Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау мен өндірістік шығындарды талдау

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 91 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Қазақ экономика, қаржы және халықаралық сауда университеті

Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау мен өндірістік шығындарды талдау

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

5В050800 - «Есеп және аудит»

Астана, 2015

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігіҚазақ экономика, қаржы және халықаралық сауда университеті«Есеп және аудит» кафедрасы«Қорғауға жіберілді»Кафедра меңгерушісі,э. ғ. д., профессорДИПЛОМ ЖҰМЫСЫТақырыбы: «Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау мен өндірістік шығындарды талдау»5В050800 - «Есеп және аудит» мамандығы бойыншаАстана, 2015:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Қазақ экономика, қаржы және халықаралық сауда университеті

«Есеп және аудит» кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі,

э. ғ. д., профессор

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: «Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау мен өндірістік шығындарды талдау»

5В050800 - «Есеп және аудит» мамандығы бойынша

Астана, 2015

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ . . .:

КІРІСПЕ . . .: 1

4: ӨНДІРІСТІК ШЫҒЫНДАР МЕН ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫН КАЛЬКУЛЯЦИЯЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СҰРАҚТАРЫ

КІРІСПЕ . . .: 1. 1

4: Өндірістік шығындардың түсінігі және олардың мәні . . .

КІРІСПЕ . . .: 1. 2

4: Өндірістік шығындардың сыныптамасы . . .

КІРІСПЕ . . .: 1. 3

4: Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау әдістері . . . .

КІРІСПЕ . . .:

КІРІСПЕ . . .: 2

4: «КазСтройЦентр 2030» ЖШС ӨНДІРІСТІК ШЫҒЫНДАРЫН ТАЛДАУ ЖӘНЕ ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫН КАЛЬКУЛЯЦИЯЛАУ ЕСЕБІ

КІРІСПЕ . . .: 2. 1

4: Кәсіпорынның экономикалық қызметінің жалпы сипаттамасы . . .

КІРІСПЕ . . .: 2. 2

4: Кәсіпорынның қолданыстағы есеп саясаты……. . … . . . ……… . . .

КІРІСПЕ . . .: 2. 3

4: Кәсіпорындағы өндірістік шығындар есебі……… . . . ……… . . .

КІРІСПЕ . . .: 2. 4

4: Кәсіпорында қолданылатын өнімнің өзіндік құнын есептеудің «стандарт-кост» жүйесі…… . . . …… . . . …… . . . …… . . . …… . . . ……. .

КІРІСПЕ . . .:

КІРІСПЕ . . .: 3

ӨНДІРІСТІК ШЫҒЫНДАР МЕН ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК

ҚҰНЫН КАЛЬКУЛЯЦИЯЛАУДЫҢ АУДИТІ, ТАЛДАУЫ МЕН

ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

КІРІСПЕ . . .: 3. 1

Өндірістік шығындар мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың

аудиті…… . . . …… . . . …… . . . …… . . . …… . . . …… . . . …… . . . …… . . .

КІРІСПЕ . . .: 3. 2

4: Өндірістік шығындар мен өнімнің өзіндік құнын талдау…… . . . …… . . .

КІРІСПЕ . . .: 3. 3

Өндірістік шығындар мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың

есебін жетілдіру жолдары…… . . . …… . . . …… . . . …… . . . …… . . .

КІРІСПЕ . . .:

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . .

4: 80

КІРІСПЕ . . .: ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ…… . . . …… . . . …… . . . …… . . .

4: 82

КІРІСПЕ . . .: ҚОСЫМШалар . . . …… . . . …… . . . …… . . . …… . . . …… . . . …… . . . …….

