Қазақстан Республиканың салық жүйесі және мемлекеттің салықтың саясаты

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1. Мемлекеттік салықтың экономикалық мәні мен мазмұны
1.1. Салық . экономикалық категория ретінде
1.2. Салықтардың жіктелуі
1.3. Салық жүйесі және оның механизмі
2. Қазақстан Республиканың салық жүйесі және мемлекеттің салықтың саясатын талдау
2.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесінің жалпы жағдайы
2.2 Қазақстан Республикасының салықтардың түрлері
2.3 Мемлекеттің салықтың саясаты
3 Қазақстан Республикасындағы салықтың бақылау органдарының қызметін жетілдірудің жолдары
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Зерттеу жұмысының өзектілігі. Салық - бұл бюджеттік және бюджеттік емес қорларға заңмен бекітілген көлемде, уақытта салық төлеушінің міндетті жарнасы.
Салықтар мемлекет пайда болғаннан бері, қоғамдағы экономикалық қатынастың негізгі буыны болып табылады. Мемлекет жабдығының дамуы және қорының өзгеруі әрдайым салық жүйесінің өзгеруімен бірге жүреді. Қазіргі өркениетті қоғамда салықтар - мемлекет табысының негізгі қоры болып саналады. Осы қаржы функциясымен қатар салық механизмі мемлекеттің қоғамдық өндіріске, оның динамикасы мен құрылымына, оның ғылыми техникалық прогрессінің жағдайына экономикалық ықпал жасау үшін де қолданылады.
Салық салу - ежелден бері дамып келе жатқан функция және мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік және қоғамдық дамуының негізгі шарты. Біз білетініміздей, салықтар қоғамның класстарға бөлінуінен және мемлекеттіктің пайда болуынан бері жұмыс істеп келе жатыр. Қоғамның даму тарихында әлі еш бір мемлекет салықсыз дамып көрген емес. Оның себебі, ұжымның қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін, мемлекетке белгілі бір ақша мөлшері керек, ал ол ақшаны салық салудан ғана жинай алады.
Қаржылық реттеу құралдарының арасында мемлекеттік шығындар мен салыққа маңызды орын беріледі. Салықтар - жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік табысқа міндетті түрде төленетін төлемдері. Жалпы бұл төлемдер тек қана міндет емес, сонымен бірге қайтарымсыз. Мемлекет салықтар арқылы көптеген экономикалық және әлеуметтік процестерге әсер етеді. Олар нақты қызмет түрлерін қолдау мен тежеуге, салаларды дамытуға, ақша санын көбейтуге немесе реттеуге, тепе-теңдікті қалыптастыруға көмек береді.

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 2
1. Мемлекеттік салықтың экономикалық мәні мен мазмұны
1.1. Салық – экономикалық категория ретінде
2. Салықтардың жіктелуі
3. Салық жүйесі және оның механизмі
2. Қазақстан Республиканың салық жүйесі және мемлекеттің салықтың саясатын
талдау
2.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесінің жалпы жағдайы
2.2 Қазақстан Республикасының салықтардың түрлері
2.3 Мемлекеттің салықтың саясаты
3 Қазақстан Республикасындағы салықтың бақылау органдарының қызметін
жетілдірудің жолдары
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Салық - бұл бюджеттік және
бюджеттік емес қорларға заңмен бекітілген көлемде, уақытта салық төлеушінің
міндетті жарнасы.
Салықтар мемлекет пайда болғаннан бері, қоғамдағы экономикалық
қатынастың негізгі буыны болып табылады. Мемлекет жабдығының дамуы және
қорының өзгеруі әрдайым салық жүйесінің өзгеруімен бірге жүреді. Қазіргі
өркениетті қоғамда салықтар - мемлекет табысының негізгі қоры болып
саналады. Осы қаржы функциясымен қатар салық механизмі мемлекеттің қоғамдық
өндіріске, оның динамикасы мен құрылымына, оның ғылыми техникалық
прогрессінің жағдайына экономикалық ықпал жасау үшін де қолданылады.
Салық салу - ежелден бері дамып келе жатқан функция және мемлекеттің
экономикалық, әлеуметтік және қоғамдық дамуының негізгі шарты. Біз
білетініміздей, салықтар қоғамның класстарға бөлінуінен және мемлекеттіктің
пайда болуынан бері жұмыс істеп келе жатыр. Қоғамның даму тарихында әлі еш
бір мемлекет салықсыз дамып көрген емес. Оның себебі, ұжымның
қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін, мемлекетке белгілі бір ақша мөлшері
керек, ал ол ақшаны салық салудан ғана жинай алады.
Қаржылық реттеу құралдарының арасында мемлекеттік шығындар мен салыққа
маңызды орын беріледі. Салықтар - жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік
табысқа міндетті түрде төленетін төлемдері. Жалпы бұл төлемдер тек қана
міндет емес, сонымен бірге қайтарымсыз. Мемлекет салықтар арқылы көптеген
экономикалық және әлеуметтік процестерге әсер етеді. Олар нақты қызмет
түрлерін қолдау мен тежеуге, салаларды дамытуға, ақша санын көбейтуге
немесе реттеуге, тепе-теңдікті қалыптастыруға көмек береді. Мемлекет салық
салу арқылы жинақталған құралдарды, жол салуға, ірі шаруашылық
объектілеріне, әлеуметтік бағытталған объектілерге (аурухана, балабақша)
ғылымды жетілдіруге, қоршаған ортаны қорғауға жұмсайды.
Қазақстан Республикасының жаңа Салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер туралы кодексі (салық кодексі) 2001 жылдың 12 маусымында
қабылданып, 2002 жылдың 1 қаңтарынан күшіне енді. Салық төлеушінің салық
заңдарына сәйкес мемлекет алдында туындаған міндеттемесі салық міндеттемесі
деп танылады, оған сәйкес салық төлеуші салық органына тіркеу есебіне
тұруға, салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
айқындауға, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
есептеуге, салық есептілігін жасауға, оны белгіленген мерзімде табыс етуге,
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге міндетті
[6. 33-54б].
Мемлекет, сонымен қатар салық қызметі органы арқылы салық төлеушіден
оның салық міндеттемелерін толық көлемінде орындауш талап етуге, ал олар
орындалмаған немесе тиісінше орындалмаған жағдайда оларды қамтамасыз ету
жөніндегі тәсілдерді және Салық Кодексінде көзделген тәртіппен мәжбүрлеп
орындату шараларын қолдануға құқылы.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері: Курстық жұмыстың
мақсаты салық туралы жалпы түсінігін ашу көрсету және салықтың
экономикалық мәнін ашу. Салықтың экономикалық категория ретіндегі мәнін
оның түрлері, қызметтері мен міндеттерінен көруімізге болады. Салықтың
фискалды, реттеушілік және қайта бөлу қызметі бар. Олар өзара тығыз
байланыста болады. Салық салу механизмі, қолданылуы, салық салу органы және
объектінің экономикалық белгісі бойынша салықтың түрлерін ажыратуға болады.
Сонымен қатар бұл жұмыста салықтың элементтеріне, алу әдістеріне,
тәсілдеріне сипаттама береді.

1. Мемлекеттік салықтың экономикалық мәні мен мазмұны
1.1. Салық – экономикалық категория ретінде
Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар – бұл мемлекет біржақты
тәртіппен заң жүзінде белгіленген, белгілі бір мөлшерде және
мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы
міндетті ақшалай төлемдер.
Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен
міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың
бір бөлігі болып табылатындығында.
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар
мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының
негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық
нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері
мен сұрау салуларына бейімделеді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының
ахуалына әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай
өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық
жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы
мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің
негізгі көзі – ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы,
мемлекеттің кірістері және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың
шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық
мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық
мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен,
мемлкеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады. Белгілі
философ Фрэнсис Бэкон салықтарды төлеу әрбір азаматтың қасиетті
борышы деген еді.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-бабында: заңды түрде
белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді
төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, - деп жазылған.
Салықтарда ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалығын) бөлудің
екі қағидаты қалыптасқан:
1. пайда (алынған игіліктер) қағидаты;
2. қайыр көрсету (төлем қабілеттілігі) қағидаты.
Алынған игіліктерге және төлем қабілетілігіне салық салудың
қағидаттарын пайдалану салық мөлшерлемелерін белгілеуге және табыстың
өсуіне қарай олардың өзгеруіне саяды.
Салықтар мемлекет қазынасына көптеп пайда әкелгенімен, сауданың тежеп
қалуына әкеп соқты. Мемлекеттерге салық жүйесі мен салық салу теориясы
ауадай қажет бола бастады. Осындай теорияның негізін қалаушы,
шотланд экономисі Адам Смит болып есептеледі. Фома Аквинский пікіріне
қарсы шыққан ол: салық құлдықтьң емес, бостандықтың белгісі деп айтты. Адам
Смит салық салудың негізгі принциптерін анықтады. Оның анықтаған
принциптері осы күнге дейін күшін жайған жоқ. Олар мынаған саяды:
1. Әділдік принципі (мемлекеттің қарамағында адамдар
өз мүмкіндіктеріне сәйкес үкіметті асырауы қажет).
2. Анықтық принципі (әрбір субъектің төлеген салығы нақты болу керек).
3. Ыңғайлылық принципі (әрбір салық төлейтін адам, өзіне ыңғайлы
уақытта салық төлеу қажет).
4. Үнемдеу принципі (әрбір салынған салық, қарапайым халықтың тапқан
ақшасының азғана бөлігін құрауы керек) [3. 56-58б.].
ТМД елдерінің ішінен Қазақстан ең бірінші болып Салық кодексін
қабылдады. Ол кодекс бойынша салық төлеушілердің барлығы бюджеттің алдында
тең болды.
1995 жылдың шілде айында жүргізілген реформалардан кейін, мемлекеттің
экономикасында өзгерістер енгізіле бастады. Сол себепті, 1999 жылдан
бастап, Зейнолла Кәкімжановтың басшылығымен экономистер жаңа Салық кодексін
жазуға кіріседі. XVIII ғасырда өмір сүрген шотланд ғалым мен философы Адам
Смиттің принциптері жаңа Салық кодексінде шағылады [8. 66-68б.].

2. Салықтардың жіктелуі
Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр
түрлі қағидаттар бойынша жіктеледі:
1. Салық салу объектілері бойынша;
2. Салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын
органға қарай;
3. Пайдалану тәртібі бойынша;
4. Объектінің экономикалық белгісі бойынша.
Салық салу объектісі бойынша олар тура және жанама салықтар
болып бөлінеді.
Тура салықтар – салық төлеушінің кірісі мен мүлкінен тікелей
төленген салықтар. Олар өз кезегінде нақты және жеке салықтар
жіктеледі. Нақты салықтар салық төлеушілердің мүлкінің (меншігінің)
кейбір түрлеріне (үй, жер, кәсіп, ақшалай капитал және т.с.с.)
салынады. Жеке тура салықтар - бұл жеке адамдар заңи ұйымдардың
табыстары мен мүлкіне салынатын салықтар. Нақты салықтардан
айырмашылығы жеке салық салу әрбір салық төлеушінің жеке табысы
мен мүлкін де, оның қаржы жағдайын да ескереді.
Жанама салықтар – бағаға немесе тарифке үстеме түрінде
белгіленген салық төлеушінің кірістері мен мүлкіне тікелей
байланысты емес салықтар. Жанама салықтарға қосылған құнға салынатын
салық, акциздер жатады. Жанама салықтарға сондай-ақ сыртқы
экономикалық қызметтен түсетін түсімдер де (кеден баждары түріндегі,
экспортқа және импортқа салынатын салық түріндегі кеден кірістері,
ішкі рынокта сатылатын тауарлар бағасы мен олардың фактуралық
құнының айырмасы) жатады.
Жанама салықтар мемлекеттің фискалдық мүдделерін білдіреді.
Жанама салықтар салудың мәні салықтың тауар бағасына (немесе
қызметтің тарифіне) қосылатындығында, кіріктірілетіндігінде. Бұл
жағдайда салықты тауардың нақты тұтынушысы төлейді, алайда тұтынушы
мен мемлекет арасында тікелей байланыс болады.
Салықты алатын және оған билік жасайтын органға қарай
орталық (жалпымемлекеттік) және жергілікті салықтарды ажыратады.
Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және
мақсатты (арнаулы) болып бөлінеді.
Жалпы салықтар - тиісті деңгейлердің бюджеттерінде
шоғырландырылады және жалпымемлекеттік қажеттіліктерді қаржыландыруға
пайдаланылады.
Мақсатты (арнаулы) - салықтардың нысаналы арналымы болады
(мысалы, зейнетақы төлемдерін қалыптастыру үшін пайдаланылатын
әлеуметтік салық).
Объектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын
салықтар және тұтынуға салынатын салықтар болып ажыратылады.
Табысқа салынатын салықтар – төлеушінің салық салынатын кез
келегн объектіден алған табыстарынан алынады.
Тұтынуға салынатын салықтар – бұл тауарлар мен қызметтер
көрсетуі тұтыну кезіндегі төленетін шығынға салынатын салықтар [18.
212-213б.].

3. Салық жүйесі және оның механизмі
Салық ұғымымен салық жүйесі ұғымы тығыз байланысты.
Мемлекетте алынатын салық түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары
мен әдістерінің, салық службасы органдарының жиынтығы әдетте
мемлекеттің салық жүйесін құрайды.
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе
экономиканы басқарудың сәйкес келетін салық жүйесі қызмет етті.
Бюджеттің басты кіріс көздерінің бірі болған айналым салығы
тіркелген бөлшек сауда және көтерме сатып алу бағаларын қолдануға
және мемлекеттік реттеп отыруға бағытталған болатын. Қазақстан
егемендікке ие болғаннан кейін 1991-1995 жылдары қабылдаған бірқатар
заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйесі қалыптасты.
1991 жылғы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде тұңғыш
салық жүйесі жұмыс істей бастады. Ол Қазақстан Республикасындағы
салық жүйесі туралы заңға негізделді. Бұл заң салық жүйесін
құрудың қағидаттарын, салықтар мен алымдардың түрлерін, олардың
бюджетке түсу тәртібін белгілеген алғашқы құжат еді. Осы заңға
сәйкес Қазақстанда 1992 жылғы қаңтардың 1-інен бастап 13 жалпы
мемлекеттік салық, 18 жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.
Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық
реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын қабылдап, онда еліміздің
салық жүйесі мен салық заңнамасын бірте-бірте халықаралық салық
салу қағидаттарына сәйкестендіру көзделді. Осыған байланысты Салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы 1995
жылғы сәуірдің 24-інде Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші
бар жарлығы шықты. Енді бұрынғы 42 салықтар мен алымдар едәуір
қысқартылып, олардың саны небәрі 11 болып қалды. Қазақстан
Республикасы Президентінің бұл жарлығы Қазақстан Республикасының 1999
жылғы шілденің 16-сындағы №440-1 заңына сәйкес заң мәртебесін
алды. Осы уақыт аралықтарында Президент жарлықтарымен және Қазақстан
Республикасының заңдарымен бұл заңға өзгерістер мен толықтырулар
енгізілді.
Салық салуды ұйымдастыру салық қатынастары нысандарының
элементтерін, яғни салық түрлерінің нақты атауларын, сондай-ақ
оларды қолданудың тәртібі мен әдістерін, іс-қимылының тәсілдерін
кіріктіретін салық механизмін құруға және оның жұмыс істеуіне
саяды. Салық механизмінде өзара байланысты элементтерден тұратын
арнаулы нұсқаулық қолданылады (Қосымша А).
Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі салықтарды құру
мен алудың нақтылы әдістерін анықтайды, салықтың тиісті элементтері
арқылы салық салудың тәртібін белгілейді.
1. Салық жүйесі - мемлекетпен алдын-ала ескерілген салық
жиынтығы мен міндеттемелердің төлемдері.
2. Салық объектісі - бұл бөлек тауардың құны, табыс, қызметтің бөлек
түрлері, бағалы қағаздармен жүргізілетін операциялар, жеке және заңды
тұлғаның мүлігі мен заңмен бекітілген басқа да объектілер;
3. Салық субъектісі - бұл салық төлеуші, яғни жеке немесе занды
тұлға;
4. Салық көзі – яғни, тапқан табыстан алынатын салық;
5. Салық мөлшері - салық объектісі бірлігінен салық мөлшері;
6. Салық жеңілдігі - салық төлеушінің толық немесе жартылай
босатылуы.
Салық келесі тәсілдермен төлене алады:
1. Кадастралық - (кадастр сөзінен - кесте, анықтама
дегенді білдіреді) белгілі бір белгілермен салық объектілерінің
дифферанционалды топтарға бөлінуі. Әр топқа жекеленген салық мөлшері
белгіленген. Бұл әдіс бойьшша, салық мөлшері объектінің табысына тәуелді
емес. Мысал ретінде транспорт құралдарына салынатын салықты алуға
болады. Себебі, салықтың мөлшері көліктің қуаттылығына байланысты салынады.
2. Салық төлеушінің мақұлдамасы бойынша – мұнда салық төлеушілер
табыстың көлемі қажетті жеңілдіктерді шегерімдерді көрсетеді және
салық сомасын есептеп төлейді. Салық төлеушілер есепті кезеңде
салық мақұлдамасын толтырады.
3. Табыс алу көзінен бойынша – салық төлеуші жұмыс істейтін
мекеменің бухгалтер, одан салықты табыс алған жерінде есептеп
ұстайды.
4. Потенттік – салық кәсіпкерлік қызметін сан – алуан түрлеріне
берілетін потен негізінде төленеді. Потент – арнаулы салық режимін
қолдану құқықтық куәландыратын және салық сомасын бюджетте
төленгендігін растайтын құжат.
Салықты есепте 2 әдіс қолданылады:
1. Кассалық – табыстар мен шегерімдер жұмысты орындау қызметін
көрсету мүлікті жөңелту және кірістеу бойынша жасалынған ақы төлеу
мезетінен бастап есепке алынады.
2. Есептеу – табыстар мен шегерімдер ақы төлену уақытына
қарамастан жұмысты орындау қызметін көрсету тауарларды өткізу және
кіріске алу мақсаты мен тиет беру мезетінен бастап есепке алынады.

2. Қазақстан Республиканың салық жүйесі және мемлекеттің салықтың
саясатын талдау
2.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесінің жалпы жағдайы
Егер кімде - кім басқа елдердегі процестерді қадағалап, бақылап жүрсе,
онда олар нарықтық экономикаға өтіп жатқанып байқауға болады. Нарыққа
өтудің өзі, мемлекеттегі салық саясатының қаншалықты қалыптасқанына да
тәуелді. Себебі, дәл осы салық саясаты мемлекеттің экономикалық жағдайын
жан - жақты көрсете алады.
Салық саясатыньщ негізгі құралы - салық жүйесі болып табылады. Ол
меншіктің түрлеріне қарамай шаруашылық субъектілердің барлығына жағдай
жасауы керек; кәсіпкерлік қызмет пен еңбек белсенділігін ынталандыру;
әлеуметтік ақталмаған ақша табыстарына шек қою; балансталған инфляцияның
есебімен бағалардың және табыстардың өсуіне шек қою; мемлекеттік жүйе
бюджетке табыстың өсуі мен тұрақтылығын қамтамасыз етуі шарт.
Өзінің экономикалық құрамымен салық жүйесі мемлекет пен салық
төлеушінің, әр түрлі мемлекеттердің қарым қатынасын, өзара байланысқан
әлеуметтік - экономикалық қатынастарды құрайды.
Бұл қатынастардың өзара жақын болуы мемлекеттің салық жүйесін
экономикалық саясатқа соғұрлым жақындатады.
Салық жүйесінің белсенділігі оның атқарылатын екі қызметінен
көрінеді: фискалдық, реттеуші және қайта бөлу сияқты негізгі үш қызмет
орындайды.Бұлардың әрқайсысы осы қаржы категориясының ішкі белгілері мен
өзіндік ерекшеліктерін білдіреді.
Фискалдық қызмет — (“fiscus” - латынның сөзі—мемлекеттік қазына)
мемлекеттің қызметтерін жүзеге асыру үшін, қажетті мемлекеттік қаржыларды
қатынастырк үшін пайдаланады,яғни мемлекеттік қазынаны толтыру үшін,
мемлекеттің шығындарын қаржыландыруға бағытталады. Салық қаражаттары ең
алдымен ғылыми-техникалық прогресті ынталандыру, прегрессивті технология
мен өнім түрлерін игеру, экономикада құрылымдық өзгерістер жасау, табиғат
қорғау шараларын жүзеге асыру, әлеуметтік саланың объектілерін ұстау үшін
белсенді түрде пайдаланады. Фискалды қызмет салық қызметтерінің арасында
негізгі қызмет. Оның көмегімен бюджеттік қор қалыптасады, мұның өзі
салықтардың қоғамдық міндеттерін арттыра түседі. өйткені салықтар
мемелекеттік бюджеттің кірістерін толыстыра отырып, экономиканы, әлеуметтік-
мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. ХХ ғ. ІІ жартысынан
бастап реттеушілік қызмет өз дамуының қарқынына жетіп, маңызды қызметке
айналды.
Салықтардың реттеуші қызметі — мемлекет салық салу шарттарын өзгерту
арқылы экономиканы реттеп отырады, сонымен қатар салықтың реттеушілік
қызметі арқылы өндірістің қарқынына әсерін тигізеді. Салықтардың реттеуші
қызметі мемлекеттік экономикалық қызметтің ұлғаюымен байланысты пайда
болады. Ол ұлттық шаруашылықтың дамуына қабылданатын бағдарламаларға сәйкес
ықпал етеді. Бұл орайда салықтардың нысандарын таңдау, олардың
мөлшерлемелердің, алу әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктер мен шегерімдер
пайдаланылады. Бұл реттеушілер қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымы мен
үйлесіміне, қорлану мен тұтыну көлеміне ықпал етеді. Реттеушілік қызмет
бөлу және ынтландыру қызметі болып бөлінеді.
Бөлу қызметі — салық жүйесі арқылы мемлекет ұлттық табыстарды бөледі.
Бұл қызмет салықтардың жалпы ішкі өнімдегі үлесімен анықталады.
Ынталандыру қызметі — салықтың мөлшерлемелерді өзгерту арқылы
жеңілдіктерді, санкцияларды пайдалану арқылы технологиялық процестің дамуын
және экономикаға инвестиция тартуды ынталандырып отырады.
Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлігі
мемлекеттің қарамағына өтеді. Бұл функцияның іс-әрекетінің ауқымы жалпы
ұлттық өнімде салықтардың алатын үлесі арқылы анықталады; ол ұлттық
табыстың мемлекеттендірілуі дәрежесін көрсетеді: бұл үлес 1997 жылы —19,7%
, 1998 жылы — 16,6%, 1999 жылы — 17,4%, 2000 жылы — 22,6%, 2001 жылы —
22,2% болды (салыстыру үшін: Украинада — 29%, Ресейде — 33,3%).
Қазақстан Республикасының алғашқы салық жүйесі 1990 жылдың басында
енгізілді. Совет үкіметі уақытындағы салық жүйесін түбегейлі өзгерту керек
болады, ол мемлекеттің жүргізген жаңа экономикалық саясатымен және нарыққа
көшуімен түсіндіріледі. Салық жүйесіндегі реформалар Халықаралық Валюта
Қорының (ХВҚ) бағдарламасымен жүрді. Ол бағдарлама бойынша нарыққа көшу
үшін, экономиканы либерализациялау, мен макроэкономикалық тұрақтылығы және
экономиканың ашық болғаны жеткілікті болып есептеледі. Ал қалған
нысаналарды нарық өзі автоматты түрде шешеді деп ұйғарылды. Сол уақытта
кейбір экономистер бүл әдісті қолдағысы келмеді, олардың ойынша
Қазақстанның экономикасын Жапония мен Қытайдағы өткізілген жоспарлы нарыққа
көшу тәсілі бізге тиімді деп есептеді. Қазақстанның экономикасы сұранысқа
ие болмағандықтан, жүргізілген реформалардың барлығы экономикалық дамуға
өзінің кері әсерін тигізді.
Теориялық тұрғыдан алғанда, нарыққа көшу кезеңінде біздің
мемлекетіміз Батыс Еуропа елдеріндегі қалыптасқан салық жүйесін қайталауға
болар еді. Бірақ Батыс Еуропа елдерінің салық жүйесі бірнеше жылдар бойы
нарықта жұмыс істеп қалыптасқан. Еуропадағы осының бәрі жылдар бойы
қалыптасқан салық жүйесінің нәтижесі. Сондықтан Қазақстан үшін Батыс
елдерінің тәжірибесінің алу мүмкін емес еді. Біріншіден, біздің нарығымыз
қалыптасқан емес, өтпелі кезенде. Екіншіден, Қазақстанның экономикалық
жағдайы жылдар бойы қалыптасқан нарыққа сәйкес емес. Үшіншіден, біздің
елімізде нарықтық қатынастар шок режимінде қалыптасуда.
1990 жылдары Қазақстанның салық жүйесі Америкаңдық үлгіде жасалды. Ол
үлгі бойынша, салықтар әкімшіл-әміршіл жүйедегідей салынған жоқ, керісінше
мемлекеттің нарыққа көшуіне байланысты жаңа салықтар пайда болды (мүлік
салығы, минералды қорларды пайдалану және тағы басқа). Сол уақыттағы
салықтардың экономикалық мәні де түбегейлі өзгерді (табыс салығы, акциз
және т.б.).
Салық жүйесінің ең бірінші шешетін мәселесі: мемлекеттің қаражаттық
мұқтаждығын жабуға арналған қосымша құралдарды тарту және отандық
өндірістің дамуын ынталандыру болып табылады. Халықаралық тәжірибе
көрсеткендей: экономикалық өсудің негізі болып, ұлттық және халықаралық
тауар өндірушілерге қолайлы инвестициялық климат жасау және халықаралық
тенденцияларды нәтижелі қолдану деп есептеледі. Бұл салық
интернационализациялау және глобализациялау кодексінде экономикалық
процестерді туралы терең қаралған жөн болар.
Қазіргі салық жүйесіндегі негізгі ақауларды шешу үшін салық қысымын
жеңілдету керек. Ол:
1. табыстан алуларды асықпай қысқарту;
2. ҚҚС-ң ұтыс тігулерін міндетті түрде азайту және салық түрін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.