Мемлекеттік сатып алуларды басқарудың ақпараттық жүйесін жобалау және құру
Кіріспе 10
1 Университеттегі мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру зерттеу объектісі ретінде 12
1.1 Мемлекетті ақпараттандыру стратегиясы 13
1.2 Мемлекеттік сатып алу жүйесі және оны автоматтандыру аспектісі 16
1.2.1 Электронды мемлекеттік сатып алу 20
1.2.2 Электронды сандық қолтаңба 21
1.3 Жоғары оқу орнын ақпараттандыру саясаты 23
1.4 Мемлекеттік сатып алуды басқару ақпараттық жүйесінің функционалдық моделі 26
1 тарау бойынша тұжырымдама 32
2 Жоғары оқу орнында мемлекеттік сатып алуды басқару процесі 33
2.1 Модель түсінігі және ақпараттық жүйеге қойылатын негізгі талаптарды талдау 33
2.2 Мемлекеттік сатып алу бөлімі мен оның жұмыс жасау әдістері 33
2.3 Факультеттерді материалды.техникалық қамтамасыз етудің математикалық моделі 37
2.4 Мемлекеттік сатып алудың ақпараттық ағыны 38
2 тарау бойынша тұжырымдама 40
3 Тапсырыстарды басқарудың автоматтандырылған ақпараттық жүйесі 42
3.1 Ақпараттық жүйе құрылымы туралы жалпы түсінік 42
3.2 Жүйені құрудың негізгі талаптары мен мақсаттары 46
3.3 Мәліметтер қорының инфологиялық моделі 47
3.4 Мемлекеттік сатып алуды басқару жүйесінің архитектурасы 50
3.5 Жүйенің жұмыс жасау принципі 54
3 тарау бойынша тұжырымдама 58
Қорытынды 60
Қолданылған әдебиеттер тізімі 62
Қосымша А 64
Қосымша Ә 69
Қосымша Б 72
1 Университеттегі мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру зерттеу объектісі ретінде 12
1.1 Мемлекетті ақпараттандыру стратегиясы 13
1.2 Мемлекеттік сатып алу жүйесі және оны автоматтандыру аспектісі 16
1.2.1 Электронды мемлекеттік сатып алу 20
1.2.2 Электронды сандық қолтаңба 21
1.3 Жоғары оқу орнын ақпараттандыру саясаты 23
1.4 Мемлекеттік сатып алуды басқару ақпараттық жүйесінің функционалдық моделі 26
1 тарау бойынша тұжырымдама 32
2 Жоғары оқу орнында мемлекеттік сатып алуды басқару процесі 33
2.1 Модель түсінігі және ақпараттық жүйеге қойылатын негізгі талаптарды талдау 33
2.2 Мемлекеттік сатып алу бөлімі мен оның жұмыс жасау әдістері 33
2.3 Факультеттерді материалды.техникалық қамтамасыз етудің математикалық моделі 37
2.4 Мемлекеттік сатып алудың ақпараттық ағыны 38
2 тарау бойынша тұжырымдама 40
3 Тапсырыстарды басқарудың автоматтандырылған ақпараттық жүйесі 42
3.1 Ақпараттық жүйе құрылымы туралы жалпы түсінік 42
3.2 Жүйені құрудың негізгі талаптары мен мақсаттары 46
3.3 Мәліметтер қорының инфологиялық моделі 47
3.4 Мемлекеттік сатып алуды басқару жүйесінің архитектурасы 50
3.5 Жүйенің жұмыс жасау принципі 54
3 тарау бойынша тұжырымдама 58
Қорытынды 60
Қолданылған әдебиеттер тізімі 62
Қосымша А 64
Қосымша Ә 69
Қосымша Б 72
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен «ХХІ ғасыр – ақпараттандыру ғасыры» деп аталады. Қазақстан Республикасы да ғылыми-техникалық прогрестің негізгі белгісі – қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді. Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық-коммуникативтік технологиялар жоғары оқу орындарының көптеген салаларында пайдаланыла бастады. Яғни қазіргі таңда университет жұмысын тиімді басқару үшін толық ақпараттық- әлеуметтік қамтамасыз ету керек.
Жоғары оқу орнын ақпараттандыруды басқару оның әр түрлі саласында статистикалық және талдау есептемелерін жылдам алатын мықты ақпараттық-талдаушы аппарат алуға мүкіндік береді және солардың көмегімен тиімді шешімдер қабылданады. Жоғары оқу орнын ақпараттандыру бірлескен мәліметтер мен процестерді басқаруды жақсартады, ол университеттің бірлескен ақпараттық ортасының қалыптасуына негіз болады.
Мемлекеттік сатып алу жұмыстарын басқару жоғары оқу орнын басқаруды автоматтандырудың бір аспектісі болып табылады. Бүгінгі таңда мемлекеттік сатып алуларды басқарудың автоматтандырылған жүйелері көптеген мемлекеттік мекемелер мен оқу орындарында пайдаланылады.
«Мемлекеттік сатып алу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, конкурс, баға ұсыныстарын сұрату және бір көзден алынатын сатып алуларжы ақпараттық жүйелер мен электронды құжат айналымы арқылы орындауға болады.
Материалды-техникалық құралдарды есепке алуда қаржылық қорларды жоспарлау мақсатымен мемлекеттік сатып алуларды басқарудың автоматтандырылған жүйесі қолданылады. Автоматтандырылған ақпараттық жүйенің негізгі мақсаты – қазіргі заманғы ақпараттық-байланыс технологияларын пайдалану арқылы мемлекеттік сатып алу қызметтерінің тиімділігін арттыру болып табылады. Аталған ақпараттық жүйелер материалды-техникалық жабдықтарға берілген тапсырыстарды беру есептерінің жүйелік шешімін ұсынады.
Зерттеу мақсаты мен мәселелері. Диссертациялық зерттеу жұмысының мақсаты – мемлекеттік сатып алуларды басқаратын ақпараттық жүйені құру және жобалау болып табылады. Аталған жүйе материалды-техникалық қорларды есепке алуды орталықтандырылған түрде тиімділеуде қолданылады және тапсырыстарды басқару жұмыстарын атқарады.
Қойылған мақсат арқылы келесідей мәселелерді шешу керек:
Мемлекеттік сатып алуларды басқару жүйелерін теориялық зерттеу;
Университетті материалды-техникалық жабдықтауға ақпараттық әдіс пен құрылатын жүйені сипаттайтын концептуалды модель құрылуы керек;
Жоғары оқу орнын ақпараттандыруды басқару оның әр түрлі саласында статистикалық және талдау есептемелерін жылдам алатын мықты ақпараттық-талдаушы аппарат алуға мүкіндік береді және солардың көмегімен тиімді шешімдер қабылданады. Жоғары оқу орнын ақпараттандыру бірлескен мәліметтер мен процестерді басқаруды жақсартады, ол университеттің бірлескен ақпараттық ортасының қалыптасуына негіз болады.
Мемлекеттік сатып алу жұмыстарын басқару жоғары оқу орнын басқаруды автоматтандырудың бір аспектісі болып табылады. Бүгінгі таңда мемлекеттік сатып алуларды басқарудың автоматтандырылған жүйелері көптеген мемлекеттік мекемелер мен оқу орындарында пайдаланылады.
«Мемлекеттік сатып алу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, конкурс, баға ұсыныстарын сұрату және бір көзден алынатын сатып алуларжы ақпараттық жүйелер мен электронды құжат айналымы арқылы орындауға болады.
Материалды-техникалық құралдарды есепке алуда қаржылық қорларды жоспарлау мақсатымен мемлекеттік сатып алуларды басқарудың автоматтандырылған жүйесі қолданылады. Автоматтандырылған ақпараттық жүйенің негізгі мақсаты – қазіргі заманғы ақпараттық-байланыс технологияларын пайдалану арқылы мемлекеттік сатып алу қызметтерінің тиімділігін арттыру болып табылады. Аталған ақпараттық жүйелер материалды-техникалық жабдықтарға берілген тапсырыстарды беру есептерінің жүйелік шешімін ұсынады.
Зерттеу мақсаты мен мәселелері. Диссертациялық зерттеу жұмысының мақсаты – мемлекеттік сатып алуларды басқаратын ақпараттық жүйені құру және жобалау болып табылады. Аталған жүйе материалды-техникалық қорларды есепке алуды орталықтандырылған түрде тиімділеуде қолданылады және тапсырыстарды басқару жұмыстарын атқарады.
Қойылған мақсат арқылы келесідей мәселелерді шешу керек:
Мемлекеттік сатып алуларды басқару жүйелерін теориялық зерттеу;
Университетті материалды-техникалық жабдықтауға ақпараттық әдіс пен құрылатын жүйені сипаттайтын концептуалды модель құрылуы керек;
1 Ершов, А.П. Проблемы информатизации [Текст] / А.П. Ершов. – 2000. – № 3/4. – С.81-88.
2 И.И.Павленко, статья «Социальные аспекты информатизации образования»
3 Қазақстан Республикасының Электрондың үкіметі ресми сайты http://egov.kz
4 Седых С., статья “Автоматизация конкурсных закупок”.
5 Қазақстан Ресубликасының мемлекеттік сатып алу порталы http://www.goszakup.gov.kz/
6 Аширбаев М.Ш. «Электрондық цифрлық қолтаңба – жаңа технологиялар кiлтi», 14.06.2011 ж.
7 Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің сайты www.kaznu.kz
8 Маклаков С.В., Bpwin и Erwin: Case-средства для разработки информационных систем.
9 Захарова И.Г. Информационные технологии в образовании. – М.: Академия, 2003. – 192 с.
10 Энциклопедический словарь по информатике. Международный центр научной и технической информации, www.icsti.su.
11 Большой энциклопедический словарь, http://dictionaries.rin.ru/
12 Арбузов Ю.В. Информатизация образования: направления, средства, технологии: Учеб. пособ. / Под ред. С.И.Маслова. М.: Изд-во МЭИ, 2004.
13 Клименко С.В., Крохин И.В., Кущ В.М., Лагутин Ю.Л. Электронные документы в корпоративных сетях. – М.:Анкей-Экотрендз, 1999. – 271с.
14 Емельянова Е.З., Партыка Т.Л., Попов И.И., Основы построения автоматизированных информационных систем: Учебное пособие. – М.: ФОРУМ: ИНФРА-М, 2007. – 416с.
15 Втюрин В.А. Автоматизированные системы управления технологическими процессами. Основы АСУТП, Изд-во: СГЛА им. С.М. Кирова, Санкт-Петербург, 2006.
16 Введение в исследование операций. – Х.А.Таха – М.: «Вильямс», 2001.
17 Математическое программирование. – В.Г.Карманов – М.: «ФИЗМАТЛИТ», 2004.
18 Берзин Е.А., Оптимальное распределение ресурсов и теория игр/Под ред. Золотова Е.В. – М.: Радио и связь, 1983. – 216с.
19 Исследование операций в экономике: Учебное пособие для вузов/ Кремер Н.Ш., Путко Б.А., Тришин И.М., Фридман М.Н.; Под ред. проф. Кремера Н.Ш. – М.: ЮНИТИ, 2003. – 407с.
20 Бөрiбаев Б. Программалау тілдеріне кіріспе: Жоғары оқу орындарына арналған оқулық. -Алматы: АЭСА, 2008.
21 Проектирование информационных систем. – В.И.Грекул, Г.Н.Денищенко, Н.Л.Коровкина – М.: Интернет Университет информационных технологий, 2005.
22 Атре Ш. Структурный подход к организации баз данных. – М.: Финансы и статистика, 1983. – 320 с.
23 Хаббард Дж. Автоматизированное проектирование баз данных. – М.: Мир, 1984. – 294 с.
24 Цикритизис Д., Лоховски Ф. Модели данных. – М.: Финансы и статистика, 1985. – 344 с.
25 Бойко В.В., Савинков В.М. Проектирование баз данных информационных систем. – М.: Финансы и статистика, 1989. – 351 с.
26 Дейт К. Руководство по реляционной СУБД DB2. – М.: Финансы и статистика, 1988. – 320 с.
27 Джексон Г. Проектирование реляционных баз данных для использования с микроЭВМ. -М.: Мир, 1991. – 252 с.
28 Кириллов В.В. Структуризованный язык запросов (SQL). – СПб.: ИТМО, 1994. – 80 с.
29 Мартин Дж. Планирование развития автоматизированных систем. – М.: Финансы и статистика, 1984. – 196 с.
30 Мейер М. Теория реляционных баз данных. – М.: Мир, 1987. – 608 с.
31 Тиори Т., Фрай Дж. Проектирование структур баз данных. В 2 кн., – М.: Мир, 1985. Кн. 1. – 287 с.: Кн. 2. – 320 с.
32 Ульман Дж. Базы данных на Паскале. – М.: Машиностроение, 1990. – 386 с.
33 Давид Марка, Клемент МакГоуэн, Методология структурного анализа и проектирования. Пер. с англ. М.:1993, 240 с. , ISBN 5-7395-0007-9
34 Хансен Гэри, Хансен Джэймс. Базы данных: разработка и управление : Пер. с англ. — М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 2000. c.544-552.
35 Denning, Lunt Т., Schell R. A Multilevel Relational Data Model. IEEE Symp. Security and Privacy, 1987. P.220-234.
36 Саймон А. Безопасность баз данных// Системы управления базами данных. -1997. №1. -С. 78-95
37 Данилин А., Слюсаренко А. Архитектура и стратегия. «Инь» и «Янь» информационных технологий предприятия. М. Интернет-Университет Информационных технологий, 2005.
38 Под ред. Артеменко Ю.Н. My SQL. Справочник по языку. Пер. с англ. – Волкова Я.П., Мухина Н.А. М.: Издательский дом «Вильямс», 2005. – 432с.
39 Дюбуа, Поль., Полное и исчерпывающее руководство по применению и администрированию баз данных My SQL4, а также программированию приложений., М.: Издательский дом «Вильямс», 2004. – 1056с.
40 Скрипкин К.Г. Экономическая эффективность информационных систем. – М.: ДМК Пресс, 2002.
2 И.И.Павленко, статья «Социальные аспекты информатизации образования»
3 Қазақстан Республикасының Электрондың үкіметі ресми сайты http://egov.kz
4 Седых С., статья “Автоматизация конкурсных закупок”.
5 Қазақстан Ресубликасының мемлекеттік сатып алу порталы http://www.goszakup.gov.kz/
6 Аширбаев М.Ш. «Электрондық цифрлық қолтаңба – жаңа технологиялар кiлтi», 14.06.2011 ж.
7 Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің сайты www.kaznu.kz
8 Маклаков С.В., Bpwin и Erwin: Case-средства для разработки информационных систем.
9 Захарова И.Г. Информационные технологии в образовании. – М.: Академия, 2003. – 192 с.
10 Энциклопедический словарь по информатике. Международный центр научной и технической информации, www.icsti.su.
11 Большой энциклопедический словарь, http://dictionaries.rin.ru/
12 Арбузов Ю.В. Информатизация образования: направления, средства, технологии: Учеб. пособ. / Под ред. С.И.Маслова. М.: Изд-во МЭИ, 2004.
13 Клименко С.В., Крохин И.В., Кущ В.М., Лагутин Ю.Л. Электронные документы в корпоративных сетях. – М.:Анкей-Экотрендз, 1999. – 271с.
14 Емельянова Е.З., Партыка Т.Л., Попов И.И., Основы построения автоматизированных информационных систем: Учебное пособие. – М.: ФОРУМ: ИНФРА-М, 2007. – 416с.
15 Втюрин В.А. Автоматизированные системы управления технологическими процессами. Основы АСУТП, Изд-во: СГЛА им. С.М. Кирова, Санкт-Петербург, 2006.
16 Введение в исследование операций. – Х.А.Таха – М.: «Вильямс», 2001.
17 Математическое программирование. – В.Г.Карманов – М.: «ФИЗМАТЛИТ», 2004.
18 Берзин Е.А., Оптимальное распределение ресурсов и теория игр/Под ред. Золотова Е.В. – М.: Радио и связь, 1983. – 216с.
19 Исследование операций в экономике: Учебное пособие для вузов/ Кремер Н.Ш., Путко Б.А., Тришин И.М., Фридман М.Н.; Под ред. проф. Кремера Н.Ш. – М.: ЮНИТИ, 2003. – 407с.
20 Бөрiбаев Б. Программалау тілдеріне кіріспе: Жоғары оқу орындарына арналған оқулық. -Алматы: АЭСА, 2008.
21 Проектирование информационных систем. – В.И.Грекул, Г.Н.Денищенко, Н.Л.Коровкина – М.: Интернет Университет информационных технологий, 2005.
22 Атре Ш. Структурный подход к организации баз данных. – М.: Финансы и статистика, 1983. – 320 с.
23 Хаббард Дж. Автоматизированное проектирование баз данных. – М.: Мир, 1984. – 294 с.
24 Цикритизис Д., Лоховски Ф. Модели данных. – М.: Финансы и статистика, 1985. – 344 с.
25 Бойко В.В., Савинков В.М. Проектирование баз данных информационных систем. – М.: Финансы и статистика, 1989. – 351 с.
26 Дейт К. Руководство по реляционной СУБД DB2. – М.: Финансы и статистика, 1988. – 320 с.
27 Джексон Г. Проектирование реляционных баз данных для использования с микроЭВМ. -М.: Мир, 1991. – 252 с.
28 Кириллов В.В. Структуризованный язык запросов (SQL). – СПб.: ИТМО, 1994. – 80 с.
29 Мартин Дж. Планирование развития автоматизированных систем. – М.: Финансы и статистика, 1984. – 196 с.
30 Мейер М. Теория реляционных баз данных. – М.: Мир, 1987. – 608 с.
31 Тиори Т., Фрай Дж. Проектирование структур баз данных. В 2 кн., – М.: Мир, 1985. Кн. 1. – 287 с.: Кн. 2. – 320 с.
32 Ульман Дж. Базы данных на Паскале. – М.: Машиностроение, 1990. – 386 с.
33 Давид Марка, Клемент МакГоуэн, Методология структурного анализа и проектирования. Пер. с англ. М.:1993, 240 с. , ISBN 5-7395-0007-9
34 Хансен Гэри, Хансен Джэймс. Базы данных: разработка и управление : Пер. с англ. — М.: ЗАО «Издательство БИНОМ», 2000. c.544-552.
35 Denning, Lunt Т., Schell R. A Multilevel Relational Data Model. IEEE Symp. Security and Privacy, 1987. P.220-234.
36 Саймон А. Безопасность баз данных// Системы управления базами данных. -1997. №1. -С. 78-95
37 Данилин А., Слюсаренко А. Архитектура и стратегия. «Инь» и «Янь» информационных технологий предприятия. М. Интернет-Университет Информационных технологий, 2005.
38 Под ред. Артеменко Ю.Н. My SQL. Справочник по языку. Пер. с англ. – Волкова Я.П., Мухина Н.А. М.: Издательский дом «Вильямс», 2005. – 432с.
39 Дюбуа, Поль., Полное и исчерпывающее руководство по применению и администрированию баз данных My SQL4, а также программированию приложений., М.: Издательский дом «Вильямс», 2004. – 1056с.
40 Скрипкин К.Г. Экономическая эффективность информационных систем. – М.: ДМК Пресс, 2002.
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 75 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 75 бет
Таңдаулыға:
әл-фараби атындағы қазақ ұлттық университеті
МЕХАНИКА-МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТІ
АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕР КАФЕДРАСЫ
МАГИСТРЛІК диссертация
Мемлекеттік сатып алуларды басқарудың ақпараттық жүйесін жобалау және құру
Орындаушы ___________________ Абдрахманова А.Т.
(қолы)
Ғылыми жетекші
т.ғ.д., академик ___________________ Мұтанов Ғ.М. (қолы)
Норма бақылаушы ___________________ Жуманов Ж.М.
(қолы)
Кафедра меңгерушісі м.а.
PhD докторы __________________ Бакибаев Т.И.
(қолы)
рұқсатымен қорғауға жіберілді
Алматы 2013
РЕФЕРАТ
Диссертациялық жұмыс кіріспеден, негізгі үш тараудан, қорытын - дыдан, қолданылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады. Жұмыстың жалпы көлемі 74 бет, 4 кесте, 23 сурет, қолданылған әдебиеттер саны 40.
Негізгі кілттік сөздер: АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ, ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫН АҚПАРАТТАНДЫРУ, АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕНІ ЖОБАЛАУ, МЕМЛЕ - КЕТТІК САТЫП АЛУЛАР, ЭЛЕКТРОНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК САТЫП АЛУЛАР, КЛИЕНТ-СЕРВЕР ТЕХНОЛОГИЯСЫ, МОДЕЛДЕУ, МАТЕ - МА - ТИ - КАЛЫҚ МОДЕЛЬ, МАТЕРИАЛДЫ-ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАБДЫҚ - ТАУ, ТАПСЫРЫСТАРДЫ БАСҚАРУДЫ АВТОМАТТАНДЫРУ.
Зерттеу объектісі мемлекеттік сатып алу жүйесі мен жоғары оқу орнының қаржылық-экономикалық бизнес шешімдері болып табылады.
Жұмыстың негізгі мақсаты - материалды-техникалық қорларды сатып алу жұмыстарын оңтайландыруға арналған тапсырыстарды басқаруды орталықтандыру мақсатында мемлекеттік сатып алуды басқарудың ақпараттық жүйесін жобалау және құру болып табылады. Сонымен қатар университеттің инвестициялық жұмысын тиімділеу үшін мемлекеттік сатып алуларды жоспарлау.
Зерттеу әдістері: ақпараттық жүйелерді жобалау және құру теориясы, программалау теориясы, әлеуметтік-экономикалық жүйелерді басқарудың экономика-математикалық әдістері мен үлгілері, сызықты программалау әдісі, web-программалау, мәліметтер қоры теориясы.
Тәжірибелік маңыздылығы - мемлекеттік сатып алуды басқарудың ақпараттық жүйесі қолданушы мен администратордың жұмысын жеңілдетеді және мемлекеттік сатып алудың жоспарын оңтайландыруға мүмкіндік береді.
Диссертациялық жұмысты зерттеу барысында келесі маңызды нәтижелер алынды:
oo Материалдық-техникалық қорларды факультеттер арасында таратудың есебі шешілді, мұнда негізгі мақсат оқу-ғылыми жұмыстарын жабдықтармен қамтамасыз етуді оңтайландыру.
oo Мемлекеттік сатып алуды басқару ақпараттық жүйесінің функционалдық үлгісі жасалды.
oo Факультеттің табысын есепке ала отырып, тапсырыстарды басқарудың автоматтандырылған ақпараттық жүйесі жасалды.
РЕФЕРАТ
Диссертационная работа состоит из введения, основных трех глав, заключения, списка использованных источников и приложении. Общий объем работы 74 страниц, 4 таблиц, 23 рисунка и 40 использованных источников.
Ключевые слова: ИНФОРМАЦИОННАЯ СИСТЕМА, ИНФОРМАТИ - ЗАЦИЯ ВУЗА, ПРОЕКТИРОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННОЙ СИСТЕМЫ, ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ЗАКУПКИ, ЭЛЕКТРОННЫЕ ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ЗАКУПКИ, ТЕХНОЛОГИЯ КЛИЕНТ-СЕРВЕР, МОДЕЛИРОВАНИЕ, МАТЕМАТИЧЕСКАЯ МОДЕЛЬ, МАТЕРИАЛЬНО-ТЕХНИЧЕСКОЕ ОСНА - ЩЕНИЕ, АВТОМАТИЗАЦИЯ УПРАВЛЕНИЯ ЗАЯВКАМИ.
Объектом исследования является система государственных закупок и бизнес-процесс финансово-экономической деятельности вуза.
Целью работы является проектирование и разработка ИС управления государственными закупками, для централизованного администрирования заявок, с целью оптимизации системы учета и закупа материально-технических ресурсов, а также организации системы планирования государственных закупок университета, путем исследования методов математической оптимизации инвестиционной деятельности университета на систему закупа.
Методы исследования: теория проектирования и разработки ИС, теория программирования, экономико-математические методы и модели управления социально-экономическими системами, метод линейного программирования, web-программирование, теория баз данных.
Практическая значимость - информационная система управления государственными закупками может позволить оптимизировать план государственных закупок и упростить работу администратора системы и пользователя.
Результаты, полученные в ходе исследования диссертационной работы, заключаются в следующем:
oo Решена задача распределения материально-технических ресурсов на факультет, при котором целью является максимизация уровня удельного материально-технического оснащения для организации учебно-научного процесса.
oo Построена функциональная модель ИС управления государственными закупками
oo Разработана система автоматизированного управления заявками на материально-техническое оснащение, учитывающая доходность факультета.
ABSTRACT
The thesis consists of an introduction, three main chapters, conclusion, the list of sources used and the application. The total work is of 74 pages, 4 tables, 23 figures and 40, sources used.
Keywords: INFORMATION SYSTEMS, INFORMATISATION OF UNIVERSITY, DESIGNING OF INFORMATION SYSTEM, PUBLIC PROCUREMENT, E-PROCUREMENT, CLIENT-SERVER TECHNOLOGY, MODELING, MATHEMATICAL MODEL, MATERIAL AND TECHNICAL SUPPLY, AUTOMATION CONTROL OF APPLICATIONS.
The object of the research is the system of public procurement and business processes of financial and economic activities of the university.
The purpose is to design and development of IS management of government procurement for the central administration of applications, in order to optimize the system of accounting and procurement of material and technical resources, as well as the organization of the procurement planning of the University, through the studies of methods of mathematical optimization of the investment activities of the university in the procurement system.
Methods of investigation Theory: of design and development of IS, theory of programming, economic and mathematical methods and management model of socio-economic systems, the method of linear programming, web-programming, database theory.
The practical importance - the information system management of public procurement can afford to optimize public procurement plan and simplify the system administrator and user.
The results obtained in the study of the thesis are the following:
oo The solution to the problem of the distribution of material and technical resources for the faculty, in which the goal is to maximize the level of specific material and technical equipment for the organization of educational and scientific process.
oo A functional model of IS management of government procurement is built
oo Automated control system of applications for the material and technical equipment has been developed, taking into account profitability of the faculty.
Мазмұны
Кіріспе 10
1 Университеттегі мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру зерттеу объектісі ретінде 12
1.1 Мемлекетті ақпараттандыру стратегиясы 13
1.2 Мемлекеттік сатып алу жүйесі және оны автоматтандыру аспектісі 16
1.2.1 Электронды мемлекеттік сатып алу 20
1.2.2 Электронды сандық қолтаңба 21
1.3 Жоғары оқу орнын ақпараттандыру саясаты 23
1.4 Мемлекеттік сатып алуды басқару ақпараттық жүйесінің функционалдық моделі 26
1 тарау бойынша тұжырымдама 32
2 Жоғары оқу орнында мемлекеттік сатып алуды басқару процесі 33
2.1 Модель түсінігі және ақпараттық жүйеге қойылатын негізгі талаптарды талдау 33
2.2 Мемлекеттік сатып алу бөлімі мен оның жұмыс жасау әдістері 33
2.3 Факультеттерді материалды-техникалық қамтамасыз етудің математикалық моделі 37
2.4 Мемлекеттік сатып алудың ақпараттық ағыны 38
2 тарау бойынша тұжырымдама 40
3 Тапсырыстарды басқарудың автоматтандырылған ақпараттық жүйесі 42
3.1 Ақпараттық жүйе құрылымы туралы жалпы түсінік 42
3.2 Жүйені құрудың негізгі талаптары мен мақсаттары 46
3.3 Мәліметтер қорының инфологиялық моделі 47
3.4 Мемлекеттік сатып алуды басқару жүйесінің архитектурасы 50
3.5 Жүйенің жұмыс жасау принципі 54
3 тарау бойынша тұжырымдама 58
Қорытынды 60
Қолданылған әдебиеттер тізімі 62
Қосымша А 64
Қосымша Ә 69
Қосымша Б 72
Нормативтік сілтемелер
Осы диссертацияда келесі стандарттарға жасалған сілтемелер пайдаланылды:
1. Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 11 қаңтардағы N 217 Ақпараттандыру туралы Заңы.
2. Ақпараттық Қазақстан - 2020 Мемлекеттік бағдарламасы.
3. Мемлекеттік сатып алу туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 21 шілдедегі №303-III Заңы (2013.08.01. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен).
4. Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру ережесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 27 желтоқсандағы № 1301 Қаулысы (2010.23.04. берілген өзгерістер мен толықтырулармен).
5. ГОСТ 34.003-90 Информационная технология. Комплекс стандартов на автоматизированные системы. Автоматизированные системы. Термины и определения.
6. ГОСТ 34.601. Информационная технология. Комплекс стандартов на автоматизированные системы. Автоматизированные системы. Стадии создания.
7. ГОСТ 34.602-89 Информационная технология. Комплекс стандартов на автоматизированные системы. Техническое задание на создание автоматизированной системы.
Анықтамалар
Бұл магистрлік диссертацияда келесі терминдер мен сәйкес анықтамалар пайдаланылған:
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе -- ақпаратты жинауға, сақтауға, іздеуге және сұраным бойынша талап етушіге жеткізуге арналған программалық және техникалық құралдар кешені.
Авторландыру (ағылшын тілінен authorization -- рұқсат беру) - белгілі бір тұлғаға немесе тұлғалар тобына жұмыс жасауға рұқсат беру мен тексеру процесі.
Ақпараттандыру - ақпараттық технологияларды пайдалану негізінде электрондық ақпараттық қорларды, ақпараттық жүйелерді қалыптастыруға және дамытуға бағытталған ұйымдастырушылық, әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс.
Ақпаратты қорғау - ақпараттың сыртқа кетуінің, оның ұрлануының, жоғалуының, рұқсатсыз жойылуының, өзгеруінің, мазмұнына тимей түрлендірудің, рұқсатсыз көшірмесін жасаудың, бұзылуының алдын алу үшін жүргізілетін шаралар кешені.
Ақпараттық жүйе архитектурасы - ақпараттық жүйе құрауыштарының моделін, құрылымын, атқаратын қызметтерін анықтайтын тұжырымдама.
Ақпараттық жүйелер дегеніміз компьютерлік техниканы қолдану арқылы ақпаратты жинауға, сақтауға, іздеуге, талдауға және таратуға бағытталған қолданбалы бағдарламалық өнім. Ақпараттық жүйелер кіріс ақпараттарды өңдеп, шығыс ақпараттарды нәтиже ретінде береді.
Ақпараттық жүйені жобалау деп жобаланушы объект, жобалау әдістері осындай типтегі объектілерді жобалау тәжірибелері жайлы кіріс ақпаратты түрлендіру үрдісі.
Ақпараттық жүйенің құрылымы - бұл ақпараттық жүйенің элементтері мен ішкі жүйелерінің өзара байланыстарының ішкі кеңістіктегі уақытша тұрақты бір тәртіппен құрылуының арқасында, сол ішкі жүйелердің функционалдық міндетінің анықтала түсуі және олардың сыртқы ортамен байланысы.
Ақпараттық ресурстар деп құндылықтар және материалдық ресурстар болып табылатын мәліметтер жиынтығын айтамыз. Ақпараттық ресурс - әр түрлі ақпарат түрлерінің, оларды сақтау орындарының, оны берушілердің ақпарат аймағында жұмыс істейтін мамандардың, ақпараттық техникалардың біріктірілген жиыны.
Клиент-сервер - желідегі байланысқан компьютерлердің әрекеттесу технологиясы. Мүнда бір компьютер басқа жердегі одан гөрі қуатты компьютерге белгілі бір әрекет орындау жөнінде сұраныс түсіреді. Мысалы, клиент компьютер мәліметтер базасынан керекті мағлұматтар іздеп оған сұраныс жібереді, ал сервер компьютер соған сәйкес әрекет атқарып, жауап береді, жауап клиент экранына немесе баспасына шығарылады.
Мәліметтер қоры дегеніміз электронды есептеуіш машинасының сыртқы жадында ақпаратты сақтауға және жинақтауға және үнемі пайдалануға арналған ұйымдасқан құрылым.
Мәліметтер қорын басқару жүйесі дегеніміз жаңа мәліметтер қорын құруға, оны мәліметтермен толтыруға, оның мазмұнын реакциялауға, оларды реттеуге, безендіруге және баспа құрылғыларына шығаруға немесе байланыс арналарына жөнелтуге арналған программалық құралдар кешені.
Мәліметтер қорының инфологиялық моделі - зерттеу барысында объектілерді, олардың анықтауыштарын, кіріс және шығыс мәліметтерін көрсетіп, арасындағы байланыстарды сипаттайтын модель түрі.
Мемлекеттiк сатып алу - бұл мемлекеттік мекемелердің өз қызметтерін атқаруы үшін республикалық бюджеттен тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сатып алу үрдістері.
Модель (латынша modulus - өлшем) - белгілі бір зерттелетін нысанның ой түсінігі немесе материалдық түрде жасалған шартты үлгісі, бейнесі, сұлбасы және сипаттамасы.
Программалық қамтамасыз ету дегеніміз программаларды пайдалану кезінде қолданылатын ақпаратты өңдеу жүйесі мен программалық құжаттардың жиынтығы.
Университетті ақпараттандыру дегеніміз университеттің жүйе ретінде жалпы жұмыс жасауын жақсартуға арналған іс-шаралардың жиынтығы.
Электрондық мемлекеттiк сатып алу - ақпараттық жүйелер мен электрондық ақпараттық ресурстарды пайдалана отырып жүзеге асырылатын мемлекеттік сатып алу.
WampServer - Windows операциялық жүйесі үшін web құруларда пайдаланылатын PHP, phpMyAdmin скриптер интерпретаторынан және басқа қосымшалардан тұратын, құрамына Apache және MySQL кіретін веб-сервердің жиынтығы.
Белгілеулер мен қысқартулар
АБЖ − автоматтандырылған басқару жүйелері
АЖ - ақпараттық жүйе
АКТ - ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
АҚ - ақпараттық қауіпсіздік
АТ − ақпараттық технология
ЖОО - жоғары оқу орны
КЖ - компьютерлік жүйе
ҚР - Қазақстан Республикасы
МҚ - мәліметтер қоры
МҚБЖ - мәліметтер қорын басқару жүйелері
МСА − мемлекеттік сатып алу
МТҚ - материалдық-техникалық қамтамасыз ету
ӨД - өндіріс департаменті
ПҚ - программалық қамтамасыз ету
ТЖҚ - тауар, жұмыс, қызмет
ЭБЖД - экономикалық және бизнесті жоспарлау департаменті
ЭСҚ - электронды сандық қолтаңба
ЭҮ - электронды үкімет
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен ХХІ ғасыр - ақпараттандыру ғасыры деп аталады. Қазақстан Республикасы да ғылыми-техникалық прогрестің негізгі белгісі - қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді. Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық-коммуникативтік технологиялар жоғары оқу орындарының көптеген салаларында пайдаланыла бастады. Яғни қазіргі таңда университет жұмысын тиімді басқару үшін толық ақпараттық- әлеуметтік қамтамасыз ету керек.
Жоғары оқу орнын ақпараттандыруды басқару оның әр түрлі саласында статистикалық және талдау есептемелерін жылдам алатын мықты ақпараттық-талдаушы аппарат алуға мүкіндік береді және солардың көмегімен тиімді шешімдер қабылданады. Жоғары оқу орнын ақпараттандыру бірлескен мәліметтер мен процестерді басқаруды жақсартады, ол университеттің бірлескен ақпараттық ортасының қалыптасуына негіз болады.
Мемлекеттік сатып алу жұмыстарын басқару жоғары оқу орнын басқаруды автоматтандырудың бір аспектісі болып табылады. Бүгінгі таңда мемлекеттік сатып алуларды басқарудың автоматтандырылған жүйелері көптеген мемлекеттік мекемелер мен оқу орындарында пайдаланылады.
Мемлекеттік сатып алу туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, конкурс, баға ұсыныстарын сұрату және бір көзден алынатын сатып алуларжы ақпараттық жүйелер мен электронды құжат айналымы арқылы орындауға болады.
Материалды-техникалық құралдарды есепке алуда қаржылық қорларды жоспарлау мақсатымен мемлекеттік сатып алуларды басқарудың автоматтандырылған жүйесі қолданылады. Автоматтандырылған ақпараттық жүйенің негізгі мақсаты - қазіргі заманғы ақпараттық-байланыс технологияларын пайдалану арқылы мемлекеттік сатып алу қызметтерінің тиімділігін арттыру болып табылады. Аталған ақпараттық жүйелер материалды-техникалық жабдықтарға берілген тапсырыстарды беру есептерінің жүйелік шешімін ұсынады.
Зерттеу мақсаты мен мәселелері. Диссертациялық зерттеу жұмысының мақсаты - мемлекеттік сатып алуларды басқаратын ақпараттық жүйені құру және жобалау болып табылады. Аталған жүйе материалды-техникалық қорларды есепке алуды орталықтандырылған түрде тиімділеуде қолданылады және тапсырыстарды басқару жұмыстарын атқарады.
Қойылған мақсат арқылы келесідей мәселелерді шешу керек:
oo Мемлекеттік сатып алуларды басқару жүйелерін теориялық зерттеу;
oo Университетті материалды-техникалық жабдықтауға ақпараттық әдіс пен құрылатын жүйені сипаттайтын концептуалды модель құрылуы керек;
oo Бүтінсанды сызықты программалау әдісімен тапсырыстарды басқаруды тиімділеудің математикалық моделін құру керек;
oo Мемлекеттік сатып алуды басқаратын ақпараттық жүйе құру керек.
Зерттеу объектісі мемлекеттік сатып алу жүйесі мен жоғары оқу орнының қаржылық-экономикалық бизнес шешімдері болып табылады.
Зерттеу пәні - университеттегі мемлекеттік сатып алуды есепке алу мен жоспарлау жүйесі.
Зерттеу әдістері: ақпараттық жүйелерді жобалау және құру теориясы, программалау теориясы, әлеуметтік-экономикалық жүйелерді басқарудың экономика-математикалық әдістері мен үлгілері, сызықты программалау әдісі, web-программалау, мәліметтер қоры теориясы.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңашылдығы - жоғары оқу орнының табысын ескере отырып оның құрылымдық бөлімшелерін материалды-техникалық құралдармен жабдықтауды тиімдеуге бағытталған математикалық модель құру және тапсырыстардың автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру болып табылады.
1 Университеттегі мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру зерттеу объектісі ретінде
Қазақстан Республикасында білім беру жүйесінде, соның ішінде жоғары оқу орындарында ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың қолданы - луы қоғам мен білім беруді ақпараттандыру мемлекеттік саясаты негізінде жүзеге асырылады.
Қоғам мен білім беруді мемлекеттік ақпараттандыру саясатының маңызды бағыты тұрғындардың компьютелік сауатын көтеруге арналған ақпараттық теңсіздікті төмендету бағдарламасы болып табылады.
Ақпаратты тарату және ақпараттық технологиялардың дамуы қоғам тіршілігінің барлық саласына революциялық ықпалын тигізіп, адамдардың өмірін, мәдени мінез-құлық стереотипін, ойлау бейнесін түбегейлі өзгертетін ақпараттандыру үдерістердің бар екендігі жайында айтуға мүмкіндік береді. Ақпараттық технологиялар саласында көзге түсер прогресс - ғылыми басылымдарда ақпараттық қоғам терминінің пайда болуы. Кейбір ғалымдар ақпараттық қоғам терминін қарастырғанда өндірістің басты өнімі - білім деп түсінеді.
Қоғамды ақпараттандыру қазіргі таңда өзекті мәселе болып табылады және оның барлық салаларының міндеттері қатарына білімдендіру де кіреді. Өткен ғасырдың 90-жылдарынан бастап мемлекет тарапынан қоғамды ақпараттандырудың даму үдерісіне қажеттілік сезіле бастады. 1990 жылы Қоғамды ақпараттандыру тұжырымдамасы қабылданды, ал ақпараттан - дыру түсінігі ғылыми, қоғамдық-саяси териясында кең қолданыла бастады.
Ақпараттандыру түсінігін әр түрлі зерттеушілер өз еңбектерінде қарастырған, атап айтар болсақ, А.П. Ершов, А.Д. Урсул, В.С. Михалевич, Ю.М. Каныгин және басқа да зерттеушілер.
Солардың бірі А.П.Ершов бұл терминнің анықтамасы туралы өз басылымдарында былай дейді: Ақпараттандыру - қоғамда адамның маңызды әрекет түрлеріне сенімді, уақтылы білімді толықтай қолдануды қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешені [1]. А.П.Ершов сондай-ақ ақпарат қоғамның сәтті дамуына қабілеттілікті қалыптастыратын стратегиялық ресурсы болып кететінін атап көрсетті. Сонымен бірге ЮНЕСКО қортындысы бойынша, ақпараттандыру бұрын болған және жаңа білімдердің қалыптасуын жүйелеу мен қазіргі басқаруды одан ары жетілдіріп, дамыту үшін пайдалануын қамтамасыз ететін кең масштабта ақпаратты тарату және сақтау әдістері болып табылады. Бір жағынан келтірілген екі анықтама да бір-біріне қарсы емес, екінші жағынан ақпараттандыру білім саласын да анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша білімді ақпараттандыру терминін екі анықтаманың адаптациясы ретінде түсінуге болады.
Егер компьютерлендірудің мақсаты оқу орындарын компьютерлер мен компьютерлік техникалармен қамтамасыз ету, сонымен қатар жоғары оқу орындарын интернет желісіне жаппай қосу болса, ақпараттандыру ұғымы одан кеңірек қолданылады - оның негізгі мақсаты ақпараттық технологиялар негізінде бірегей білім беру кеңістігін құру, негізгі қатысушылар арасында интерактивті байланыс орнату болып табылады. Осы айтылған үлкен көлемдегі мақсаттарға жету үшін, компьютерлік техниканы жеткізуді тиімді жоспарлау, байланыстарды орнату, сонымен қатар ақпараттық процесстерді оңтайландыру, ЖОО-ның қорларын ұйымдастыру жұмыстарын жүргізу керек.
1.1 Мемлекетті ақпараттандыру стратегиясы
Қазіргідей ақпарат пен жаңа технологияның дамыған заманында әлемде мынадай үрдістер байқалуда:
1. Ақпараттық коммуникациялық технологиялардың ықпалымен барлық қоғамдық институттар мен адамның қызмет ету салаларының өзгеруі;
2. Заманауи технологияларды әзірлеу, өндіру және енгізудің барлық салаларында алға басу;
3. Елді әлеуметтік-экономикалық дамытудың міндеттеріне бара-бар дамыған ақпараттық ортаны қалыптастыруға ұмтылу;
4. Халықтың ақпараттық қорларға тең құқылы кепілдендірілген қолжетімділігін қамтамасыз ету;
5. Барлық деңгейдегі азаматтарды, қоғамдық институттарды, мемлекеттік билік органдары мен бизнесті ақпараттық қоғам жағдайында өмір сүруге дайындау.
Осы айтылған мақсаттарға жету барысында елімізде Электронды үкімет құрылды, Қазақстан Республикасында Электрондық үкіметті қалыптастыру Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасы бойынша қолға алынды. Е-үкіметті енгізу бағдарламасы 2004 жылғы 10-шы қарашада Президенттің Жарлығымен бекітілді. Аталған тапсырманы жүзеге асыру аясында ведомствоаралық құжат айналымы электрондық нұсқаға көшіріліп, жеке және заңды тұлғалардың бірыңғай мемлекеттік деректер қоры мен тасымалдау ортасы құрылды. 2006 жылғы сәуірде электрондық үкіметтің www.egov.kz. порталы іске қосылды.
Электронды үкімет - ақпараттық технологиялар көмегімен ішінара келісушілікті қамтамасыз ететін, мемлекет пен азаматтар арасындағы, сондай-ақ, мемлекеттік органдардың өзара әрекеттестігінің бірыңғай механизмі. Мемлекеттік органдарға кезекті қысқартып, анықтама, куәлік, рұқсат құжаттарын және тағы басқаларын алуды жеңілдетуге әрі жылдамдатуға мүмкіндік берген де дәл осы механизм.
2006 жылдан бастап Қазақстан электрондық үкіметті дамытудың үш кезеңін өткерді (ақпараттық, интерактивтік, транзакциялық) және қазіргі күні дамудың төртінші кезеңінде.
Бірінші кезең - ақпараттық. Бұл кезеңде порталды ақпараттық контентпен толтыру жұмыстары жүргізіліп, портал іске қосылды.
Екінші кезең - интерактивтік. Бұл кезеңде мемлекеттік қызметтерді интерактивті режимде ұсыну мүмкіндіктері іске қосылды. Азаматтар қажет анықтамаларды мемлекеттік органдарға бармай-ақ, ұзын-сонар кезекте тұрмай-ақ, санаулы минут ішінде электрондық нұсқада алу мүмкіндігіне ие болды.
Үшінші кезең - транзакциялық. Аталған кезеңде электрондық үкіметтің төлем шлюзі іске қосылып, азаматтар салық түрлері мен мемлекеттік баж салығын, айыппұлдар мен бюджетке төленетін өзге де алымдарды онлайн тәртібінде төлеу мүмкіндігіне ие болды.
Төртінші кезең - ақпараттық қоғам құру кезеңі. Қазақстан Республикасының порталы дәл қазіргі уақытта осы кезеңді басынан өткеруде. Аталған кезеңнің мақсаты - мемлекет пен азаматтар арасындағы қарым-қатынастың тиімді әрі жедел түрде жүруі үшін дамыған ақпараттық коммуникациялық ортаны қалыптастыру [3].
Бүгінгі күні электрондық үкімет көптеген артықшылықтар беруде, атап айтар болсақ, инфрақұрылым аясында жеке және заңды тұлғаларға 2000-нан астам ақпараттық, 236 интерактивтік және транзакциялық қызметтер, олардың 108-і электрондық лицензиялау, 128-і электрондық үкімет порталдары арқылы ұсынылуда.
Статистикаға сәйкес egov.kz порталы арқылы берілген е-анықтаманың саны күн сайын атру үстінде. Халықтың мемлекеттік алымдар мен мемлекеттік баж салығын және салықтың басқа да түрлеріне төлемді онлайн тәртібінде жүргізуге деген сенімдері де арта түсті. Көптеген көлік жүргізушілері жол көлік ережелерін бұзғаны үшін салынған айыппұл төлемдерін осы күні портал арқылы төлеуді ыңғайлы деп есептесе, Астана Алматы, Қызылорда қалаларының тұрғындары коммуналдық қызмет ақыларын пилоттық режимде портал арқылы төлеуде.
Электрондық үкімет инфрақұрылымы аясында түрлі лицензиялар мен рұқсаттарды алу үдерісі оңтайландырылған elicense.kz электрондық лицензиялау порталы жұмыс жасайды, одан өзге атап айтуға тұрарлық goszakup.kz электрондық мемлекеттік сатып алу жүйесі жұмыс істейді. Аталған жүйе жеке және заңды тұлғаларға мемлекеттік сатып алу жұмыстарын атқаруда көптеген артықшылықтар береді.
2012 жылы Қазақстандағы электрондық үкіметтің дамуын әлемдік қауымдастық өте жоғары бағалады. БҰҰ аталған ұйымға мүше 190 мемлекеттегі электрондық үкіметтің дамуына салыстырмалы түрде бағалау әдісімен зерттеу жүргізген болатын. Бұл бағалау әдісі 2003 жылдан бері екі негізгі индекс бойынша жүргізіліп келеді: е-үкіметтің дамуы және е-қатысу.
Ақпараттандыру саласындағы мемлекеттiк реттеудiң мақсаттары мен принциптерi:
1. Қазақстан Республикасының ақпараттық инфрақұрылымын ақпараттық технологиялар дамуының қазiргi заманғы әлемдiк деңгейiн ескере отырып қалыптастыру мен дамыту, сондай-ақ елдiң әлеуметтiк және экономикалық дамуын ақпараттық қамтамасыз ету ақпараттандыру саласындағы мемлекеттiк реттеудiң мақсаты болып табылады.
2. Ақпараттандыру саласындағы мемлекеттiк реттеу мынадай принциптерге негiзделген:
1) ақпараттық қызметтер көрсету нарығының еркiн дамуы;
2) ақпараттандыру саласындағы ұлттық қауiпсiздiк мүдделерiн, жасырын мәлiметтердi қорғауды қамтамасыз ету;
3) жеке және заңды тұлғаларды, сондай-ақ мемлекеттiк органдар мен ұйымдарды сапалы және тиiмдi ақпараттық қамтамасыз ету;
4) ақпараттық ресурстарды еркiн және тең құқылы алу, тарату және пайдалану жағдайларын жасау.
Ақпараттандыру саласындағы мемлекеттiк реттеудiң негiзгi бағыттары
1) ақпараттық қызметтер көрсету нарығын қалыптастыру үшiн жағдайлар қамтамасыз етуге;
2) Қазақстан Республикасының ақпараттандыру туралы заңдарын әзiрлеуге және жетiлдiруге;
3) мемлекеттiк ақпараттық ресурстарды, ақпараттық жүйелердi, ақпараттық желiлердi қалыптастыруға және дамытуға, Қазақстан Республикасының бiртұтас ақпараттық кеңiстiгiнде олардың сыйымдылығын және өзара iс-қимылын қамтамасыз етуге;
4) мемлекеттiк ақпараттық ресурстар мен ақпараттық жүйелердi тiркеудi жүзеге асыруға;
5) электрондық құжат айналымы жүйесiн дамыту, электрондық құжатты және электрондық цифрлық қолтаңбаны қолдану үшiн жағдайлар жасауға;
6) ақпараттандыру саласындағы бiрыңғай ғылыми-техникалық саясатты ақпараттық технологиялар дамуының әлемдiк деңгейiн ескере отырып қалыптастыруға және жүзеге асыруға;
7) мемлекеттiк ақпараттық ресурстар мен ақпараттық жүйелердi қорғауды ұйымдастыруға бағытталған.
Қорытындылай келе, құрылғанынан бергі уақыт аралығында Қазақстан Республикасының электронды үкіметі қалыптасудың барлық кезеңінен өтті және қазіргі кезеңде даму үстінде, дүниежүзілік қауымдастық тарапынан оң көзқарасқа ие болып, жоғары бағаланды. Халықаралық және республикалық рейтингтердегі жоғары көрсеткіштері мен байқаулардағы ие болған номинациялары осыған куә. Қазақстандық электронды үкіметтің даму дәрежесі дамушы (emerging leaders) сатысында деп бағалануда және аса табысты үкіметтердің бірі саналады.
Қазақстан Республикасын 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарында АКТ-ның қарқынды дамуы және бейімделуі экономикалық көрсеткіштерге ғана емес, адмадардың өмір сүру салтына да әсер етіп, қоғамды жаңғыртудың маңызды факторы болатыны белгіленген. Бұл жағдай АКТ-ны дамытудың қазіргі Қазақстанның экономикасы және азаматтарының өмірі үшін маңыздылығын көрсетеді.
Соңғы жылдары АКТ секторында Қазақстанның маңызды жетістіктері байқалады. 2012 жылғы наурыз айының басында жарияланған БҰҰ Е-Government Survey-2012 Электрондық үкімет адамдар үшін рейтингінде, Қазақстан 2010 жылмен салыстырғанда 8 позицияға көтеріліп, 38-орынды иеленді.
1.2 Мемлекеттік сатып алу жүйесі және оны автоматтандыру аспектісі
Мемлекеттік сатып алу жүйесінің тиімді болуы мемлекеттің бизнесті басқарудағы мүмкіндіктерін арттырады, ол экономиканың дамуына қолайлы әсерлер тудыратын мемлекеттік тапсырыстардың формаларын жасау арқылы орындалады. Бұл әдіс мемлекеттің өз қажеттіліктерін қанағаттандыруға, ал жеткізіп берушілерге жаңа тапсырыстар алып, өзін жақсы жағынан көрсетуге мүмкіндік береді.
Мемлекеттік сатып алу туралы Заңдардың көбісі Орталық және Шығыс Еуропада, ТМД елдерінде ЮНСИТРАЛ Халықаралық Тауар Құқығы бойынша БҰҰ-ның коммисиясынык Тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатып алу туралы типтік Заңына негізделеді. ЮНСИТРАЛ 1994 жылы алдыңғы қатарлы халықаралық тәжірибе мен жалпы қабылданған процедуралар мен механизмдер негізінде құрылған.
Қазақстан республикасында Мемлекеттік сатып алу туралы Заң қызмет етеді. Бұл заң мемлекеттік сатып алу процесі кезінде орын алатын қоғамдық қатынастарды реттейді. Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және аталған Заң мен басқа да нормативті құқықтық актілердің Азаматтық кодексінен тұрады. Жалпы, мемлекеттік сатып алу туралы сөз қозғаудан бұрын, оған анықтама бере кетейік. Аталған заңда ол былай анықталады:
Мемлекеттiк сатып алу - жеке тұлғалардан еңбек шарттары бойынша не кәсiпкерлiк қызмет субъектiлерi болып табылмайтын жеке тұлғалардан өтемдi қызмет көрсету шарттары бойынша, мемлекеттiк тапсырманы орындау шеңберінде сатып алынатын қызметтердi, сондай-ақ жарналар (салымдар) енгiзудi, оның iшiнде жаңадан құрылатын заңды тұлғалардың жарғылық капиталына жарналар (салымдар) енгiзудi қоспағанда, осы Заңда, сондай-ақ Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында белгiленген тәртіппен жүзеге асырылатын, тапсырыс берушінiң жұмыс iстеуiн, сондай-ақ мемлекеттiк функцияларды не жарғылық қызметiн орындауын қамтамасыз ету үшiн қажеттi тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтердi тапсырыс берушілердiң ақылы негiзде сатып алуы.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы Заңы мемлекеттік сатып алу жүйесі субъектілерінің жиынтығы мен олардың өзара әрекет етуін білдіреді.
Аталған заң мемлекеттік органдардың, мемлекеттік мекемелердің, мемлекеттік кәсіпорындардың, сонымен қатар акционерлік қоғамдардың қызмет етуі барысында туынадайтын қатынастарды реттейді. Және де солармен біріккен заңды тұлғалардың тауарларды, қызметтер мен жұмысты жеткізушіден сатып алу процесі кезіндегі қолда бар қорларды тиімді пайдалануды жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасы келесі принциптерге негізделеді:
1) мемлекеттік сатып алу үшін пайдаланылатын ақшаны оңтайлы және тиімді жұмсау;
2) әлеуетті өнім берушілерге мемлекеттік сатып алуды өткізу рәсіміне қатысу үшін теңдей мүмкіндік беру;
3) әлеуетті өнім берушілер арасындағы адал бәсекелестік;
4) мемлекеттік сатып алу процесінің жариялылығы мен ашықтығы;
5) отандық кәсіпкерлерді қолдау.
Мемлекеттік сатып алу процесі:
1) мемлекеттік сатып алудың жылдық жоспарын әзірлеуді және бекітуді;
2) өнім берушіні таңдауды және онымен мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасасуды;
3) мемлекеттік сатып алу туралы шарттардың орындалуын қамтиды.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік сатып алу келесідей тәсілдермен орындалады: Конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру; Баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алуды жүзеге асыру; Бiр көзден алу тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алу; Аукцион тәсілімен мемлекеттік сатып алу.
Аталған тәсілдерге байланысты Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы Заңы бойынша былай анықталады:
Конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру:
Біртекті болып табылмайтын тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру кезінде мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушы мұндай тауарларды конкурстық құжаттамада лоттарға міндетті түрде бөле отырып, аталған тәсілмен бірыңғай мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыруға және өткізуге құқылы.
Біртекті тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асырған кезде, мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушы конкурстық құжаттамада біртекті тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді беру (орындау, көрсету) орны бойынша лоттарға бөлуге міндетті.
Біртекті тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің бірнеше түрлерін конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асырған кезде, мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушы конкурстық құжаттамада тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді олардың біртекті түрлері және (немесе) беру (орындау, көрсету) орны бойынша лоттарға бөлуге міндетті.
Осы тармақта көзделген жағдайларда, конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарау, конкурсқа қатысушылардың конкурстық баға ұсыныстарын бағалау және салыстыру, сондай-ақ конкурс жеңімпазын айқындау конкурстық құжаттамада көзделген әрбір лот бойынша жүзеге асырылады.
Конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарау қорытындылары бойынша айқындалған біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес келетін және конкурстық комиссия конкурсқа қатысушы деп таныған әлеуетті өнім берушілер қатысады.
Баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алуды жүзеге асырудың негiздерi:
1. Егер осындай біртекті тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің құндық мәндегі жылдық көлемі тиісті қаржы жылына республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген айлық есептік көрсеткіштің төрт мың еселенген мөлшерінен аспаса, біртекті тауарларға, жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алу жүргізіледі, бұл ретте баға шешуші шарт болып табылады.
2. Баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен бiртектi тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердiң бiрнеше түрлерiн мемлекеттiк сатып алуды жүзеге асыру кезiнде мемлекеттiк сатып алуды ұйымдастырушы тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтердi олардың бiртектi түрлері бойынша және (немесе) оларды беру (орындау, көрсету) орны бойынша лоттарға бөлуге мiндеттi.
Баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен бiртектi тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтердi мемлекеттiк сатып алуды жүзеге асыру кезiнде мемлекеттiк сатып алуды ұйымдастырушы тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтердi оларды беру (орындау, көрсету) орны бойынша лоттарға бөлуге мiндеттi.
Осы тармақта көзделген жағдайларда баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алудың жеңiмпазын айқындау әрбiр лот бойынша жүзеге асырылады.
3. Баға ұсыныстарын сұрату тәсілін қолдану мақсатында біртекті тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алудың жылдық көлемін қаржылық жыл ішінде олардың бірінің мөлшері осы баптың 1-тармағында көзделгеннен кем болатын бөлікке бөлшектеуге жол берілмейді.
Бiр көзден алу тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алу, егер:
1) қандай да бiр өнім берушіден тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтердi сатып алған мемлекеттік кәсіпорында, дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы мемлекетке тиесілі заңды тұлғада және олармен үлестес заңды тұлғада қолда бар тауарлармен, жабдықтармен, технологиямен, жұмыстармен немесе көрсетілетін қызметтермен бiрiздендiру, стандарттау немесе үйлесiмдiлiгiн қамтамасыз ету мақсатында нақ сол өнім берушіден басқа да сатып алуды жүргiзу қажеттiгi туындаса;
конкурс тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алу өтпеді деп танылса, жүргізілуі мүмкін. Осы ереже конкурс тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жарамсыз деп танылған жағдайларға қолданылмайды;
2) егер осындай мемлекеттік сатып алу тапсырыс берушінің мемлекеттік сатып алуды өткізу, бірақ екі айдан аспайтын мерзім ішіндегі қажеттілігін қамтамасыз етуге қажетті осындай тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алу көлемінен аспайтын көлемде, Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тізбе бойынша, жылдың бірінші айы ішінде жүзеге асырылған жағдайда, конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алу қорытындысын шығарғанға және мемлекеттік сатып алу туралы шарт күшіне енгенге дейінгі кезеңге күнделікті және (немесе) апта сайынғы қажеттілікті мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыруға қажеттілік болса;
Аукцион тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру:
1. Аукцион тәсілімен мемлекеттік сатып алу нақты уақыт режимiнде мемлекеттiк сатып алу веб-порталында жүзеге асырылады, оның өткізілуін электрондық мемлекеттiк сатып алу саласындағы бірыңғай оператор қамтамасыз етеді.
2. Аукцион бір лотқа өткізіледі, бұл ретте Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тізбе бойынша, құндық мәндегі жылдық көлемі тиісті қаржы жылына республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген төрт мың еселенген айлық есептік көрсеткіш мөлшерінен асатын тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер аукционның нысанасы болып табылады.
3. Аукционға қатысуға өтiнiмдерді қарастыру қорытындысы бойынша айқындалған, аукциондық құжаттаманың талаптарына сәйкес келетiн және аукциондық комиссия аукционға қатысушы деп таныған әлеуетті өнім берушілер аукционға қатысады.
Мемлекеттiк сатып алу веб-порталы - электрондық мемлекеттiк сатып алудың электрондық қызмет көрсетулеріне қол жеткiзудiң бірыңғай нүктесiн ұсынатын мемлекеттiк ақпараттық жүйе. Мемлекеттiк сатып алуыдың веб-порталы келесідей қызмет атқарады: мемлекеттік сатып алуды тіркеу және жоспарлау, өткен мемлекеттік сатып алулар туралы ақпарат жинау және электронды мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру, соның ішінде тапсырыс беруші мен жеткізушінің арасында электронды құжаттармен алмасу, сонымен қатар өткен мемлекеттік сатып алу туралы статистика мен есеп беруді жасау.
Жоғарыда аталғандардың барлығы бюджеттік шығындардың төмендеуіне, қызмет жеткізушілердің арасында теңдей шарттар жасауға, қағаз құжаттардың санының азаюына, мемлекеттік сатып алу процесінің ашық болуына қызмет жасауы керек.
Жыл басынын бері мемлекеттік сатып алудың электронды жүйесінің арқасында мемлекет Т14 млрд. бюджет қаржысын үнемдеді. Жалпы, электронды сатып алудың жұмыс жасауы барысында үш жылдан астам уақыт ішінде үнемдеу Т52 млрд. құрады.
Электронды сатып алу жүйесі әр елде ерекше деп айтса болады, өйткені түрлі елдер тек өздеріне тән институционалдық айырмашылықтарымен ерекшеленеді, сондықтан әр жүйе өз қырларымен сипатталады. Қазақстандық моделдің ерекшелігі:
oo Біріншіден, Қазақстанның барлық сатып алулары туралы ақпаратты біріктіретін бірыңғай веб-порталда жүзеге асырылады;
oo Екіншіден, бірыңғай классификатор қолданылады;
oo Үшіншіден, орындалатын процедуралардың ашықтығы мен анықтығы.
Қазіргі таңда Қазақстанда, Ресейде, Белорусияда мемлекеттік сатып алу заңнамаларына өзгерістер мен толықтырулар енгізуге дайындық жүргізіліп жатыр. Ол Сауда ұйымына кіретін елдердің арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы электронды жүйені енгізуге бағытталған.
1.2.1 Электронды мемлекеттік сатып алу
Электронды мемлекеттік сатып алу автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің негізгі мақсаты мемлекетке қажет тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді сатып алу процесіне қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу арқылы тиімділігін арттыру, және де мемлекеттік сатып алу процесін қағаз нұсқасынан электронды түрге келтіру болып табылады.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы Заңына сәйкес конкурс, баға ұсыныстарын сұрату және бiр көзден алу тәсiлiмен орындалатын мемлекеттік сатып алуларды ақпараттық жүйелер мен электронды құжаттаманы пайдалану арқылы жүзеге асыруға болады.
Мемлекеттік сатып алудың веб-порталы - электрондық мемлекеттік сатып алудың электрондық қызмет көрсетулеріне қол жеткізудің бірыңғай нүктесін ұсынатын мемлекеттік ақпараттық жүйе.
Мемлекетік сатып алудың веб-порталы келесі мүмкіндіктерді береді:
oo мемлекеттік сатып алу процесіне қатысушыларды тіркеу;
oo мемлекеттік сатып алуды жобалау;
oo өткізілген мемлекеттік сатып алу туралы ақпараттарды жинақтау;
oo электрондық мемлекттік сатып алуды өткізу, соның ішінде тапсырыс беруші мен әлеуетті өнім беруші араларында электрондық құжат алмасу;
oo мемлекеттік сатып алу веб-порталы арқылы жоспардағы, өткізетін және жүзеге асырылған мемлекеттік сатып алу туралы ақпараттарды беру;
oo өткізілген мемлекеттік сатып алу бойынша есептеме жасау және статистиканы қалыптастыру;
oo мемлекеттік сатып алу саласында нормативтік-анықтама ақпараттарын және түсіндірмелерді жариялау;
oo мемлекеттік сатып алу тізіліміне енгізілген мәліметтерді ұсыну және жариялау.
Жүйемен шешілетін мәселелер:
oo мемлекеттік қажеттіліктер үшін тауарларды, жұмыстар және көрсетілетін қызметтерді сатып алуда бюджеттік шығындарды қысқарту;
oo мемлекеттік тапсырыстарды бірыңғай тәртіппен орналастыру және қалыптастыру;
oo мемлекеттік сатып алу рәсімдерін өткізуге шығындарын қысқарту;
oo өнім берушілер арасында бәсекелестік жағдайларын тең құру;
oo жиналған ақпараттарды тез алуға мүмкіндік тудыру;
oo қағаз құжат айналымын айтарлықтай қысқарту;
oo мемлекеттік сатып алу процесінің ашықтығын және мөлдірлігін жоғарылату;
oo мемлекеттік сатып алу процесінде заң бұзушылық санын азайту.
Электронды мемлекеттік сатып алуға қатысу үшін:
oo пайдаланушы ұлттық куәландырушы орталықтан электрондық сертификат алуы қажет.
oo Мемлекеттік сатып алу веб-порталында пайдаланушы ретінде тіркелуі қажет. Тіркелгеннен кейін пайдаланушы өз ұйымын тапсырыс беруші, ұйымдастырушы немесе жабдықтаушы ретінде тіркеуі қажет.
Мемлекеттік сатып алу қағаз жүзінде жүзеге асырылған жағдайда жабдықтаушылар веб-порталда тіркелуі қажетті емес. Мұндай сатып алулар үшін жабдықтаушылардың өтінімдері мен баға ұсыныстары қағаз жүзінде асырылады.
Жүйе электронды мемлекеттік сатып алуды осы шақ режимінде орындауға арналған. Ол үшін жүйе тапсырыс берушілердің қажеттіліктері туралы ақпаратты жеткізуді қамтамасыз етеді (тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді жеткізу туралы тапсырыстар). Және нәтижесі ретінде ары қарай сатып алу процедураларын орындау үшін тендерлер каталогын ұйымдастырады.
1.2.2 Электронды сандық қолтаңба
Барған сайын көп адамдар мен компаниялар күнделікті транзакцияларды орындау үшін қағаз құжаттардың орнына сандық құжаттарды пайдалануда. Қағаз құжаттарға тәуелділікті азайту арқылы біз қоршаған ортаны қорғаймыз және ғаламшардың ресурстарын сақтаймыз. Сандық құжаттың жарамдылығы мен түпнұсқалығына кепілдіктер беретін сандық қолтаңбалар осы өзгерісті қолдайды.
Электрондық сандық қолтаңба (ЭСҚ) - бұл электрондық құжаттың деректемесі, жасанды көшірмеден осы электрондық құжатты қорғау үшін арналған. Электрондық сандық қолтаңба ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын пайдалануымен ақпаратты қайта жасау нәтижесінде қалыптасады және кілттің қол қою сертификатының иесін сәйкестендіруге, сондай-ақ электрондық құжатта ақпараттың бұрмалануының жоқ болуын белгілеуге рұқсат етеді. Қолтаңбаны пайдалану өте қарапайым. Ешқандай аранайы білім, дағдылар және икемділік бұл үшін талап етілмейді. Электрондық құжаттарды алмасуға қатысушысы, электрондық сандық қолтаңба әрбір пайдаланушысына бірегей ашық және жабық (құпия) криптографикалық кілттер туындатады [6].
Негізгі элемент құпия кілт болып табылады, оның көмегімен электрондық құжаттардың шифрлеуі жасалады және электрондық сандық қолтаңба қалыптасады. Сонымен қатар құпия кілт пайдаланушыда қалады, оған бөлек тасығышта беріледі, бұл дискета, смарт-карта или touch memory болуы мүмкін. Оны басқадай пайдаланушылардың желісінен құпияда сақтау қажет.
Электрондық сандық қолтаңба түпнұсқасын тексеру үшін ашық кілт пайдаланылады. Куәландырушы орталығында ашық кілттің телнұсқасы тұр, ашық кілттердің тіркеу куәліктерінің кітапханасы құрылған. Куәландырушы орталық ашық кілттердің тіркеуін және бұрмалауды енгізуден немесе жасанды көшірмені жасаудан қашуға сенімді сақтауды қамтамасыз етеді.
Сіз электрондық құжатқа тиісті өзіңіздің электрондық сандық қолтаңбаңызды орнатасыз. Бұл ретте электрондық сандық қолтаңба құпия кілтінің және ұсталатын құжаттың негізінде криптографиялық қайта жасау жолымен кейбір үлкен сан қалыптасады, ол осы нақты құжатқа тиісті осы пайдаланушының электрондық сандық қолтаңбасы болып табылады. Электрондық құжаттың аяғына осы сан қосылады немесе бөлек файлда сақталады.
Қолтаңбаға мынадай ақпарат жазылады:
oo Қолтаңба ашық кілті файлының аты.
oo Қолтаңбаны қалыптастырған тұлға туралы ақпарат.
oo ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МЕХАНИКА-МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТІ
АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕР КАФЕДРАСЫ
МАГИСТРЛІК диссертация
Мемлекеттік сатып алуларды басқарудың ақпараттық жүйесін жобалау және құру
Орындаушы ___________________ Абдрахманова А.Т.
(қолы)
Ғылыми жетекші
т.ғ.д., академик ___________________ Мұтанов Ғ.М. (қолы)
Норма бақылаушы ___________________ Жуманов Ж.М.
(қолы)
Кафедра меңгерушісі м.а.
PhD докторы __________________ Бакибаев Т.И.
(қолы)
рұқсатымен қорғауға жіберілді
Алматы 2013
РЕФЕРАТ
Диссертациялық жұмыс кіріспеден, негізгі үш тараудан, қорытын - дыдан, қолданылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады. Жұмыстың жалпы көлемі 74 бет, 4 кесте, 23 сурет, қолданылған әдебиеттер саны 40.
Негізгі кілттік сөздер: АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ, ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫН АҚПАРАТТАНДЫРУ, АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕНІ ЖОБАЛАУ, МЕМЛЕ - КЕТТІК САТЫП АЛУЛАР, ЭЛЕКТРОНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК САТЫП АЛУЛАР, КЛИЕНТ-СЕРВЕР ТЕХНОЛОГИЯСЫ, МОДЕЛДЕУ, МАТЕ - МА - ТИ - КАЛЫҚ МОДЕЛЬ, МАТЕРИАЛДЫ-ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАБДЫҚ - ТАУ, ТАПСЫРЫСТАРДЫ БАСҚАРУДЫ АВТОМАТТАНДЫРУ.
Зерттеу объектісі мемлекеттік сатып алу жүйесі мен жоғары оқу орнының қаржылық-экономикалық бизнес шешімдері болып табылады.
Жұмыстың негізгі мақсаты - материалды-техникалық қорларды сатып алу жұмыстарын оңтайландыруға арналған тапсырыстарды басқаруды орталықтандыру мақсатында мемлекеттік сатып алуды басқарудың ақпараттық жүйесін жобалау және құру болып табылады. Сонымен қатар университеттің инвестициялық жұмысын тиімділеу үшін мемлекеттік сатып алуларды жоспарлау.
Зерттеу әдістері: ақпараттық жүйелерді жобалау және құру теориясы, программалау теориясы, әлеуметтік-экономикалық жүйелерді басқарудың экономика-математикалық әдістері мен үлгілері, сызықты программалау әдісі, web-программалау, мәліметтер қоры теориясы.
Тәжірибелік маңыздылығы - мемлекеттік сатып алуды басқарудың ақпараттық жүйесі қолданушы мен администратордың жұмысын жеңілдетеді және мемлекеттік сатып алудың жоспарын оңтайландыруға мүмкіндік береді.
Диссертациялық жұмысты зерттеу барысында келесі маңызды нәтижелер алынды:
oo Материалдық-техникалық қорларды факультеттер арасында таратудың есебі шешілді, мұнда негізгі мақсат оқу-ғылыми жұмыстарын жабдықтармен қамтамасыз етуді оңтайландыру.
oo Мемлекеттік сатып алуды басқару ақпараттық жүйесінің функционалдық үлгісі жасалды.
oo Факультеттің табысын есепке ала отырып, тапсырыстарды басқарудың автоматтандырылған ақпараттық жүйесі жасалды.
РЕФЕРАТ
Диссертационная работа состоит из введения, основных трех глав, заключения, списка использованных источников и приложении. Общий объем работы 74 страниц, 4 таблиц, 23 рисунка и 40 использованных источников.
Ключевые слова: ИНФОРМАЦИОННАЯ СИСТЕМА, ИНФОРМАТИ - ЗАЦИЯ ВУЗА, ПРОЕКТИРОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННОЙ СИСТЕМЫ, ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ЗАКУПКИ, ЭЛЕКТРОННЫЕ ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ЗАКУПКИ, ТЕХНОЛОГИЯ КЛИЕНТ-СЕРВЕР, МОДЕЛИРОВАНИЕ, МАТЕМАТИЧЕСКАЯ МОДЕЛЬ, МАТЕРИАЛЬНО-ТЕХНИЧЕСКОЕ ОСНА - ЩЕНИЕ, АВТОМАТИЗАЦИЯ УПРАВЛЕНИЯ ЗАЯВКАМИ.
Объектом исследования является система государственных закупок и бизнес-процесс финансово-экономической деятельности вуза.
Целью работы является проектирование и разработка ИС управления государственными закупками, для централизованного администрирования заявок, с целью оптимизации системы учета и закупа материально-технических ресурсов, а также организации системы планирования государственных закупок университета, путем исследования методов математической оптимизации инвестиционной деятельности университета на систему закупа.
Методы исследования: теория проектирования и разработки ИС, теория программирования, экономико-математические методы и модели управления социально-экономическими системами, метод линейного программирования, web-программирование, теория баз данных.
Практическая значимость - информационная система управления государственными закупками может позволить оптимизировать план государственных закупок и упростить работу администратора системы и пользователя.
Результаты, полученные в ходе исследования диссертационной работы, заключаются в следующем:
oo Решена задача распределения материально-технических ресурсов на факультет, при котором целью является максимизация уровня удельного материально-технического оснащения для организации учебно-научного процесса.
oo Построена функциональная модель ИС управления государственными закупками
oo Разработана система автоматизированного управления заявками на материально-техническое оснащение, учитывающая доходность факультета.
ABSTRACT
The thesis consists of an introduction, three main chapters, conclusion, the list of sources used and the application. The total work is of 74 pages, 4 tables, 23 figures and 40, sources used.
Keywords: INFORMATION SYSTEMS, INFORMATISATION OF UNIVERSITY, DESIGNING OF INFORMATION SYSTEM, PUBLIC PROCUREMENT, E-PROCUREMENT, CLIENT-SERVER TECHNOLOGY, MODELING, MATHEMATICAL MODEL, MATERIAL AND TECHNICAL SUPPLY, AUTOMATION CONTROL OF APPLICATIONS.
The object of the research is the system of public procurement and business processes of financial and economic activities of the university.
The purpose is to design and development of IS management of government procurement for the central administration of applications, in order to optimize the system of accounting and procurement of material and technical resources, as well as the organization of the procurement planning of the University, through the studies of methods of mathematical optimization of the investment activities of the university in the procurement system.
Methods of investigation Theory: of design and development of IS, theory of programming, economic and mathematical methods and management model of socio-economic systems, the method of linear programming, web-programming, database theory.
The practical importance - the information system management of public procurement can afford to optimize public procurement plan and simplify the system administrator and user.
The results obtained in the study of the thesis are the following:
oo The solution to the problem of the distribution of material and technical resources for the faculty, in which the goal is to maximize the level of specific material and technical equipment for the organization of educational and scientific process.
oo A functional model of IS management of government procurement is built
oo Automated control system of applications for the material and technical equipment has been developed, taking into account profitability of the faculty.
Мазмұны
Кіріспе 10
1 Университеттегі мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру зерттеу объектісі ретінде 12
1.1 Мемлекетті ақпараттандыру стратегиясы 13
1.2 Мемлекеттік сатып алу жүйесі және оны автоматтандыру аспектісі 16
1.2.1 Электронды мемлекеттік сатып алу 20
1.2.2 Электронды сандық қолтаңба 21
1.3 Жоғары оқу орнын ақпараттандыру саясаты 23
1.4 Мемлекеттік сатып алуды басқару ақпараттық жүйесінің функционалдық моделі 26
1 тарау бойынша тұжырымдама 32
2 Жоғары оқу орнында мемлекеттік сатып алуды басқару процесі 33
2.1 Модель түсінігі және ақпараттық жүйеге қойылатын негізгі талаптарды талдау 33
2.2 Мемлекеттік сатып алу бөлімі мен оның жұмыс жасау әдістері 33
2.3 Факультеттерді материалды-техникалық қамтамасыз етудің математикалық моделі 37
2.4 Мемлекеттік сатып алудың ақпараттық ағыны 38
2 тарау бойынша тұжырымдама 40
3 Тапсырыстарды басқарудың автоматтандырылған ақпараттық жүйесі 42
3.1 Ақпараттық жүйе құрылымы туралы жалпы түсінік 42
3.2 Жүйені құрудың негізгі талаптары мен мақсаттары 46
3.3 Мәліметтер қорының инфологиялық моделі 47
3.4 Мемлекеттік сатып алуды басқару жүйесінің архитектурасы 50
3.5 Жүйенің жұмыс жасау принципі 54
3 тарау бойынша тұжырымдама 58
Қорытынды 60
Қолданылған әдебиеттер тізімі 62
Қосымша А 64
Қосымша Ә 69
Қосымша Б 72
Нормативтік сілтемелер
Осы диссертацияда келесі стандарттарға жасалған сілтемелер пайдаланылды:
1. Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 11 қаңтардағы N 217 Ақпараттандыру туралы Заңы.
2. Ақпараттық Қазақстан - 2020 Мемлекеттік бағдарламасы.
3. Мемлекеттік сатып алу туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 21 шілдедегі №303-III Заңы (2013.08.01. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен).
4. Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру ережесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 27 желтоқсандағы № 1301 Қаулысы (2010.23.04. берілген өзгерістер мен толықтырулармен).
5. ГОСТ 34.003-90 Информационная технология. Комплекс стандартов на автоматизированные системы. Автоматизированные системы. Термины и определения.
6. ГОСТ 34.601. Информационная технология. Комплекс стандартов на автоматизированные системы. Автоматизированные системы. Стадии создания.
7. ГОСТ 34.602-89 Информационная технология. Комплекс стандартов на автоматизированные системы. Техническое задание на создание автоматизированной системы.
Анықтамалар
Бұл магистрлік диссертацияда келесі терминдер мен сәйкес анықтамалар пайдаланылған:
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе -- ақпаратты жинауға, сақтауға, іздеуге және сұраным бойынша талап етушіге жеткізуге арналған программалық және техникалық құралдар кешені.
Авторландыру (ағылшын тілінен authorization -- рұқсат беру) - белгілі бір тұлғаға немесе тұлғалар тобына жұмыс жасауға рұқсат беру мен тексеру процесі.
Ақпараттандыру - ақпараттық технологияларды пайдалану негізінде электрондық ақпараттық қорларды, ақпараттық жүйелерді қалыптастыруға және дамытуға бағытталған ұйымдастырушылық, әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс.
Ақпаратты қорғау - ақпараттың сыртқа кетуінің, оның ұрлануының, жоғалуының, рұқсатсыз жойылуының, өзгеруінің, мазмұнына тимей түрлендірудің, рұқсатсыз көшірмесін жасаудың, бұзылуының алдын алу үшін жүргізілетін шаралар кешені.
Ақпараттық жүйе архитектурасы - ақпараттық жүйе құрауыштарының моделін, құрылымын, атқаратын қызметтерін анықтайтын тұжырымдама.
Ақпараттық жүйелер дегеніміз компьютерлік техниканы қолдану арқылы ақпаратты жинауға, сақтауға, іздеуге, талдауға және таратуға бағытталған қолданбалы бағдарламалық өнім. Ақпараттық жүйелер кіріс ақпараттарды өңдеп, шығыс ақпараттарды нәтиже ретінде береді.
Ақпараттық жүйені жобалау деп жобаланушы объект, жобалау әдістері осындай типтегі объектілерді жобалау тәжірибелері жайлы кіріс ақпаратты түрлендіру үрдісі.
Ақпараттық жүйенің құрылымы - бұл ақпараттық жүйенің элементтері мен ішкі жүйелерінің өзара байланыстарының ішкі кеңістіктегі уақытша тұрақты бір тәртіппен құрылуының арқасында, сол ішкі жүйелердің функционалдық міндетінің анықтала түсуі және олардың сыртқы ортамен байланысы.
Ақпараттық ресурстар деп құндылықтар және материалдық ресурстар болып табылатын мәліметтер жиынтығын айтамыз. Ақпараттық ресурс - әр түрлі ақпарат түрлерінің, оларды сақтау орындарының, оны берушілердің ақпарат аймағында жұмыс істейтін мамандардың, ақпараттық техникалардың біріктірілген жиыны.
Клиент-сервер - желідегі байланысқан компьютерлердің әрекеттесу технологиясы. Мүнда бір компьютер басқа жердегі одан гөрі қуатты компьютерге белгілі бір әрекет орындау жөнінде сұраныс түсіреді. Мысалы, клиент компьютер мәліметтер базасынан керекті мағлұматтар іздеп оған сұраныс жібереді, ал сервер компьютер соған сәйкес әрекет атқарып, жауап береді, жауап клиент экранына немесе баспасына шығарылады.
Мәліметтер қоры дегеніміз электронды есептеуіш машинасының сыртқы жадында ақпаратты сақтауға және жинақтауға және үнемі пайдалануға арналған ұйымдасқан құрылым.
Мәліметтер қорын басқару жүйесі дегеніміз жаңа мәліметтер қорын құруға, оны мәліметтермен толтыруға, оның мазмұнын реакциялауға, оларды реттеуге, безендіруге және баспа құрылғыларына шығаруға немесе байланыс арналарына жөнелтуге арналған программалық құралдар кешені.
Мәліметтер қорының инфологиялық моделі - зерттеу барысында объектілерді, олардың анықтауыштарын, кіріс және шығыс мәліметтерін көрсетіп, арасындағы байланыстарды сипаттайтын модель түрі.
Мемлекеттiк сатып алу - бұл мемлекеттік мекемелердің өз қызметтерін атқаруы үшін республикалық бюджеттен тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сатып алу үрдістері.
Модель (латынша modulus - өлшем) - белгілі бір зерттелетін нысанның ой түсінігі немесе материалдық түрде жасалған шартты үлгісі, бейнесі, сұлбасы және сипаттамасы.
Программалық қамтамасыз ету дегеніміз программаларды пайдалану кезінде қолданылатын ақпаратты өңдеу жүйесі мен программалық құжаттардың жиынтығы.
Университетті ақпараттандыру дегеніміз университеттің жүйе ретінде жалпы жұмыс жасауын жақсартуға арналған іс-шаралардың жиынтығы.
Электрондық мемлекеттiк сатып алу - ақпараттық жүйелер мен электрондық ақпараттық ресурстарды пайдалана отырып жүзеге асырылатын мемлекеттік сатып алу.
WampServer - Windows операциялық жүйесі үшін web құруларда пайдаланылатын PHP, phpMyAdmin скриптер интерпретаторынан және басқа қосымшалардан тұратын, құрамына Apache және MySQL кіретін веб-сервердің жиынтығы.
Белгілеулер мен қысқартулар
АБЖ − автоматтандырылған басқару жүйелері
АЖ - ақпараттық жүйе
АКТ - ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
АҚ - ақпараттық қауіпсіздік
АТ − ақпараттық технология
ЖОО - жоғары оқу орны
КЖ - компьютерлік жүйе
ҚР - Қазақстан Республикасы
МҚ - мәліметтер қоры
МҚБЖ - мәліметтер қорын басқару жүйелері
МСА − мемлекеттік сатып алу
МТҚ - материалдық-техникалық қамтамасыз ету
ӨД - өндіріс департаменті
ПҚ - программалық қамтамасыз ету
ТЖҚ - тауар, жұмыс, қызмет
ЭБЖД - экономикалық және бизнесті жоспарлау департаменті
ЭСҚ - электронды сандық қолтаңба
ЭҮ - электронды үкімет
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен ХХІ ғасыр - ақпараттандыру ғасыры деп аталады. Қазақстан Республикасы да ғылыми-техникалық прогрестің негізгі белгісі - қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді. Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық-коммуникативтік технологиялар жоғары оқу орындарының көптеген салаларында пайдаланыла бастады. Яғни қазіргі таңда университет жұмысын тиімді басқару үшін толық ақпараттық- әлеуметтік қамтамасыз ету керек.
Жоғары оқу орнын ақпараттандыруды басқару оның әр түрлі саласында статистикалық және талдау есептемелерін жылдам алатын мықты ақпараттық-талдаушы аппарат алуға мүкіндік береді және солардың көмегімен тиімді шешімдер қабылданады. Жоғары оқу орнын ақпараттандыру бірлескен мәліметтер мен процестерді басқаруды жақсартады, ол университеттің бірлескен ақпараттық ортасының қалыптасуына негіз болады.
Мемлекеттік сатып алу жұмыстарын басқару жоғары оқу орнын басқаруды автоматтандырудың бір аспектісі болып табылады. Бүгінгі таңда мемлекеттік сатып алуларды басқарудың автоматтандырылған жүйелері көптеген мемлекеттік мекемелер мен оқу орындарында пайдаланылады.
Мемлекеттік сатып алу туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, конкурс, баға ұсыныстарын сұрату және бір көзден алынатын сатып алуларжы ақпараттық жүйелер мен электронды құжат айналымы арқылы орындауға болады.
Материалды-техникалық құралдарды есепке алуда қаржылық қорларды жоспарлау мақсатымен мемлекеттік сатып алуларды басқарудың автоматтандырылған жүйесі қолданылады. Автоматтандырылған ақпараттық жүйенің негізгі мақсаты - қазіргі заманғы ақпараттық-байланыс технологияларын пайдалану арқылы мемлекеттік сатып алу қызметтерінің тиімділігін арттыру болып табылады. Аталған ақпараттық жүйелер материалды-техникалық жабдықтарға берілген тапсырыстарды беру есептерінің жүйелік шешімін ұсынады.
Зерттеу мақсаты мен мәселелері. Диссертациялық зерттеу жұмысының мақсаты - мемлекеттік сатып алуларды басқаратын ақпараттық жүйені құру және жобалау болып табылады. Аталған жүйе материалды-техникалық қорларды есепке алуды орталықтандырылған түрде тиімділеуде қолданылады және тапсырыстарды басқару жұмыстарын атқарады.
Қойылған мақсат арқылы келесідей мәселелерді шешу керек:
oo Мемлекеттік сатып алуларды басқару жүйелерін теориялық зерттеу;
oo Университетті материалды-техникалық жабдықтауға ақпараттық әдіс пен құрылатын жүйені сипаттайтын концептуалды модель құрылуы керек;
oo Бүтінсанды сызықты программалау әдісімен тапсырыстарды басқаруды тиімділеудің математикалық моделін құру керек;
oo Мемлекеттік сатып алуды басқаратын ақпараттық жүйе құру керек.
Зерттеу объектісі мемлекеттік сатып алу жүйесі мен жоғары оқу орнының қаржылық-экономикалық бизнес шешімдері болып табылады.
Зерттеу пәні - университеттегі мемлекеттік сатып алуды есепке алу мен жоспарлау жүйесі.
Зерттеу әдістері: ақпараттық жүйелерді жобалау және құру теориясы, программалау теориясы, әлеуметтік-экономикалық жүйелерді басқарудың экономика-математикалық әдістері мен үлгілері, сызықты программалау әдісі, web-программалау, мәліметтер қоры теориясы.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңашылдығы - жоғары оқу орнының табысын ескере отырып оның құрылымдық бөлімшелерін материалды-техникалық құралдармен жабдықтауды тиімдеуге бағытталған математикалық модель құру және тапсырыстардың автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру болып табылады.
1 Университеттегі мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру зерттеу объектісі ретінде
Қазақстан Республикасында білім беру жүйесінде, соның ішінде жоғары оқу орындарында ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың қолданы - луы қоғам мен білім беруді ақпараттандыру мемлекеттік саясаты негізінде жүзеге асырылады.
Қоғам мен білім беруді мемлекеттік ақпараттандыру саясатының маңызды бағыты тұрғындардың компьютелік сауатын көтеруге арналған ақпараттық теңсіздікті төмендету бағдарламасы болып табылады.
Ақпаратты тарату және ақпараттық технологиялардың дамуы қоғам тіршілігінің барлық саласына революциялық ықпалын тигізіп, адамдардың өмірін, мәдени мінез-құлық стереотипін, ойлау бейнесін түбегейлі өзгертетін ақпараттандыру үдерістердің бар екендігі жайында айтуға мүмкіндік береді. Ақпараттық технологиялар саласында көзге түсер прогресс - ғылыми басылымдарда ақпараттық қоғам терминінің пайда болуы. Кейбір ғалымдар ақпараттық қоғам терминін қарастырғанда өндірістің басты өнімі - білім деп түсінеді.
Қоғамды ақпараттандыру қазіргі таңда өзекті мәселе болып табылады және оның барлық салаларының міндеттері қатарына білімдендіру де кіреді. Өткен ғасырдың 90-жылдарынан бастап мемлекет тарапынан қоғамды ақпараттандырудың даму үдерісіне қажеттілік сезіле бастады. 1990 жылы Қоғамды ақпараттандыру тұжырымдамасы қабылданды, ал ақпараттан - дыру түсінігі ғылыми, қоғамдық-саяси териясында кең қолданыла бастады.
Ақпараттандыру түсінігін әр түрлі зерттеушілер өз еңбектерінде қарастырған, атап айтар болсақ, А.П. Ершов, А.Д. Урсул, В.С. Михалевич, Ю.М. Каныгин және басқа да зерттеушілер.
Солардың бірі А.П.Ершов бұл терминнің анықтамасы туралы өз басылымдарында былай дейді: Ақпараттандыру - қоғамда адамның маңызды әрекет түрлеріне сенімді, уақтылы білімді толықтай қолдануды қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешені [1]. А.П.Ершов сондай-ақ ақпарат қоғамның сәтті дамуына қабілеттілікті қалыптастыратын стратегиялық ресурсы болып кететінін атап көрсетті. Сонымен бірге ЮНЕСКО қортындысы бойынша, ақпараттандыру бұрын болған және жаңа білімдердің қалыптасуын жүйелеу мен қазіргі басқаруды одан ары жетілдіріп, дамыту үшін пайдалануын қамтамасыз ететін кең масштабта ақпаратты тарату және сақтау әдістері болып табылады. Бір жағынан келтірілген екі анықтама да бір-біріне қарсы емес, екінші жағынан ақпараттандыру білім саласын да анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша білімді ақпараттандыру терминін екі анықтаманың адаптациясы ретінде түсінуге болады.
Егер компьютерлендірудің мақсаты оқу орындарын компьютерлер мен компьютерлік техникалармен қамтамасыз ету, сонымен қатар жоғары оқу орындарын интернет желісіне жаппай қосу болса, ақпараттандыру ұғымы одан кеңірек қолданылады - оның негізгі мақсаты ақпараттық технологиялар негізінде бірегей білім беру кеңістігін құру, негізгі қатысушылар арасында интерактивті байланыс орнату болып табылады. Осы айтылған үлкен көлемдегі мақсаттарға жету үшін, компьютерлік техниканы жеткізуді тиімді жоспарлау, байланыстарды орнату, сонымен қатар ақпараттық процесстерді оңтайландыру, ЖОО-ның қорларын ұйымдастыру жұмыстарын жүргізу керек.
1.1 Мемлекетті ақпараттандыру стратегиясы
Қазіргідей ақпарат пен жаңа технологияның дамыған заманында әлемде мынадай үрдістер байқалуда:
1. Ақпараттық коммуникациялық технологиялардың ықпалымен барлық қоғамдық институттар мен адамның қызмет ету салаларының өзгеруі;
2. Заманауи технологияларды әзірлеу, өндіру және енгізудің барлық салаларында алға басу;
3. Елді әлеуметтік-экономикалық дамытудың міндеттеріне бара-бар дамыған ақпараттық ортаны қалыптастыруға ұмтылу;
4. Халықтың ақпараттық қорларға тең құқылы кепілдендірілген қолжетімділігін қамтамасыз ету;
5. Барлық деңгейдегі азаматтарды, қоғамдық институттарды, мемлекеттік билік органдары мен бизнесті ақпараттық қоғам жағдайында өмір сүруге дайындау.
Осы айтылған мақсаттарға жету барысында елімізде Электронды үкімет құрылды, Қазақстан Республикасында Электрондық үкіметті қалыптастыру Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасы бойынша қолға алынды. Е-үкіметті енгізу бағдарламасы 2004 жылғы 10-шы қарашада Президенттің Жарлығымен бекітілді. Аталған тапсырманы жүзеге асыру аясында ведомствоаралық құжат айналымы электрондық нұсқаға көшіріліп, жеке және заңды тұлғалардың бірыңғай мемлекеттік деректер қоры мен тасымалдау ортасы құрылды. 2006 жылғы сәуірде электрондық үкіметтің www.egov.kz. порталы іске қосылды.
Электронды үкімет - ақпараттық технологиялар көмегімен ішінара келісушілікті қамтамасыз ететін, мемлекет пен азаматтар арасындағы, сондай-ақ, мемлекеттік органдардың өзара әрекеттестігінің бірыңғай механизмі. Мемлекеттік органдарға кезекті қысқартып, анықтама, куәлік, рұқсат құжаттарын және тағы басқаларын алуды жеңілдетуге әрі жылдамдатуға мүмкіндік берген де дәл осы механизм.
2006 жылдан бастап Қазақстан электрондық үкіметті дамытудың үш кезеңін өткерді (ақпараттық, интерактивтік, транзакциялық) және қазіргі күні дамудың төртінші кезеңінде.
Бірінші кезең - ақпараттық. Бұл кезеңде порталды ақпараттық контентпен толтыру жұмыстары жүргізіліп, портал іске қосылды.
Екінші кезең - интерактивтік. Бұл кезеңде мемлекеттік қызметтерді интерактивті режимде ұсыну мүмкіндіктері іске қосылды. Азаматтар қажет анықтамаларды мемлекеттік органдарға бармай-ақ, ұзын-сонар кезекте тұрмай-ақ, санаулы минут ішінде электрондық нұсқада алу мүмкіндігіне ие болды.
Үшінші кезең - транзакциялық. Аталған кезеңде электрондық үкіметтің төлем шлюзі іске қосылып, азаматтар салық түрлері мен мемлекеттік баж салығын, айыппұлдар мен бюджетке төленетін өзге де алымдарды онлайн тәртібінде төлеу мүмкіндігіне ие болды.
Төртінші кезең - ақпараттық қоғам құру кезеңі. Қазақстан Республикасының порталы дәл қазіргі уақытта осы кезеңді басынан өткеруде. Аталған кезеңнің мақсаты - мемлекет пен азаматтар арасындағы қарым-қатынастың тиімді әрі жедел түрде жүруі үшін дамыған ақпараттық коммуникациялық ортаны қалыптастыру [3].
Бүгінгі күні электрондық үкімет көптеген артықшылықтар беруде, атап айтар болсақ, инфрақұрылым аясында жеке және заңды тұлғаларға 2000-нан астам ақпараттық, 236 интерактивтік және транзакциялық қызметтер, олардың 108-і электрондық лицензиялау, 128-і электрондық үкімет порталдары арқылы ұсынылуда.
Статистикаға сәйкес egov.kz порталы арқылы берілген е-анықтаманың саны күн сайын атру үстінде. Халықтың мемлекеттік алымдар мен мемлекеттік баж салығын және салықтың басқа да түрлеріне төлемді онлайн тәртібінде жүргізуге деген сенімдері де арта түсті. Көптеген көлік жүргізушілері жол көлік ережелерін бұзғаны үшін салынған айыппұл төлемдерін осы күні портал арқылы төлеуді ыңғайлы деп есептесе, Астана Алматы, Қызылорда қалаларының тұрғындары коммуналдық қызмет ақыларын пилоттық режимде портал арқылы төлеуде.
Электрондық үкімет инфрақұрылымы аясында түрлі лицензиялар мен рұқсаттарды алу үдерісі оңтайландырылған elicense.kz электрондық лицензиялау порталы жұмыс жасайды, одан өзге атап айтуға тұрарлық goszakup.kz электрондық мемлекеттік сатып алу жүйесі жұмыс істейді. Аталған жүйе жеке және заңды тұлғаларға мемлекеттік сатып алу жұмыстарын атқаруда көптеген артықшылықтар береді.
2012 жылы Қазақстандағы электрондық үкіметтің дамуын әлемдік қауымдастық өте жоғары бағалады. БҰҰ аталған ұйымға мүше 190 мемлекеттегі электрондық үкіметтің дамуына салыстырмалы түрде бағалау әдісімен зерттеу жүргізген болатын. Бұл бағалау әдісі 2003 жылдан бері екі негізгі индекс бойынша жүргізіліп келеді: е-үкіметтің дамуы және е-қатысу.
Ақпараттандыру саласындағы мемлекеттiк реттеудiң мақсаттары мен принциптерi:
1. Қазақстан Республикасының ақпараттық инфрақұрылымын ақпараттық технологиялар дамуының қазiргi заманғы әлемдiк деңгейiн ескере отырып қалыптастыру мен дамыту, сондай-ақ елдiң әлеуметтiк және экономикалық дамуын ақпараттық қамтамасыз ету ақпараттандыру саласындағы мемлекеттiк реттеудiң мақсаты болып табылады.
2. Ақпараттандыру саласындағы мемлекеттiк реттеу мынадай принциптерге негiзделген:
1) ақпараттық қызметтер көрсету нарығының еркiн дамуы;
2) ақпараттандыру саласындағы ұлттық қауiпсiздiк мүдделерiн, жасырын мәлiметтердi қорғауды қамтамасыз ету;
3) жеке және заңды тұлғаларды, сондай-ақ мемлекеттiк органдар мен ұйымдарды сапалы және тиiмдi ақпараттық қамтамасыз ету;
4) ақпараттық ресурстарды еркiн және тең құқылы алу, тарату және пайдалану жағдайларын жасау.
Ақпараттандыру саласындағы мемлекеттiк реттеудiң негiзгi бағыттары
1) ақпараттық қызметтер көрсету нарығын қалыптастыру үшiн жағдайлар қамтамасыз етуге;
2) Қазақстан Республикасының ақпараттандыру туралы заңдарын әзiрлеуге және жетiлдiруге;
3) мемлекеттiк ақпараттық ресурстарды, ақпараттық жүйелердi, ақпараттық желiлердi қалыптастыруға және дамытуға, Қазақстан Республикасының бiртұтас ақпараттық кеңiстiгiнде олардың сыйымдылығын және өзара iс-қимылын қамтамасыз етуге;
4) мемлекеттiк ақпараттық ресурстар мен ақпараттық жүйелердi тiркеудi жүзеге асыруға;
5) электрондық құжат айналымы жүйесiн дамыту, электрондық құжатты және электрондық цифрлық қолтаңбаны қолдану үшiн жағдайлар жасауға;
6) ақпараттандыру саласындағы бiрыңғай ғылыми-техникалық саясатты ақпараттық технологиялар дамуының әлемдiк деңгейiн ескере отырып қалыптастыруға және жүзеге асыруға;
7) мемлекеттiк ақпараттық ресурстар мен ақпараттық жүйелердi қорғауды ұйымдастыруға бағытталған.
Қорытындылай келе, құрылғанынан бергі уақыт аралығында Қазақстан Республикасының электронды үкіметі қалыптасудың барлық кезеңінен өтті және қазіргі кезеңде даму үстінде, дүниежүзілік қауымдастық тарапынан оң көзқарасқа ие болып, жоғары бағаланды. Халықаралық және республикалық рейтингтердегі жоғары көрсеткіштері мен байқаулардағы ие болған номинациялары осыған куә. Қазақстандық электронды үкіметтің даму дәрежесі дамушы (emerging leaders) сатысында деп бағалануда және аса табысты үкіметтердің бірі саналады.
Қазақстан Республикасын 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарында АКТ-ның қарқынды дамуы және бейімделуі экономикалық көрсеткіштерге ғана емес, адмадардың өмір сүру салтына да әсер етіп, қоғамды жаңғыртудың маңызды факторы болатыны белгіленген. Бұл жағдай АКТ-ны дамытудың қазіргі Қазақстанның экономикасы және азаматтарының өмірі үшін маңыздылығын көрсетеді.
Соңғы жылдары АКТ секторында Қазақстанның маңызды жетістіктері байқалады. 2012 жылғы наурыз айының басында жарияланған БҰҰ Е-Government Survey-2012 Электрондық үкімет адамдар үшін рейтингінде, Қазақстан 2010 жылмен салыстырғанда 8 позицияға көтеріліп, 38-орынды иеленді.
1.2 Мемлекеттік сатып алу жүйесі және оны автоматтандыру аспектісі
Мемлекеттік сатып алу жүйесінің тиімді болуы мемлекеттің бизнесті басқарудағы мүмкіндіктерін арттырады, ол экономиканың дамуына қолайлы әсерлер тудыратын мемлекеттік тапсырыстардың формаларын жасау арқылы орындалады. Бұл әдіс мемлекеттің өз қажеттіліктерін қанағаттандыруға, ал жеткізіп берушілерге жаңа тапсырыстар алып, өзін жақсы жағынан көрсетуге мүмкіндік береді.
Мемлекеттік сатып алу туралы Заңдардың көбісі Орталық және Шығыс Еуропада, ТМД елдерінде ЮНСИТРАЛ Халықаралық Тауар Құқығы бойынша БҰҰ-ның коммисиясынык Тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатып алу туралы типтік Заңына негізделеді. ЮНСИТРАЛ 1994 жылы алдыңғы қатарлы халықаралық тәжірибе мен жалпы қабылданған процедуралар мен механизмдер негізінде құрылған.
Қазақстан республикасында Мемлекеттік сатып алу туралы Заң қызмет етеді. Бұл заң мемлекеттік сатып алу процесі кезінде орын алатын қоғамдық қатынастарды реттейді. Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және аталған Заң мен басқа да нормативті құқықтық актілердің Азаматтық кодексінен тұрады. Жалпы, мемлекеттік сатып алу туралы сөз қозғаудан бұрын, оған анықтама бере кетейік. Аталған заңда ол былай анықталады:
Мемлекеттiк сатып алу - жеке тұлғалардан еңбек шарттары бойынша не кәсiпкерлiк қызмет субъектiлерi болып табылмайтын жеке тұлғалардан өтемдi қызмет көрсету шарттары бойынша, мемлекеттiк тапсырманы орындау шеңберінде сатып алынатын қызметтердi, сондай-ақ жарналар (салымдар) енгiзудi, оның iшiнде жаңадан құрылатын заңды тұлғалардың жарғылық капиталына жарналар (салымдар) енгiзудi қоспағанда, осы Заңда, сондай-ақ Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында белгiленген тәртіппен жүзеге асырылатын, тапсырыс берушінiң жұмыс iстеуiн, сондай-ақ мемлекеттiк функцияларды не жарғылық қызметiн орындауын қамтамасыз ету үшiн қажеттi тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтердi тапсырыс берушілердiң ақылы негiзде сатып алуы.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы Заңы мемлекеттік сатып алу жүйесі субъектілерінің жиынтығы мен олардың өзара әрекет етуін білдіреді.
Аталған заң мемлекеттік органдардың, мемлекеттік мекемелердің, мемлекеттік кәсіпорындардың, сонымен қатар акционерлік қоғамдардың қызмет етуі барысында туынадайтын қатынастарды реттейді. Және де солармен біріккен заңды тұлғалардың тауарларды, қызметтер мен жұмысты жеткізушіден сатып алу процесі кезіндегі қолда бар қорларды тиімді пайдалануды жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасы келесі принциптерге негізделеді:
1) мемлекеттік сатып алу үшін пайдаланылатын ақшаны оңтайлы және тиімді жұмсау;
2) әлеуетті өнім берушілерге мемлекеттік сатып алуды өткізу рәсіміне қатысу үшін теңдей мүмкіндік беру;
3) әлеуетті өнім берушілер арасындағы адал бәсекелестік;
4) мемлекеттік сатып алу процесінің жариялылығы мен ашықтығы;
5) отандық кәсіпкерлерді қолдау.
Мемлекеттік сатып алу процесі:
1) мемлекеттік сатып алудың жылдық жоспарын әзірлеуді және бекітуді;
2) өнім берушіні таңдауды және онымен мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасасуды;
3) мемлекеттік сатып алу туралы шарттардың орындалуын қамтиды.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік сатып алу келесідей тәсілдермен орындалады: Конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру; Баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алуды жүзеге асыру; Бiр көзден алу тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алу; Аукцион тәсілімен мемлекеттік сатып алу.
Аталған тәсілдерге байланысты Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы Заңы бойынша былай анықталады:
Конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру:
Біртекті болып табылмайтын тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру кезінде мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушы мұндай тауарларды конкурстық құжаттамада лоттарға міндетті түрде бөле отырып, аталған тәсілмен бірыңғай мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыруға және өткізуге құқылы.
Біртекті тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асырған кезде, мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушы конкурстық құжаттамада біртекті тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді беру (орындау, көрсету) орны бойынша лоттарға бөлуге міндетті.
Біртекті тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің бірнеше түрлерін конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асырған кезде, мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушы конкурстық құжаттамада тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді олардың біртекті түрлері және (немесе) беру (орындау, көрсету) орны бойынша лоттарға бөлуге міндетті.
Осы тармақта көзделген жағдайларда, конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарау, конкурсқа қатысушылардың конкурстық баға ұсыныстарын бағалау және салыстыру, сондай-ақ конкурс жеңімпазын айқындау конкурстық құжаттамада көзделген әрбір лот бойынша жүзеге асырылады.
Конкурсқа қатысуға өтінімдерді қарау қорытындылары бойынша айқындалған біліктілік талаптарына және конкурстық құжаттаманың талаптарына сәйкес келетін және конкурстық комиссия конкурсқа қатысушы деп таныған әлеуетті өнім берушілер қатысады.
Баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алуды жүзеге асырудың негiздерi:
1. Егер осындай біртекті тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің құндық мәндегі жылдық көлемі тиісті қаржы жылына республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген айлық есептік көрсеткіштің төрт мың еселенген мөлшерінен аспаса, біртекті тауарларға, жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алу жүргізіледі, бұл ретте баға шешуші шарт болып табылады.
2. Баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен бiртектi тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердiң бiрнеше түрлерiн мемлекеттiк сатып алуды жүзеге асыру кезiнде мемлекеттiк сатып алуды ұйымдастырушы тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтердi олардың бiртектi түрлері бойынша және (немесе) оларды беру (орындау, көрсету) орны бойынша лоттарға бөлуге мiндеттi.
Баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен бiртектi тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтердi мемлекеттiк сатып алуды жүзеге асыру кезiнде мемлекеттiк сатып алуды ұйымдастырушы тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтердi оларды беру (орындау, көрсету) орны бойынша лоттарға бөлуге мiндеттi.
Осы тармақта көзделген жағдайларда баға ұсыныстарын сұрату тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алудың жеңiмпазын айқындау әрбiр лот бойынша жүзеге асырылады.
3. Баға ұсыныстарын сұрату тәсілін қолдану мақсатында біртекті тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алудың жылдық көлемін қаржылық жыл ішінде олардың бірінің мөлшері осы баптың 1-тармағында көзделгеннен кем болатын бөлікке бөлшектеуге жол берілмейді.
Бiр көзден алу тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алу, егер:
1) қандай да бiр өнім берушіден тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтердi сатып алған мемлекеттік кәсіпорында, дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы мемлекетке тиесілі заңды тұлғада және олармен үлестес заңды тұлғада қолда бар тауарлармен, жабдықтармен, технологиямен, жұмыстармен немесе көрсетілетін қызметтермен бiрiздендiру, стандарттау немесе үйлесiмдiлiгiн қамтамасыз ету мақсатында нақ сол өнім берушіден басқа да сатып алуды жүргiзу қажеттiгi туындаса;
конкурс тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алу өтпеді деп танылса, жүргізілуі мүмкін. Осы ереже конкурс тәсiлiмен мемлекеттiк сатып алу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жарамсыз деп танылған жағдайларға қолданылмайды;
2) егер осындай мемлекеттік сатып алу тапсырыс берушінің мемлекеттік сатып алуды өткізу, бірақ екі айдан аспайтын мерзім ішіндегі қажеттілігін қамтамасыз етуге қажетті осындай тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алу көлемінен аспайтын көлемде, Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тізбе бойынша, жылдың бірінші айы ішінде жүзеге асырылған жағдайда, конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алу қорытындысын шығарғанға және мемлекеттік сатып алу туралы шарт күшіне енгенге дейінгі кезеңге күнделікті және (немесе) апта сайынғы қажеттілікті мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыруға қажеттілік болса;
Аукцион тәсілімен мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру:
1. Аукцион тәсілімен мемлекеттік сатып алу нақты уақыт режимiнде мемлекеттiк сатып алу веб-порталында жүзеге асырылады, оның өткізілуін электрондық мемлекеттiк сатып алу саласындағы бірыңғай оператор қамтамасыз етеді.
2. Аукцион бір лотқа өткізіледі, бұл ретте Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тізбе бойынша, құндық мәндегі жылдық көлемі тиісті қаржы жылына республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген төрт мың еселенген айлық есептік көрсеткіш мөлшерінен асатын тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер аукционның нысанасы болып табылады.
3. Аукционға қатысуға өтiнiмдерді қарастыру қорытындысы бойынша айқындалған, аукциондық құжаттаманың талаптарына сәйкес келетiн және аукциондық комиссия аукционға қатысушы деп таныған әлеуетті өнім берушілер аукционға қатысады.
Мемлекеттiк сатып алу веб-порталы - электрондық мемлекеттiк сатып алудың электрондық қызмет көрсетулеріне қол жеткiзудiң бірыңғай нүктесiн ұсынатын мемлекеттiк ақпараттық жүйе. Мемлекеттiк сатып алуыдың веб-порталы келесідей қызмет атқарады: мемлекеттік сатып алуды тіркеу және жоспарлау, өткен мемлекеттік сатып алулар туралы ақпарат жинау және электронды мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру, соның ішінде тапсырыс беруші мен жеткізушінің арасында электронды құжаттармен алмасу, сонымен қатар өткен мемлекеттік сатып алу туралы статистика мен есеп беруді жасау.
Жоғарыда аталғандардың барлығы бюджеттік шығындардың төмендеуіне, қызмет жеткізушілердің арасында теңдей шарттар жасауға, қағаз құжаттардың санының азаюына, мемлекеттік сатып алу процесінің ашық болуына қызмет жасауы керек.
Жыл басынын бері мемлекеттік сатып алудың электронды жүйесінің арқасында мемлекет Т14 млрд. бюджет қаржысын үнемдеді. Жалпы, электронды сатып алудың жұмыс жасауы барысында үш жылдан астам уақыт ішінде үнемдеу Т52 млрд. құрады.
Электронды сатып алу жүйесі әр елде ерекше деп айтса болады, өйткені түрлі елдер тек өздеріне тән институционалдық айырмашылықтарымен ерекшеленеді, сондықтан әр жүйе өз қырларымен сипатталады. Қазақстандық моделдің ерекшелігі:
oo Біріншіден, Қазақстанның барлық сатып алулары туралы ақпаратты біріктіретін бірыңғай веб-порталда жүзеге асырылады;
oo Екіншіден, бірыңғай классификатор қолданылады;
oo Үшіншіден, орындалатын процедуралардың ашықтығы мен анықтығы.
Қазіргі таңда Қазақстанда, Ресейде, Белорусияда мемлекеттік сатып алу заңнамаларына өзгерістер мен толықтырулар енгізуге дайындық жүргізіліп жатыр. Ол Сауда ұйымына кіретін елдердің арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы электронды жүйені енгізуге бағытталған.
1.2.1 Электронды мемлекеттік сатып алу
Электронды мемлекеттік сатып алу автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің негізгі мақсаты мемлекетке қажет тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді сатып алу процесіне қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу арқылы тиімділігін арттыру, және де мемлекеттік сатып алу процесін қағаз нұсқасынан электронды түрге келтіру болып табылады.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы Заңына сәйкес конкурс, баға ұсыныстарын сұрату және бiр көзден алу тәсiлiмен орындалатын мемлекеттік сатып алуларды ақпараттық жүйелер мен электронды құжаттаманы пайдалану арқылы жүзеге асыруға болады.
Мемлекеттік сатып алудың веб-порталы - электрондық мемлекеттік сатып алудың электрондық қызмет көрсетулеріне қол жеткізудің бірыңғай нүктесін ұсынатын мемлекеттік ақпараттық жүйе.
Мемлекетік сатып алудың веб-порталы келесі мүмкіндіктерді береді:
oo мемлекеттік сатып алу процесіне қатысушыларды тіркеу;
oo мемлекеттік сатып алуды жобалау;
oo өткізілген мемлекеттік сатып алу туралы ақпараттарды жинақтау;
oo электрондық мемлекттік сатып алуды өткізу, соның ішінде тапсырыс беруші мен әлеуетті өнім беруші араларында электрондық құжат алмасу;
oo мемлекеттік сатып алу веб-порталы арқылы жоспардағы, өткізетін және жүзеге асырылған мемлекеттік сатып алу туралы ақпараттарды беру;
oo өткізілген мемлекеттік сатып алу бойынша есептеме жасау және статистиканы қалыптастыру;
oo мемлекеттік сатып алу саласында нормативтік-анықтама ақпараттарын және түсіндірмелерді жариялау;
oo мемлекеттік сатып алу тізіліміне енгізілген мәліметтерді ұсыну және жариялау.
Жүйемен шешілетін мәселелер:
oo мемлекеттік қажеттіліктер үшін тауарларды, жұмыстар және көрсетілетін қызметтерді сатып алуда бюджеттік шығындарды қысқарту;
oo мемлекеттік тапсырыстарды бірыңғай тәртіппен орналастыру және қалыптастыру;
oo мемлекеттік сатып алу рәсімдерін өткізуге шығындарын қысқарту;
oo өнім берушілер арасында бәсекелестік жағдайларын тең құру;
oo жиналған ақпараттарды тез алуға мүмкіндік тудыру;
oo қағаз құжат айналымын айтарлықтай қысқарту;
oo мемлекеттік сатып алу процесінің ашықтығын және мөлдірлігін жоғарылату;
oo мемлекеттік сатып алу процесінде заң бұзушылық санын азайту.
Электронды мемлекеттік сатып алуға қатысу үшін:
oo пайдаланушы ұлттық куәландырушы орталықтан электрондық сертификат алуы қажет.
oo Мемлекеттік сатып алу веб-порталында пайдаланушы ретінде тіркелуі қажет. Тіркелгеннен кейін пайдаланушы өз ұйымын тапсырыс беруші, ұйымдастырушы немесе жабдықтаушы ретінде тіркеуі қажет.
Мемлекеттік сатып алу қағаз жүзінде жүзеге асырылған жағдайда жабдықтаушылар веб-порталда тіркелуі қажетті емес. Мұндай сатып алулар үшін жабдықтаушылардың өтінімдері мен баға ұсыныстары қағаз жүзінде асырылады.
Жүйе электронды мемлекеттік сатып алуды осы шақ режимінде орындауға арналған. Ол үшін жүйе тапсырыс берушілердің қажеттіліктері туралы ақпаратты жеткізуді қамтамасыз етеді (тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді жеткізу туралы тапсырыстар). Және нәтижесі ретінде ары қарай сатып алу процедураларын орындау үшін тендерлер каталогын ұйымдастырады.
1.2.2 Электронды сандық қолтаңба
Барған сайын көп адамдар мен компаниялар күнделікті транзакцияларды орындау үшін қағаз құжаттардың орнына сандық құжаттарды пайдалануда. Қағаз құжаттарға тәуелділікті азайту арқылы біз қоршаған ортаны қорғаймыз және ғаламшардың ресурстарын сақтаймыз. Сандық құжаттың жарамдылығы мен түпнұсқалығына кепілдіктер беретін сандық қолтаңбалар осы өзгерісті қолдайды.
Электрондық сандық қолтаңба (ЭСҚ) - бұл электрондық құжаттың деректемесі, жасанды көшірмеден осы электрондық құжатты қорғау үшін арналған. Электрондық сандық қолтаңба ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын пайдалануымен ақпаратты қайта жасау нәтижесінде қалыптасады және кілттің қол қою сертификатының иесін сәйкестендіруге, сондай-ақ электрондық құжатта ақпараттың бұрмалануының жоқ болуын белгілеуге рұқсат етеді. Қолтаңбаны пайдалану өте қарапайым. Ешқандай аранайы білім, дағдылар және икемділік бұл үшін талап етілмейді. Электрондық құжаттарды алмасуға қатысушысы, электрондық сандық қолтаңба әрбір пайдаланушысына бірегей ашық және жабық (құпия) криптографикалық кілттер туындатады [6].
Негізгі элемент құпия кілт болып табылады, оның көмегімен электрондық құжаттардың шифрлеуі жасалады және электрондық сандық қолтаңба қалыптасады. Сонымен қатар құпия кілт пайдаланушыда қалады, оған бөлек тасығышта беріледі, бұл дискета, смарт-карта или touch memory болуы мүмкін. Оны басқадай пайдаланушылардың желісінен құпияда сақтау қажет.
Электрондық сандық қолтаңба түпнұсқасын тексеру үшін ашық кілт пайдаланылады. Куәландырушы орталығында ашық кілттің телнұсқасы тұр, ашық кілттердің тіркеу куәліктерінің кітапханасы құрылған. Куәландырушы орталық ашық кілттердің тіркеуін және бұрмалауды енгізуден немесе жасанды көшірмені жасаудан қашуға сенімді сақтауды қамтамасыз етеді.
Сіз электрондық құжатқа тиісті өзіңіздің электрондық сандық қолтаңбаңызды орнатасыз. Бұл ретте электрондық сандық қолтаңба құпия кілтінің және ұсталатын құжаттың негізінде криптографиялық қайта жасау жолымен кейбір үлкен сан қалыптасады, ол осы нақты құжатқа тиісті осы пайдаланушының электрондық сандық қолтаңбасы болып табылады. Электрондық құжаттың аяғына осы сан қосылады немесе бөлек файлда сақталады.
Қолтаңбаға мынадай ақпарат жазылады:
oo Қолтаңба ашық кілті файлының аты.
oo Қолтаңбаны қалыптастырған тұлға туралы ақпарат.
oo ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz