Микробалдырлар негізіндегі биологиялық белсенді жемдік қоспалардың ауылшаруашылық жануарлардың ішек микрофлорасына әсерін зерттеу

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Кажигалиева А. У

Микробалдырлар негізіндегі биологиялық белсенді жемдік қоспалардың ауылшаруашылық жануарлардың ішек микрофлорасына әсерін зерттеу

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

5В070100 - «Биотехнология» мамандығы

Алматы 2015

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Биотехнология кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

Биотехнология кафедрасының меңгерушісі Кистаубаева А. С.

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: Микробалдырлар негізіндегі биологиялық белсенді жемдік қоспалардың ауылшаруашылық жануарлардың ішек микрофлорасына әсерін зерттеу

5В070100 - «Биотехнология» мамандығы

Алматы. 2015

РЕФЕРАТ

Диплом жұмысы 45 беттен, 11 суреттен, 3 кестеден, 81 әдебиет көздерінен тұрады.

Түйін сөздер: Микробалдыр, хлорелла, микрофлора, ББҚ, штамм. суспензия, қоюланған суспензия, құрғақ биомасса.

Зерттеу жұмысының мақсаты: биотехнологияның маңызды объектілерінің бірі микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік қоспалардың ауылшаруашылық жануарлардың ішек микрофлорасына әсерін зерттеу

Жұмыстың міндеттері:

1. Микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік қоспалардыңE. coliклеткасына әсерін зерттеу;
2. Микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік acidophilusклеткасына әсерін зерттеу;
3. Микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік bifidumклеткасына әсерін зерттеу

Зерттеу әдістері: Микробиология және альгологиялық әдістер.

Алынған нәтижелер:

1. Микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік қоспалардың суспензиясыE. coliклеткасының өсуін 95%, ал қоюланған микробалдырлардың суспензиясы 70%, құрғақ биомасса 45% тежеді.
2. Lactobacillus acidophilusклеткасы микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік қоспалардың суспензиясы қосылған үлгіде қоюланған суспензиясы мен құрғақ биомассасы қосылған үлгілермен салыстырғанда қарқынды дамыды.
3. Микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік қоспалардың барлық bifidumклеткасы бақылаумен салыстырғанда жақсы көрсеткіштерге ие болды, бірақ микробалдырлардың суспензиясы қосылған үлгі басқа үлгілермен салыстырған жоғары көрсеткішті көрсетті.

Практикалық қолдануы: Мал шаруашылығының негізгі шығыны -малға арналған жем болып саналады. Шаруашылықтың шығынының 50-80% жемге кетеді. Бірақ шығын болғанмен, жемнің құрамындағы қоректік заттар, макро-, микроэлементтер, дәрумендердің теңгерімділігі сақталғаны жайлы кепіл берілмейді. Сондықтан жемнің сапасымен, оның толыққандылығы -малшаруашлығының негізгі мәселесі болып табылады. Жеке салалардың пайдасыздығы мен бәсекесіздігі жемнің бағасының саясатына байланысты. Сондықтан экономикалық тиімді және экологиялық таза микробалдырлар негізіндегі биологиялық белсенді қоспаларды мал шаруашылығында пайдалану өзекті мәселердің бірі болып саналады.

РЕФЕРАТ

Дипломная работа состоит из 45 страниц, 3 таблицы, 11 рисунков, 81 литературных источников.

Ключевые слова: микроводоросли, хлорелла, культура, БАД, штамм, суспензия концентрированная суспензия, сухая биомасса.

Цель работы. Определение влияние различных форм биологически активных кормовых добавок на основе микроводорослей хлорелла на кишечную микрофлору сельскохозяйственных животных.

Задачи работы:

1. Изучение влияние различных форм биологически активных кормовых добавок на основе микроводорослей хлорелла на клеткиE. coli.
2. Изучение влияние различных форм биологически активных кормовых добавок на основе микроводорослей хлорелла на клеткиLactobacillus acidophilus.
3. Изучение влияние различных форм биологически активных кормовых добавок на основе микроводорослей хлорелла на клеткиBifidobacterium bifidum

Методы исследование: микробиологические и альгологические.

Результаты исследования:

1. Полученные результаты свидетельствовали о том, что добавление в питательную среду суспензии микроводоросли привело к выраженному угнетению ростаEscherichia coli, суспензия микроводорослей подавляет рост клеткиEscherichia coliна 95%, а концентрированная суспензия 70%, сухая биомасса на 45%.
2. Суспензия микроводорослей по сравнению с концентрированной суспензии и сухой биомассы микроводорослей является оптимальной питательной средой, на которой бурно развиваются молочнокислые бактерии.
3. Внесение различных форм биологически активных кормовых добавок на основе микроводорослей как суспензию, так и концентрированную суспензию и сухую биомассу хлореллы стимулирует рост бифидобактерий.

Практическое применение. Корм - самая затратная статья в животноводстве. От 50 до 80% всех расходов приходится на корма. Но и при таких затратах нет гарантии в том, что корм сбалансирован по питательным веществам, макро- и микроэлементам, витаминам. О полноценности кормов не приходится говорить. Поэтому качество корма, его полноценность - это основная проблема современного животноводства. Нерентабельность и не только отдельных отраслей, но и в целом всего животноводства, прежде всего, связана с ценовой политикой на корма. В связи с этим использование биологически активных кормовых добавок для сельскохозяйственных животных на основе микроводорослей является актуальным.

ABSTRACT

Thesis consists of 45 pages, 3 tables, 11 figures, 81 of literary sources.
Key words: Microalgae, chlorella, culture, BAD, strain, concentrated suspension suspension, dry biomass.

The purpose of the work. Determination of the effects of various forms of biologically active food supplements on the basis of the microalgae Chlorella on intestinal microbiota of farm animals.

Objectives of the work:

1. To study the effects of various forms of biologically active food supplements on the basis of the microalgae chlorella cells ofE. coli.
2. To study the effects of various forms of biologically active food supplements on the basis of the microalgae chlorella cellsLactobacillus acidophilus.
3. To study the effects of various forms of biologically active food supplements on the basis of the microalgae chlorella cellsBifidobacterium bifidum

Study methods: microbiological and algological.

Results of the study:

1. The results showed that adding microalga suspension culture medium caused growth inhibition ofEscherichia coliby suspension micro-algae inhibits the growth ofEscherichia colicells by 95% and 70% gel, concentrated dry biomass at 45%.
2. Suspension of microalgae in comparison with concentrated slurries and dry biomass of microalgae is the best breeding ground at which lactic acid bacteria flourish.
3. The introduction of various forms of biologically active food supplements on the basis of micro-algae as a suspension and a concentrated suspension and dry biomass of chlorella stimulates the growth of bifidobacteria.

Practical application. Food is the most expensive article in animal husbandry. From 50 to 80% of all expenditure is on food. But at a cost, there is no guarantee that the feed is balanced in nutrients, macro-and microelements, vitamins. The usefulness of feed did not need to speak. Therefore, the quality of the food, its usefulness is a major problem of modern animal husbandry. Profitability and competitiveness not only of individual industries, but also in the whole animal production, first of all, relates to the pricing policy for feed. In connection with the use of biologically active additives for farm animals on the basis of microalgae is relevant.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Қазiргi кезде микробалдырларды жаппай өсiрiп олардың биомассасын өндiрiстiң әртүрлi саларында пайдалану әлем елдерiнде аса қызығушылық тудыруда. Ауылшаруашылық жануарларының қорегінде протеинді жоғарлату үшін жемдік қоспа ретінде нәруызды табиғатты дәстүрлі жеммен қатар микроскопиялық балдыр- хлорелланыда қолдану өзекті мәселелрдің бірі болып саналады.

Ғылыми жаңалығы. Ағзаның денсаулығын сақтау үшін асқорыту жолдарындағы қажетті бактериялардың сапасы мен саннын реттеп отыру қажет. Сондықтан төлдерді өсіруде өзіндік микробиоценоз қалыптасу үшін қолайлы жағдай жасау арқылы малдың денсаулығымен, беретін өнімділігін арттыру мақсатында күнделікті берілетін жемге қосымша биологиялық белсенді қоспаларды қосу олардың денсаулығы мен өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

Практикалық маңыздылығы. Мал шаруашылығының негізгі шығыны -малға арналған жем болып саналады. Шаруашылықтың шығынының 50-80% жемге кетеді. Бірақ шығын болғанмен, жемнің құрамындағы қоректік заттар, макро-, микроэлементтер, дәрумендердің теңгерімділігі сақталғаны жайлы кепіл берілмейді. Сондықтан жемнің сапасымен, оның толыққандылығы -малшаруашлығының негізгі мәселесі болып табылады. Ғылыми мәселенің қазіргі таңдағы бағалануы. Мал шаруашылығының жеке салалардың пайдасыздығы мен бәсекесіздігі жемнің бағасының саясатына байланысты. Сондықтан экономикалық тиімді және экологиялық таза микробалдырлар негізіндегі биологиялық белсенді қоспаларды мал шаруашылығында пайдалану өзекті мәселердің бірі болып саналады.

Зерттеу жұмысының мақсаты. Биотехнологияның маңыздың объектілерінің бірі микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік қоспалардың ауылшаруашылық жануарлардың ішек микрофлорасына әсерін зерттеу

Зерттеу жұмысының міндеттері:

1. Микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік қоспалардыңE. coliклеткасына әсерін зерттеу;
2. Микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік acidophilusклеткасына әсерін зерттеу;
3. Микробалдыр хлорелла жасушасы негізіндегі биологиялық белсенді жемдік bifidumклеткасына әсерін зерттеу.

Зерттеу объектісі Зерттеу объектілері - Алматы қаласының ластанған қалдық суларды тазалау жүйесінің су тоғандарынан бөліп алынған Chlorеlla vulgaris . Микробалдырлардың штамдары әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің (CCMKazNU - Culturе Collеction of microalgaе, Al-Faraby Kazakh National Univеrsity) микробалдырлар мен цианобактериялар топтамасында сақталады. Биотехнология кафедрасының микроорганизмдер коллекциясынан алынған E. coli, Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium bifidum .

Теориялық және әдістемелік негізі. Микробалдырларды өсіру әдістері, микробалдырлардың құрғақ биомассасын алу, микроорганизмдерді өсіру әдістері, клеткаларды санау әдістері.

Практикалық базасы. Дипломдық жұмыс биология және биотехнология факультетінің биотехнология кафедрасының фототрофты микроорганизмдер биотехнологиясы зeртхaнacында орындалды.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. Әдебиетке шолу

1. 1 Биологиялық активтi қоспалар (БАҚ )

Организмдер тіршілігіне қажетті және ешбір ауыстырлмайтын маңызды роль атқаратын қоспаларды биологиялық белсенді заттар (ББЗ) деп атайды. ББЗ -ға ферменттер, витаминдер, аминқышқылдар және гормондар т. б. кіреді.

Микроорганизмдер тіршілігі нәтижесінде биологиялық активті заттар синтездеу соңы жылдары қарқынды дамуда. Микроорганизм клеткалары синтездейтін ББЗ-дың негізгі топтары:

1. Амин қышқылдар синтезі
2. Белок.
3. Антибиотиктер синтезі.
4. Органикалық қосылыстар синтезі.
5. Витаминдер синтезі.
6. Биологиялық активті қоспалар.
7. Бактериалды препараттар.
8. Бактериялардан тыңайтқыштар алу.
9. Вакциналар.
10. Ферменттер.

Организмдердің зат алмасу процестері, тыныс алу тағамды қорыту, сіңіруі және т. б. процестердің барлығы ферменттердің көмегімен іске асады. Ферментсіз тіршілік жоқ деуге де болады. Фермент сөзін алғаш 12 ғасырдың басында алғаш голландия ғалыми Ван-Гельмонт кіргізген. Фермент - латин тілінен аударғанда ашу немесе ұйтқы деген сөз екен. Бұдан соң Т. Шванн ( 1836ж) асқазаннан пепсин ферментін тапты. К. С. Киргофф арпаның полисахрид крахмалдарға ыдырайтыны анықтады.

Л. Пастер фермент организмнің тіршілігін анықтайды деді. А. Н. Лебедев жамыстарында виталистлердің ағым бойынша биологиялық катализдерді фермент және энзим деген ағымды тең қолдануды ұсынды. Витаминдер болса организмдердегі биохимиялық және физиологиялық процестерді реттейтін маңызды кіші молекулалы ББЗ. Олар организмдердің әртүрлі экстеремальды факторлар мен инфекциялық ауруларға төзімділігін жоғарлатумен қатар әртүрлі зиянды заттарды клеткадан шығаруға маңызды роль атқарады[1] .

Гормондарға келсек олар жеке клеткаларда немесе арнайы бездердің көмегімен қортылып шығатын ішкі секрециялық өнім. Олар клетка ішіне немесе қанға бөлініп шығып оранизмдердің тіршілігіне маңызды биологиялық эффекті береді.

Әлемде амин қышқылдарды жылына 400 мың тонна алады. Атап айтқанда, 200 мың тонна глутамин, 160 мың тонна метионин, 50 мың тонна лизин, 7 мың тонна глицин өндірілуде. Өндіргіштері: Лизинді алуда Brevibacterium sp., Corynebacterium glutamicum. L-глутамин қышқылын алуда Corynebacterium glutamicum, Brevibacterium flavum кейбір Micrococcus және Microbacterium бактериялары қолданылады. L-триптофанды Bac. subtilis синтездейді.

БАҚ - организмдердің тарақты тіршілігін қалыптастыруға қажетті және олардың сыртқы ортаға төзімділігін арнайы жоғарылататын қасиетті бар, жәнеде әртүрлі ауруларды емдеуге көмектестетін биологиялық активті заттардан жасалаған тағам қарамына қосымша қолдануға болатын кіргізуге болаттын заттарды айтады.

Тағамдық БАҚ 2 топқа бөлінеді;

1. Нутрицевтикалық заттар

2. Парафармацевтикалық препарттар.

Нутрицевтикалық заттарға - организмдердің негізгі компененттері болып табылатын биологиялық активті заттар жатады. Адамзаттың тағамдарының химиялық қарамына жақсарту үшін қолданатын витаминдер мен олардың негізін қараушылар, макро- және микроэлементтер (темір, кальций, селен, цинк, фтор және т. б. ) толық қанықпаған май қышқылдары, ауыстырылмайтын аминқышқылдар, кейбір моно-дисахридтар нутрицевтикалық заттарға кіреді.

Парафармацептикалық препараттарға -дәрлікке көмектесетін, органдармен жүйелердің іс әректінің белсенділігіне физиологиялық жоғарлататын алдын-ала сақтандыру үшін қолданатын белгілі фармакологиялық белсенділікке ие биологиялық активті заттар кіреді. Оларға өсімдіктер мен жануарлардан шығарлып алынатын органикалық қышқылдар, эфирлі майлар, биофлавоноидтар, алкалоидтар, полисахаридтер кіреді. Соңғы жылдары БАҚ туралы оны қолдану өндіру мәселесі бүкіл әлем фармацевтикалық фирмаларын қызықтыруда.

БАҚ өсімдік, жануарлар өнімдері және микроб синтездері көмегімен өндіреді. Фиточай «Здравушка» “Антидиабет”, “Селен-спирулины” Медь-спирулина” Пробиотик грек тілінен аударғанда өмір үшін деген сөз соңғы кезде "Био -Фимейл" пробиотиктеріне көп көңіл бөлінуде.

Бифидо- және лактобактериялар сияқты маңызды м/о -дерді пайдаланып адам денсаулығының негізгі болатын асқазан ішек жолдарының жағдайын жақсартуға арналған БАҚ көптеп жасалып қолдануда. Бифидиумбактерин. Асқазан жолдарының микрофлоралары тек зат алмасу процестерімен витаминдер синтезіне қатысумен бірге организмдегі әртүрлі улы заттарды сыртқа шығарып оның иммунитетін жоғарлатады. М; жаңа туған нәрестелерге арналған микрооорганиздер пробиотиктар омырау сүтімен асырамаған балаларға маңызды[2] .

Микроорганизмдер биотехнологиясы әрқашанда арзан қоректiк ортада, мол өнiмдi, сапалы биомасса шықарып алуды талап етедi. Сондықтан күн сәулесiн пайдаланып, минералды тұздардың азғана концентрациялы ертiндiсiнде өсетiн фотоавтотрофты микроорганизмдерден, арзан белок, витаминдi, медицина мен ауыл шаруашылықына пайдалы заттарды шығарып алуқа бақытталған фотобиотехнологияны дамытудың маңызы зор.

Қазiргi кезде фотобиотехнологияқа еңкөп қолданылатын организмдер микробалдырларлар мен цианобактериялар. Соңаы жылдары БАҚ алуаа көптеген микро балдырлар мен цианобактерия таза дақылдары пайдалануда.

Атап айтсақ Chlorella vulgaris, Scenedesmus Dunalella salina цианобактерия Spirulina platensis.

Қазігі таңда адамзат алдында тұрған ең өзекті мәселелердің бірі астық және белоктардың кемшілігі болып табылады. БҰҰ-ның дерегіне сәйкес, дамушы елдерде 700 млн. Астам адамдар ( оның 30%-ы 10 жасқа дейінгі балалар) жартылай аштану ұстамымен өмір суреді. Латын Америкасы халқының 30%, Азиялықтардың шамамен 60%-ы дұрыс тамақтанбайды. Жер бетіндегі халық саны артқан сайын халықты толыққұнды тағаммен қамтамасыз ету мәселесі қазіргі таңдағы маңызды экономикалық құқықтық және саяси факторлаға айналды. Осыған байланыста белоктың, майдың, көмірсудың, витаминдердің, ферменттердің және басқа белсенді заттардың дәстүрлі емес жаңа көздеріне деген қызығушылық та арта түсті[3] .

Жапония, Қытай және басқада бірқатар елдерде балдырларды соның ішінде микроформды табиғи жағдайда тағам өнімдерін пайдалану үшін қолданылатыны белгілі. Осы мақсатта кейбір цианобактерияларда пайдаланылады. Одан басқа оларды жасыл тыңайтқыш ретіндеде қолданады. Фототрофты микроағзалар тағамдық қасиеті жағынан ауыылшаруашылық дақылдарынан кем түспейді, кей жағдайларда олардан асып-түсіп жатады. Олардың құрамында адамның дұрыс тамақтануы үшін қажетті барлық амин қышқылдар, сонымен қатар алмаспайтын аминқышқылдары да кездеседі. Белоктың жоғары үлесі ( 70% құрғақ салмаққа дейін) бар. Сондықтан балдырлардың құрамындағы белоктар ағзаның белокқа салыстырғанда балдырларды өсіру үшін уақыт бірлігінді ақуыздардың болуының жоғары шамасы 1-3 өнім ( үрме бұршақ, жарма ірі қара мал т. б) Егер белок және керотинді басқа хлорелла арпаларымен тағамдық қажеттіліктерін салыстырғанда оған тең жем жоқ. Кальций хлорелла да әлдеқайда көп фосфор немесе дәнді дақылдардың аз болуы мүмкін.

Хлорелла белоктары сыра ашытқысы, соя ұны мен майсыздандырылған сүт ұнтағын көп қамтиды. Түрлі еритін және физиологиялық белсенді компоненттері бар, олардың арасында хлорококк негізінен ұсынылған полисахаридтер, кқмірсулар, балдырлар. Көмірсулар арасында хлорелла целлюлоза, крахмал, ксимена, глюкофруктозан түрлі аморфты зат және жаңашыл геллицелюлоза кездеседі [4] .

Хлорелла кератинге бай, 500 есе сүт дәруменіне қарағанда көбірек немесе шөпті ұнмен салыстырғанда 3 есе көп. Жаңа хлорелла лимон шырыны, сүттен немесе шөп ұнынан 100 есе артық. Накамураға сәйкес, хлорелла 14 дәруменді қамтиды. Хлорелланың құрамында май 8ден-18% ға дейін ауытқиды. Хлорелла майының бағасы алмаспайтын май қышқылдарының жоғарғы құрамымен маңызды. Әсіресе, құстар мен жануарлардың рационында май жоқтығы сезіледі. Әдетте, құрғақ зат хлорелла 5, 5-дан бастап 10%-ға дейін күлді қамтиды. Күлдің көп бөлігі фосфор, күкірт және магия. Хлорелла клеткалары йодқа бай.

Фототрофты микроағзаның негізгі бағыттары кейбір іс жүзінде маңызды метаболиттері алынған азық-түлік өнім жем құны ретінде биомасса пайдалану ғана емес, сонымен қатар, топырақ құндылығын арттыру, жабық жүйелерін де атмосфералық тұрақтылықты сақтап қалуға май ортаны тазалайды.

Ауыл шаруашылық алдында үнемі жақсы азық-түлік және өнеркәсіп шикізат өнімдерін қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін мал шаруашылығы өнімдеріне тапсырма қойылды. Осы маңызды фактор мәселесін шешу мал шаруашылығы үшін жем жасау болып табылады. Егіс және табиғи шыбындықтар әрқашан толық жануарларды азықтандыруда қамтамасыз ете алмайды, көптеген елдерде жаңа ресурстарды пайдалану үшін балама жем ұарұынды дамуда[5] .

Қазіргі уақытта мал өнімділігі және оның емдік-профилактикалық іс-шаралар туралы хлорелла ұзақ фактор материалдары бар. Осылайша зат алмасу бұзылыстары, авитоминоз, асқазан-ішек бұзылыстары, сондай-ақ, оның ішінде вирустық жұқпалы аурулардың бірқатарын пайдалану жануарлардың қалпына келуін жылдамдатады. Жануарлар рационында азық және азық қоспалары ретінде балдырлар пайданылғаны белгілі.

Көптеген эксперименттер олардың пайдалану тиімділігін ақуыз, дәрумендер және басқада физиологиялық белсенді заттардың өсуімен тауарлық сапасын арттыруын жеделдету үшін микробалдырларды пайдаланатынын дәлелдеді.

Жас ірі қара мал және шошқа рационында бордақылдау қоспа ретінде хлорелла суспензия пайдалану тиімдірек және жем айырбастау есебінен 40% дейін алуына мүмкіндік береді. Үлкен дәрежеде, жас өсу қарқынын жеделдетті магистральдық және жануарлардың жалпы денсаулық сақтауын пайдалану, олардың сүт құнарлығын көбейтеді. Хлорелла жануарлармен аң аулап өсуін ынталандырады. Хлорелла 20% -ға дейін өніп өсіп, сиыр сүт өндіру бойынша оң әсер алады. Хлорелла құс суспензиясы, жас жұмыртқалайтын тауық өндірісін арттыру үшін пайдаланылады. Күрт балапандардың төмендеуі кезінде хлорелла 25-30% дәрумендер пайдалануы балдырларды 2-3 рет арттырады. Хлорелланы алатын жұмыртқалайтын тауықтар, сарысы жарқын болып көрінеді және каротин құрамын арттырады. Жұмыртқалайтын тауықтарда хлорелланы азықтандыруда оң нәтижелер алынды. Тауық рационында 5 гр пасты қосқанда, эксперимент нәтижесінде күніне жұмыртқа орташа есеппен 21, 5%- ға өсті, ал жұмыртқа сарыуызы- каротин құрамында 56, 5%-қа өсті. [6] .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс