«Қазақ прозасындағы ислам әуендері»

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Алматы қаласы

Әуезов ауданы

Ғабит Мүсірепов атындағы №86 мектеп-гимназиясының 11 «В»-сынып оқушысы Асан Аида

Тақырыбы:

«Қазақ прозасындағы ислам әуендері»

Ғылыми жетекші: филология

ғылымдарының кандидаты, доцент

Карбозов Ерхан Карбозұлы

Жетекші: Досқазиева Ботагөз Қисамадинқызы

Алматы, 2011

Мазмұны

Кіріспе

Негізгі бөлім:

1. Қазақ жазушыларының дін туралы ой- пікірлері мен діни сауаты

2. Прозадағы шариғат көріністері

2. 1 Мұхтар Әуезов шығармаларынан

2. 2 Ғабит Мүсірепов шығармаларынан

3. Дін тақырыбының бүгінгі көріністері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Қазақ халқының ежелден ұстанатын діні - ислам. Тарихи деректерге сүйенсек, ата-бабаларымыздың ислам дінін қабылдағанына шамамен 1200 жылдан аса уақыт өтті. Содан бері қазақ жерінде ұрпақтан-ұрпаққа жалғасын тауып, бүгінгі күнге дейін қазақтың бөлінбес еншісіндей болып келді. «Малым - жанымның, жаным - арымның садағасы» деген қазақ халқы небір қиыншылық, зобалаң замандарда да ислам дінін тастап, басқа дінге кеткен жоқ. Тіпті, кешегі қылышынан қан тамған кеңес дәуірінде де қазақ халқы толықтай діннен хабардар болмаса да, әйтеуір мұсылманбыз деп жүрген. Оның басты себебі, кеңес одағы кезіндегі материалистік-атеистік идеологияның салдары болғандығы. Қазан төңкерісінен кейін дінге деген ызғарлы қатынас айқын байқала бастады. Сол уақыттан бастап тәуелсіздік алғанға дейін елімізде халыққа діни тәлім- тәрбие берілген жоқ, діни оқу орындары болған жоқ. Діннен терең хабары бар дін қызметкерлері жер аударылды, түрмеге отырғызылды, ату жазасы кесілді. Діни кітаптар шығару мүлде тоқтатылды. Елімізде санаулы-ақ мешіттер жұмыс істеді. Жаңа мешіттер салуға рұқсат етілмеді.

Біздің елде дініміз бен әдебиетіміз зерттелуде, бірақ әдебиетте қазіргі күнге дейін нақты бір зерттелді дейтіндей еңбек жоқ. Сол себепті де бұл тақырып әлі тың. Қандай еңбек бомасын тарихи, әдеби оның бәрі де дінге соқпай өтпейді. Жалпы алғанда ұлт пен мәдениетті байланыстыратын да, біртіндеп қосатын да осы дін. Яғни әр ұлттың өз мәдениеті, өз дүниетанымы болады. Ал осы жерде дін маңызды рөл атқарады. Оның себебі мынада: діннің қағидалары, заңдары алғышарттарынан жасалады. Қазақтың көптеген ырымдарының өзі осы діннің шарттары арқылы келмеді ме? Ырым-тыйымдар адам баласын ізгіліке, мәдениеттілікке, тәртіпке бастайды.

Қазақ әдебиеттануындағы теориялық зерттеулердің негізгі іргетасы кеңестік кезеңде қаланғаны белгілі. Ол тұста тыйым салынған тақырыптардың бірі болып табылатын мінәжат жанры жоғарыда келтірілген. А. Байтұрсынұлы еңбегінен кейін дербес зерттеу нысанына айнала алмады. Осының салдарынан ортағасырлық туындылар жайлы еңбектерде мінәжат шығарманың құрылымдық бірлігі ретінде ғана аталып өткенімен, оның жанр ретіндегі сын-сипаты, шет-шегі айқындала қойған жоқ. Аталмыш тақырыптағы зерттеулердің арнасы тәуелсіздік тұсында ғана кеңейе бастады. Бұл орайда әдебиеттанушы ғалымдар арасынан осы тақырыпқа арнайы қалам тартқан А. Ахметбек пен И. Жеменейді ерекше атауға болады. А. Ахметбек мақаласы түркі сопылық поэзиясының негізін салушы Қожа Ахмет Йассауидың “ Мінәжатын “ талдап- таразылауға арналса, И. Жеменей өзінің зерттеу нысаны -“ Тарихи-Рашиди “ еңбегіндегі мінәжат мәтіндеріне тоқтала отырып, ұлт әдебиетінің арғы-бергі кезеңдеріндегі мінәжат жанрының көріністерін біршама зерттеп- зерделеген. Ендігі кезекте аталған зерттеулер нәтижесін негізге ала отырып, қазақ әдебиетіндегі мінәжат жанрының қалыптасу және даму кезеңдерін, өзіндік ерекшеліктерін, сын-сипатын айқындап, біртұтас жанр ретіндегі лайықты бағасын беру қажеттігі туындап отыр.

Әдебиетіміздегі көп кездесетін бұл дүмше молдалар және оларлың әрекеттері. Қазақ жазушылары сонау XX ғасырда сол дүмше молдаларға қарсы болған, оларды көп сынаған-ды. Сол молдалардың дінге жаңалық енгізуі “бидағат“ саналды. Мысалға алар болсақ, Әуезов шағармаларындағы, Аймауытовтың “Қартқожа“романында кездесетін байдың күнәсін кедейге беру сияқты үкімдерді шығарушы осы молдалар болатұғын. Бидағат-дінге енгізілген жаңалық, дін бұзарлық. Білімсіз молдалардың қазақ даласына да, баласына да тигізген зияны өте көп. Себебі жоғарыда айтылғандай ол адастыруға әкеліп соқтырады.

Мақсаты: Кеңес одағында дін мәселесі мүлдем жойылып кетті десек артық айтпаймыз. Жазушыларымызға тоқталар болсақ, қазақтың жазушылары өте білімді болған. Себебі, кез келген біз білетін М. Әуезов, Ғ. Мүсірепов, І. Есенберлин, Ә. Нұрпейісов т. б. жазушылардың еңбегінен ислам дінін жақсы білгендігін байқаймыз. Мысалы, Әуезов шығармаларында дін туралы өте көп айтылады. Оның дұрыс жолдарын шариғатпен кесіп айтса, дұрыс емес жолдарын, зинақорлық, парақорлық пен надандықты жанамалап, бір кісінің ойы немесе сөзі, болмаса бір аңыз әңгімеден табуға болады. Ол кезде дінді қазіргідей ашықтан ашық жазуға мүмкіндік болмағандықтан астарлап жеткізіп отырған.

Ғабит Мүсіреповтің шығармалары арқылы көптеген жайттармен танысуға болады. Ол кісінің діни сауаты болған, құран сүрелерін, намаздың қалай оқылуы жайында білген. Шығарма кейіпкерлерінің көбіне намазға салғырттықпен қарайтыны сыналады, білімсіздіктің адасуға, күпірлікке апарып соқтыратынын байқатады. Оны автор сыни тұрғыдан әсерлеп келемеждеп көрсетеді. Ең бастысы, исламның қағидаларына қарсы шықпау керектігін ескертеді.

Бір кісіден: Сіз мәдениетті қайдан үйрендіңіз?-дегенде,

Мен мәдениетсізден үйрендім, - деген екен.

Сол секілді Ғабит Мүсірепов өз еңбектерін осы принциппен жазады. Жамандық жасаған адамдар ауыр жазаланатынын айтып, олар естеріңде әрдайым болсын деп жазады. Бір жамандық жасағалы тұрып оның бұрындары осындай адамдардың жасағанын еске алып, олардың қандай жазаға тартылғандығын, қандай халге душар болғандығынан сабақ алып тәубеге түсер жолды Ғабең бізге сілтейді.

Әбдіжаміл Нұрпейісовтың алғашқы романы “ Курляндия“ шығармасында дінге қатысты жайттар кездеседі. Барша мұсылмандардың арманы болып саналатын шаһидтік өлім, соғыстағы ерлік, батырлық кездеседі. Ең ауыр күнәлардың бірі болып саналатын соғыстан қашу, сатқындықтың образдары да бар. Исламда жәнаттық болып саналатын шаһит болған жауынгерлер келер ұрпаққа өнеге болмақ.

Міндеті: Қазіргі кезде дін мен әдебиетті зерттеп, жазушыларымызды ақтап алар ғалымдарымыздың аз болғандығын менің басты міндетім осы жазушылардың діни әуендерін толықтай шариғат заңдарына бастырып, олардың діни сауатының өте жоғары болғандығын дәлелдеп қорғап шығу. Сондықтан да менің міндетім - біздің жазушыларымыздың еңбектері жамандықтан тыйып, жақсылыққа бастайтын дүниелер екендігін, оқу еңбектеріне сабақ немесе өнеге ретінде аманат етіп қалдырғанын айту .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.