4: 84

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі . Қазақстанның Республикасының салауатты экономикалық өрлеу стратегиясы күшті, тұрақты нарықтық экономиканы қалыптастыру, дамыған 50 елдің қатарына қосылу болып табылады. Бұл стратегияны жүзеге асыру үшін Қазақстан отандық кәсіпорындардың тұрақты экономикалық дамуынсыз, ішкі тексерусіз, сапалы өнім шығарып, қаржылық жағдайды жүйелі түрде жоспарлаусыз, шет ел тәжірибесіз жедел экономикалық өрлеу мен жаңартуға қол жеткізу керек тігін көз алдымызға елестету қиын. Елдің экономикасын басқару құралына аса қажетті әр түрлі кәсіпкерлік саладағы шаруашылық жүргізуші субьектілер қызметін ұйымдастыру, жоспарлау, тексеру жоғары нәтижеге алып келеді. Қазіргі кезде отандық кәсіпорындар мен серіктестіктер үшін өнімнің өзіндік құнын төмендету - бұл пайданы жоғарлатудың маңызды қоры болып саналады. Сондықтан, қазіргі кезде отандық бухгалтерлік есептің тәжірибесінде өндірістік шығындардың құрамын нақты анықтау, өнімнің (жұмыс, қызмет) өзіндік құнын калькуляциялау басты мәселелердің бірі болып табылады.

Нарықтық экономика жағдайында өндіріс шығындарының есебін жүйелі жүргізу кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметінің тиімділігін арттырады. Кәсіпорынның алға қойған басты міндеттерін анықтауға өндіріс шығындар есебі келесідей мүмкіндікте береді: жеке өнім түрлерін және өндіріс тиімділігін анықтауға; ішкішаруашылық есепті нақты жүргізуге; өзіндік құнды төмендету қорларын анықтауға; өнімге баға белгілеуге; өндірісте жаңа өнім түрлерін өндіруге немесе сатуға тиімсіз ескірген үлгілерді өндірістен шығаруға шешім қабылдауға; мемлекет көлемінде ұлттық табысты есептеуге; қажет болған жағдайда жаңа техника, технологияны қолдануға негіз болады.

Өнімнің өзіндік құны кәсіпорынның өндірістік қызмет нәтижесінің басты көрсеткіші болып саналады. Берілген көрсеткіш - пайданы басқарудың негізгі құралы болып табылады, ал пайда - коммерциялық кәсіпорын жұмысының басты мақсаты болып табылады. Өзіндік құн құрамын дұрыс есептеу үшін өндірістік шығындарды анықтаудың ролі зор. Нақты өзіндік құнға дұрыс баға бермей, тиімді әрі дұрыс басқару мүмкін емес. Өндірістік шығындарды анықтау - көп салалы процесс, материалдарды сатып алудан - дайын өнімді өткізуге дейінгі барлық шаруашылық қызметтің аспектілерін қамтиды.

Нaрықтық қaтынacтaрдың қaлыптacуы процеcінде өнеркәcіптік өндіріcтердің cезінетін қиындықтaры шығындaрдың деңгейі мен құрaмын қaйтa қaрaу; өндіріcті бacқaруғa, өндіріc ұcтaлымын, пaйдaны, мөлшерді, тиімділік деңгейі бaқылaуын тaлдaуғa aрнaлғaн оны қолдaнуды мaқcaт ететін шығындaрды топтacтыру; кәcіпорынмен іcке acaтын қызметтің әр aлуaн түрлерін бacқaруды мaқcaт еткен шығындaрды топтacтыруды қaйтa қaрaу; бухгaлтерлік еcеп мәліметтері бойыншa өндіріcтік шығындaрды бacқaруғa aрнaлғaн жaңa тәcілдемелерін дaмыту; ұcтaнымдaрды тaрaту, cонымен қaтaр мүмкін болaтын көп жaнaмa үлеcтірілетін шығындaрды турa үлеcтірілетін шығындaрғa aуыcтыру қaжеттіліктерін қажет етеді [1] .

Қазіргі уақытта экономиканың құрылыс саласы қазіргі заманда тез дамып өзгеруде. Құрылыс саласына байланысты Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев өзінің 2012 жылдың 27 қаңтарында шыққан халыққа арналған Жолдауында он негізгі бағыт бойынша шаралар кешенін орындау қажеттілігі туралы сөз айтқан. Олардың бірі - қолжетімді баспана [2] . Президенттің осы тапсырмасының негізінде «Қолжетімді тұрғын үй - 2020» бағдарламасы қызметін бастады [3] .

