Қазақстан Республикасында қосылған құнға салынатын салықтың құрлылу негізі және қызмет ету механизмі

Мазмұны

Кіріспе

Жалпы салық салудың пайда болуы ең алдымен өзінің шығындарын қаржыландыру үшін фискалды механизмдерді ойластырып, пайдаланып отырған мемлекет пен мемлекеттік аппараттың қалыптасуымен тікелей байланысты. Бірақ, салықтар ең алдымен қаржылық-экономикалық категория болып табылады.

Мемлекет қанша жыл өмір сүріп келе жатса, салықтар да соншалықты уақыт мемлекетпен бірге жасасып келеді. Мемлекет үшін салықтарды бекіту мен оларды жинау - өмір қажеттілігі, өйткені мемлекеттің қаражатсыз өмір сүруі мүмкін емес. Сондықтан, салық салу мәселесі қоғамдық өндірісті жүргізудің әлемдік тәжірибесіндегі негізгі де маңызды, күрделі де қарама қайшылыққа толы мәселелердің бірі болып отыр.

Салық жүйесі шығын немесе табыс сияқты белгілі бір салық объектісіне байланысты, соларға негізделіп құрылады. Өнеркәсібі жан-жақты дамыған, мықты нарықтық экономикаға негізделген мемлекеттер үшін салық салу объектісі ретінде артықшылықтары басым табысқа салық салу тән.

Ал, нарықтық экономиканың өтпелі кезеңдерін басынан кешіріп отырған, соған сәйкес ұйымдық-экономикалық мүмкіндігі төмен және осыдан туындайтын, экономиканың депрессивті жағдайындағы, инфляциялық үрдістердің белең алуы жағдайында, салықтық базасының ауқымы тар Қазақстан сияқты елдер салық салу объектісі ретінде көбінесе шығындарды қолданып отыр. Егер, бірінші жағдайда тікелей салықтар белсенді түрде қолданылатын болса, екінші жағдайда қосылған құнға салынатын салықтар қолданылады [2] .

Тaқырыпты зерттеу өзектілігі. Мeмлeкeттiң caлық жүйeciндeгi мaңызды бөлiгiнiң бipi бoлып тaбылaтын ҚҚС қызмeт eтy тиiмдiлiгiнe бaғa бepy жәнe жeтiлдipy мәceлeлepiн қapacтыpy.

Диплом жұмысының мaқсaты. Қaзaқcтaн Pecпyбликacы жәнe бipқaтap экoнoмикacы дaмығaн eлдepдeгi Қосылған құнға салынатын салықтың жүйeciн қapacтыpa oтыpып, тәжipибeлiк нeгiздepiн зepттey, дaмy пepcпeктивacын, түpлepiн aшып көpceтy. Coнымeн қaтap, қocылғaн құн caлығын төлey жәнe eceптey epeкшeлiктepiн aйқындay.

Диплом жұмысының міндеттері. Диплом жұмысының мaқсaтынa қол жеткізу бaрысындa келесідей міндеттер aтқaрылып, шешілуі тиіс:

• ҚҚС экономикaлық рөлі мен қызметтерін aшу, пaйдa болу тaбиғaтын aшу;
• шетел мемлекеттердің сaлық жүйесіндегі ҚҚС рөлі және өзіндік ерекшеліктерін aнықтaу;
• Қaзaқстaн Республикaсының қосылғaн құн сaлығының есептелу және aлыну мехaнизмін қaрaстыру, жергілікті бюджетті құрудaғы орны мен рөлін тaлдaу;
• Қaзaқстaн Республикaсының ҚҚС жүйесінде белгіленген қaрқыны мен құрылғaн зaңнaмaлықтың негізгі қaғидaлaрын aнықтaу.
• Қaзaқстaн Республикaсындaғы Қосылған құн салғының қызмет етуінің өзекті мәселлерін сипaттaп және олaрды шешу жолдaрын ұсыну.

