Қазақстан Республикасындағы адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2009 жылғы қызметі туралы есеп
Кіріспе сөз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І. Жалпы бөлім 1.1.Келіп түскен хаттардың жалпы сипаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4 1.2. Уәкіл жұмысының түрлері мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7 1.3. Уәкілдің шара қолдану актілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11 1.4 Уәкілдің консультативтік кеңестік органдарының жұмысына қатысуы ... ..13 1.5 Халықаралық ынтымақтастық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
ІІ. Арнайы бөлім
2.1 Өмірге құқық. Бостандыққа және жеке қолсұқпаушылық құқығы ... ... ... 19
2.2. Сотта қорғалу және әділ сот қарауына құқық ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22 2.3. Сот шешімдерінің орындалу сатысындағы адам құқықтары ... ... ... ... ..24 2.4. Наным бостандығына құқық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26 2.5. Азаматтық құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 28 2.6. Азаматтардың мемлекеттік органдарға шағымдану құқығы ... ... ... ... ...32 2.7. Меншік құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35 2.8. Азаматтардың баспанаға және өмір жағдайларын үзіксіз жақсарту құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
2.9. Еңбек құқықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41 2.10. Зейнетақымен қамтамасыз ету құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45 2.11. Денсаулық сақтау құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47 2.12. Мүгедек және психикалық кемістіктері бар адамдардың құқықтары ... ...50 2.13. Балалардың құқықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54 2.14. Әйелдердің құқықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59 2.15. Босқындардың, еңбек мигранттарының және оралмандардың құқықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..61
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
Қосымша:
1. Азаматтардың хаттарымен жұмыс істеу жөніндегі статистикалық деректер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .66
2. Ұсыныстар мен хаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
3. Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің және оның мекемесінің қоғамдық іс шараларға қатысуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...97
4. Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің және оның мекемесінің халықаралық іс шараларға қатысуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 103
І. Жалпы бөлім 1.1.Келіп түскен хаттардың жалпы сипаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4 1.2. Уәкіл жұмысының түрлері мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7 1.3. Уәкілдің шара қолдану актілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11 1.4 Уәкілдің консультативтік кеңестік органдарының жұмысына қатысуы ... ..13 1.5 Халықаралық ынтымақтастық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
ІІ. Арнайы бөлім
2.1 Өмірге құқық. Бостандыққа және жеке қолсұқпаушылық құқығы ... ... ... 19
2.2. Сотта қорғалу және әділ сот қарауына құқық ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22 2.3. Сот шешімдерінің орындалу сатысындағы адам құқықтары ... ... ... ... ..24 2.4. Наным бостандығына құқық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26 2.5. Азаматтық құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 28 2.6. Азаматтардың мемлекеттік органдарға шағымдану құқығы ... ... ... ... ...32 2.7. Меншік құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35 2.8. Азаматтардың баспанаға және өмір жағдайларын үзіксіз жақсарту құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
2.9. Еңбек құқықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41 2.10. Зейнетақымен қамтамасыз ету құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45 2.11. Денсаулық сақтау құқығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47 2.12. Мүгедек және психикалық кемістіктері бар адамдардың құқықтары ... ...50 2.13. Балалардың құқықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54 2.14. Әйелдердің құқықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59 2.15. Босқындардың, еңбек мигранттарының және оралмандардың құқықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..61
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
Қосымша:
1. Азаматтардың хаттарымен жұмыс істеу жөніндегі статистикалық деректер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .66
2. Ұсыныстар мен хаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
3. Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің және оның мекемесінің қоғамдық іс шараларға қатысуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...97
4. Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің және оның мекемесінің халықаралық іс шараларға қатысуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 103
Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2009 жылғы қызметі туралы осы есеп Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 19 қыркүйектегі № 947 Жарлығымен бекітілген Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы ереженің 23-тармағына сәйкес жасалған және Мемлекет басшысына ұсынуға арналған.
Осы құжат Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2008 жылғы қызметі туралы алдыңғы жылғы есебінің форматы мен құрылымын сақтаған. Онда Уәкілдің бұрын мемлекеттік органдарға берген нұсқаулардың іске асырылуын қамтиды, сондай –ақ есеп азаматтардың Уәкіл мекемесіне түскен хаттар санының ұлғаюын ескере отырып жасалған, бұқаралық ақпарат құралдары мониторингісінің нәтижелері белсендірек пайдаланылған, қоғамда үлкен пікірталас тудырған жекелеген мәселелер бойынша Уәкілдің құқықтық қорғау жұмысының нәтижелері көрсетілген.
Есеп бұрынғыдай шағымданушылардың хаттарында көтерілген адам құқықтары мәселелерін сипаттаумен шектелмейді, ол сонымен бірге балалар, туралы, сотта қорғалу, ар-ождан және діни наным бостандығы, денсаулық сақтауға құқықтарын қамтамасыз етужөніндегі, азаматтық мәселелер, еңбек және тұрғын үй құқықтары саласындағы ахуал туралы ақпаратты қамтиды.
Есепке Уәкілдің жыл бойы әзірленген хаттары, ұсыныстары, бірқатар құқықтық қорғау мәселелері бойынша әртүрлі мемлекеттік органдарға жіберген сараптамалық қорытындылары қоса берілген.
Осы құжат Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2008 жылғы қызметі туралы алдыңғы жылғы есебінің форматы мен құрылымын сақтаған. Онда Уәкілдің бұрын мемлекеттік органдарға берген нұсқаулардың іске асырылуын қамтиды, сондай –ақ есеп азаматтардың Уәкіл мекемесіне түскен хаттар санының ұлғаюын ескере отырып жасалған, бұқаралық ақпарат құралдары мониторингісінің нәтижелері белсендірек пайдаланылған, қоғамда үлкен пікірталас тудырған жекелеген мәселелер бойынша Уәкілдің құқықтық қорғау жұмысының нәтижелері көрсетілген.
Есеп бұрынғыдай шағымданушылардың хаттарында көтерілген адам құқықтары мәселелерін сипаттаумен шектелмейді, ол сонымен бірге балалар, туралы, сотта қорғалу, ар-ождан және діни наным бостандығы, денсаулық сақтауға құқықтарын қамтамасыз етужөніндегі, азаматтық мәселелер, еңбек және тұрғын үй құқықтары саласындағы ахуал туралы ақпаратты қамтиды.
Есепке Уәкілдің жыл бойы әзірленген хаттары, ұсыныстары, бірқатар құқықтық қорғау мәселелері бойынша әртүрлі мемлекеттік органдарға жіберген сараптамалық қорытындылары қоса берілген.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасындағы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2009 жылғы қызметі туралы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ЕСЕП
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Астана қаласы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2010 жыл
Мазмұны
Кіріспе сөз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І. Жалпы бөлім 1.1.Келіп түскен хаттардың жалпы сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..4 1.2. Уәкіл жұмысының түрлері мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7 1.3. Уәкілдің шара қолдану актілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11 1.4 Уәкілдің консультативтік кеңестік органдарының жұмысына қатысуы ... ..13 1.5 Халықаралық ынтымақтастық ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
ІІ. Арнайы бөлім
2.1 Өмірге құқық. Бостандыққа және жеке қолсұқпаушылық құқығы ... ... ... 19
2.2. Сотта қорғалу және әділ сот қарауына құқық ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...22 2.3. Сот шешімдерінің орындалу сатысындағы адам құқықтары ... ... ... ... ..24 2.4. Наным бостандығына құқық ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...26 2.5. Азаматтық құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 28 2.6. Азаматтардың мемлекеттік органдарға шағымдану құқығы ... ... ... ... ...32 2.7. Меншік құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35 2.8. Азаматтардың баспанаға және өмір жағдайларын үзіксіз жақсарту құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
2.9. Еңбек құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41 2.10. Зейнетақымен қамтамасыз ету құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...45 2.11. Денсаулық сақтау құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .47 2.12. Мүгедек және психикалық кемістіктері бар адамдардың құқықтары ... ...50 2.13. Балалардың құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54 2.14. Әйелдердің құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59 2.15. Босқындардың, еңбек мигранттарының және оралмандардың құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .61
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..64
Қосымша:
1. Азаматтардың хаттарымен жұмыс істеу жөніндегі статистикалық деректер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...66
2. Ұсыныстар мен хаттар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
3. Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің және оның мекемесінің қоғамдық іс шараларға қатысуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 97
4. Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің және оның мекемесінің халықаралық іс шараларға қатысуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .103
Қазақстанда құқықтық мемлекет құру азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғаумен байланысты арнайы институттарды одан әрі жетілдіруді талап етеді. Адам және азамат құқықтары мен бостандықтарын қорғау жүїйесіндегі маңызды тетігі Адам құқықтары жөніндегі уәкіл институты болып табылады. Бұл мемлекеттік құқық қорғау институтын құру Қазақстандағы демократияның дамуындағы үлкен қадам болды. Осы институт қызметінің нәтижелігін арттыру мәселесін қарау керектігін тәжірибе көрсетіп отыр.
(Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасынан)
КІРІСПЕ СӨЗ
Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2009 жылғы қызметі туралы осы есеп Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 19 қыркүйектегі № 947 Жарлығымен бекітілген Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы ереженің 23-тармағына сәйкес жасалған және Мемлекет басшысына ұсынуға арналған.
Осы құжат Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2008 жылғы қызметі туралы алдыңғы жылғы есебінің форматы мен құрылымын сақтаған. Онда Уәкілдің бұрын мемлекеттік органдарға берген нұсқаулардың іске асырылуын қамтиды, сондай - ақ есеп азаматтардың Уәкіл мекемесіне түскен хаттар санының ұлғаюын ескере отырып жасалған, бұқаралық ақпарат құралдары мониторингісінің нәтижелері белсендірек пайдаланылған, қоғамда үлкен пікірталас тудырған жекелеген мәселелер бойынша Уәкілдің құқықтық қорғау жұмысының нәтижелері көрсетілген.
Есеп бұрынғыдай шағымданушылардың хаттарында көтерілген адам құқықтары мәселелерін сипаттаумен шектелмейді, ол сонымен бірге балалар, әйелдер, мүгедектер, оралмандар, босқындар, еңбек мигранттары туралы, сотта қорғалу, ар-ождан және діни наным бостандығы, денсаулық сақтауға құқықтарын қамтамасыз етужөніндегі, азаматтық мәселелер, еңбек және тұрғын үй құқықтары саласындағы ахуал туралы ақпаратты қамтиды.
Есепке Уәкілдің жыл бойы әзірленген хаттары, ұсыныстары, бірқатар құқықтық қорғау мәселелері бойынша әртүрлі мемлекеттік органдарға жіберген сараптамалық қорытындылары қоса берілген.
Осы есеп қалыптасқан тәжірибе бойынша Парламент палаталарына, Үкіметке, басқа да мемлекеттік органдарға, шет мемлекеттердің елшіліктеріне, халықаралық және ұлттық құқықтық қорғау ұйымдарына жіберілді. Есеп Уәкілдің интернет-сайтына орналастырылады және жұртшылық пен бұқаралық ақпарат құралдары үшін тұсаукесері болады.
1. Жалпы бөлім
1.1.Келіп түскен хаттардың жалпы сипаттамасы
Есепті кезеңде Уәкіл атына жалпы алғанда 1348 хат түсті, бұл 2008 жылдан 273 хатқа артық. Олардың көбісі (1175) әдеттегідей пошта арқылы келді, сонымен бірге 74 хат электрондық пошта арқылы, 173 Уәкілдің және мекеме қызметкерлерінің жеке қабылдауында мазмұндалған. Жалпы Уәкілге ауызша және жазбаша түрде 2294 адам хат жолдаған.
Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің жеті жыл қызметі бойы жазбаша және ауызша түскен хаттар саны
Атауы
2003
жыл
2004
жыл
2005
жыл
2006
жыл
2007
жыл
2008
жыл
2009
жыл
Барлығы
Жазбаша хаттар
855
1156
1965
1374
1286
906
1175
8717
Діни бірлестіктерді тіркеу мәселесі бойынша эдвокаси кампаниялары аясындағы жазбаша хаттар
-
-
-
757
-
-
757
297
358
528
482
398
169
173
2405
1152
1514
2493
2613
1684
1075
1348
11879
2008 жылдағыдай, хаттардың ең көп бөлігі Астана (16,9%) және Алматы (13,2%) қалаларының тұрғындарынан, сондай - ақ Карағанды облысынан (10,2%) келген. Павлодар облысынан келген хаттар саны екі есе өскен (7,8%).
Аумақтар
2009 жылғы хаттар саны
2008 жылы хаттар саны
Астана
198
136
Алматы
155
103
Акмола облысы
77
72
Ақтөбе облысы
14
15
Алматы облысы
104
59
Атырау облысы
21
21
Шығыс Қазақстан облысы
92
104
Жамбыл облысы
38
40
Батыс Қазақстан облысы
16
24
Карағанды облысы
120
77
Қостанай облысы
67
45
Қызылорда облысы
18
17
Маңғыстау облысы
15
10
Павлодар облысы
92
40
Солтүстік Қазақстан облысы
45
30
Оңтүстік Қазақстан облысы
44
54
Шет елдерден
59
59
Барлығы
1175
906
Есепті кезеңде ұжымдық шағымдар санының өсуі байқалып отыр ( 1022 адамның қолымен 76), олар негізінен ипотекалық несие алған азаматтардан және үлескерлерден келіп түскен.
Ұжымдық және жеке жазбаша хаттар санының ара қатынасы келесі диаграммада келтірілген.
Есепті кезеңде үкіметтік емес ұйымдардан 95 хат түсті, олардың ішінде ең көбісі Қазақстандық адам құқықтары жөніндегі халықаралық бюродан келген.