Жоғарыда аталғандардың барлығы тақырып өзектілігін ашады. Осыған байланысты негізгі қызмет түрі құрылыс болып табылатын «КазСтройЦентр 2030» ЖШС-да өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау мен өндірістік шығындардың жүргізілу есебін зерттеуді маңызды және ақпарат көлемі жағынан бай деп таптым.

Өнімнің өзіндік құны - синтетикалық, кәсіпорын қызметінің барлық жағын бірлікте және өзара байланыста сипаттайтын жалпылама көрсеткіш болып табылады. Ол кәсіпорынның өндірістік - шаруашылық қызметінің сапалы көрсеткіші. Оның деңгейі мен динамикасы бойынша өндірістің басқару, жоспарлау, еңбек пен еңбекақының ұйымдастырылуы, техника мен технология деңгейін анықтауға болады.

Өзіндік құнның мағынасы сонымен қатар оның атқаратын қызметтерімен де анықталады:

1) Өзіндік құнда өндірістің қоғамдық шығындарының 5/4 бөлігі шоғырланады. Сондықтан да өнімнің өзіндік құны арқылы өндіріс құралдарының жұмсалуы қамтамасыз етіледі.

2) Өзіндік құн көтерме бағаны қалыптастыру базасы болып табылады, оның есептемей бағақалыптастыру мүмкін болмайды.

3) Өзіндік құн негізінде табыс, жеке бұйымдардың рентабельділігі, яғни олардың өндіру мақсаттылығы есептелінеді.

Кәсіпорынның өндіретін әрбір өнімінің толық өзіндік құнын біле отырып, сатып алушыға осы өнімнің өткізілу бағасын немесе құнын анықтауға болады.

Зерттеу объектісі «КазСтройЦентр 2030» ЖШС болып табылады. Кәсіпорынның негізгі қызмет түрі - құрылыс, монтаждау, жөндеу жұмыстары мен интерьерлік дизайн қызметі.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - өндірістік шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың есебін толық зерттеу, оларды талдаудың жүргізілу тәртібі мен оларды жетілдіру жолдары бойынша ұсыныстарды беру.

Жұмыстың мақсатына байланысты дипломдық жұмыстың міндеттері келесідей:

өндірістік шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың теориялық жақтарын толық қарастыру;
«КазСтройЦентр 2030» ЖШС-дегі өндірістік шығындар есебін жүргізу ерекшеліктерін саралау;
«КазСтройЦентр 2030» ЖШС-ның өнімнің өзіндік құнына талдау жүргізу;
өндірістік шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың есебін жетілдіру, жақсарту мен дамыту бойынша ұсыныстарды дайындау.

Зерттеу пәні өндіріс шығындары мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың теориялық және тәжірибелік аспектілері, өндіріс шығындарын бухгалтерлік есепке алу және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың әдістемелері және осы аумақтағы есеп тәжірибесі болып табылады.

Зерттеудің ақпараттық негізін Қазақстан Республикасының заңнамалық және нормативтік актілері, статистикалық жинақтардың материалдары, кәсіпорынның бухгалтерлік есебі, сонымен қатар кезеңдік басылымдар материалдары құрайды.

Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Өндіріс шығындарының есебін ұйымдастыру және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау сұрақтары отандық және ТМД елдері ғалымдарының - Радостовец В. К., Кеулимжаев Қ. К., Тайғашинова К. Т., Дюсембаев К. Ш., Ержанов М. С., Байдәулетов М. Б., Назарова В. Л., Жұмағалиева Ж. Г., И. А. Басманов, Палий, А. Ф. Аксененко, М. Я. Безруких, сондай-ақ шетелдік ғалымдардың К. Друри, Б. Нидлз, Х. Андерсон, Д. Колдуэлл, Ч. Т. Хорнгрен, Дж. Фостер, Ж. Р. Кармайкл, А. Аренс, Дж. Лоббек және т. б. монографиялық еңбектерінде, кезеңдік басылымдарда зерттелген.

Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспе, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

Кіріспе дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігін, маңыздылығын, зерттеу пәні мен объектісін, мақсаты мен міндеттерін, зерттеу әдістерін ашады.

Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде тақырыптың теориялық жағы қарастырылады. Екінші бөлімде «КазСтройЦентр 2030» ЖШС өндірістік шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың қолданылатын әдісі зерттеледі. Үшінші бөлім өндірістік шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын анықтау бойынша аудит пен талдау жүргізу сұрақтары мен олардың есебі бойынша ұсыныстар дайындауға арналған.

Қорытынды бөлімінде қарастырылатын тақырып бойынша зерттеу нәтижелері мен дипломдық жұмыстың түйіні беріледі.

1 ӨНДІРІСТІК ШЫҒЫНДАР МЕН ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫН КАЛЬКУЛЯЦИЯЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СҰРАҚТАРЫ

1. 1 Өндірістік шығындар түсінігі және олардың мәні

Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» заңына сүйенетін болсақ, онда шығыстар дегеніміз - есепті кезең ішінде активтердің қолдан кетуі немесе азаюы немесе міндеттемелердің пайда болуы нысанындағы экономикалық пайданың азаюы, олар капиталға қатысушы тұлғаларға бөлумен байланысты азаюдан өзгеше капиталдың азаюы [4] .

Шығындар - шаруашылық әрекет барысында (еңбек, өнім өндірісі құралдары, мен керек-жарақтарын алуға, жұмыс орындау, қызмет көрсетуге алынған) тұтынылған материалдық, еңбек, қаржылық және басқа ресурстардың және баланста көрсетілетін болашақта кіріс әкелу мүмкіндігі бар кәсіпорын активі ретінде көрсетілетін құн [5] . Бұдан шығатыны, «шығындар» ұғымы «өндіріске шыққан шығындар» деген ұғымнан кеңірек екендігі білінеді, өндіріске шыққан шығындар - өнімді (жұмысты, көрсетілген қызметті) өндіру барысында тұтынылатын ресурстар бөлігі.

Көбіне көп экономикалық әдебиеттерде «шығыстар» мен «шығындар» түсінігі ұқсастырылып, теңдестіріліп жүр, алайда бұлардың үлкен айырмашылықтары бар. Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттарына сәйкес шығысқа шеккен залал да, шыққан шығын да кіреді. Қазақстан Республикасындағы 2002 жылдың 29 қазанындағы №542 «Қаржылық есепті дайындау мен ұсынуға арналған тұжырымдамалық негіздерге» сәйкес шығыстарға ұйымның және т. б. негізгі қызмет барысында туындайтын шығыстар кіреді. Активтердің азаюына немесе сенімді өлшенетін міндеттемелердің ұлғаюына байланысты болашақ экономикалық пайданың кемуі ұйымның шығыстары деп танылады. Басқаша айтсақ, шығыстарды ұйымның кіріс алуына байланысты көтерген шығындарының бөлігі деп түсіндіруге болады [6, 56 б. ] .

Кәсіпорын қызметінің функцияларына қарай өндірісті басқару жүйесінде шығындар былайша бөлінеді:

жабдықтау-дайындау шығындары;
өндірістік шығындар;
коммерциялық-өткізу шығындары;

ұйымдастыру-басқару шығындары.

Мұндағы біздің қарастыратын шығын түрі - өндірістік шығындар. Өндірістік шығындар кез келген субъект шығындарының маңызды бөлігі және олар өнімнің (қызметтің, жұмыстың) өзіндік құнын құруға негіз болып саналады. Өндіріс шығындары есебінің басты міндеті - өндірістік қызметті бақылау мен оны атқару үшін шығындарды басқару.

Өндірістік шығындар төрт элементтен тұрады:

тікелей материалдық шығындар;
еңбекті өтеуге шығатын тікелей шығындар;
аударымдар (әлеуметтік салық) ;
үстеме шығындар.

Өндірістік қорлар кәсіпорын қоймасындағы материалдар, аяқталмаған өндіріс, дайын өнім қорларында көрсетіледі. Олар түгенделуге тиісті, кәсіпорын активінде болады және алдағы есепті кезеңдерде пайда әкелуге тиісті.

Тікелей материалдық шығындарға дайын өнімнің бөлігі болатын негізгі материалдар мен шикізат шығындары кіреді және олардың құнын белгілі бір бұйымға тікелей және үнемді, аса мол шығынсыз жатқызады. Материалдық шығындардың шамасын өнімнің нақты түрін өндіруге, материал бірлігі бағасына қолданылуға тиісті, материалдар санына көбейтіп, санауға болмайды.

Еңбекті өтеуге шығатын тікелей шығындар қатарына тура, бірден және үнемді түрде дайын бұйымның белгілі бір түріне жатқызуға болатын, жұмыс күшін төлейтін барлық шығыстар: өнім дайындаумен тікелей шұғылданатын жұмысшылардың еңбекақысы кіреді. Алайда, көмекші жұмысшылар, менеджерлер мен шеберлер, қосалқы қызметкерлер де өндіріспен байланысты. Олардың еңбекақысы өндірістік шығындар құрамына кіреді, бірақ бұл шығындарды дайын өнімнің белгілі бір түріне тікелей және үнемді түрде жатқызуға болмайды, оларды жанама (үстеме) еңбек шығындары деп атайды. Жанама материалдық шығындар сияқты мұндай шығыстар жалпы өндірістік шығындардың бөлігі ретінде қарастырылады.

Еңбек шығындарын тікелей және жанама деп бөлу едәуір дәрежеде нақты жағдайларға байланысты. Егер ұйымда бір өнім шығарылса, онда тек өндірістік жұмысшылардың еңбекақысы ғана емес, басқару қызметкерлерінің де еңбекақысы да тікелей шығындар ретінде жіктеледі. Оқу, демалыс, жұмыс тоқтап қалған кездері қосымша еңбекақы, мерзімнен тыс жұмысқа төлеу сияқты шығындар әдетте жанама шығындар ретінде жіктеледі. Бұл қызметкерлерге қосымша төлемдер аударымдарымен бірге еңбекке шығатын тікелей шығындар болып саналады.

Тікелей материалдық шығындар мен еңбекті өтеу шығындары өзгермелі болып табылады, олардың шамасы өндіріс көлеміне тура сайма-сай өзгереді.

Үстеме өндірістік (жалпы) шығыстарға барлық жанама шығындар кіреді. Бұл шығындар өндіріспен байланысты, бірақ тура, тікелей және үнемді дайын өнімнің нақты түрлеріне жатқызуға болмайды. Сонымен қатар оларды үстеме өндірістік шығыстарды сайма-сай таңдалған база өнімдерінің түрлері бойынша бөледі. Бөлудің нақты тәсілдері төменде келтірілген.

Кейбір үстеме өндірістік шығыстар, электр энергиясына, құрал-аспаптарға, қосалқы материалдарға деген шығындар сияқты өндіріс көлеміне тура пропорционалды өзгереді және өзгермелі өндірістік шығындар болып табылады. Кейбір үстеме өндірістік шығыстар тұрақты, мысалы, сақтандыру жарналары, жал төлемі, жабдықтарға амортизациялық аударымдар, немесе жартылай өзгермелілер, мәселен, телефон үшін төлем, коммуналдық қызмет.

Басқа шығындарды нақты өнімге тура, тікелей және үнемді жатқызуға болмайды. Бұлар тікелей емес немесе жанама шығыстар. Оларды таңдалған әдістерге сай бұйым бойынша таратады. Бөлу тәсілдері төменде қарастырылған.

Өндіріс бойынша шығындар өндірістік қосымша шығыстар ретінде жіктеледі, оларға шығынның үш түрі кіреді: материалдарға жанама шығындар, еңбекке жұмсалатын жанама шығындар, басқа өндірістік шығындар. Ғылыми-зерттеу жұмыстарына арналған шығындар, жаңа өнімдер мен көрсетілетін қызметті жасау бойынша барлық шығындар, тәжірибелік үлгілерді жасау, жаңа бұйымдарды сынау, ғылыми зертхананы ұстау шығындарын білдіреді.

Кәсіпорын қызметінің барысында басшылар субъектіге максималды пайда әкелетіндей жеткілікті ақпарат көлемімен қамтамасыз етілуі керек. Бұнда шығындардың келесі түрлерінің маңызы жоғары:

баламалы (альтернативті) шығындар;
дифференциалды шығындар;
қайтарымсыз шығындар;
инкрементті шығындар;
маржиналды шығындар;
релевантты шығындар.

Баламалы шығындар - пайдаланылмаған мүмкіндіктердің шығыны. Олар бір әрекетті таңдау екінші әрекетті пайда болдырмаған кезде қолдан шыққан пайданы білдіреді. Баламалы шығындар бизнесте шешім қабылдау кезінде көптеген жағдайларда туындайды. Мысалы, спорттық сөмкелер өндіруші кәсіпорын чемодан дайындауға тапсырыс алды. Егер кәсіпорын бұл тапсырысты қабылдаса, спорт тауарларын сататын дүкендердің тұтас жүйесі үшін спорттық сөмкелердің әдеттегі санын өндіру мүмкіндігі (машиналық және жұмыс уақыты) болмайды. Бұл тапсырысты қабылдаудың баламалы шығындары - бұл жүзеге асырыла алмайтын, спорттық сөмкелер өндірісінің пайдалана алмаған пайдасы. Пайдаланыла алмаған пайда спорттық сөмкелерді сатудан түскен болуы ықтимал табыс минус оны өндіру бойынша шығындар болып есептелінуі мүмкін.

Дифференциалды шығындар - бұл екі баламалы шешімдерді қараған кезде шығындарды ажырататын шама. Мысалы, жаңа өндірістік цех құрылысының екі баламалы орны қарастырылады. Егер «А» ауданы таңдалса, оны ұстау бойынша жоспарлы жылдық шығындар 800 мың теңге құрайды, ал «В» ауданы таңдалса - 600 мың теңге. өндірістік цехты ұстау бойынша дифференциалды шығындар 200 мың теңгені құрайды.

Қайтарымсыз шығындар - бұлар бұрын болған шығындар. Олар болашақ шығындарға ықпал ете алмайды және ешқандай осы шақтағы немесе болашақтағы іс-қимылдар оны өзгерте алмайды, мәселен, сатып алынған жабдықтың бастапқы құны (бағасы) мен материалдық қорларды жасау шығындары. Сондықтан бұл шығындар болашақта шешім қабылдау кезінде есепке алынбайды. Ғылыми-зерттеу зертханасы жабдық алды делік. Жыл өтті, жабдықтың кепілді жұмыс мерзімі өтті, ол сыр ете бастады. Жабдықтың бұзылу себебін талдау бұл түрге ылғалдылық деңгейі мен температура ауытқуына қатты әсер ететінің көрсетті. Зертхана жылытылуы нашар және кондиционерлері жоқ ескі үйде орналасқан делік. Нәтижесінде жабдық үзіліспен жұмыс жасайды, оны жөндеу үшін шоттар ұлғаюда, қызметкерлер ашулы. Зертхана қызметкерлері жабдықты алып тастауды талап етеді, бірақ зертхана басшысы бұлай етуден бас тартты, өйткені ол үшін ақша төленген болатын. Бұл - қайтарымсыз шығынның рөлін бағаламаудың типтік үлгісі. Жабдық жөніндегі ешқандай болашақ шешімдер бұл құнды қайтара алмайды. Болашақ шешімдер жөндеу үшін немесе бөлмені кондиционерлерімен және жылыту жүйесімен жабдықтау үшін шоттар сияқты болашақ шығындарға қатысты болады.

Маржиналдық шығындар - өнімнің барлық шығарылуына емес, бірлігіне шаққандағы қосымша шығындар. Маржиналдық шығындар әдетте әртүрлі өндіріс көлемінде сан қилы болады, өйткені өндіріс процесінің тиімділігіне қарай өзгереді.

Релевантты шығындар ретінде (яғни маңызды шығындар) тек қарастырылатын шешімге байланысты шығындар түсініледі, өткен кезеңдердің шығырдары релевантты болуы мүмкін емес, себебі оларға әсер ете алмаймыз.

Аталған шығын түрлерінен басқа, инкрементті шығындар да болады. Олар өнімнің қосымша партиясын жасаған жағдайда пайда болады. Егер шешім қабылдау нәтижесінде тұрақты шығындар өзгерсе, онда олардың ұлғаюын, басқаша айтсақ, инкрементті шығындар деп қарастырады. Егер өнімнің қосымша партиясын шығару туралы шешім қабылдау тұрақты шығындарды ұлғайтуға әкеліп соқтырса, инкременттік шығындар нөлге тең болады.

Сонымен, өндірістік шығындар бұл өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың алғышарты болып табылады және олар тікелей материалдар, тікелей еңбек пен өндірістік үстеме шығындардан тұрады.

Өндіріс технологиясы және ұйымдастыру ерекшелігі есебімен өндіріс шығындарын толық табу және өнімнің (жұмыс, қызмет) жеке түрлерінің өзіндік құндарын дұрыс анықтау үшін шығындар есебінің және калькуляция объектілерін дұрыс белгілеу қажет.

Шығын есебінің объектілері - шығынның пайда болу орны, шығын орталығы, жауапкершілік орталығы болуы мүмкін.

Шығынның пайда болу орны - бұл ұйымның құрылымдық бөлімшелері, яғни бақылау үшін өндіріс шығындарының есебін, өндіріс ресурстары шығындарын басқаруды және олардың қызметінің нәтижесін анықтауды жоспарлауды, мөлшерлеуді ұйымдастыру. Өнеркәсіп өндірісінде шығындардың пайда болу орнына өндірістер, цехтар, учаскілер, бөлімшелер, бригадалар және басқа да бөлімшелер жатады.

Шығын орталықтары - бұл өндірістікк операциялар мен біртекті функциялармен, техникалық жабдықтау деңгейімен, еңбектің ұйымдастырылуымен және шығындардың бағыттылығымен ерекшеленетін бастапқы өндірістік және қызмет көрсететін бірліктер. Оған мыналарды жатқызуға болады: учаскілер, бригадалар, азды-көпті біртекті функциялармен жабдықталған топтар, механикаландыру мен автоматтандырудың бірдей деңгейлері, өндіріс пен еңбекті ұйымдастыру.

Көптеген шығын орталықтарының құрылуы жабдықтарды ұстау мен эксплуатациялау шығындарының, өнімдердің жаңа түрлерін дайындауда және оны өндірісте жүзеге асыруда ақаулардың пайда болуына әкеліп соқтырады. Бұл орталықтарды тікелей жолмен аналитикалық шоттарға апару - осы орталықтардың шығындарын барынша дәл анықтауға және өнімдердің өзіндік құнын дұрыс есептеуге мүмкіндік береді.

Жауапкершілік орталықтары - бұл жоспарлы, нормалы шығындарды бақылауды, шығындардың мөлшері үшін ұжымдық және жеке жауапкершілікті, өнімнің (жұмыс, қызмет) өзіндік құнын төмендетуге мүдделілікті қамтамасыз ететін шаруашылық есеп бөлімшелері және жауапты тұлғалар бойынша өндірістегі шығындарды топтастыру. Айта кету керек, егер менеджер тек қана бір құрылымдық бөлімшенің (цех, учаскі) жұмысына басшылық жасайтын болса және оның жұмысының нәтижесінде жауап беретін болса, онда шығынның пайда болу орны жауапкершілік орталығын да көрсетеді.

Калькуляциялау объектісі - белгілі бір құнды жұмыс пен көрсетілген қызмет, өнім, жартылай өнім, әр түрлі дайындық деңгейіндегі кейбір азық-түлік өнімдерінің түрлері. Калькуляциялау объектілерінің негізгі номенклатурасын әрбір кәсіпорын өндіріс типін, өнім ассортименті мен күрделілігін, бөлшектер мен тетіктердің бұйымда бірегейлену деңгейі және шығынның қай топқа жататындығын сипаттайтын, басқа да белгілерді есепке ала отырып, жасайды. Көбіне калькуляция объектілерін шығынды көтерушілер деп атайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.