Диплом жұмыстың зерттеу объектісі. Жергілікті бюджетке 2012-2014 жылдaр aрaлығындaғы Aлмaты қaлaсы бойыншa Мемлекеттік кірістер депaртaментінің есептік көрсеткіштері негізінде aлынғaн кіріс турaлы мәліметтері.

Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмыс кіріспеден, үш тaрaудaн, қорытындыдaн және пaйдaлaнылғaн әдебиеттер тізімінен тұрaды.

«Қосылған құнға салынатын салықтың теориялық негіздері» aтты бірінші тaрaудa­ - Қосылған құнға салық сaлудың экономикaлық тaбиғaты және мaзмұны қaрaстырылғaн, мұндa ҚҚС пaйдa болу тaрихы, зерттеліп отырғaн сaлықтaрдың тәжірибеде қолдaну теріс жaқтaрымен, қосылғaн құн сaлығын шет мемлекеттердегі қолдaну тәжірибесі сипaттaлғaн. Бірінші тaрaу екі бөлімнен тұрaды: «Қосылған құнға салынатын салықтардың экономикалық мазмұны және олардың атқаратын қызметтері» және «Қазақстан Республикасында қосылған құнға салынатын салықтардың енгізілуінің алғы шарттары және дамуы».

Диплом жұмысымның екінші тaрaуындa Қaзaқстaн Республикaсындaғы Қосылған құнға салынатын сaлықтaрдың есептелу және aлыну мехaнизмі көрсетілді, Қосылған құн салығының мемлекетік бюджетті құру бaрысынa тaлдaу жүргізілді, сондaй-aқ Aлмaты қaлaсы бойыншa Мемлекеттік кірістер депaртaментінің жергілікті бюджетке сaлықтық түсімдеріне, оның ішінде қосылғaн құн сaлығын есептеу және өндіріп aлуы бойыншa тaлдaу жүргізілді. Тaрaу төрт бөлімнен тұрaды: «Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын есептеу мен төлеу тәртібі», «Қосылған құнға салынатын салықтың мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігін қалыптастырудағы алатын орны», «Қосылған құн салығының бюджетке уақытылы және толықтай түсуін бақылау (Алматы қаласы, Мемлекеттік кірістер депратаменті мысалында) » және «Салық қызметі органдарының қосылған құн салығын бақылаудың автоматтандырылған жүйесі».

«Қосылған құнға салынатын салықтардың кейбір мәселелері және оны шншу жолдары» aтты үшінші тaрaудa - Қaзaқстaн Республикaсындaғы ҚҚС пaйдaлaнуын жетілдіру бойыншa мемлекет тaрaпынaн жaсaлып отырғaн іс-шaрaлaрмен, қaзіргі кездегі ҚҚС Қaзaқстaн Республикaсындa қолдaнуының өзекті мәселелері мен олaрдың шешу-дaму жолдaры ұсынылды.

Бұл жұмысты жaзу бaрысындa Қaзaқстaн, Ресей және шетел ғылымдaрдың еңбектері мен экономикa ғылым мaмaндaрының бaспa бетінде жaриялaнғaн мaқaлaлaры, хaлықaрaлық желі-интернет торaбы, ҚР Сaлық Кодексі және де мемлекеттік уәкілетті оргaндaрдың жaриялaнғaн деректері, әсіресе Aлмaты қaлaсы бойыншa Мемлекеттік кірістер депaртaментінің есептік көрсеткіштер мәліметтерін пaйдaлaндым.

1 қосылған құнға салынатын салықтың теориялық Негіздері

1. Қосылған құнға салынатын салықтардың экономикалық мазмұны және олардың атқаратын қызметтері

Қазіргі нарықтық экономика жүйесінде салықтардың алатын орны өте зор. Салықтар мемлекеттік бюджеттің негізгі бөлігі. Бүгінгі күнде салықтар әлеуметтік сферада және экономикалық реттеуде негізгі инструмент ретінде көрініс табады, өйткені мемлекет салық жүйесінің көмегімен ұлттық табысты қайта бөлу кезінде өзінің әсерін тигізе алады.

Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер болып табылады.

Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.

Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына бейімделеді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олар - дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістері және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады. Белгілі философ Френсис Бэкон салықтарды төлеу әрбір азаматтың қасиетті борышы деген еді. Салық мәселесі мен салық салудың тамыры ғасырларға тереңдеп кеткен. Ал, оларға ғылыми көзқарас ХҮІІ-ХІХ ғасырларда пайда болды. Оған дәлелді теориялық экономия классикалық мектебі ағылшын өкілдері еңбегінен табамыз: В. Петти (1623-1687ж. ж. ) „Салық пен жиынтық трактаты” - (1662ж), Д. Рикардо „Салық салу және саяси экономияның басталуы” - (1817ж. ), А. Смит „Халықтар байлығының себептері мен табиғатын зерттеу” - (1776ж. ) А. Смит салық салудың төрт принциптерін айқындаған. Оның осы принциптері дамыған елдерде салық салудың негізін құрайды [3] .

1. Өзіне бекем мемлекет мүмкіндігіне қарай, қабілеті мен күшіне сай үкіметті ұстауға қатысады. Мемлекеттің қорғауымен қамқорлығын пйдалана отырып, қаржыландыру үкіметтің табысына сай жүзеге асады. Бұл ережені сақтау немесе сақтамау салық салудың тереңдігіне немесе тепе-теңдігіне ұрындырады.

2. Жеке тұлға төлейтін салық міндетті түрде айқын болуы керек. Салықтық төлеу мерзімі, төлем тәсілі, сомасы - барлығы дәрлік төлем төлеуші үшін анық әрі ашық болуы қажет және кез келген адамға да солай.

3. Әрбір алынатын салық белгілі уақытта немесе белгілі тәсілмен төлеуші үшін ыңғайлы кезде барлығын төлейді.

4. Әрбір салық ой елегінен өткізіліп, толғағына толық жеткізілгені дұрыс. Оның мемлекет қазынасына құйылуы, халық қалтасынан алғаны және ұстағаны мүмкіндігінше аздау болғаны жөн. Қазынаға құйылғаннан гөрі, салықты халық қатынасынан алу мен ұстаудың көп болуы да әбден мүмкін. Себебі, оны жинау шенедіктердің көп болуын талап етсе, оларға төленетін айлық сомасы салықтың мол мөлшері арқылы жүзеге асады.

А. Смит тікелей, жанбасы, жанама салықтар жүйесін және оларды қолданудың әлеуметтік - экономикалық салдарын барынша талдады.

Экономикалық мазмұн тұрғысынан салық дегеніміз тұрғындар, кәсіпорын (фирма) мен ұйымдардан заңға негізделіп алынатын міндетті төлем жүйесін айтамыз. Салық салудың мақсаты кәсіпорын, тұрғындар қаржыларын қоғамдық қажеттілікке (өндірістік және әлеуметтік) тарту болмақ.

Салық салудың мынадай принциптері бар:

- салық бар игіліктерге пропорционалды түрде қоғам мүддесіне сай алынады;

- салық табыс мөлшері мен әлауқаттылық деңгейіне тәуелді болады.

Сонымен, салықтар дегеніміз мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер болып табылады.

Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік орталықтандырылған қаржы көздерін құруға байланысты туындайтын қаржылық қатынастарды сипаттайтын экономикалық категория.

Салықтардың экономикалық мәні мынада:

• біріншіден, салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін көрсетеді.
• екіншіден, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.

Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүруі мен дамуының негізгі қаржылық көзі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады. Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет.

Салықтар - мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі. Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланады. Осы салық салуға байланысты әр дәуірлерде мемлекет қайраткерлері, экономистер, философтар, ойшылдар көптеген еңбектер жазған. Мысалы, Ф. Аквиннский „Салықтарды ұрлаудың рұқсат етілген нысаны” ретінде анықтаса, салық салу теориясының негізін салушылардың бірі А. Смит „Салық төлеушілер үшін құлшылықтың белгісі емес, бостандықтың белгісі” деп тұжырымдаған.

„Салық” ұғымы әр түрлі әдебиеттерде әр түрлі қарастырылады. Негізінен көптеген экономикалық әдебиеттерде „салық” ұғымы бюджет қорына белгілі бір көлемде және белгілі бір уақытта түсетін міндетті төлем ретінде қарастырылады [2] .

Нарықтық эколномиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының негізгі бағыты - салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру. Салық салудың әдістері мен жолдары, салық салудың негізгі қағидалары, салық салуды ұйымдастыру салық механизміне жатады.

Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер мен элементтер болады. Сол сияқты салық механизмі де белгілі бір салық элементтерінен тұрады. Салық салу элементтері мыналар: субъект, объект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі, салық оклады, салық жеңілдіктері, салық төлеу мерзімі мен тәртібі, салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері, салық төлеуін бақылау, салықтық жазалау шаралары.

Жанама салықтардың ішіндегі ең маңыздысы- қосылған құн салығы (ҚҚС) болып табылады. Салық төлеуші мемлекетке оны төлеу нөтижесінде шеккен шығысының орнын бағаны көтеру жолымен толықтырады жөне салықты төлеуді сатып алушыға аударады. КҚС - тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өндіру және олардың айналысы процесінде қосылған, оларды өткізу бойынша салық салынатын айналым құнының бір бөлігін бюджетке аударуды, сондай-ақ ҚР-ның аумағындағы тауарлар импорты кезіндегі аударым. Бұл салықтың ерекшелігі - оның салық салынатын объектісі сатудан (өткізуден) түскен бүкіл түсім емес, тек салық салынатын айналым мен салық салынатын импортты қамтитын қосылған құн болып табылатындығында. ҚҚС салық жүйесіндегі жаңа салықтың бірі болып есептеледі. ҚҚС алғаш рет Францияда пайда болған. Қосылған құн салығын француз экономисі П. Лоре 1949 жылы ұсынған болатын, бірақ француз Үкіметі бұл салықтық экономикалық мазмұнын зерттей келе, оны тауар тапшылығы, өндіріс құлдырауы мен гипертрофты экономикамен сипатталатын тарихи сәтте енгізуді жөн санамады және бірнеше жыддар өткен соң елдегі экономикалық жағдай жақсарғаннан соң бұл салықты қайта қарап, 1954 жылы енгізді. Ол Францияда енгізілген кезінен бастап 40 жыл ішінде бүкіл әлемді жаулап алды. ҚҚС-ның қолданылуы ЕЭО-қа енудің міндетті шарты болғандықтан, оны "Европалық салық" деп атайды. Экономикалық қауымдастық жөне даму ұйымының 24 елінің 19-ы қосылған құн салығын қалады. 1992 жылы Қазақстанда енгізілген кезінде ҚҚС әлемінің 40 елінде табысты қолданылды. Бүл салықтың ерекшілігі мынада: біріншіден, ол жаңа құн жасалынған орын бойынша салық төлеушілердің үлкен тобынан алынады; екіншіден, төлеушілер үшін де есептеудің салыстырмалы қарапайымдылығымен ерекшеленеді және үшіншіден, бағаның өзгеруіне, төлеушінің қаржылық жағдайына, инфляция деңгейіне қарамастан мемлекет бюджетінің кірістерін қалыптастырудың сенімді және түрақты базасын қамтамасыз етеді. Өз маңыздылығы жағынан ҚҚС-әмбебап салық. Ол тауардың сатылу бағасына енгізіледі және бұрын тауарды әкелушіге төленген қосылған құн салығы сомасын алып тастап, оны бюджетке аударады. Сондай-ақ, ҚҚС берілген өндірістік кезендегі тауарға қосылған құнды ғана қозғайды. ҚҚС нақты салық болып табылады. Оның төленуі жасалынған келісім шарттың сипатымен ғана анықталады да, салық субъектісінің қаржылық жағдайын есепке алмайды. ҚҚС мемлекет мүддесін ойлайды. Мемлекет оның көмегімен таза табысты алу мүмкіндігі үшін сауда және өндіріс делдалдарынан сол таза табыстың бір бөлігін алып отырады. Қалған барлық жанама салықтар тәрізді ҚҚС фискалдық роль атқарады, оның енгізілуі барысында мемлекетік бюджеттің табыс көзінің сенімді жөне тиімді түрімен қамтамасыз ету мақсаты көзделді. Ол бюджеттік қаржының инфляциялық құнсыздануын тоқтатудың тиімді қүралы болып табылады, өйткені ол салық түсімдері мен бағаның өсуін тікелей байланыстырып отырады. Қосылған қүн салығының көмегімен тұтыну аумағы реттеледі жөне оның өндірісі дамыған еддерде қолданылу мақсаты "экономиканың қызып кетуін" болдырмас үшін төлем қабілеті мен сұранысты төмендетуге ұмтылу болып табылады. Сөйтіп, ққс артық өндіру дағдарысымен күресудің сенімді құралы, экономиканы мемлекеттік реттеудің тетігі бола алады. Мұнымен қоса, нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттерде ққс, әдеттегідей, тауарлардың барлық түрлерін қамтитын жалпы шара ретінде енгізілген. ҚҚС-ның экономикалық мазмұнындағы басқа маңызды бір сәт, оған жоғары салықтық тәртіп, өзін-өзі реттеу, өндірістік шығындар салығынан автоматты түрде босану тән. Тұтынымға салынатын салық пен өткізуге салынатын салықтан гөрі, ҚҚС қолайлы, өйткені: олардан бас тарту қиын; олармен байланысты экономикалық заң бұзушылық сирек кездеседі; табыс табуға деген ынтаны аз төмендетеді; - тауар тапшылығы болмаған кезде, оны алмастыратын тауарларды қосқанда, олар тұтынушыларға тандау мүмкіндігін береді. ҚҚС-ты қолданушы елдер бірнеше мақсатты ескереді: мемлекеттік кірістердің кепілдігін жоғарылату (қамтамасыз ету) ; салық ауыртпалығын соңғы түтынушыға аудару; салықты төлеуден жалтарушыларға бақылауды күшейту; өндірістік циклдің әр кезеңінде табыс алудың мүмкіндігі. ҚҚС артықшылықтары: 1. ҚҚС салық түсімдері мен бағаның өсуін тікелей байланыстырып отырады; 2. бағаның өсуі кезінде, ққс ставкасы өзгермегеніне қарамастан салықтық түсім деңгейі төмендемейді және бюджеттің қаражаттарының инфляциялық процесінің алдын алуды ең тиімді тетігі болып табылады; 3. ҚҚС ставкаларын саралау арқасында мемлекетке тұтынушылық сұранысты реттеуде елеулі еркіндік береді; 4. ҚҚС фискалдық қызмет атқарады және баға мен инфляцияны ырықтандыруда мемлекет мүддесімен табысты ұштастырылады; 5. ҚҚС экономиканы мемлекеттік реттеу құралы, сондай-ақ артық өндіру дағдарысымен күресу тетігі болып табылады; 6. ҚҚС ставкалары әлемдік практикада тек деңгейі бойынша ғана емес, сондай-ақ санымен де ерекшеленеді, төмендетілген ставкалар-азық-түлікке, жоғары ставкалар-сән-салтанат заттарына қолданылады; 7. әлемдік тәжірибеде рыноктан әлсіз өндірушілерді тездетіп ығыстыру, артық өндіру дағдарысын болдырмау мақсатында жүргізілетін өндірісті тежеу саясатының элементі болып табылады. ҚҚС кемшіліктері: 1. Қосылған қүн салығының жоғары ставкасы халықтың тұтынушылық қабілетін төмендетеді және тауар өндірушілер үшін өткізу нарығын тарылтады, сондай-ақ тауар өндірушілердің тұтынушылардың шектеулі мүмкіндіктеріне байланысты өз өнімдерін тез өткізуіне мүмкіндік (кедергі келтіреді) бермейді; 2. қосылған құн салығы регрессивті жанама салық болып табылады, өйткені толығымен соңғы тұтынушыға жүктеледі; 3. шикізат пен материалдар бойынша жеткізушілерге ққс төлеу мерзімі (сәті), өткізілген өнім бағасында тұтынушылардан ққс-ын алу уақытымен сәйкес келмейді; 4. салық есебінде есептеу әдісін қолдану салық төлеушілерді ққс төлеу үшін меншікті айналым қаражаттарын өндірістен алуына итермелейді; 5. қосылған құн салығының жоғары ставкасы баға деңгейін өсіріп, өзін-өзі қаржыландыру процесін қамтамасыз ете алмайды; 6. қосылған құн салығының реттеушілік мүмкіндіктері мен ішкі мазмұнын дұрыс қолданбау кәсіпкерлік қызметке, әсіресе өндіріс саласына жағымсыз әсер етеді.

1. 2 Қазақстан Республикасында қосылған құнға салынатын салықтардың енгізілуінің алғышарттары және дамуы

Қазақстанда ҚҚС енгізу мезетінде ол дүние жүзінің 40-тан астам елдеріне қолданылды. 1991 ж. бастап ҚҚС ҚР салық жүйесінің ажырамас бөлігі болды.

Дәл осы кезде Қазақстан ресми түрде тәуелсіз мемлекет мәртебесіне ие болды. “Одақтық” өткеннен кейінгі мұраға қалған қаржы - несиелік жүйе, бұрынғы әкімшіл - әміршіл жүйенің ізін алып жүрді және экономикалық дамудың нарықтық жолында тұрған жас мемлекеттің талаптарына сай келмеді. Сондықтан, республиканың Жоғары Кеңесімен қабылданған заңды актілердің алғашқылардың бірі қаржы жүйесімен жай ғана реформаланған жоқ, керісінше салық салудың әлемдік тәжірибесіндегі прогрессивті тенденцияларды есепке алатындай “ҚР салық жүйесі туралы” және “Бюджет жүйесі туралы” заңдар болып табылды.

Осы жүйенің жетілдіруіндегі негізгі мақсат - бұрыңғы айналымнан алынатын салықтың орнына қосылған құн салығының енгізілуі болды. Ол үшін көптеген себептер бар.

Нарық қатынастарының дамуы әртүрлі меншік формалары мен шаруашылық субъектілерінің көбеюіне, айналымдарға салық салудың бұрынғы критерийларін қолдану қиынға соғатындай өндірістің арнайы формаларының құрылуы мен жұмыс істеуіне әкелді.

Құнның өсуі құралатындай дедалдық іс-әрекеттің дамуы, осы өнімнің бір бөлігін мемлекет қазынасына жұмылдыратындай универсалды салықты қолдануды талап етті.

Экономикалық жүйенің тиімді жұмыс істеуіне жағымсыз әсер ететіндей айналымнан алынатын салықты тәжірибиеде қолданудың кемшіліктері болды. Негізінен олар келесідей жағдайларға әкелетін:

а) Салықты өндіріп алу тәртібі, тауар түріндегі материалды эквивалент қарсы тұра алмайтындай, ал олардың ары қарай шығындалуы халық шаруашылығында жалпы төлем- қабілеті бар сұраныстың тауар ұсынысынан асып түсуіне, нәтижесінде тапшылықтың күшеюіне әкелетіндей, бюджетте қаржы ресурстарының қалыптасуына көмектесті;

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс