Табысты құраушы факторлары

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 87 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

1. Табысты құраушы факторларының мүмкін болатын сценарийлері арқылы бизнесті табыстық тәсілмен бағалаудың теориялық негіздері

1. 1 Бизнесті бағалаудың мәні, мақсаты және міндеттері

1. 2 Бизнесті бағалаудың табыстық тәсілі және әдістері

1. 3 Табысты құраушы факторларының мүмкін болатын сценарийлері

2. ТАБЫСТЫЛЫҚТЫ ҚҰРАСТЫРУШЫ ЭЛЕМЕНТТЕР ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ НӘТИЖЕСІН АНЫҚТАУ

2. 1 Ұйымның қызметінің сипаттамасы және экономикалық көрсеткіштерінің талдау

2. 2 «ӨЭМ» ЖШС-нің бухгалтерлік есебін ұйымдастыру

«ӨЭМ» ұйымының табыстары мен шығыстарының есебі

3. «ӨЭМ» СІРЕКТЕСТІГІНІҢ ТАБЫСТЫЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАБЫСТЫЛЫҚ ТӘСІЛМЕН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ОНЫ АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

3. 1 Тікелей капитализация әдісімен есептеу
3. 2 Ақша ағымын дисконттау әдісімен есептеу
3. 3 Табысты құраушы факторларының мүмкін болатын сценарийлері арқылы бизнесті табыстық тәсілмен бағалаудың жетілдіру жолдары

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі - бизнестің құнын бағалау тәсілдерін тәжірибеде іске асыру үшін ғылыми зерттеулер мен есептеулер жүргізу және пайда табу мақсатының қажетті элементі бизнесті тәуелсіз бағалау болып табылады.

Бизнес - бұл анықталған құрылым шеңберінде ұйымдастырылған және пайда табу мақсатында құрылған нақты қызмет. Осылайша, капитал - пайда табу мақсатында жүзеге асатын өнім өндіру мен қызмет көрсетудің кез - келген процессін жүзеге асыратын негіз болып табылады.

Бизнесті бағалау - бұл осы пайда табу мақсатында жүзеге асырылатын қызмет бүгінгі таңда қанша тұрады және болашақта қанша тұруы мүмкін екендігін анықтау. Кәсіпорынның құнын бағалау көбінесе келесі жағдайлардантуындайды:

кәсіпорынды сату;
кәсіпорын мүлігінің бөлігін сату;
кәсіпорын мүлігін сақтандыру;
негізгі қорларды қайта бағалау;
мүлікке салық салу үшін, оның салық базасын анықтау;
кәсіпорынды жалға беру, құнды бағалау жал төлемін белгілеу үшін маңызды;
жауапкершілігі шектеулі қоғамда немесе серіктестіктің жарғылық үлесін сатып алу және сату;

несие алу үшін кәсіпорын мүлігін кепілге беру.

Қазіргі нарықтық жағдайда ұйымдарда табыстылық маңызды орын алады. Республикамыздағы бухгалтерлік есеп жүйесі максималды түрде халықаралық қаржылық есептілік стандартқа көше бастаған.

Қаржының тұрақтылығы мен рентабельділікке талдау жүргізу мәліметтері ұйымдардың жедел басшылық жұмысы және олардың құрылымдық бөлімдері үшін қолданылады, мемлекеттік қаржылық есеп беруді құрастыру үшін, экономикалық болжамды және ағымдағы жоспарды, қорыта келе, еліміздің экономикасын дамыту заңдылықтарын оқып білу және зерттеу қажет.

Қазіргі заман шартында шаруашылықпен айналысатын ұйымның қаржы жүйесі заманға сай, толық және дұрыс экономикалық ақпараттарсыз күрделі экономикалық механизммен басқару тәжірибелі түрде жүргізу мүмкін емес.

Жұмыстың мақсаты ‑ бағалауды жүзеге асыру үшін стандартқа, бағалау қызметі туралы заңға және бағалау объектісінің құжаттарына сүйене отырып, «ӨЭМ» ЖШС-нің компаниясын табыстық тәсілмен бағалау.

Жұмыстың міндеттері :

- бизнесті бағалаудың теориялық және ғылыми-әдістемелік негіздемелерін қарастыру;

‑ бизнесті бағалаудың тәсілі мен әдіс жүйелерін қарастыру;

‑ бизнесті бағалауда пайдаланылатын ақпараттың шынайылығын тексеру;

‑ бағалау тәсілдері мен әдістерін дұрыс таңдау арқылы бағалау жүргізу;

‑ қорытынды құнға талдау жасау.

Бизнесті бағалаудың міндеттері:

- өтімділігі жеткіліксіз акциясы бар кәсіпорын мен серіктестіктердің нарықтық құны туралы сенімді ақпаратты алудың басқа амалы жоқ болған кезде нарықтық құнын бақылау;

- өтімділігі жеткіліксіз акциясы бар жабық кәсіпорын немесе серіктестіктерді сату-сатып алу бағасы бойынша ұсыныстар дайындау;

- барлық үлгідегі кәсіпорынның қаржылық есебін құру мен аудиті кезінде олардың иелеріне кәсіпорынның шынайы қаржылық жағдайы және дамуы туралы толық ақпаратты беру үшін қолдану.

Жұмыстың құрылымы жұмысқа қойылған мақсаттар мен міндеттерді айқындайтын үш тараудан тұрады:

‑ бірінші бөлімде негізінен бизнесті бағалаудың жалпы сипаттамасы, Халықаралық Бағалау Стандарттары, бизнесті бағалаудағы негізгі түсініктер мен принциптері және бизнесті бағалаудағы үш тәсіл: шығындық, табыстық және салыстырмалы туралы айтылады;

екінші бөлімде «ӨЭМ» ЖШС-нің фирмасының пайда болу тарихы, нарықтағы жағдайы туралы айтылады;
үшінші бөлімде «ӨЭМ» ЖШС-нің фирмасын табыстық тәсілмен бағалау іске асырылады.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қортындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Жұмыс негізінен ә кестеден, і суреттен тұрады.

1. 1 Бизнесті бағалаудың мәні, мақсаты және міндеттері

Бизнес - бұл анықталған құрылым шеңберінде ұйымдастырылған нақты қызмет. Оның басты мақсаты - пайда табу. Осылайша, капитал - пайда табу мақсатында жүзеге асатын өнім өндіру мен қызмет көрсетудің кез келген процессін жүзеге асыратын негіз болып табылады. Пайда табу - экономиканың көптеген салаларындағы іс әрекеттің мақсаты мен қорытынды нәтижесі, яғни, бизнестің мақсаты мен нәтижесі. Кез-келген бизнестің кәсіпорын түріндегі өзінің экономикалық - ұйымдастырушылық түрі болады. Фирма - бұл өз қорынды капиталға ие болатын, бизнестің белгілі саладағы экономикалық - ұйымдастырушылық түрі болып табылатын, белгілі кәсіпорынның аты, белгісі, көрсеткіші.

«Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы» заңына сәйкес бағалауда мынадай ұғымдар қолданылады:

Баға - бұл:

1) Бағалау объектілерінің құны туралы бағалаушылардың ғылыми негізделген пікірі.

2) Бағалау объектілерінің мүмкін болатын нарықтық құнының анықталуы.

Бағалау объектісі - бұл осыған қатысты бағалауды жүзеге асыратын азаматтық құқықтар объектісі.

Бағалау тақырыбы -бұл меншік құқығының әр түрлі тұрпаты. Бағалау тақырыбы болып үйге толық меншік құқығы болып табылады.

Толық меншік құқығы - меншікті иелену, пайдалану және өкімдену құқығы.

Бағалау күні - бағалау объектісінің мүмкін болатын нарықтық немесе өзге құнды анықталатын күні - жылы

Бағалау туралы есепті жасау күні - Бағалау туралы есепке қол қойылған күні - жылы.

Бағалау қызметтер - бұл оның нәтижелерін қолдану сферасы: қозғалмайтын мүлік объектісінің нақты құнын анықтаудағы Тапсырыс берушіге және басқа да қызығушы тұлғаларға сонымен қатар объектіні кепілге қою мақсатында көмек көрсету.

Бағалау мақсаты -бұл баға түрінің анықталуы және бағалауды Бағалау объектісінің нарықтық құны арқылы іске асыру.

Тапсырыс беруші - Орындаушы - бағалаушының қызметін тұтынушы, Келісім-шарт жақтарының бірі болып табылатын тұлға.

Бағалаушылар − Бағалауға және Бағалау туралы есепті құруға қатысушылар, компитентті жұмыс істеуге, бағалаудың кәсіптік стандарттарын сақтауға, өз мінез-құлықтарында сақсыз, әдепсіз немесе біліксіз әрекет танытпауға, тапсырысты риясыз, объективті, Бағалауға өзінің жеке мүддесін енгізбеу міндеттемелерін алған мамандар тобы.

Бағалау қызметінің ерекшеліктері - осыларға сәйкес бағалау қызметінің субъектілерімен қолданылатын бағалау принциптерін пайдаланғанда бағалау жұмыстарының орындалу сапасына; қозғалмайтын мүлікті; қозғалатын мүлікті; меншік кешені ретінде кәсіпорынды; интеллектуалды меншік объектілерін бағалау әдістеріне; бағалау туралы есептің формасы мен мазмұнына қойылатын талаптар бойынша бағалау жұмыстары жүргізуі тиіс, Қазақстанның мемлекеттік басқару органдарымен белгіленген ережелер.

Бизнесті бағалауды мәні бойынша басынан бастап фирманың қаржылық - шаруашылық қызметін талдаумен араластыруға болмайды. Бизнесті бағалау әрдайым тура сұраққа жауап береді: «бизнес қанша тұрады немесе қанша тұруы мүмкін?»

Бизнесті бағалаудың мәні әр түрлі жағдайларда нақтырақ анықталуы мүмкін:

- жабық бірлестіктің (акциялары қор нарығында таратылған акционерлік қоғам, соның ішінде формальды ғана ашық акционерлік қоғам деп аталатын (ААҚ) немесе өзімен мүлдем акционерлік қоғамды көрсетпейтін фирмалардың) гипотезалық құны;

- бақылау цифрлары максималды жарамды (сатып алушы үшін) немесе максималды мүмкін болатын (сатушы үшін) жабық бірлестік үшін немесе фирманы сату-сатып алу бойынша келісімдерді дайындау кезіндегі үлес үшін, сонымен қатар оның ішіндегі үлестік қатынастар үшін баға болуы мүмкін;

- жабық бірлестіктің құны біршама болашақтағы белгіленген уақытта ол қалай болады, мысалы, оны ашық бірлестікке ауыстырған кезде немесе сатуға шығарғанда;

- кейбір «нағыз» ашық бірлестіктің құны, егерде нарықта фирманы бағаламау немесе қор нарығының қатысушылары бірлестік туралы сенімсіз не толық ақпаратпен қолдануы себебті қайта бағалау жағдайында қор нарығы нұсқайтын басқамен салыстырғанда шынайырақ болады;

- біршама ғана ашық бірлестіктің, яғни кімнің акциялары қор нарығында жарияланған, бағасы келісілген, бірақ сатылмайтын, олар бойынша нақты аяқталған, келісілген бағасы бар екендігін растайтын немесе растамайтын сату-сатып алу келісімдің «нағыз» құны;

- материалды және материалды емес активтердің жиынтығынан, сондай-ақ берілген типтегі өнімді шығару мен сатуға меншік құқығынан тұратын, кейбір өнім типтерін өңдіру бойынша кәсіпорын кешенінің мүліктік құны;

- өнімнің бірнеше түрлерін сату мен шығару бойынша көп номенклуатуралық фирманың мүліктік кешенінің құны;

- келісім-шартта келісілген жеңілдіктер немесе бәсекелес артықшылықтардың кейбір мүліктік қызығушылықтарының құндылығы.

Бизнесті бағалау пәні жылжыматын мүлікті және зияткерлік меншік объектілерін бағалау пәндерімен шекаралас. Жылжымайтын мүлік пен зияткерлік меншік объектілерін бағалауға қарағанда бизнесті бағалау ауқымды және оларды өзіне қамтиды деген көзқарас таратылған.

Бизнесті бағалау пәнінің түбегейлі айырмашылық түсінігі бизнесті бағалау фирманы барлық міндеттерімен және жүзеге асыратын жоспарларымен, мүліктік кешенінің бағалануы, яғни ертеректе фирма иесінің мүлкін мінддеттемелерін ауырпалық түсірмей ие болғандарға өнімді сатуға және өндіруге мүмкіндік беретін мүлік болуы мүмкін.

Бірінші жағдайда бизнесті бағалау фирманы сатуға бағдарланады, екінші жағдайда - өзара толықтыратын мүлік пен фирманың меншік құқығы немесе оны бастайтын бизнестер, бизнес - түзулерді «пакетте» сату бойынша ықтимал келісімдерді өңдеуге бағытталған.

Бизнес-түзулерді бағалау бес негізгі мақсатты көздеуі мүмкін:

1) фирманың барлық бизнес-түзулерін бағалау, олардың барлық құн соммасы, осы фирманың нарықтық құнын жұмыс істеп тұрған кәсіпорындікі ретінде жалған сипаттау үшін қажет;

2) негізделген максималды бағдарланған бағаны анықтау;

3) бір өнімдік кәсіпорынды тұтас бағалау бағасы, оның жалғыз бизнес-түзуінің бағасымен сәйкес бағалау;

4) қарастырылып отырған бизнес-түзу бойынша сәйкес келетін инвестициялық жобаның нарықтық құндылығын бағалау;

5) жоспарланған инвестициялық жобаларды жүзеге асыру үшін бекітілген және оны шешу үшін бәсекелестік қабілеті бар, бірақ әлі де бағалау жобасы жүзеге асырылмаған кәсіпорынның жарғылық капиталының негізделіп бағдарланған нарықтық құнын орнату.

Фирманы және оның бөліктерін бағалау фирмамен жүзеге асырылатын бизнес-түзулерді бағалаудан итерілуі мүмкін. Дегенмен ол фирманың мүлігі негізінде де жүргізілуі ықтимал. Бағалау заты ретіндегі фирма үшін екі тәсілде лайықты, фирма жеке заңды тұлға болғандықтан, жеке меншігі де және шаруашылық қызметті жүргізуден түсетін пайдасы түсетін өзінің шоты да болады.

Бизнесті бағалаудың мақсаттары мен міндеттері:

- сол немесе басқа өтімділігі жеткілікті акциясы бар ашық кәсіпорынның ағымдағы нарықтық акцияға баға белгілеу қаншалықты нақты екенін, сонымен қатар ағымдағы тренд нарығындағы бақыланатын өзгерісті тексеру: бұл ұсақ және портфельді инвесторларға осы трендтің күтілетін жалғасында немесе өзгеруінде анықталуға, стратегиялық инветорларға осы кәсіпорынның қор нарығының мәліметтеріне ғана сүйенбей, тексеру пакеттерін алу немесе сатуға негізделген шешім қабылдауға көмектеседі;

Кәсіпорынды бағалау есептеуде оның даму сценарийі жасалады, ол соған бастапқыдан тәуелді. Сондықтан бизнеске сауатты тәсілді міндетті түрде, оның кез келген бағалауы есептеулерінде бастапқы кәсіпорын құны көрсетіледі, олардың ішінде екі қағида болуы мүмкін:

- әрекет ететін кәсіпорынды бағалау;

- кәсіпорынның ликвидациялық құнын бағалау.

Мүліктік кешенді бағалау ретіндегі бизнесті бағалаудың тәжірибелік ерекшеліктері

Бағалау заты - бірлестіктің мүліктік кешені болған кездегі бизнесті бағалаудың басты тәжірибелік пайдалану.

1) Заңмен тікелей қаралған, фирманың кредиторлары қызығушылығындағы мүліктік меншікті бағалаумен, сыртқы басқару факторлары енгізілген, банкрот-бірлестіктің мүліктік кешенін сатудан түсетін пайда құрал ретінде қолданылады:

- кәсіпорынның қаржылық сауығуы бизнес-жоспар үшін;

- кәсіпорынның сауығуынан кейін уақыты өтіп кеткен кредиторлық қарыздардың кредиторларға қайтарылуы, мүліктік кешеннің нарықтық құнының жоғарылауына сәйкес келеді.

Кез-келген жағдайда банкроттық үрдіс кондипломдық өндіруге дейін өткізілмейді, мүліктік кешеннің элементтері бөлек сатылады және оларды сатудан түскен табыс соммасы жалпы уақыты өткен кредиторлық қарыздардың 10%-нан аспауы керек.

Банкрот-фирманың мүліктік кешенін сату кезінде оның акциялары олардың бұрынғы иелерінен алынбайды. Банкрот-фирманың мүліктік кешенін бағалау тәжірибелік мақсатта жүргізіледі:

- оның мүмкін сатылымынан түсетін пайдадан кредиторлар үшін мүліктік кешеннің нарықтық құнын анықтау;

-мүліктік ккешенді сатудан түскен мүмкін пайда, бір жағынан, кредиторлар алдындағы қарызды жабуы керек, екінші жағынан - кәсіпорынның сауығуның қайнар көзі ретінде көрінуі қажет;

Осы екі мақсат мүліктік кешеннің тәркіленуін емес, нарықта еткілікті уақыт экспозициясы бар әрекеттегі сатылуын болжайды. Мүліктік кешеннің жаңа иелеріне сату, бұны құрайтынын жорамалдайды.

2) Егер фирма мүліктік кешен ретінде бірнеше бизнестен тұратын болса, онда қажет жағдайда иелері бизнестертің біреуін сату туралы шешім қабылдауы мүмкін, мысалы, қалғандарын қаржыландыру үшін. Бұл жағдай әр бизнестің бір-біріне тәуелсіз болған жағдайда ғана жүзеге асырылады.

1. 2 Бизнесті бағалаудың табыстық тәсілі және әдістері

Табыстық әдіс логикасы кәсіпорынды бағалауда инвестордың күтуін ең анық сипаттайды. Бизнестің құны бағаланатын кәсіпорын әкелуі мүмкін болатын болашақта күтілетін табыс негізінде анықталады. Табыстық әдістің ішінде әдетте ерекшелетін екі түрі: ақша ағымын дисконттау және табысты капитализациялау әдістері.

Әдетте бизнесті нарықтық бағалау көбіне оның болашағының қаншалықты жақсы болатынына байланысты. Бизнестің нарықтық құнын бағалауда оның капиталының тек болашақта кез-келген табыс түрін алып келе алатын бөлігі ғана ескеріледі.

Мұнда осы табысты меншік иесі қашан алатыны және ол қандай тәуекелмен байланыстылығы ең маңызды болып табылады. Бизнесқа әсерін тигізетін аталған факторлардың барлығы ақша ағымын дисконттау ( ары қарай - ААД әдісі ) әдісін ескеруге мүмкіндік береді.

Әдістің мән-мағынасы . Бизнестің құнын ААД әдісімен анықтау кез келген инвестор берілген бизнес үшін оның болашақ табысының ағымдық құнынан үлкен соманы төлемейді деген тұжырымдамаға негізделеді. Ал иесі өз бизнесін мүмкін болатын болашақ табысының ағымдық құнынан аз бағаға сатпайды. Қарым-қатынас нәтижесінде екі жақ болашақ табыстың ағымдық құнына шамалас нарықтық баға туралы ортақ келісімге келеді деп саналады.

Бағалаудың берілген әдісі инвестициялық уәжді ескергендегі ең қолайлы болып есептеледі, өйткені өз ақшасын қолданыстағы кәсіпорынға салғалы жатқан кез келген инвестор имараттар, ғимараттар, көліктер, жабдықтар, материалды емес және т. б. құндылықтардан тұратын активтер жиынтығын емес оған салынған қаражатты ақтайтын, пайда алып келеті және өзінің дәулетін асыратын болашақ табыс ағымын сатып алады. Осы тұрғыдан қарастырғанда экономиканың қай саласына жатса да барлық кәсіпорындар тауар өнімінің тек бір түрін - ақшаны өндіреді.

Ақша ағымын дисконттау әдісі қолданыстағы кез келген кәсіпорынды бағалауда қолданыла алады. Бірақта ең дәл нәтижені осы әдіс қана беретін кейбір жағдайлар да бар. Берілген әдісті қолдану өзінің белгілі шарушылық (табыстық болғанда қалаулырақ) тарихы бар және тұрақты экономикалық даму кезеңінде тұрған кәсіпорындарды бағалауда ең тиімдісі болып табылады. ААД әдісі жүйелі түрде шығынға ұшырайтын кәсіпорындарды бағалауда ең аз дәрежеде қолданылуы мүмкін (бірақ бизнестің кері мөлшердегі құны да басқарушылық шешімдер қабылдауға себеп бола алады) . Бұл әдісті болашағы үміттендіргіш жаңа кәсіпорындарды бағалау үшін қолдану кезінде абайлық сақтау қажет. Ретроспективті табыстың болмауы бизнестің болашақ ақша ағымыныңобьективті болжануына қиындық келтіреді.

Кәсіпорынды ақша ағымын дисконттау әдісімен бағалаудың негізгі кезеңдері:

ақша ағымының моделін таңдау;
болжау кезеңінің ұзақтығын анықтау;
өткізуден түскен жалпы табысты ретроспективті сараптама және болжау;
шығынды болжау және сараптау;
инвестицияларды болжау және сараптау;
болжау кезеңінің әр жылдық ақша ағымының көлемін есптеу;
дисконт мөлшерлемесін анықтау;
болжаудан кейінгі кезеңдегі құн мөлшерін есептеу;
болжаудан кейінгі кезеңдегі құн мен болашақ ақша ағымдарының ағымдық құндарын есептеу;
қорытынды түзетулерді енгізу;

Ақша ағымының моделін таңдау. Бизнесті бағалауда ақша ағымының екі моделінің біреуін қолдануға болады: меншікті капитал үшін; барлық салынған (инвестиция) капитал үшін. Төмендегі 1-кестеде меншікті капитал үшін ақша ағымының есебі келтірілген. Осы кестені колдану кезінде кәсіпорынның меншікті капиталының құнын есептейді.

1 - кесте

Меншікті капитал үшін ақша ағымының моделі

Іс-әрекет: Іс-әрекет

Көрсеткіш: Көрсеткіш

Іс-әрекет:

Қосу

Қосу (азайту)

Қорытынды

Көрсеткіш:

Салық төлегенннен кейінгі таза табыс

Амортизациялық аударымдар

Таза айналым капиталының азаюы (өсуі)

Активтарды сату (капиталды салымдар)

Ұзақ мерзімді қарыздар өсуі (азаюы)

Меншікті капитал үшін ақша ағымы

Осы модельге сәйкес барлық инвестициялық каитал үшін кәсіпорынның меншікті капиталының құны қарыз капитал мен артықшылықты капитал құнын алып тастағандағы оның операцияларының құны есебінде алынады.

Берілген модель әсіресе көп салалы бизнесті бағалауда қолайлы. Ақша ағымының моделін барлық инвестициялық капитал үшін қолданған кезде шартты түрде кәсіпорынның меншікті капиталын қарыз капиталынан ажыратпай отырып, жиынтық ақша ағымын есептей беруге болады. Осыдан алғанда есептеу таза табыстан емес пайыздар мен салықтарды төлегенге дейінгі табыстан басталады, яғни шартты түрде пайыздар табысқа салық салық деп есептеледі. Мұндай тұжырымдама Халықаралық бағалау стандарттарында тіркелген. Сонымен қатар бұл модельде шартты түрде кәсіпорынның меншікті капиталын қарыз капиталынан ажыратпайтындықтан ақша ағымын есептеу кезінде ұзақмерзімді қарыздың өзгерісі ескерілмейді. Екінші модель бойынша нәтиже кәсіпорынның барлық салынған капиталының нарықтық құны болып табылады.

2 -кесте

Барлық салынған капитал үшін ақша ағымының моделі

Іс-әрекет: Іс-әрекет

Көрсеткіш: Көрсеткіш

Табыс: Табыс