Орта Азия мен Саха (Якутия) тұрғындарын сайлаушылар есебінен атымен шығарып тастауы

Жоспар

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім
А) Сполыпиннің сайлау заңын бекітуі
Ә) Орта Азия мен Саха (Якутия) тұрғындарын сайлаушылар есебінен
атымен шығарып тастауы
Б) Буржуазиялық революцияның жеңілісі

ІІІ Қорытынды

ІV Пайдаланған әдебиеттер

1917 жылғы Ресейдегі Ақпан ревалюциясы
П.А.Столыпин 1907 жылғы 3 маусымдағы сайлау заңын бекітерде Империяны орыстандыра түсудің бір жолы ретінде Польша, Кавказ, Ресейдің Азия бөлігінің өкілеттілігін аямай қысқартып, ал Орта Азия мен Саха (Якутия) тұрғындарын сайлаушылар есебінен атымен шығарып тастауды қарастырды. Ал бұған іле-шала қабылданған 1910 жылы Финляндия Ұлы Княздігі туралы, Поляк патшалығынан Холм губерниясын шығару, 1914 жылы Солтүстік Кавказ, Қалмақстан, қазақ далалары, Оңтүстік Сібірдің христиан емес тұрғындар мекендейтін жерлерін тікелей уездік басқаруға көшіру туралы заңнамалар Романовтар әулетінің ақырғы он жылдығында империялық өкіметтің ұлт саясатында не істеп, не қойып жатқандарын көп ретте өздері де білмейтіндіктерін көрсетті. Тек 1917 жылы февраль революциясы ғана естерін кіргізіп, мұндай ақылға сыймас шектеулер біртіндеп алынып қала бастады.
Буржуазиялық революцияның жеңілісі большевиктердің де ұлт саясатындағы көзқарасын өзгертуге мәжбүр етті. Жұмысшыларға — фабрика-зауыт, шаруаларға – жер, солдаттарға – бейбітшілік сыйлаумен бірге, халықтарға бостандық беруді уәде етті. Ресейдің тарихында алғаш рет 1917 жылдан кейін орыстар көпшілік болып табылатын өлкелер РСФСР болып бөлектеліп, бұратана халықтар көпшілігін құрайтын өлкелер автономиялы республикалар, облыстар, округтер болып табылып, шекарамен шектес ұлт кеңістіктері Кавказ құрамасы (федерациясы), Украина, Беларусь одақтас республикалары болып есептеліп, әрқайсысының шекаралары нақтыланып көрсетілді. Өзеуреме өзімшіл орысшылдық бұл үшін большевиктерге өлердей өкпеледі.
Алайда, большевиктер билікке қолы біржолата жетіп алған соң, Версаль жүйесі қағидаларына мұншалық адалдықтан айни бастады. Азияға ентелеген ауа көшушілік (миграция) тасқыны асқындай түсті. ІІІ Александр тұсындағы аграрлық отарлаушылық шұбырын Транссібір, Түркістан темір жолдары салынуына байланысты жаңа қарқын алды. Оған 1920-1921 жылдардағы Азамат соғысының қашқындары мен босқындары қосылды. Арты жоспарламалы жаппай мекен ауыстырушылыққа, екпінді құрылыстар легіне жалғасты. 1937 жылы жаппай-қуғын-сүргін, соғыс тұсындағы бас сауғалау, жер аудару, соғыстан бүлінген шаруашылықтарды қалпына келтіру мен тың көтеру көші-қондары байырғы тұрғындар үлесін күрт кемітіп, аумақтағы ұлтаралық ара салмақты түбегейлі өзгертті. Мұндай үдерісті олар халықтар достығы, интернационалдану деп атады. Ұлттар түбінде жоғалады деп, жұртты этностық немқұрайлыққа баулыды.
Алайда, бұл көзбояушылық еді. Басты халық қалған тұрғындардың бәрін қосқандағыдан екі еседен астам көп гомогенді (біртекті) қоғамда ұлттық немқұрайдылыққа шақыру империя құраушы саны көп ұлтқа ашық басымдылық беру деген сөз еді. Шын мәнінде Кеңестер одағының барлық аймағында орыстардың үлес салмағын көбейтіп, байырғы халықтардың үлес салмағын азайту саясаты жүргізілді. Байырғы халықтың саны, 1989 жылғы санақ бойынша, Арменияда — 93,3; Әзірбайжанда-82,6; Ресейде — 73,6; Беларусьте — 78,1; Украинада — 72,8; Түркіменстанда — 71,8; Грузияда — 70,2; Өзбекстанда — 68,7; Молдовада — 64,4; Тәжікстанда — 62,2; Эстонияда — 61,7; Қырғызстанда — 52,4; Латвияда — 52,1; Қазақстанда — 39,7 пайыз құрады. Байырғы халықтың барының өзі қарқынды аккультурацияға ұшырап, төл сипатынан айырылды. Тіл қағажу, діні қуғын көрді. Оны да місе тұтпай, этностық басыну төсек қатынасына дейін қол сұғып, ұлтаралық некелесу көбейтілді. КСРО-да 1959 жылы әрбір оныншы, 1979 жылы әр бір жетінші неке қосұлттық болды. Ал Қазақстанда әрбір бесінші неке аралас неке-тұғын. Бұл ашықтан ашық жүргізілген империялық этностан басқаларды жаппай кемсіту саясаты еді.
Мұндай жағдайда басталған кез келген саяси-экономикалық реформа ұлт мәселелерін айналып өте алмайтыны белгілі. Сондықтан кеңестік кеңістіктегі қайта құруды этносаралық сипат алуы жағынан үш кезеңге бөлуге болады. 1985-1989 жылдар арасындағы КСРО-ны реформалау 1989-1991 жылдар аралығында одақ пен 15 республика, 38 автономиялық құрылымдар тұратын аумақтар арасындағы ашық саудаласуға айналды. 1991 жылғы 19 тамыздан кейін СОКП біржола тарап бітті.
Бұл үдеріс қауырт өрістеді. Өткен ғасырдың сексенінші жылдары бейбіт қатар өмір сүрудің тегеурініне КСРО төтеп бере алмайтынын ашық байқата бастады. Әлем тұрғындарының 15 пайызын құрайтын капиталистік дүние әлемде өндірілетін жалпы ішкі өнімнің 63 пайызын, халықтың 33 пайызын құрайтын социалистік елдер жалпы ішкі өнімнің 19 пайызын, халықтың 52 пайызын құрайтын “үшінші дүние” әлгіндей өнімнің 18 пайызын шығарды. Бұл – әлемдік ара салмақ пен

Пайдаланған әдебиеттер:

1)Республикалық газет «Егемен Қазақстан»
2)Адам және қоғам. Кенқожаев Н. Алматы - Мектеп, 2004.
3)Азаматтық құқық. 1 том. 2-басылымы.
4) М.К. Сүлейменов, Ю.Г. Басин. Алматы, 2003.