2009 жылғы хаттардың тақырыптары айтарлықтай өзгермеген: өткен жылдардағыдай құқық қорғау органдары қызметкерлерінің әрекеттері мен әрекетсіздігіне (20%), сондай-ақ сот шешімдерімен келіспеушілік туралы мәселелер бойынша шағымдар үстем орын алады (17,3%). Соттардың әрекеттері мен әрекетсіздігіне шағымдар Уәкілдің құзырына жатпағандықтан осындай шағымдар қабылданбаған, ол туралы шағымданушылар тиісті түрде хабарландырылған.
Ар-ождан және діни наным бостандығына құқықтарды іске асыру мәселелері бойынша шағымдар санының (5,8%) артуын атап өткен жөн , олардың ішінде қарағанды қаласында саентология шіркеуінің жабылуына байланысты шағымдар басым орын алады.
Тұрғын үй құқықтарының бұзылуына түскен шағымдар 5,3% құрайды, көбінесе бұл үлестік құрылыс және мемлекеттік тұрғын үй қорынан баспана алу жөнінде.
Еңбек құқықтарын бұзушылыққа шағымдануға әрекеттенулер 4,4% пайызды құрайды. Хаттардың осы санаты негізінен еңбекақы төлемеумен немес кешіктірумен, сондай ақ шағымданушылардың пікірінше, жұмыстан заңсыз шығарулармен байланысты.
Денсаулық сақтау құқығына қатысты хаттар 1,6% құрайды, негізінен олар алдын ала қамау және бас бостандығынан айыру орындарындағы адамдарға тиісті медициналық көмек көрсетпеу, сондай ақ сапасыз медициналық көмек көрсету не оны көрсетпеу фактілеріне, медициналық қызметкерлердің мүгедектікке әкеп соққан әрекеттеріне, МСЭКтің мүгедектікті тағайындаудан бас тартуына қатысты шағымдар.
Сотталғандардың қылмыстық атқару жүйесі мекемелерінің әкімшілік қызметкерлерінің тарапынан оларға азаптауды қолдануына, лайықсыз қарым қатынас жасауына шағымдарының өсуі (4,9%) назар аудартады. Осындай үрдісті 2009 жылғы мамырда БҰҰдың Азаптауларға қарсы комитетінің арнайы өкілі М. Новактың Қазақстанға инспекторлық сапармен келуіне жасаған реакциямен байланыстыруға болады.
Мемлекеттің қатысуы жоқ заңды тұлғалардың әрекеттеріне шағымдардың біршама өсуі (4,5%) коммерциялық банктердің 2009 жылы ипотекалық несиелерді кейінге қалдырудан бас тарту жағдайларымен байланысты болды.
Орталық және жергілікті атқару органдарында әкімшілік ету мәселелері шағымданушылардың ең көп көтеретін мәселелер болып табылады (6,2%). Хаттарға келсек, орталық және жергілікті атқару органдары жиі өтініш берушілердің хаттарына нақты жауаптар бермейді, қабылдаған шешімдердің себептерін түсіндірмейді. Жергілікті атқару органдардың лауазымды адамдарымен өзара іс қимыл жасауда негізгі мәселелер, бұрынғыдай тұрғын үй және жер мәселелері болып табылады. Мемлекет қажеттігіне жеке адамдардың баспанасын қирату, жер телімдерін алып қою, өтемақы мөлшерлері көптеген жағдайларда халықтың қанағаттанбауын тудырады, бұл оларды әртүрлі инстанцияларға, соның ішінде Адам құқықтары жөніндегі уәкілге хат жолдауға мәжбүрлейді.
Қазіргі заманғы әділ сот билігінің пәрменділігі мағынасында сот шешімдерін орындау өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Соттың қорғауы сот актісін қабылдаумен емес оның нақты орындалуымен аяқталады. Сонымен бірге Уәкілге сот шешімдерінің орындалмауына шағымдар келіп түсуде. Есепті кезеңде барлығы атқарушы құжаттарды орындау мерзімдерінің бұзылуына, борышкерлерге заңнамада көзделген барлық мәжбүрлеп өндіру шаралары қолданылмауына, сондай ақ нақты сот орындаушыларының әрекеттеріне қатысты аталған шағымдардың 3,5% пайызы түсті.
Шағымдардың 1,7 % тіркеу, азаматтық алу, ықтиярхат, жеке басын куәландыру құжаттарын ресімдеу мәселелеріне қатысты болды.
Ақпарат алу құқығының бұзылуы туралы хаттарда (2%) шағымданушылардың көбісі мемлекеттік органдардың азаматтардың хаттарына жауап бермейтінін, сондай ақ әртүрлі ақпарат алу мүмкіндігінің болмауын көрсетеді.
Есепті кезеңде Уәкіл атына саяси құқықтарды іске асыру мәселесі бойынша бір ғана хат түсті, ол бейбіт жиналыс бостандығы құқығына қатысты.
2009 жыл бойы алғысхаттар түскен. Кейбіреулерінің мәтіні төменде келтіріледі.
Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл аппараты адам мүдделері мен құқықтарын қорғаудың пәрменді механизмі болып табылады, Сіз басқарып отырған Аппарат қызметкерлерінің Орал қаласында қиын жағдайға тап болған адамдардың тағдырына уақытылы және жедел араласуы оның кәусі болды. Сіздердің қолдауларыңыздың арқасында шексіз құқық бұзушылық тоқтатылып, жұрт қалыпты өмір сүруге кірісті, өздерінің отбасыларына қайтып оралды. Азаматтардың хаттарымен нақ осындай жоғары деңгейде жұмыс істеу, әр адамның қадір қасиетіне, абыройына қатысты осындай адами және әлеуметтік бағыты бар саясат Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл аппараты сияқты маңызды және қажетті демократиялық институттың қызметін насихаттау үшін басты дәлел болып табылады. Право на жизнь әлеуметтік қор білдірген белсенді азаматтық ұстанымыңыз, жоғары біліктілігіңіз және азаматтық кемелділігіңіз, өмірдің күрделі жағдайына тап болған адамдарға қатысты сіздерге үлкен алғыс білдіреді.
Сіздің игі миссияларыңызда табыс, тұрақтылық және ертеңгі күнге сенімділік тілеймін.
Бұдан әрі ынтмақтастығымызды жалғастыратынызға сенім білдіремін.
Құрметпен, Право на жизнь әлеуметтік қорының директоры Голубь Марина Вячеславовна.
Сізге және қарағанды қаласы ІІБ органдарына менің сіңлім Цыбулько Ольга Николаевнаны іздеу жөнінде жүргізген жұмысыңызға көп рахмет, ол табылды, тірі және дені сау, кейінгі өміріне алаңдамаймыз.
Құрметпен, Зайцев Александр Николаевич, Киль қаласы Германия
Сіздерге акті жазуларын алуға көмегіңіз бен берген түсіндірулеріңіз үшін шын жүректен алғыс білдіремін, олар кейін жұмыста пайдаланылады.
Құрметпен, Ресей Федерациясының Свердлов облысының Адам құқықтары жөніндегі уәкілі Т.Г. Мерзлякова
Ұлымыз Азизбаев Викторды қорғауға көмек көрсеткеніңіз үшін өте ризамыз.
Сізге және Сіздің ұжымызға жақсылық, ырыс-береке, жанұяда бақыт, Сіздің өте жауапты жұмысыңызда табыс тілейміз.
Құрметпен, Азизбаев Х.А.
Уәкіл атына 2009 жылы түскен хаттарына келсек, шағымданушылар жалпы адам құқықтары саласындағы халықаралық және ұлттық стандарттарды жеткілікті біліп, оларға сілтеме жасайтынын атап өткен жөн. Бұл азаматтардың құқықтық сауттылығының артуының және тиісті мемлекеттік органдар мен мемлекеттік емес ұйымдардың құқықтық қорғау жұмысы күшеюінің куәсі екені сөзсіз.
1.2. Уәкіл жұмысының түрлері мен әдістері
Азаматтардың құқықтарының бұзылуы туралы хаттарды қарау, құзырлы органдарға тиісті сұратулар әзірлеу және жіберу және олар бойынша шара қолдану Уәкіл функцияларын жүзеге асырудың негізгі механизмдері болып табылады.
Сұратулардың көпшілігі , бұрынғыдай Бас прокуратураға, Ішкі істер министрлігіне, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мен Әділет министрлігінің Қылмыстық атқару жүйесі комитетіне жіберілген.
Есепті кезеңде уәкіл мекемесінің сұратуларына белгіленген мерзімдері бұзылып ұсынылған жауаптар саны жалпы санының 8,3 % құрайды. Осындай жауаптар жиі Экономикалық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінен келеді (31 ден 10).
Уәкілдің мемлекеттік органдарға және ұйымдарға жіберілген сұратуларының кестесі
Органның атауы
Сұратулар саны
Мерзімдері бұзылып ұсынылған жауаптар саны
Бас прокуратура
335
29
Ішкі істер министрлігі
143
4
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі
75
2
Жоғарғы Сот жанындағы Сот әкімшілігі комитеті
62
5
Әкімдіктер
91
4
Әділет министрлігі
120
7
Қаржы министрлігі
7
2
Денсаулық сақтау министрлігі
16
4
Білім және ғылым министрлігі
17
2
Сыртқы істер министрлігі
7
1
Қорғаныс министрлігі
5
Ауыл шаруашылығы министрлігі
2
Туризм және спорт министрлігі
1
Көлік және коммуникация министрлігі
1
Төтенше жағдайлар министрлігі
2
Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі
31
10
Мемлекеттік қызмет істері агенттігі
2
Қазақстан Республикасы Жер ресурстарын басқару агенттігі
4
Ақпараттандыру және байланыс министрлігі
3
1
Қаржылық нарықты және қаржы ұйымдарын реттеу агенттігі
7
1
ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитеті
4
Республикалық ұлан
1
Самұрық-қазына ұлттық әл ауқат қоры
1
1
Соттар
4
2
Мемлекеттік мұрағат
8
1
Банктер
2
Шетелдік мемлекеттердің мемлекеттік органдары
5
1
Өзге де ұйымдар
6
2
Қазақстан адвокаттары одағы
1
Барлығы
963
79
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл мен оның мекемесі іске асыратын еліміздегі адам құқықтары саласындағы ахуалдың мониторингісі қауқарсыз әлеуметтік топтар ұсталатын әртірлі объектілерге барумен байланысты.
Өткен жылы Оңтүстік Қазақстан облысының, Ақмола, Солтүстік Қазақстан, Қарағанды облыстарының пенитенциарлық мекемелеріне сапармен шығулар болды.
Аталған кезеңде, Уәкіл жанынан құрылған, құқық қорғау органдары мен құқықтық қорғау ұйымдарының өкілдерінен тұратын, Азаптауларды қолдану фактілерін қарау жөніндегі жұмыс тобы жабық типтегі мекемелерде ұсталғандардың, айыпталушылардың және сотталғандардың құқықтарын сақтау мониторингімен айналысты. Жұмыс тобы форматында барынша өзекті мәселелер қаралды, атап айтқанда, 17 сәуірінде Солтүстік Қазақстан облысы бойынша ӘМ ҚАЖКБ ЕС - 164 3 түзеу мекемесінде орын алған төтенше жағдайға ( дене мүшелеріне жаппай зақым келтіру) байланысты Әділет министрлігінің ҚАЖК төрағасының ақпараты тыңдалды.
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл жоғарыда аталғанның мағынасында Алдын ала қамау және бас бостандығынан айыру орындарында ұсталатын адамдардың құқықтарын сақтаудың жағдайы мен мәселелері туралы Арнайы баяндама әзірленіп, ҚР Президентінің Әкімшілігіне жолданды.
Уәкіл мекемесінің қызметкерлері мүгедектер құқықтарының бұзылуы туралы БАҚтағы ақпаратқа байланысты Қазақстандық су қараңғылар қоғамдық бірлестігінің Талғар оқу өндірістік кәсіпорнына барып қайтты. Тексеру нәтижелері бойынша Бас прокуратураға хат жіберілді.
Адам құқықтары мен бостандықтары туралы заңнаманы жетілдіруге және оны халықаралық құқықтың жалпыға танымал қағидалары мен нормаларына сәйкестендіруге ықпал ету Уәкіл қызметінің маңызды бағыттарының бірі болып табылады.
Мәселен, құқық бұзушылықтың алдын алу, тұрмыстық зорлық зомбылықтың алдын алу, ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктеріне мемлекеттік кепілдері туралы, наным бостандығы мен діни бірлестіктер туралы заң жобаларына, Халықтың денсаулығы мен денсаулық сақтау жүйесі туралы кодекске сараптамалық қорытындылар әзірленген.
Уәкіл мекемесі есеп беру жылы ҚР Парламент Мәжілісі жанындағы Қоғамдық палатамен өзара белсенді іс қимыл жасады.
Имидждік және құқықтық ағарту қызметіне аса назар аударылды.
Уәкілдің қолдауымен Қазақстан Республикасында азаптауларға жол бермеу: дискуссиядан іс жүзінде іске асыруға кірісу халықаралық конференция өтті, оның жұмысына Парламент депутаттары, Президент Әкімшілігінің, мемлекеттік органдардың, халықаралық және отандық құқықтық қорғау ұйымдарының өкілдері қатысты.
Бұл форум Қазақстанда Еурокомиссияның және Халықаралық түрме ұйымдарының көмегімен іске асырылған азаматтарды бостандығынан айыру және шектеу орындарына қоғамдық бақылау, үлттық алдын механизмінің қазақстандық үлгісін әзірлеу жөніндегі екі пилоттық жобалардың қорытындысын жасады. Бұндай қоғамдық бақылауды құруға өткен жылы ратификацияланған Азаптауларға қарсы конвенцияға Факультативтік хаттамамен нұсқама берілген.
Одан басқа, Адам құқықтары жөніндегі уәкіл мекемесі Бас прокуратурамен, Сыртқы істер министрлігімен, БҰҰдың Балалар қорымен (ЮНИСЕФ) және Еуропалық Одақтың Қазақстандағы өкілдігімен бірлесіп Бала құқықтары туралы конвенцияның 20 жылдығына және оны Қазақстанның ратификациялағанына 15 жыл толуына арналған халықаралық конференцияны ұйымдастырды.
Форум барысында соңғы екі онжылдықта бала құқықтарын қамтамасыз ету саласында прогресске қол жеткендік атап көрсетілген және Қазақстанда Бала құқықтары туралы конвенцияны іске асыру жолындағы қазіргі заманғы талаптар қаралды. Маңызды іс шараларға Қазақстан Республикасының Конституциясы күніне арналған Конституциялық құндылықтар және оларды Қазақстанның заңнамасында және құқық қолдану практикасында іске асыру жолдары тақырыбында ҮІІ Тамыз оқуларын жатқызуға болады.
Уәкіл қыркүйекте Қазақстан Республикасының 2010-2020 жылдарға арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасын қабылдауға байланысты Егемен Қазақстан газетіне сұхбат берді.
Одан басқа, мекеме қызметкерлері азаматтардың коммуналдық қызметке құқықтарына байланысты мәселелер бойынша, Өзбекстанда сотталған азаматтардың құқықтарын қорғау мәселесі, балалар құқықтарына байланысты мәселелер бойынша БАҚқа жарияланымдар берді.
Есепті кезеңде Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің үш ақпараттық бюллетені басып шығарылды және оның дербес веб-сайтын жаңарту жүзеге асырылды.
Осы бағытта ағарту қызметі маңызды рөл атқарады. Мысалы, мекеме қызметкерлері Мемлекеттік басқару академиясының тыңдаушылары, Қаржы министрлігінің, Бас прокуратура, әлеуметтік мекемелер, сондай ақ қылмыстық атқару жүйесі қызметкерлері үшін дәріс берді.
Уәкіл мекемесінің әкімшілік жұмысы мағынасында 2009 жылы Адам құқықтары жөніндегі Ұлттық орталықтың 2010-2014 жылдарға арналған стратегиялық жоспары әзірленді.
Мекеме қызметкерлерінің аттестациясы мен функционалдық міндеттері қайта қаралды.
Уәкіл мекемесі есеп беру жылы қызметкерлер үшін екі оқу семинарын ұйымдастырды, сондай ақ мемлекеттік тілді оқыту курстары жүргізілді.
2009 жылы сәуір айында мемлекеттік әкімшілік лауазымдарына үш бос орынға байқау өткізілді, оның нәтижесінде мекеме штаты құқық қорғау және әлеуметтік жүйелерде қажетті жұмыс тәжірибелері бар білікті мамандармен толықты.
Үкімет республикалық бюджетті қалыптастыру барысында Уәкіл мекемесінің штат санын аумақтардағы өкілдерді енгізу есебінен ұлғайту туралы ұсынысты қолдады, бұл 2009- 2011 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының Заңында тиісті түрде бекітілді.
Бірақ, экономикалық дағдарысқа байланысты бұл мәселенәі іске асырылуы белгісіз уақытқа шегіндірілді.
БҰҰдың Ұлттық құқықтық қорғау институтының мәртебесін Адам құқықтарын қорғаумен және қолдаумен айналысатын ұлттық мекемелердің мәртебесіне қатысты қағидаларға (Париж қағидалары) сәйкес келтіру қажеттігі бар екені анық, олар жеткілікті қаржыландыруды, оңтайлы штат ресурстарын, сондай-ақ Омбудсменнің халыққа қол жетімділігін көздейді.
1.3. Уәкілдің шара қолдану актілері
Уәкіл қызметін реттейтін нормативтік құқықтық базаға сәйкес ол есепті кезеңде Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне және Үкіметке 7 хат жолдаған. Уәкіл Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне Қазақстанға БҰҰдың азаптауларға қарсы арнайы баяндаушысы Манфред Новактың инспекторлық сапары алдында мемлекеттің түзеткен ұстанымын әзірлеу қажеттігіне байланысты хат жолдаған.
ҚР Үкіметіне қоғамда кең талқыланған мәселелер бойынша хаттар жіберілді.
Мысалы, банктердің кепілге алынған баспананы сот тәртібінен тыс алып қоюымен байланысты заңсыз әрекеттеріне азаматтардың шағымдарының көбею үрдісіне назар аударылды.
Үкімет басшысының тапсырмасы бойынша осы мәселе Әділет министрлігінде қаралған, оның жауабына сүйенсек, осы норманың қолданыстағы бұрын жасалған шарттарға тарайтын етіп несие алушының тиісті елді мекендегі жалғыз баспанасын сотсыз сатуға тыйым салу туралы мәселе ойластырылуда.
Үкімет алдына қойылған басқа да маңызды мәселе кейбір банктердің несие алушылардың ипотекалық несиелерін қайта қаржыландырудан бас тартуы болды. Атап айтқанда, несие алушылардың өтініштерін жекелеп қарау туралы ұсыныстарын қолдау, әлеуметтік қауқарсыз несие алушылардың мұқтаждарына және сақтандыру компанияларының банктермен қосылуымен байланысты мәселелерді шешу ұсынылды.
БҰҰдың Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар жөніндегі комитетінің сессиясында қаралуы жоспарланған Қазақстан Республикасының Халықаралық экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы пакті аясында қабылдаған міндеттемелерді орындауы туралы баяндама шеңберінде БҰҰдың лайықты баспанаға құқық жөніндегі арнайы баяндаушысы Ракель Рольниктің үстіміздегі жылы инспекторлық сапармен келуін дайындалуға жауапты үйлестіруші органды белгілеу туралы ұсыныс берілді.
Қазақстан негізінде ұлттық және діни шыдамдылық пен толеранттық жататын этникааралық және конфессияаралық келісімнің үлгісі екенін ескере отырып, Уәкіл еліміздің оқу орындарында хиджаб кию туралы мәселені шешу жөнінде ведомствоаралық деңгейде шара қабылдауға бастамашы болды, бұл соңғы жылдары елімізде көп пікірталастар туғызып отырған мәселеге айналды.
Қазақстанның халықаралық актілерден туындайтын міндеттемелріне сүйене келе, мемлекеттің және оның Басшысының қылмыстық саясатты гуманизациялау және сотталғандарды ұстаудың лайықты жағдайларын жасау жөніндегі көпқырды қызметі мағынасында, Үкіметке ҚАЖнің бар объектілерін қайта салу және жаңа объектілерін салуға бюджеттік қаражат бөлу кезінде назар аудару туралы өтініш айтылды.
Қазақстан қоғамының барлық әлеуметтік топтарының өмір деңгейін ұдайы арттырып отыру жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асыру мағынасында Арселор Миттал Теміртау АҚ кәсіпорны жұмысшыларының еңбек және әлеуметтік мәселелерін шешу қажеттігімен байланысты хат жіберілді.
2009 жылы мемлекеттік органдарға түскен шағымдар, БАҚтағы ақпараттарға негізделген, сондай ақ өз бастамасымен 8 ұсыныс, соның ішінде, Бас прокурордың атына (3), Әділет министріне (2), Денсаулық сақтау министріне (1), Ішкі істер министріне (1), Алматы қаласының әкіміне (1) дайындалып жіберілді.
Аталған ұсыныстар мүгедектердің, жаппай саяси қуғын сүргін құрбандары мен одан зардап шеккендердің, сотталғандардың, азаматтығы жоқ адамдардың құқықтарын, сондай ақ денсаулық сақтау және жеткілікті өір деңгейіне құқықтарын қамтамасыз ету мәселелеріне қатысты болды.
Осылайша, Уәкілге Ресей Федерациясынан келіп түскен шағымдар негізінде Бас прокуратураға іргелес мемлекеттердің мемлекеттік органдарымен бірлесіп қазіргі кезде Қазақстан азаматы болып табылмайтын шағымданушыларды саяси қуғын-сүргін құрбандары, одан зардап шеккендер деп тану тәртібін реттеу туралы мәселені шешу туралы өтініш жіберілді.
Қазақстандық су қараңғылар қоғамдық бірлестігінің Талғар оқу өндірістік кәсіпорнына мониторинг жасау үшін бару нәтижелері бойынша жоғарыда аталған органға осы мамандандырылған мекемеде орын алған заң бұзушылықтарға прокурорлық шара қолдану туралы хат жіберілді.
Әділет министріне Денсаулық сақтау министрлігімен бірлесіп, сотталғандарға көрсетілетін медициналық көмектің сапасын арттырудың арнайы бағдарламасын әзірлеу және енгізу мәселесін қарау қажеттігі туралы ұсыныстар жіберілді.
Одан басқа , 2009 жылы 16 сәуірде Солтүстік Қазақстан облысының ЕС - 164 3 мекемесінде орын алған төтенше жағдайға (жаппай дене мүшелеріне зақым келтіру) байланысты Адам құқықтары жөніндегі уәкіл жанындағы Азаптауларды қолдану фактілерін қарау жөніндегі жұмыс тобының кезектен тыс отырысы өтті, Әділет министріне жіберілген тиісті ұсыныс соның нәтижесі болды.
Денсаулық сақтау министріне Алматы қаласында вирустық гепатитті тегін диагностикалау және емдеу жөніндегі қызметті алу бойынша қалыптасқан ахуалды жою жөнінде шара қолдану туралы ұсыныс жіберілген.
Сонымен қатар, Ішкі істер органдарының құрылымдық бөлімшелерінің азаматтық мәселелерді қарау кезінде жол берілетін құқық бұзушылықтарды жою қажеттілігіне Ішкі істер министрінің, сондай ақ Алматы қаласы әкімінің назары Алтын бесік шағын ауданы және Казречка көшесі тұрғындарының белгілі мәселелеріне аударылды.
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы ережеге сәйкес Уәкілдің ұсынысын алған лауазымды тұлға оны түскен күнінен бастап бір ай ішінде қарап, қарау нәтижесі туралы хабарлауға міндетті. Сонымен қатар, жауаптар ұдайы уақытылы, тиісті адамның қолымен және тиісті дәлелдемелермен келмейтінін атап өткен жөн.
Жалпы, жоғарыда көрсетілгендей, 2009 жылы Уәкілдің шара қолдану актілерінің жалпы санынан көпшілігі ҚР Үкіметіне жіберілген, бұл өз кезегінде, ортақ мәселелермен біріккен азаматтардың топтарымен маңызды мәселелерді шешу қажеттігіне байланысты болды.
1.4. Уәкілдің консультативтік- кеңестік органдардың жұмысына қатысуы
Мемлекет басшысы Қазақстан Республикасының 2010-2020 жылдарға арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасын бекітуіне байланысты, 2009 жылды Қазақстанның құқықтық дамуында айтарлықтай жаңа кезеңнің басталуы ретінде қарауға болады.
Осы көп мерзімді құжатта еліміздің Ата заңының талаптарына сәйкес мемлекеттің жалпы даму, соның ішінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, қоғам мен мемлекеттің мүдделерін қорғауды қамтамасыз ететін нәтижелілік, жариялылық және есептілік қағидаларына негіздеп, мемлекеттік басқарудың сапалық тұрғыдан жаңа моделін орнату жөніндегі жалпы стратегиясы мағынасында ұлттық құқықтық жүйені жетілдірудің негізгі бағыттары жазылған.
Концепцияға сәйкес Адам құқықтары жөніндегі уәкіл институты адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау жүйесіндегі маңызды механизм болды, оның қызметінің тиімділігін ұдайы арттыру қажет.
Осыған байланысты, аталған бағдарламалық құжат жан жақты ойластырылып, Омбудсмен мүшесі болып табылатын, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Құқықтық саясат кеңесінде қабылданғанын атап өту қажет.
Уәкіл сонымен қатар, консультативтік кеңестік органдардың - ҚР Президенті жанындағы Кешірім жасау мәселелері жөніндегі комиссияның, сондай-ақ Қазақстанның ЕЫҚҰда төрағалық етуі мәселесі жөніндегі мемлекеттік комиссияның жұмысына, Парламент Сенаты мен Мәжілісі комитеттерінің отырыстарына, конференцияларға, семинарларға және басқа да форумдарға, сондай-ақ орталық мемлекеттік органдардың, атап айтқанда Жоғарғы Соттың, ішкі істер, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, әділет министрліктерінің қорытынды алқаларына қатысуға аса мән береді.
Ведомствоаралық комиссиялардың (заң жобалау жөніндегі, кәмелетке толмағандардың істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі, адамдарды заңсыз әкелу, әкету және саудалау мәселелері жөніндегі, Үкімет жанындағы діни бірлестіктермен байланыс жөіндегі кеңес, Сыртқы істер министрлігі жанындағы халықаралық гуманитарлық құқық және адам құқықтары жөніндегі халықаралық шарттар жөніндегі комиссия) жұмысында Уәкіл мүддесін Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың басшысы білдірді.
Обудсмен жанында заң жобаларын кез келген дайындық сатысында зерделеу жөніндегі кеңестік талдау функциясы бар сараптамалық кеңес жұмыс істейді.
Осыған байланысты, есептік кезеңде адам мен азаматтың құқықтарын қорғау саласындағы нормативтік құқықтық базаны жетілдіруге бағытталған, республика ратификациялаған халықаралық шарттар мен қабылданған заңдарды тізіп атаған жөн, олар Уәкіл мекемесінің қатысуымен әзірленген.
Қазақстан Республикасының заңдарымен Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіге 1966 жылғы 19 желтоқсандағы Факультативтік хаттама, ТМД мемлекеттерінің еңбек мигранттары мен олардың отбасыларының құқықтық мәртебесі туралы конвенция, БҰҰның мемлекеттірдің және олардың мүліктерінің юрисдикциялық иммунитеттері туралы конвенциясы, Спортта допингке қарсы күрес туралы халықаралық конвенция ратификацияланды.
Есепті жылы республикада адам құқықтары мен бостандықтарын қорғау механизмдерін одан әрі жетілдіруге бағытталған бір тұтас заң пакеті қабылданды. Осылайша, Халықтың денсаулығы мен денсаулық сақтау жүйесі туралы кодекс халыққа медициналық көмек көрсету сапасын арттыру мәселесін жүйелі негізде шешуге, қазіргі заманғы емдеу әдістерін қолдануға, денсаулық сақтау саласын қаржыландыру механизмін жақсартуға мүмкіндік береді.
Осы құжат бұрын қолданыста болған 11 заңның орнын толтыра отырып, Үкімет пен Денсаулық сақтау министрлігінің 156 нормативтік құқықтық актісін қабылдауды көздейді.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне білікті заңгерлік көмек көрсетумен қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң азаматтардың білікті құқықтық көмекке конституциялық құқығын қамтамасыз етуге бағытталған.
Гендерлік теңдік туралы - ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдері туралы, Тұрмыстық зорлық зомбылықтың алдын алу туралы қабылданған заңдардың қоғам үшін маңызы зор.
Халықаралық стандарттар ескеріле отырып, Босқындар туралы Заң әзірленіп Мемлекет басшысы қол қойды, ол аталған санаттағы адамдардың және пана іздеп жүргендердің құқықтық жағдайын реттейді, сондай ақ Кейбір заң актілеріне босқындар мәселелері бойынша түзетулер енгізу туралы Заң, ол республика аумағында босқындар жағдайын құқықтық реттеуді одан әрі жетілдіруге бағытталған.
Азаматтардың жеке өмірінің қолсұқпаушылығына Конституциямен кепілдік берілген құқықтарын қорғау жөніндегі қосымша шаралар қабылдауға аталған мәселелер бойынша республиканың кейбір заң актілеріне түзетулер енгізуді көздейтін қабылданған заң бағытталған.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне мемлекеттік функцияларды атқаруға өкілетті адамдардың және оған теңестірілгендердің құқықтық жағдайы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң мемлекеттік қызметкерлер үшін кейбір заңнамалық шектеулерді алып тастауды көздейді.
Қазақстан Республикасының заң актілеріне тұрғын үй коммуналдық сала мәселелері бойынша қабылданған өзгерістер азаматтардың тұрғын үй қатынастары саласындағы құқықтарының мемлекеттік кепілдерін нығайтуға бағытталған.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне азаматтардың жекелеген санаттарын әлеуметтік қолдау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң төлемақы көлемін арттыруды және азаматтардың жекелеген санаттарын әлеуметтік қолдаудың өзге де қосымша шараларын белгілеуді көздейді.
Елімізде үш буынды сот жүйесін құруға және іс жүргізу заңнамасын Конституцияға және Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьялар мәртебесі туралы Конституциялық заңға енгізілген өзгерістермен сәйкес келтіру мақсатына Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және азаматтық іс жүргізу кодекстеріне сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң бағытталған.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сотқа дейінгі қысқартылған іс жүргізу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң қылмыстық істер бойынша сотқа дейінгі іс жүргізуді одан әрі жетілдіруді көздейді.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне қылмыстық жазаны орындау және қылмыстық атқару жүйесін одан әрі жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң қылмыстық жазаларды орындау тәртібі мен жағдайларын, сондай ақ қылмыстық атқару жүйесінде қызмет атқарудың жекелеген мәселелерін жетілдіруді көздейді.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне наным бостандықтары және діни бірлестіктер мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Парламент қабылдаған және Мемлекет басшысына қол қоюға ұсынылған Заңның кейбір жекелеген нормалары азаматтар мен діни бірлестіктердің заң алдындағы теңдігінің конституциялық негіздерін бұзушылықтарды қамтыған, осыған байланысты Конституциялық Кеңес Қазақстан Республикасы Президентінің хаты бойынша өзінің нормативтік қаулысымен жоғарыда аталған заңды республика Конституциясына сәйкес емес деп таныған.
Конституциялық Кеңес, сондай-ақ, Заңсыз жолмен алынған кірістерді жария етуге және лаңкестікті қаржыландыруға қарсы тұру туралы және Заңсыз жолмен алынған кірістерді жария етуге және лаңкестікті қаржыландыруға қарсы тұру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Парламент қабылдаған Заңдарды қараған. Оларды қарау нәтижелері бойынша әркімнің жеке салымдары мен жинақтарының құпиялылығына құқығын көздейтін конституциялық норма ресми түрде түсіндірілді және Үкіметке аталған заңдар қолданысқа енгізілгенге дейін (олардың бірінші рет ресми жарияланғанынан алты ай ішінде) заңнамаға қажетті түзетулер енгізуге бастамашылық ету ұсынылды.
1.5. Халықаралық ынтымақтастық
Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2009 жылы құқықтық қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастығы бірқатар жағайларға байланысты өткен жылдардан көрі ерекше белсенділікпен көзге түсті. Біріншіден, Қазақстанның ЕЫҚҰда төрағалық етуіне жан жақты және қарқынды дайындық жүзеге асырылып жатты. Екіншіден, жыл бойы азаматтық және саяси құқықтар туралы, экономикалық, әлеуеттік және мәдени құқықтар туралы халықаралық патілер, Нәсілдік кемсітушіліктің барлық түрлерін жою туралы халықаралық конвенция бойынша елдік баяндамалар, сондай ақ БҰҰдың Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде адам құқықтарыбойынша жалпы мерзімді шолу рәсімін өту үшін Ұлттық баяндама әзірленіп жатты. Үшіншіден, жыл бойы Қазақстанға БҰҰдың азаптауларға қарсы арнайы баяндаушысы және БҰҰы азшылықтар мәселелері бойынша тәуелсіз сарапшысы, Еуропа Одағын, ЕЫҚҰ, халықаралық үкіметтік емес ұйымдарды білдіретін жоғары деңгейдегі бірқатар делегациялар сапар шекті. 2010 жылы, атап өткендей, БҰҰдың жеткілікті баспана туралы мәселе бойынша арнайы баяндаушысы Р. Рольниктің сапармен келуі күтілуде.
Уәкіл мекемесі, жоғарыда мазмұндалғанға байланысты кейбір жағдайларда адам құқықтары мәселелері бойынша негізгі сарапшы ретінде болды. Ол мемлекеттік органдар үшін құқықтық қорғау тақырыбы бойынша бірқатар талдау және ақпараттық материалдар дайындады, ал оның қызметкерлері мемлекет ішіндегі, сондай-ақ халықаралық іс шараларда адам құқықтары жөніндегі пікірсайыстарға белсенді қатысты.
Уәкіл адам құқықтары мен бостандықтарының сақталуын бақылау мен бұзылған құқықтарды қалпына келтіру жөнінде шара қолданудағы негізгі міндетін жүзеге асыра отырып, Ресей Федерациясындағы, Қырғыз Республикасындағы, Өзбекстандағы, Молдова Республикасындағы, Әзірбайжандағы, Польшадағы әріптестерімен бірге хат жолдаған азаматтардың өтініштерін уақытылы қарау мәселесі бойынша өзара тығыз іс қимыл жасады.
Өткен жылы шет елдерден 33 хат (2008 жылы -26) түсті, оларың мазмұны әдеттегідей, азаматтарды құжаттандыру, оларды зейнетақымен және әлеуметтік қамтамасыз ету, еңбек қатынастары және т.б мәселелерге қатысты болды.
Барлық түскен хаттар қаралды, оларға білікті жауаптар берілді, ал бірқатар арыздар бойынша шетелдік азаматтардың құқықтары қалпына келтірілді.
Халықаралық қауымдастықты Қазақстанда адам құқықтары мен бостандықтары ахуалы туралы ақпараттандыру тұрғысында Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2008 жылғы қызметі туралы есебінің 2009 жылғы қарашада Вашингтонда, атап айтқанда, Мемлекеттік департаментте, АҚШ Конгресінің Азия, Тынық мұхит аймағы бойынша және ғаламдық қоршан орта жөніндегі өкілдері Палатасының шағын комитетінде және халықаралық ҮЕҰ қатысуымен өткен дөңгелек столдар аясындағы тұсаукесерін аса маңызды оқиға деп санауға болады. Уәкілдің 2009 жылғы қыркүйекте Варшава қаласында өткен адами өлшемдер саласындағы міндеттемелерді орындау жөніндегі ЕЫҚҰ жыл сайынғы кеңесіне қатысуы да сондай маңызды оқиға болды, онда Қазақстанда адам құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету мәселелері бойынша ұлттық құқықтық қорғау мекемесінің ұстанымы туралы айтылды, ЕЫҚҰға мүше мемлекеттердің мемлекеттік органдарының, халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың өкілдерімен пікір алмасу болды, бұл сондай ақ халықаралық қауымдастыққа мемлекеттің осы салада қолға алып жатқан шаралары туралы ақпаратты жеткізуге мүмкіндік берді.
Уәкіл мекемесі 2009 жылғы мамырдағы Қазақстанға БҰҰдың азаптауларға қарсы арнайы баяндаушысы М. Новактың инспекторлық сапары алдында белсенді жұмыс жасады. Осы дайындық жұмыстарының мазмұндық және ұйымдастырушылық бөліктері жалпы осы сапардың ойдағыдай жүзеге асырылуына ықпал етті. Тиісті арнайы баяндама 2010 жылғы наурызда БҰҰдың Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде ұсынылады.
БҰҰдың азаптауларға қарсы арнайы баяндаушысының сөйлеген сөзіне аса назар аударылатын болады және БҰҰдың кеңесінде маңызды да жан-жақты пікірсайыстар туғызатын болады, оның қорытындысы бойынша құжат бекітіледі, кейін елімізде әртүрлі салалардағы ахуалды бағалауға қатысты БҰҰдың ресми ақпарат көзі ретінде пайдаланылатын болады.
2009 жылғы шілдеде Уәкілдің БҰҰы азшылықтар мәселелері бойынша тәуелсіз сарапшысы Г. МакДугалмен кездесуі өтті, ол осы саладағы ахуалды бағалау және ҚР Үкіметіне Нәсілдік кемсітушіліктің барлық түрлерін жою туралы халықаралық конвенцияда және Ұлттық азшылықтарға немесе этникалық, діни және тілдік азшылықтарға жататын адамдардың құқықтары туралы декларацияданың ережелерін іске асыруға көмектесу мақсатымен келген. Халықаралық шенеунік осы кездесу барысында мемлекеттің Қазақстанда этникааралық және конфессияаралық теңдікті қамтамасыз ету саласындағы қызметімен таныстырылды.
Жыл бойы Уәкіл мен БҰҰның Астанадағы орталығы арасында әртүрлі деңгейлерде көптеген мәселелер бойынша кеңестер ұдайы болып тұрды.
Уәкілдің ЕЫҚҰ демократиялық институттар мен адам құқықтары жөніндегі бюросының директоры Я. Ленарчичпен кездесуі, сондай ақ кейін ЕЫҚҰ Елшілері делегациясымен кездесуі барысында Уәкіл мекемесі мен осы ұйым арасындағы аймақтық және екі жақты ынтымақтастықты нығайту туралы келісімге қол жеткізілді.
2009 жылғы маусымда Уәкілдің Данияны Сыртқы істер министрі П.С. Меллермен кездесуі өтті, оның қорытындылары бойынша Данияның адам құқықтары жөніндегі институтымен және ЕЫҚҰ Астана қаласындағы орталығымен бірлесіп ынтымақтастық жобасы әзірленген, ол ұлттық құқықтық қорғау институтына адам құқықтарын қорғау және қолдау саласындағы өзінің қызметін одан әрі жетілдіруге, еуропа елдері омбудсмендердінің жұмыс тәжірибесімен танысуға көмек көрсетуді көздейді,
Екі жақты ынтымақтастық мәселелері Уәкілдің Хьюман Райтс Вотч халықаралық құқықтық қорғау ұйымының атқарушы директоры К.Росспен болған кездесу барысында да көтерілген.
2009 жылғы қазанда Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың басшысы Қазақстан Республикасы мен Еуропа Одағы арасындағы құрылымдық диалогқа қатысты, ол көптеген мәселелер аясында адам құқықтарын жылжыту және қорғау әселелеріне аса назар аударды.Ол сонымен қатар Брюссельде 17 қарашада өткен Қазақстан Республикасы- Еуропа одағы Ынтымақтастық кеңесінің 11ші отырысына қазақстандық делегация құрамына енгізілді.
Уәкіл офисі БҰҰ жүйесі мекемелерімен де байланыс жасайды. 2009 жылы ПРООН халықаралық сарапшысы В. Сироткинмен (2009.14.09), БҰҰ ЖҚКБ өкілдері М. Фаркуарсонмен және К. Оразовпен (2009.28.09), БҰҰ АҚЖКБ Орталық Азияға арналған Аймақтық Өкілінің міндетін атқарушы Ф.Фрейзермен (2009.29.10) кездесулер ұйымдастырылды.
Ақпарат алмасуға ықпал ететін отырыстарға, конференцияларға, семинарларға қатысу ынтымақтастықтың маңызды бағыты болып табылады.
Уәкіл есепті кезеңде Ыссық көлде өткен Адам құқықтары жөніндегі ІІІ халықаралық форумға қатысты, бұл форум омбудсмендер үшін өзекті құқықтық қорғау мәселелерін талқылау жөніндегі пайдалы диалог алаңы болды.
Уәкіл Бас прокуратурамен, Сыртқы істер министрлігімен БҰҰдың Балалар қорының (ЮНИСЕФ) көмегімен және Еуроодақтың Қазақстандағы өкілдігімен бірлесіп, БҰҰдың Бала құқықтары туралы конвенциясына 20 жыл: қазіргі заманғы талаптар мен Қазақстан Республикасындағы инновациялық әдістер тақырыбында Бала құқықтары туралы конвенцияның 20 жылдығына және оны Қазақстанның ратификациялағанына 15 жыл толуына арналған конференция өткізді.
Қазақстанның алдағы уақытта БҰҰдың Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде Жалпы мерзімді есебін өтуін ескере отырып, Орталық қызметкерлері жылғы 24-26 қарашада Женева қаласында өткен, адам құқықтары жөніндегі ұлттық институттардың рөлі мен БҰҰдың адам құқықтары жөніндегі механизмдерімен ынтымақтастығына арналған семинардың жұмысына қатысты.
Мекеме қызметкері 2009 жылғы желтоқсан айында БҰҰ ҚЖКБ ұйымдастырған Орталық Азияда азаматсыздықтың алдын алу мен оны азайту және азаматтығы жоқ адамдарды қорғау жөніндегі аймақтық конференцияға қатысты, конференция аясында азаматтығы жоқ адамдарды қорғаудың халықаралық және аймақтық механизмдері зерттелді.
2009 жылғы 12 желтоқсанда Бангкок әуежайында ИЛ- 76 ұшағы мен құрамында мемлекетіміздің төрт азаматы бар экипаждың ұсталуына байланысты Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Тайланд Корольдігінің Омбудсменіне оқиғаны елдің құзырлы органдары жан жақты және объективті қарауын қамтамасыз етуді сұрап хат жолдады.
Уәкілдің қатысуымен халықаралық ынтымақтастықтың қарқындығы мен жандандырылуы адам құқықтары жөніндегі ұлттық институттың мемлекеттік механизмдегі рөлі мен орны, сондай-ақ оған халықаралық қауымдастық тарапынан қызығушылықтың артатынын куәландырады, бұл құқықтық қорғау қызметіне жаңаша қарауды талап етеді.
Уәкіл 2008 жылғы қызметтің есебінде Халықаралық шарттарға қосылу және ратификацияланған шарттардың нормаларын заңнамаға енгізу стратегиясын , сондай-ақ халықаралық шарттар жүйесі аясында Халықаралық ұйымдармен серіктестік бағдарламасын әзірлеуді ұсынды. Халықаралық гуманитарлық құқық пен халықаралық шарттар жөніндегі ведомствоаралық комиссия аталған ұсыныстарды Адам құқықтары жөніндегі халықаралық шарттармен жұмыс істеу жөніндегі іс әрекеттердің 2009- 2012 жылдарға арналған жоспарын бекіту кезінде назарына алды.
2. Арнайы бөлім
.1. Өмірге құқық. Бостандыққа және жеке қолсұқпаушылық құқығы
Қазақстан Республикасы халықаралық құқықтың жалпыға танымал ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасындағы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2009 жылғы қызметі туралы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ЕСЕП
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Астана қаласы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2010 жыл
Мазмұны
Кіріспе сөз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І. Жалпы бөлім 1.1.Келіп түскен хаттардың жалпы сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..4 1.2. Уәкіл жұмысының түрлері мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7 1.3. Уәкілдің шара қолдану актілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11 1.4 Уәкілдің консультативтік кеңестік органдарының жұмысына қатысуы ... ..13 1.5 Халықаралық ынтымақтастық ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
ІІ. Арнайы бөлім
2.1 Өмірге құқық. Бостандыққа және жеке қолсұқпаушылық құқығы ... ... ... 19
2.2. Сотта қорғалу және әділ сот қарауына құқық ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...22 2.3. Сот шешімдерінің орындалу сатысындағы адам құқықтары ... ... ... ... ..24 2.4. Наным бостандығына құқық ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...26 2.5. Азаматтық құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 28 2.6. Азаматтардың мемлекеттік органдарға шағымдану құқығы ... ... ... ... ...32 2.7. Меншік құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35 2.8. Азаматтардың баспанаға және өмір жағдайларын үзіксіз жақсарту құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
2.9. Еңбек құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41 2.10. Зейнетақымен қамтамасыз ету құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...45 2.11. Денсаулық сақтау құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .47 2.12. Мүгедек және психикалық кемістіктері бар адамдардың құқықтары ... ...50 2.13. Балалардың құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54 2.14. Әйелдердің құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59 2.15. Босқындардың, еңбек мигранттарының және оралмандардың құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .61
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..64
Қосымша:
1. Азаматтардың хаттарымен жұмыс істеу жөніндегі статистикалық деректер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...66
2. Ұсыныстар мен хаттар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
3. Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің және оның мекемесінің қоғамдық іс шараларға қатысуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 97
4. Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің және оның мекемесінің халықаралық іс шараларға қатысуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .103
Қазақстанда құқықтық мемлекет құру азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғаумен байланысты арнайы институттарды одан әрі жетілдіруді талап етеді. Адам және азамат құқықтары мен бостандықтарын қорғау жүїйесіндегі маңызды тетігі Адам құқықтары жөніндегі уәкіл институты болып табылады. Бұл мемлекеттік құқық қорғау институтын құру Қазақстандағы демократияның дамуындағы үлкен қадам болды. Осы институт қызметінің нәтижелігін арттыру мәселесін қарау керектігін тәжірибе көрсетіп отыр.
(Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасынан)
КІРІСПЕ СӨЗ
Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2009 жылғы қызметі туралы осы есеп Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 19 қыркүйектегі № 947 Жарлығымен бекітілген Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы ереженің 23-тармағына сәйкес жасалған және Мемлекет басшысына ұсынуға арналған.
Осы құжат Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2008 жылғы қызметі туралы алдыңғы жылғы есебінің форматы мен құрылымын сақтаған. Онда Уәкілдің бұрын мемлекеттік органдарға берген нұсқаулардың іске асырылуын қамтиды, сондай - ақ есеп азаматтардың Уәкіл мекемесіне түскен хаттар санының ұлғаюын ескере отырып жасалған, бұқаралық ақпарат құралдары мониторингісінің нәтижелері белсендірек пайдаланылған, қоғамда үлкен пікірталас тудырған жекелеген мәселелер бойынша Уәкілдің құқықтық қорғау жұмысының нәтижелері көрсетілген.
Есеп бұрынғыдай шағымданушылардың хаттарында көтерілген адам құқықтары мәселелерін сипаттаумен шектелмейді, ол сонымен бірге балалар, әйелдер, мүгедектер, оралмандар, босқындар, еңбек мигранттары туралы, сотта қорғалу, ар-ождан және діни наным бостандығы, денсаулық сақтауға құқықтарын қамтамасыз етужөніндегі, азаматтық мәселелер, еңбек және тұрғын үй құқықтары саласындағы ахуал туралы ақпаратты қамтиды.
Есепке Уәкілдің жыл бойы әзірленген хаттары, ұсыныстары, бірқатар құқықтық қорғау мәселелері бойынша әртүрлі мемлекеттік органдарға жіберген сараптамалық қорытындылары қоса берілген.
Осы есеп қалыптасқан тәжірибе бойынша Парламент палаталарына, Үкіметке, басқа да мемлекеттік органдарға, шет мемлекеттердің елшіліктеріне, халықаралық және ұлттық құқықтық қорғау ұйымдарына жіберілді. Есеп Уәкілдің интернет-сайтына орналастырылады және жұртшылық пен бұқаралық ақпарат құралдары үшін тұсаукесері болады.
1. Жалпы бөлім
1.1.Келіп түскен хаттардың жалпы сипаттамасы
Есепті кезеңде Уәкіл атына жалпы алғанда 1348 хат түсті, бұл 2008 жылдан 273 хатқа артық. Олардың көбісі (1175) әдеттегідей пошта арқылы келді, сонымен бірге 74 хат электрондық пошта арқылы, 173 Уәкілдің және мекеме қызметкерлерінің жеке қабылдауында мазмұндалған. Жалпы Уәкілге ауызша және жазбаша түрде 2294 адам хат жолдаған.
Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің жеті жыл қызметі бойы жазбаша және ауызша түскен хаттар саны
Атауы
2003
жыл
2004
жыл
2005
жыл
2006
жыл
2007
жыл
2008
жыл
2009
жыл
Барлығы
Жазбаша хаттар
855
1156
1965
1374
1286
906
1175
8717
Діни бірлестіктерді тіркеу мәселесі бойынша эдвокаси кампаниялары аясындағы жазбаша хаттар
-
-
-
757
-
-
757
297
358
528
482
398
169
173
2405
1152
1514
2493
2613
1684
1075
1348
11879
2008 жылдағыдай, хаттардың ең көп бөлігі Астана (16,9%) және Алматы (13,2%) қалаларының тұрғындарынан, сондай - ақ Карағанды облысынан (10,2%) келген. Павлодар облысынан келген хаттар саны екі есе өскен (7,8%).
Аумақтар
2009 жылғы хаттар саны
2008 жылы хаттар саны
Астана
198
136
Алматы
155
103
Акмола облысы
77
72
Ақтөбе облысы
14
15
Алматы облысы
104
59
Атырау облысы
21
21
Шығыс Қазақстан облысы
92
104
Жамбыл облысы
38
40
Батыс Қазақстан облысы
16
24
Карағанды облысы
120
77
Қостанай облысы
67
45
Қызылорда облысы
18
17
Маңғыстау облысы
15
10
Павлодар облысы
92
40
Солтүстік Қазақстан облысы
45
30
Оңтүстік Қазақстан облысы
44
54
Шет елдерден
59
59
Барлығы
1175
906
Есепті кезеңде ұжымдық шағымдар санының өсуі байқалып отыр ( 1022 адамның қолымен 76), олар негізінен ипотекалық несие алған азаматтардан және үлескерлерден келіп түскен.
Ұжымдық және жеке жазбаша хаттар санының ара қатынасы келесі диаграммада келтірілген.
Есепті кезеңде үкіметтік емес ұйымдардан 95 хат түсті, олардың ішінде ең көбісі Қазақстандық адам құқықтары жөніндегі халықаралық бюродан келген.
2009 жылғы хаттардың тақырыптары айтарлықтай өзгермеген: өткен жылдардағыдай құқық қорғау органдары қызметкерлерінің әрекеттері мен әрекетсіздігіне (20%), сондай-ақ сот шешімдерімен келіспеушілік туралы мәселелер бойынша шағымдар үстем орын алады (17,3%). Соттардың әрекеттері мен әрекетсіздігіне шағымдар Уәкілдің құзырына жатпағандықтан осындай шағымдар қабылданбаған, ол туралы шағымданушылар тиісті түрде хабарландырылған.
Ар-ождан және діни наным бостандығына құқықтарды іске асыру мәселелері бойынша шағымдар санының (5,8%) артуын атап өткен жөн , олардың ішінде қарағанды қаласында саентология шіркеуінің жабылуына байланысты шағымдар басым орын алады.
Тұрғын үй құқықтарының бұзылуына түскен шағымдар 5,3% құрайды, көбінесе бұл үлестік құрылыс және мемлекеттік тұрғын үй қорынан баспана алу жөнінде.
Еңбек құқықтарын бұзушылыққа шағымдануға әрекеттенулер 4,4% пайызды құрайды. Хаттардың осы санаты негізінен еңбекақы төлемеумен немес кешіктірумен, сондай ақ шағымданушылардың пікірінше, жұмыстан заңсыз шығарулармен байланысты.
Денсаулық сақтау құқығына қатысты хаттар 1,6% құрайды, негізінен олар алдын ала қамау және бас бостандығынан айыру орындарындағы адамдарға тиісті медициналық көмек көрсетпеу, сондай ақ сапасыз медициналық көмек көрсету не оны көрсетпеу фактілеріне, медициналық қызметкерлердің мүгедектікке әкеп соққан әрекеттеріне, МСЭКтің мүгедектікті тағайындаудан бас тартуына қатысты шағымдар.
Сотталғандардың қылмыстық атқару жүйесі мекемелерінің әкімшілік қызметкерлерінің тарапынан оларға азаптауды қолдануына, лайықсыз қарым қатынас жасауына шағымдарының өсуі (4,9%) назар аудартады. Осындай үрдісті 2009 жылғы мамырда БҰҰдың Азаптауларға қарсы комитетінің арнайы өкілі М. Новактың Қазақстанға инспекторлық сапармен келуіне жасаған реакциямен байланыстыруға болады.
Мемлекеттің қатысуы жоқ заңды тұлғалардың әрекеттеріне шағымдардың біршама өсуі (4,5%) коммерциялық банктердің 2009 жылы ипотекалық несиелерді кейінге қалдырудан бас тарту жағдайларымен байланысты болды.
Орталық және жергілікті атқару органдарында әкімшілік ету мәселелері шағымданушылардың ең көп көтеретін мәселелер болып табылады (6,2%). Хаттарға келсек, орталық және жергілікті атқару органдары жиі өтініш берушілердің хаттарына нақты жауаптар бермейді, қабылдаған шешімдердің себептерін түсіндірмейді. Жергілікті атқару органдардың лауазымды адамдарымен өзара іс қимыл жасауда негізгі мәселелер, бұрынғыдай тұрғын үй және жер мәселелері болып табылады. Мемлекет қажеттігіне жеке адамдардың баспанасын қирату, жер телімдерін алып қою, өтемақы мөлшерлері көптеген жағдайларда халықтың қанағаттанбауын тудырады, бұл оларды әртүрлі инстанцияларға, соның ішінде Адам құқықтары жөніндегі уәкілге хат жолдауға мәжбүрлейді.
Қазіргі заманғы әділ сот билігінің пәрменділігі мағынасында сот шешімдерін орындау өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Соттың қорғауы сот актісін қабылдаумен емес оның нақты орындалуымен аяқталады. Сонымен бірге Уәкілге сот шешімдерінің орындалмауына шағымдар келіп түсуде. Есепті кезеңде барлығы атқарушы құжаттарды орындау мерзімдерінің бұзылуына, борышкерлерге заңнамада көзделген барлық мәжбүрлеп өндіру шаралары қолданылмауына, сондай ақ нақты сот орындаушыларының әрекеттеріне қатысты аталған шағымдардың 3,5% пайызы түсті.
Шағымдардың 1,7 % тіркеу, азаматтық алу, ықтиярхат, жеке басын куәландыру құжаттарын ресімдеу мәселелеріне қатысты болды.
Ақпарат алу құқығының бұзылуы туралы хаттарда (2%) шағымданушылардың көбісі мемлекеттік органдардың азаматтардың хаттарына жауап бермейтінін, сондай ақ әртүрлі ақпарат алу мүмкіндігінің болмауын көрсетеді.
Есепті кезеңде Уәкіл атына саяси құқықтарды іске асыру мәселесі бойынша бір ғана хат түсті, ол бейбіт жиналыс бостандығы құқығына қатысты.
2009 жыл бойы алғысхаттар түскен. Кейбіреулерінің мәтіні төменде келтіріледі.
Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл аппараты адам мүдделері мен құқықтарын қорғаудың пәрменді механизмі болып табылады, Сіз басқарып отырған Аппарат қызметкерлерінің Орал қаласында қиын жағдайға тап болған адамдардың тағдырына уақытылы және жедел араласуы оның кәусі болды. Сіздердің қолдауларыңыздың арқасында шексіз құқық бұзушылық тоқтатылып, жұрт қалыпты өмір сүруге кірісті, өздерінің отбасыларына қайтып оралды. Азаматтардың хаттарымен нақ осындай жоғары деңгейде жұмыс істеу, әр адамның қадір қасиетіне, абыройына қатысты осындай адами және әлеуметтік бағыты бар саясат Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл аппараты сияқты маңызды және қажетті демократиялық институттың қызметін насихаттау үшін басты дәлел болып табылады. Право на жизнь әлеуметтік қор білдірген белсенді азаматтық ұстанымыңыз, жоғары біліктілігіңіз және азаматтық кемелділігіңіз, өмірдің күрделі жағдайына тап болған адамдарға қатысты сіздерге үлкен алғыс білдіреді.
Сіздің игі миссияларыңызда табыс, тұрақтылық және ертеңгі күнге сенімділік тілеймін.
Бұдан әрі ынтмақтастығымызды жалғастыратынызға сенім білдіремін.
Құрметпен, Право на жизнь әлеуметтік қорының директоры Голубь Марина Вячеславовна.
Сізге және қарағанды қаласы ІІБ органдарына менің сіңлім Цыбулько Ольга Николаевнаны іздеу жөнінде жүргізген жұмысыңызға көп рахмет, ол табылды, тірі және дені сау, кейінгі өміріне алаңдамаймыз.
Құрметпен, Зайцев Александр Николаевич, Киль қаласы Германия
Сіздерге акті жазуларын алуға көмегіңіз бен берген түсіндірулеріңіз үшін шын жүректен алғыс білдіремін, олар кейін жұмыста пайдаланылады.
Құрметпен, Ресей Федерациясының Свердлов облысының Адам құқықтары жөніндегі уәкілі Т.Г. Мерзлякова
Ұлымыз Азизбаев Викторды қорғауға көмек көрсеткеніңіз үшін өте ризамыз.
Сізге және Сіздің ұжымызға жақсылық, ырыс-береке, жанұяда бақыт, Сіздің өте жауапты жұмысыңызда табыс тілейміз.
Құрметпен, Азизбаев Х.А.
Уәкіл атына 2009 жылы түскен хаттарына келсек, шағымданушылар жалпы адам құқықтары саласындағы халықаралық және ұлттық стандарттарды жеткілікті біліп, оларға сілтеме жасайтынын атап өткен жөн. Бұл азаматтардың құқықтық сауттылығының артуының және тиісті мемлекеттік органдар мен мемлекеттік емес ұйымдардың құқықтық қорғау жұмысы күшеюінің куәсі екені сөзсіз.
1.2. Уәкіл жұмысының түрлері мен әдістері
Азаматтардың құқықтарының бұзылуы туралы хаттарды қарау, құзырлы органдарға тиісті сұратулар әзірлеу және жіберу және олар бойынша шара қолдану Уәкіл функцияларын жүзеге асырудың негізгі механизмдері болып табылады.
Сұратулардың көпшілігі , бұрынғыдай Бас прокуратураға, Ішкі істер министрлігіне, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мен Әділет министрлігінің Қылмыстық атқару жүйесі комитетіне жіберілген.
Есепті кезеңде уәкіл мекемесінің сұратуларына белгіленген мерзімдері бұзылып ұсынылған жауаптар саны жалпы санының 8,3 % құрайды. Осындай жауаптар жиі Экономикалық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінен келеді (31 ден 10).
Уәкілдің мемлекеттік органдарға және ұйымдарға жіберілген сұратуларының кестесі
Органның атауы
Сұратулар саны
Мерзімдері бұзылып ұсынылған жауаптар саны
Бас прокуратура
335
29
Ішкі істер министрлігі
143
4
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі
75
2
Жоғарғы Сот жанындағы Сот әкімшілігі комитеті
62
5
Әкімдіктер
91
4
Әділет министрлігі
120
7
Қаржы министрлігі
7
2
Денсаулық сақтау министрлігі
16
4
Білім және ғылым министрлігі
17
2
Сыртқы істер министрлігі
7
1
Қорғаныс министрлігі
5
Ауыл шаруашылығы министрлігі
2
Туризм және спорт министрлігі
1
Көлік және коммуникация министрлігі
1
Төтенше жағдайлар министрлігі
2
Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі
31
10
Мемлекеттік қызмет істері агенттігі
2
Қазақстан Республикасы Жер ресурстарын басқару агенттігі
4
Ақпараттандыру және байланыс министрлігі
3
1
Қаржылық нарықты және қаржы ұйымдарын реттеу агенттігі
7
1
ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитеті
4
Республикалық ұлан
1
Самұрық-қазына ұлттық әл ауқат қоры
1
1
Соттар
4
2
Мемлекеттік мұрағат
8
1
Банктер
2
Шетелдік мемлекеттердің мемлекеттік органдары
5
1
Өзге де ұйымдар
6
2
Қазақстан адвокаттары одағы
1
Барлығы
963
79
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл мен оның мекемесі іске асыратын еліміздегі адам құқықтары саласындағы ахуалдың мониторингісі қауқарсыз әлеуметтік топтар ұсталатын әртірлі объектілерге барумен байланысты.
Өткен жылы Оңтүстік Қазақстан облысының, Ақмола, Солтүстік Қазақстан, Қарағанды облыстарының пенитенциарлық мекемелеріне сапармен шығулар болды.
Аталған кезеңде, Уәкіл жанынан құрылған, құқық қорғау органдары мен құқықтық қорғау ұйымдарының өкілдерінен тұратын, Азаптауларды қолдану фактілерін қарау жөніндегі жұмыс тобы жабық типтегі мекемелерде ұсталғандардың, айыпталушылардың және сотталғандардың құқықтарын сақтау мониторингімен айналысты. Жұмыс тобы форматында барынша өзекті мәселелер қаралды, атап айтқанда, 17 сәуірінде Солтүстік Қазақстан облысы бойынша ӘМ ҚАЖКБ ЕС - 164 3 түзеу мекемесінде орын алған төтенше жағдайға ( дене мүшелеріне жаппай зақым келтіру) байланысты Әділет министрлігінің ҚАЖК төрағасының ақпараты тыңдалды.
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл жоғарыда аталғанның мағынасында Алдын ала қамау және бас бостандығынан айыру орындарында ұсталатын адамдардың құқықтарын сақтаудың жағдайы мен мәселелері туралы Арнайы баяндама әзірленіп, ҚР Президентінің Әкімшілігіне жолданды.
Уәкіл мекемесінің қызметкерлері мүгедектер құқықтарының бұзылуы туралы БАҚтағы ақпаратқа байланысты Қазақстандық су қараңғылар қоғамдық бірлестігінің Талғар оқу өндірістік кәсіпорнына барып қайтты. Тексеру нәтижелері бойынша Бас прокуратураға хат жіберілді.
Адам құқықтары мен бостандықтары туралы заңнаманы жетілдіруге және оны халықаралық құқықтың жалпыға танымал қағидалары мен нормаларына сәйкестендіруге ықпал ету Уәкіл қызметінің маңызды бағыттарының бірі болып табылады.
Мәселен, құқық бұзушылықтың алдын алу, тұрмыстық зорлық зомбылықтың алдын алу, ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктеріне мемлекеттік кепілдері туралы, наным бостандығы мен діни бірлестіктер туралы заң жобаларына, Халықтың денсаулығы мен денсаулық сақтау жүйесі туралы кодекске сараптамалық қорытындылар әзірленген.
Уәкіл мекемесі есеп беру жылы ҚР Парламент Мәжілісі жанындағы Қоғамдық палатамен өзара белсенді іс қимыл жасады.
Имидждік және құқықтық ағарту қызметіне аса назар аударылды.
Уәкілдің қолдауымен Қазақстан Республикасында азаптауларға жол бермеу: дискуссиядан іс жүзінде іске асыруға кірісу халықаралық конференция өтті, оның жұмысына Парламент депутаттары, Президент Әкімшілігінің, мемлекеттік органдардың, халықаралық және отандық құқықтық қорғау ұйымдарының өкілдері қатысты.
Бұл форум Қазақстанда Еурокомиссияның және Халықаралық түрме ұйымдарының көмегімен іске асырылған азаматтарды бостандығынан айыру және шектеу орындарына қоғамдық бақылау, үлттық алдын механизмінің қазақстандық үлгісін әзірлеу жөніндегі екі пилоттық жобалардың қорытындысын жасады. Бұндай қоғамдық бақылауды құруға өткен жылы ратификацияланған Азаптауларға қарсы конвенцияға Факультативтік хаттамамен нұсқама берілген.
Одан басқа, Адам құқықтары жөніндегі уәкіл мекемесі Бас прокуратурамен, Сыртқы істер министрлігімен, БҰҰдың Балалар қорымен (ЮНИСЕФ) және Еуропалық Одақтың Қазақстандағы өкілдігімен бірлесіп Бала құқықтары туралы конвенцияның 20 жылдығына және оны Қазақстанның ратификациялағанына 15 жыл толуына арналған халықаралық конференцияны ұйымдастырды.
Форум барысында соңғы екі онжылдықта бала құқықтарын қамтамасыз ету саласында прогресске қол жеткендік атап көрсетілген және Қазақстанда Бала құқықтары туралы конвенцияны іске асыру жолындағы қазіргі заманғы талаптар қаралды. Маңызды іс шараларға Қазақстан Республикасының Конституциясы күніне арналған Конституциялық құндылықтар және оларды Қазақстанның заңнамасында және құқық қолдану практикасында іске асыру жолдары тақырыбында ҮІІ Тамыз оқуларын жатқызуға болады.
Уәкіл қыркүйекте Қазақстан Республикасының 2010-2020 жылдарға арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасын қабылдауға байланысты Егемен Қазақстан газетіне сұхбат берді.
Одан басқа, мекеме қызметкерлері азаматтардың коммуналдық қызметке құқықтарына байланысты мәселелер бойынша, Өзбекстанда сотталған азаматтардың құқықтарын қорғау мәселесі, балалар құқықтарына байланысты мәселелер бойынша БАҚқа жарияланымдар берді.
Есепті кезеңде Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің үш ақпараттық бюллетені басып шығарылды және оның дербес веб-сайтын жаңарту жүзеге асырылды.
Осы бағытта ағарту қызметі маңызды рөл атқарады. Мысалы, мекеме қызметкерлері Мемлекеттік басқару академиясының тыңдаушылары, Қаржы министрлігінің, Бас прокуратура, әлеуметтік мекемелер, сондай ақ қылмыстық атқару жүйесі қызметкерлері үшін дәріс берді.
Уәкіл мекемесінің әкімшілік жұмысы мағынасында 2009 жылы Адам құқықтары жөніндегі Ұлттық орталықтың 2010-2014 жылдарға арналған стратегиялық жоспары әзірленді.
Мекеме қызметкерлерінің аттестациясы мен функционалдық міндеттері қайта қаралды.
Уәкіл мекемесі есеп беру жылы қызметкерлер үшін екі оқу семинарын ұйымдастырды, сондай ақ мемлекеттік тілді оқыту курстары жүргізілді.
2009 жылы сәуір айында мемлекеттік әкімшілік лауазымдарына үш бос орынға байқау өткізілді, оның нәтижесінде мекеме штаты құқық қорғау және әлеуметтік жүйелерде қажетті жұмыс тәжірибелері бар білікті мамандармен толықты.
Үкімет республикалық бюджетті қалыптастыру барысында Уәкіл мекемесінің штат санын аумақтардағы өкілдерді енгізу есебінен ұлғайту туралы ұсынысты қолдады, бұл 2009- 2011 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының Заңында тиісті түрде бекітілді.
Бірақ, экономикалық дағдарысқа байланысты бұл мәселенәі іске асырылуы белгісіз уақытқа шегіндірілді.
БҰҰдың Ұлттық құқықтық қорғау институтының мәртебесін Адам құқықтарын қорғаумен және қолдаумен айналысатын ұлттық мекемелердің мәртебесіне қатысты қағидаларға (Париж қағидалары) сәйкес келтіру қажеттігі бар екені анық, олар жеткілікті қаржыландыруды, оңтайлы штат ресурстарын, сондай-ақ Омбудсменнің халыққа қол жетімділігін көздейді.
1.3. Уәкілдің шара қолдану актілері
Уәкіл қызметін реттейтін нормативтік құқықтық базаға сәйкес ол есепті кезеңде Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне және Үкіметке 7 хат жолдаған. Уәкіл Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне Қазақстанға БҰҰдың азаптауларға қарсы арнайы баяндаушысы Манфред Новактың инспекторлық сапары алдында мемлекеттің түзеткен ұстанымын әзірлеу қажеттігіне байланысты хат жолдаған.
ҚР Үкіметіне қоғамда кең талқыланған мәселелер бойынша хаттар жіберілді.
Мысалы, банктердің кепілге алынған баспананы сот тәртібінен тыс алып қоюымен байланысты заңсыз әрекеттеріне азаматтардың шағымдарының көбею үрдісіне назар аударылды.
Үкімет басшысының тапсырмасы бойынша осы мәселе Әділет министрлігінде қаралған, оның жауабына сүйенсек, осы норманың қолданыстағы бұрын жасалған шарттарға тарайтын етіп несие алушының тиісті елді мекендегі жалғыз баспанасын сотсыз сатуға тыйым салу туралы мәселе ойластырылуда.
Үкімет алдына қойылған басқа да маңызды мәселе кейбір банктердің несие алушылардың ипотекалық несиелерін қайта қаржыландырудан бас тартуы болды. Атап айтқанда, несие алушылардың өтініштерін жекелеп қарау туралы ұсыныстарын қолдау, әлеуметтік қауқарсыз несие алушылардың мұқтаждарына және сақтандыру компанияларының банктермен қосылуымен байланысты мәселелерді шешу ұсынылды.
БҰҰдың Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар жөніндегі комитетінің сессиясында қаралуы жоспарланған Қазақстан Республикасының Халықаралық экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы пакті аясында қабылдаған міндеттемелерді орындауы туралы баяндама шеңберінде БҰҰдың лайықты баспанаға құқық жөніндегі арнайы баяндаушысы Ракель Рольниктің үстіміздегі жылы инспекторлық сапармен келуін дайындалуға жауапты үйлестіруші органды белгілеу туралы ұсыныс берілді.
Қазақстан негізінде ұлттық және діни шыдамдылық пен толеранттық жататын этникааралық және конфессияаралық келісімнің үлгісі екенін ескере отырып, Уәкіл еліміздің оқу орындарында хиджаб кию туралы мәселені шешу жөнінде ведомствоаралық деңгейде шара қабылдауға бастамашы болды, бұл соңғы жылдары елімізде көп пікірталастар туғызып отырған мәселеге айналды.
Қазақстанның халықаралық актілерден туындайтын міндеттемелріне сүйене келе, мемлекеттің және оның Басшысының қылмыстық саясатты гуманизациялау және сотталғандарды ұстаудың лайықты жағдайларын жасау жөніндегі көпқырды қызметі мағынасында, Үкіметке ҚАЖнің бар объектілерін қайта салу және жаңа объектілерін салуға бюджеттік қаражат бөлу кезінде назар аудару туралы өтініш айтылды.
Қазақстан қоғамының барлық әлеуметтік топтарының өмір деңгейін ұдайы арттырып отыру жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асыру мағынасында Арселор Миттал Теміртау АҚ кәсіпорны жұмысшыларының еңбек және әлеуметтік мәселелерін шешу қажеттігімен байланысты хат жіберілді.
2009 жылы мемлекеттік органдарға түскен шағымдар, БАҚтағы ақпараттарға негізделген, сондай ақ өз бастамасымен 8 ұсыныс, соның ішінде, Бас прокурордың атына (3), Әділет министріне (2), Денсаулық сақтау министріне (1), Ішкі істер министріне (1), Алматы қаласының әкіміне (1) дайындалып жіберілді.
Аталған ұсыныстар мүгедектердің, жаппай саяси қуғын сүргін құрбандары мен одан зардап шеккендердің, сотталғандардың, азаматтығы жоқ адамдардың құқықтарын, сондай ақ денсаулық сақтау және жеткілікті өір деңгейіне құқықтарын қамтамасыз ету мәселелеріне қатысты болды.
Осылайша, Уәкілге Ресей Федерациясынан келіп түскен шағымдар негізінде Бас прокуратураға іргелес мемлекеттердің мемлекеттік органдарымен бірлесіп қазіргі кезде Қазақстан азаматы болып табылмайтын шағымданушыларды саяси қуғын-сүргін құрбандары, одан зардап шеккендер деп тану тәртібін реттеу туралы мәселені шешу туралы өтініш жіберілді.
Қазақстандық су қараңғылар қоғамдық бірлестігінің Талғар оқу өндірістік кәсіпорнына мониторинг жасау үшін бару нәтижелері бойынша жоғарыда аталған органға осы мамандандырылған мекемеде орын алған заң бұзушылықтарға прокурорлық шара қолдану туралы хат жіберілді.
Әділет министріне Денсаулық сақтау министрлігімен бірлесіп, сотталғандарға көрсетілетін медициналық көмектің сапасын арттырудың арнайы бағдарламасын әзірлеу және енгізу мәселесін қарау қажеттігі туралы ұсыныстар жіберілді.
Одан басқа , 2009 жылы 16 сәуірде Солтүстік Қазақстан облысының ЕС - 164 3 мекемесінде орын алған төтенше жағдайға (жаппай дене мүшелеріне зақым келтіру) байланысты Адам құқықтары жөніндегі уәкіл жанындағы Азаптауларды қолдану фактілерін қарау жөніндегі жұмыс тобының кезектен тыс отырысы өтті, Әділет министріне жіберілген тиісті ұсыныс соның нәтижесі болды.
Денсаулық сақтау министріне Алматы қаласында вирустық гепатитті тегін диагностикалау және емдеу жөніндегі қызметті алу бойынша қалыптасқан ахуалды жою жөнінде шара қолдану туралы ұсыныс жіберілген.
Сонымен қатар, Ішкі істер органдарының құрылымдық бөлімшелерінің азаматтық мәселелерді қарау кезінде жол берілетін құқық бұзушылықтарды жою қажеттілігіне Ішкі істер министрінің, сондай ақ Алматы қаласы әкімінің назары Алтын бесік шағын ауданы және Казречка көшесі тұрғындарының белгілі мәселелеріне аударылды.
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы ережеге сәйкес Уәкілдің ұсынысын алған лауазымды тұлға оны түскен күнінен бастап бір ай ішінде қарап, қарау нәтижесі туралы хабарлауға міндетті. Сонымен қатар, жауаптар ұдайы уақытылы, тиісті адамның қолымен және тиісті дәлелдемелермен келмейтінін атап өткен жөн.
Жалпы, жоғарыда көрсетілгендей, 2009 жылы Уәкілдің шара қолдану актілерінің жалпы санынан көпшілігі ҚР Үкіметіне жіберілген, бұл өз кезегінде, ортақ мәселелермен біріккен азаматтардың топтарымен маңызды мәселелерді шешу қажеттігіне байланысты болды.
1.4. Уәкілдің консультативтік- кеңестік органдардың жұмысына қатысуы
Мемлекет басшысы Қазақстан Республикасының 2010-2020 жылдарға арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасын бекітуіне байланысты, 2009 жылды Қазақстанның құқықтық дамуында айтарлықтай жаңа кезеңнің басталуы ретінде қарауға болады.
Осы көп мерзімді құжатта еліміздің Ата заңының талаптарына сәйкес мемлекеттің жалпы даму, соның ішінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, қоғам мен мемлекеттің мүдделерін қорғауды қамтамасыз ететін нәтижелілік, жариялылық және есептілік қағидаларына негіздеп, мемлекеттік басқарудың сапалық тұрғыдан жаңа моделін орнату жөніндегі жалпы стратегиясы мағынасында ұлттық құқықтық жүйені жетілдірудің негізгі бағыттары жазылған.
Концепцияға сәйкес Адам құқықтары жөніндегі уәкіл институты адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау жүйесіндегі маңызды механизм болды, оның қызметінің тиімділігін ұдайы арттыру қажет.
Осыған байланысты, аталған бағдарламалық құжат жан жақты ойластырылып, Омбудсмен мүшесі болып табылатын, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Құқықтық саясат кеңесінде қабылданғанын атап өту қажет.
Уәкіл сонымен қатар, консультативтік кеңестік органдардың - ҚР Президенті жанындағы Кешірім жасау мәселелері жөніндегі комиссияның, сондай-ақ Қазақстанның ЕЫҚҰда төрағалық етуі мәселесі жөніндегі мемлекеттік комиссияның жұмысына, Парламент Сенаты мен Мәжілісі комитеттерінің отырыстарына, конференцияларға, семинарларға және басқа да форумдарға, сондай-ақ орталық мемлекеттік органдардың, атап айтқанда Жоғарғы Соттың, ішкі істер, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, әділет министрліктерінің қорытынды алқаларына қатысуға аса мән береді.
Ведомствоаралық комиссиялардың (заң жобалау жөніндегі, кәмелетке толмағандардың істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі, адамдарды заңсыз әкелу, әкету және саудалау мәселелері жөніндегі, Үкімет жанындағы діни бірлестіктермен байланыс жөіндегі кеңес, Сыртқы істер министрлігі жанындағы халықаралық гуманитарлық құқық және адам құқықтары жөніндегі халықаралық шарттар жөніндегі комиссия) жұмысында Уәкіл мүддесін Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың басшысы білдірді.
Обудсмен жанында заң жобаларын кез келген дайындық сатысында зерделеу жөніндегі кеңестік талдау функциясы бар сараптамалық кеңес жұмыс істейді.
Осыған байланысты, есептік кезеңде адам мен азаматтың құқықтарын қорғау саласындағы нормативтік құқықтық базаны жетілдіруге бағытталған, республика ратификациялаған халықаралық шарттар мен қабылданған заңдарды тізіп атаған жөн, олар Уәкіл мекемесінің қатысуымен әзірленген.
Қазақстан Республикасының заңдарымен Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіге 1966 жылғы 19 желтоқсандағы Факультативтік хаттама, ТМД мемлекеттерінің еңбек мигранттары мен олардың отбасыларының құқықтық мәртебесі туралы конвенция, БҰҰның мемлекеттірдің және олардың мүліктерінің юрисдикциялық иммунитеттері туралы конвенциясы, Спортта допингке қарсы күрес туралы халықаралық конвенция ратификацияланды.
Есепті жылы республикада адам құқықтары мен бостандықтарын қорғау механизмдерін одан әрі жетілдіруге бағытталған бір тұтас заң пакеті қабылданды. Осылайша, Халықтың денсаулығы мен денсаулық сақтау жүйесі туралы кодекс халыққа медициналық көмек көрсету сапасын арттыру мәселесін жүйелі негізде шешуге, қазіргі заманғы емдеу әдістерін қолдануға, денсаулық сақтау саласын қаржыландыру механизмін жақсартуға мүмкіндік береді.
Осы құжат бұрын қолданыста болған 11 заңның орнын толтыра отырып, Үкімет пен Денсаулық сақтау министрлігінің 156 нормативтік құқықтық актісін қабылдауды көздейді.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне білікті заңгерлік көмек көрсетумен қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң азаматтардың білікті құқықтық көмекке конституциялық құқығын қамтамасыз етуге бағытталған.
Гендерлік теңдік туралы - ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдері туралы, Тұрмыстық зорлық зомбылықтың алдын алу туралы қабылданған заңдардың қоғам үшін маңызы зор.
Халықаралық стандарттар ескеріле отырып, Босқындар туралы Заң әзірленіп Мемлекет басшысы қол қойды, ол аталған санаттағы адамдардың және пана іздеп жүргендердің құқықтық жағдайын реттейді, сондай ақ Кейбір заң актілеріне босқындар мәселелері бойынша түзетулер енгізу туралы Заң, ол республика аумағында босқындар жағдайын құқықтық реттеуді одан әрі жетілдіруге бағытталған.
Азаматтардың жеке өмірінің қолсұқпаушылығына Конституциямен кепілдік берілген құқықтарын қорғау жөніндегі қосымша шаралар қабылдауға аталған мәселелер бойынша республиканың кейбір заң актілеріне түзетулер енгізуді көздейтін қабылданған заң бағытталған.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне мемлекеттік функцияларды атқаруға өкілетті адамдардың және оған теңестірілгендердің құқықтық жағдайы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң мемлекеттік қызметкерлер үшін кейбір заңнамалық шектеулерді алып тастауды көздейді.
Қазақстан Республикасының заң актілеріне тұрғын үй коммуналдық сала мәселелері бойынша қабылданған өзгерістер азаматтардың тұрғын үй қатынастары саласындағы құқықтарының мемлекеттік кепілдерін нығайтуға бағытталған.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне азаматтардың жекелеген санаттарын әлеуметтік қолдау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң төлемақы көлемін арттыруды және азаматтардың жекелеген санаттарын әлеуметтік қолдаудың өзге де қосымша шараларын белгілеуді көздейді.
Елімізде үш буынды сот жүйесін құруға және іс жүргізу заңнамасын Конституцияға және Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьялар мәртебесі туралы Конституциялық заңға енгізілген өзгерістермен сәйкес келтіру мақсатына Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және азаматтық іс жүргізу кодекстеріне сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң бағытталған.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сотқа дейінгі қысқартылған іс жүргізу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң қылмыстық істер бойынша сотқа дейінгі іс жүргізуді одан әрі жетілдіруді көздейді.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне қылмыстық жазаны орындау және қылмыстық атқару жүйесін одан әрі жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң қылмыстық жазаларды орындау тәртібі мен жағдайларын, сондай ақ қылмыстық атқару жүйесінде қызмет атқарудың жекелеген мәселелерін жетілдіруді көздейді.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне наным бостандықтары және діни бірлестіктер мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Парламент қабылдаған және Мемлекет басшысына қол қоюға ұсынылған Заңның кейбір жекелеген нормалары азаматтар мен діни бірлестіктердің заң алдындағы теңдігінің конституциялық негіздерін бұзушылықтарды қамтыған, осыған байланысты Конституциялық Кеңес Қазақстан Республикасы Президентінің хаты бойынша өзінің нормативтік қаулысымен жоғарыда аталған заңды республика Конституциясына сәйкес емес деп таныған.
Конституциялық Кеңес, сондай-ақ, Заңсыз жолмен алынған кірістерді жария етуге және лаңкестікті қаржыландыруға қарсы тұру туралы және Заңсыз жолмен алынған кірістерді жария етуге және лаңкестікті қаржыландыруға қарсы тұру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Парламент қабылдаған Заңдарды қараған. Оларды қарау нәтижелері бойынша әркімнің жеке салымдары мен жинақтарының құпиялылығына құқығын көздейтін конституциялық норма ресми түрде түсіндірілді және Үкіметке аталған заңдар қолданысқа енгізілгенге дейін (олардың бірінші рет ресми жарияланғанынан алты ай ішінде) заңнамаға қажетті түзетулер енгізуге бастамашылық ету ұсынылды.
1.5. Халықаралық ынтымақтастық
Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2009 жылы құқықтық қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастығы бірқатар жағайларға байланысты өткен жылдардан көрі ерекше белсенділікпен көзге түсті. Біріншіден, Қазақстанның ЕЫҚҰда төрағалық етуіне жан жақты және қарқынды дайындық жүзеге асырылып жатты. Екіншіден, жыл бойы азаматтық және саяси құқықтар туралы, экономикалық, әлеуеттік және мәдени құқықтар туралы халықаралық патілер, Нәсілдік кемсітушіліктің барлық түрлерін жою туралы халықаралық конвенция бойынша елдік баяндамалар, сондай ақ БҰҰдың Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде адам құқықтарыбойынша жалпы мерзімді шолу рәсімін өту үшін Ұлттық баяндама әзірленіп жатты. Үшіншіден, жыл бойы Қазақстанға БҰҰдың азаптауларға қарсы арнайы баяндаушысы және БҰҰы азшылықтар мәселелері бойынша тәуелсіз сарапшысы, Еуропа Одағын, ЕЫҚҰ, халықаралық үкіметтік емес ұйымдарды білдіретін жоғары деңгейдегі бірқатар делегациялар сапар шекті. 2010 жылы, атап өткендей, БҰҰдың жеткілікті баспана туралы мәселе бойынша арнайы баяндаушысы Р. Рольниктің сапармен келуі күтілуде.
Уәкіл мекемесі, жоғарыда мазмұндалғанға байланысты кейбір жағдайларда адам құқықтары мәселелері бойынша негізгі сарапшы ретінде болды. Ол мемлекеттік органдар үшін құқықтық қорғау тақырыбы бойынша бірқатар талдау және ақпараттық материалдар дайындады, ал оның қызметкерлері мемлекет ішіндегі, сондай-ақ халықаралық іс шараларда адам құқықтары жөніндегі пікірсайыстарға белсенді қатысты.
Уәкіл адам құқықтары мен бостандықтарының сақталуын бақылау мен бұзылған құқықтарды қалпына келтіру жөнінде шара қолданудағы негізгі міндетін жүзеге асыра отырып, Ресей Федерациясындағы, Қырғыз Республикасындағы, Өзбекстандағы, Молдова Республикасындағы, Әзірбайжандағы, Польшадағы әріптестерімен бірге хат жолдаған азаматтардың өтініштерін уақытылы қарау мәселесі бойынша өзара тығыз іс қимыл жасады.
Өткен жылы шет елдерден 33 хат (2008 жылы -26) түсті, оларың мазмұны әдеттегідей, азаматтарды құжаттандыру, оларды зейнетақымен және әлеуметтік қамтамасыз ету, еңбек қатынастары және т.б мәселелерге қатысты болды.
Барлық түскен хаттар қаралды, оларға білікті жауаптар берілді, ал бірқатар арыздар бойынша шетелдік азаматтардың құқықтары қалпына келтірілді.
Халықаралық қауымдастықты Қазақстанда адам құқықтары мен бостандықтары ахуалы туралы ақпараттандыру тұрғысында Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің 2008 жылғы қызметі туралы есебінің 2009 жылғы қарашада Вашингтонда, атап айтқанда, Мемлекеттік департаментте, АҚШ Конгресінің Азия, Тынық мұхит аймағы бойынша және ғаламдық қоршан орта жөніндегі өкілдері Палатасының шағын комитетінде және халықаралық ҮЕҰ қатысуымен өткен дөңгелек столдар аясындағы тұсаукесерін аса маңызды оқиға деп санауға болады. Уәкілдің 2009 жылғы қыркүйекте Варшава қаласында өткен адами өлшемдер саласындағы міндеттемелерді орындау жөніндегі ЕЫҚҰ жыл сайынғы кеңесіне қатысуы да сондай маңызды оқиға болды, онда Қазақстанда адам құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету мәселелері бойынша ұлттық құқықтық қорғау мекемесінің ұстанымы туралы айтылды, ЕЫҚҰға мүше мемлекеттердің мемлекеттік органдарының, халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың өкілдерімен пікір алмасу болды, бұл сондай ақ халықаралық қауымдастыққа мемлекеттің осы салада қолға алып жатқан шаралары туралы ақпаратты жеткізуге мүмкіндік берді.
Уәкіл мекемесі 2009 жылғы мамырдағы Қазақстанға БҰҰдың азаптауларға қарсы арнайы баяндаушысы М. Новактың инспекторлық сапары алдында белсенді жұмыс жасады. Осы дайындық жұмыстарының мазмұндық және ұйымдастырушылық бөліктері жалпы осы сапардың ойдағыдай жүзеге асырылуына ықпал етті. Тиісті арнайы баяндама 2010 жылғы наурызда БҰҰдың Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде ұсынылады.
БҰҰдың азаптауларға қарсы арнайы баяндаушысының сөйлеген сөзіне аса назар аударылатын болады және БҰҰдың кеңесінде маңызды да жан-жақты пікірсайыстар туғызатын болады, оның қорытындысы бойынша құжат бекітіледі, кейін елімізде әртүрлі салалардағы ахуалды бағалауға қатысты БҰҰдың ресми ақпарат көзі ретінде пайдаланылатын болады.
2009 жылғы шілдеде Уәкілдің БҰҰы азшылықтар мәселелері бойынша тәуелсіз сарапшысы Г. МакДугалмен кездесуі өтті, ол осы саладағы ахуалды бағалау және ҚР Үкіметіне Нәсілдік кемсітушіліктің барлық түрлерін жою туралы халықаралық конвенцияда және Ұлттық азшылықтарға немесе этникалық, діни және тілдік азшылықтарға жататын адамдардың құқықтары туралы декларацияданың ережелерін іске асыруға көмектесу мақсатымен келген. Халықаралық шенеунік осы кездесу барысында мемлекеттің Қазақстанда этникааралық және конфессияаралық теңдікті қамтамасыз ету саласындағы қызметімен таныстырылды.
Жыл бойы Уәкіл мен БҰҰның Астанадағы орталығы арасында әртүрлі деңгейлерде көптеген мәселелер бойынша кеңестер ұдайы болып тұрды.
Уәкілдің ЕЫҚҰ демократиялық институттар мен адам құқықтары жөніндегі бюросының директоры Я. Ленарчичпен кездесуі, сондай ақ кейін ЕЫҚҰ Елшілері делегациясымен кездесуі барысында Уәкіл мекемесі мен осы ұйым арасындағы аймақтық және екі жақты ынтымақтастықты нығайту туралы келісімге қол жеткізілді.
2009 жылғы маусымда Уәкілдің Данияны Сыртқы істер министрі П.С. Меллермен кездесуі өтті, оның қорытындылары бойынша Данияның адам құқықтары жөніндегі институтымен және ЕЫҚҰ Астана қаласындағы орталығымен бірлесіп ынтымақтастық жобасы әзірленген, ол ұлттық құқықтық қорғау институтына адам құқықтарын қорғау және қолдау саласындағы өзінің қызметін одан әрі жетілдіруге, еуропа елдері омбудсмендердінің жұмыс тәжірибесімен танысуға көмек көрсетуді көздейді,
Екі жақты ынтымақтастық мәселелері Уәкілдің Хьюман Райтс Вотч халықаралық құқықтық қорғау ұйымының атқарушы директоры К.Росспен болған кездесу барысында да көтерілген.
2009 жылғы қазанда Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың басшысы Қазақстан Республикасы мен Еуропа Одағы арасындағы құрылымдық диалогқа қатысты, ол көптеген мәселелер аясында адам құқықтарын жылжыту және қорғау әселелеріне аса назар аударды.Ол сонымен қатар Брюссельде 17 қарашада өткен Қазақстан Республикасы- Еуропа одағы Ынтымақтастық кеңесінің 11ші отырысына қазақстандық делегация құрамына енгізілді.
Уәкіл офисі БҰҰ жүйесі мекемелерімен де байланыс жасайды. 2009 жылы ПРООН халықаралық сарапшысы В. Сироткинмен (2009.14.09), БҰҰ ЖҚКБ өкілдері М. Фаркуарсонмен және К. Оразовпен (2009.28.09), БҰҰ АҚЖКБ Орталық Азияға арналған Аймақтық Өкілінің міндетін атқарушы Ф.Фрейзермен (2009.29.10) кездесулер ұйымдастырылды.
Ақпарат алмасуға ықпал ететін отырыстарға, конференцияларға, семинарларға қатысу ынтымақтастықтың маңызды бағыты болып табылады.
Уәкіл есепті кезеңде Ыссық көлде өткен Адам құқықтары жөніндегі ІІІ халықаралық форумға қатысты, бұл форум омбудсмендер үшін өзекті құқықтық қорғау мәселелерін талқылау жөніндегі пайдалы диалог алаңы болды.
Уәкіл Бас прокуратурамен, Сыртқы істер министрлігімен БҰҰдың Балалар қорының (ЮНИСЕФ) көмегімен және Еуроодақтың Қазақстандағы өкілдігімен бірлесіп, БҰҰдың Бала құқықтары туралы конвенциясына 20 жыл: қазіргі заманғы талаптар мен Қазақстан Республикасындағы инновациялық әдістер тақырыбында Бала құқықтары туралы конвенцияның 20 жылдығына және оны Қазақстанның ратификациялағанына 15 жыл толуына арналған конференция өткізді.
Қазақстанның алдағы уақытта БҰҰдың Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде Жалпы мерзімді есебін өтуін ескере отырып, Орталық қызметкерлері жылғы 24-26 қарашада Женева қаласында өткен, адам құқықтары жөніндегі ұлттық институттардың рөлі мен БҰҰдың адам құқықтары жөніндегі механизмдерімен ынтымақтастығына арналған семинардың жұмысына қатысты.
Мекеме қызметкері 2009 жылғы желтоқсан айында БҰҰ ҚЖКБ ұйымдастырған Орталық Азияда азаматсыздықтың алдын алу мен оны азайту және азаматтығы жоқ адамдарды қорғау жөніндегі аймақтық конференцияға қатысты, конференция аясында азаматтығы жоқ адамдарды қорғаудың халықаралық және аймақтық механизмдері зерттелді.
2009 жылғы 12 желтоқсанда Бангкок әуежайында ИЛ- 76 ұшағы мен құрамында мемлекетіміздің төрт азаматы бар экипаждың ұсталуына байланысты Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Тайланд Корольдігінің Омбудсменіне оқиғаны елдің құзырлы органдары жан жақты және объективті қарауын қамтамасыз етуді сұрап хат жолдады.
Уәкілдің қатысуымен халықаралық ынтымақтастықтың қарқындығы мен жандандырылуы адам құқықтары жөніндегі ұлттық институттың мемлекеттік механизмдегі рөлі мен орны, сондай-ақ оған халықаралық қауымдастық тарапынан қызығушылықтың артатынын куәландырады, бұл құқықтық қорғау қызметіне жаңаша қарауды талап етеді.
Уәкіл 2008 жылғы қызметтің есебінде Халықаралық шарттарға қосылу және ратификацияланған шарттардың нормаларын заңнамаға енгізу стратегиясын , сондай-ақ халықаралық шарттар жүйесі аясында Халықаралық ұйымдармен серіктестік бағдарламасын әзірлеуді ұсынды. Халықаралық гуманитарлық құқық пен халықаралық шарттар жөніндегі ведомствоаралық комиссия аталған ұсыныстарды Адам құқықтары жөніндегі халықаралық шарттармен жұмыс істеу жөніндегі іс әрекеттердің 2009- 2012 жылдарға арналған жоспарын бекіту кезінде назарына алды.
2. Арнайы бөлім
.1. Өмірге құқық. Бостандыққа және жеке қолсұқпаушылық құқығы
Қазақстан Республикасы халықаралық құқықтың жалпыға танымал ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz