуі тексерілген соң бухгалтер қызметкердің қолы қойылған тізімдеменің бір данасы материалдық жауапты тұлғаға қайтарылады, екінші данасы бухгалтерлік қызметтің іс-қағазында қалады.
Ақшалар мен материалдық құндылықтардың сақталуы үшін жауапты тұлғалармен толық материалдық жауапкершілік туралы белгіленген тәртіппен жазбаша шарт жасалады.
Бухгалтерлік қызметке ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz