Машина мен жабдықтарды бағалау

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
I. Машина мен жабдықтарды бағалау тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1.1. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы табыстық тәсіл ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы салыстырмалы тәсіл немесе нарықтық тәсіл ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.3. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы шығындық тәсіл ... ... ... ... ... ... ..7
II. Машина мен жабдықтарды бағалау амалдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.1. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы шығындық амалы ... ... ... ... ... ..12
2.2. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы табыстық амалы ... ... ... ... ... ... 13
2.3. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы нарықтық амал ... ... ... ... ... ... ...16
III. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы әдістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
3.1. Пайданың капитализациясының әдiсi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
3.2. Тең тиiмдi аналог әдiсi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
3.3. Машиналардың бағасындағы статистикалық әдiстерi ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29

Әдістемелік әзірлеме негізі көліктің бағасымен, яғни шыққан жылы, алғашқы бағасы, жүргені және техникалық жағдайымен байланысты.
«Автокөліктердің өзіндік тозу есебі мен техникалық жағдайын көрсету кезіндегі автокөліктің құнын анықтау бойынша әдістемелік басқару» құжаты негізінде автокөліктің бағалауын жүргізеді.
Бұл бағалау түрін шет елдерде шығарылатын жеңіл және жүк көліктерінің, автобустар мен әр түрлі маркадағы мототехникалардың құнын анықтау кезінде қолдану үшін арналған.
Әр түрлі жағдай үшін құнды анықтау кезінде ұсынылған әдістерді пайдалану барысында есебінің шешімі анықталады, яғни:
- Кәсіпорындағы көлік құралдарын негізгі қор ретінде немесе көлік құралын жалға беру және сату үшін бағаны анықтау кезінде;
- Сенімді басқаруға өткізу немесе жекешелендіру мақсатында;
- Кепіл ретінде көлік құралын қолдану кезінде;
- Мүлік дау шешімдерін реттеу үшін;
- Салық салу есебін жүргізу мақсаты үшін.
Берілген әдістеме заңдылықтар мен құқықтық норма талаптарына сәйкес міндетті орындалуы керек. Автокөлік құралдарын бағалау бірнеше кезеңдерден тұрады.
Бірінші бағалау кезеңде бағалаушы мен бағалауға тапсырыс берушінің кездесуі, демек көлік құралының иесі немесе оның сенімді тұлғасы. Сонымен қатар, көлік құралына тапсырыс беруші болып заңды немесе жеке тұлғалар, басқа да қызығушылық білдіретін ұйым, яғни банктер, сауда немесе сақтандыру компаниясы, салық, сот, құқықты қорғау органы болып табылады. Сондықтан, бағалаушы тапсырыс берушінің бағалауға тапсырыс беруге құқығына көз жеткізе отырып, көлік құралын иемдену құқығы, тапсырыс берушінің жеке құжаттарымен танысу керек. Тапсырыс беруші бағалаушыға бағалау мақсатында көліктің көзге көрілмейтін бөлшектердің дефектілері мен бұзылысын айқындап көрсетуі қажет. Көлік құралының иесі берілген жұмыстың бағасымен танысып, бағалау жүргізуге келісім шартқа тұру ұсынысын береді.
Кейбір кезде бағалаушы жанжалды шешуге және оған қатысуға мұқтаж етіледі. Мұндай жағдайда: жол көлік қатынастар оқиғасының нәтижесінде зардап шеккендер және соттық дау шешімдері үшін көлік құралдарының құнын анықтайды.

1. Әубәкіров Я. «Экономикалық теория негіздері –
Алматы, 1998 ж.
2. Мәдешев Б. «Нарықтық экономика теориясының негіздері –
Алматы, 2001 жыл
3. Шеденов Ә. «Жалпы экономика теориясы– Алматы, 2002 жыл.
4. Осипова Г. «Экономика теория негіздері– Алматы, 2002 жыл.
5. Камаева В.Д. «Основы экономической теории– Москва, 1996год.
6. Баймуратов У. «Национальная экономическая система –
Алматы, 2000 год
7. Алшанов Р. «Қазақстан және даму өрісі – Алматы, 2003 жыл.
<240- 245 бет>
8.Нұрғалиев Қ. «Қазақстан экономикасы – Алматы, 1999 жыл.<49 бет>
9.Носова С.С. – «Экономическая теория М; ВЛАДОС, 2001год.<34 бет>
10. Мадешов «Нарықтық экономика теориясына кіріспе -
Алматы, «Экономика, 1995год.<86 бет>

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2
I. Машина мен жабдықтарды бағалау тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 3
1.1. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы табыстық тәсіл ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы салыстырмалы тәсіл немесе нарықтық тәсіл ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.3. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы шығындық тәсіл ... ... ... ... ... ... ..7
II. Машина мен жабдықтарды бағалау амалдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.1. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы шығындық амалы ... ... ... ... ... ..12
2.2. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы табыстық амалы ... ... ... ... ... ... 13
2.3. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы нарықтық амал ... ... ... ... ... ... ...16
III. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы әдістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
3.1. Пайданың капитализациясының әдiсi ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 20
3.2. Тең тиiмдi аналог әдiсi ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
3.3. Машиналардың бағасындағы статистикалық әдiстерi ... ... ... ... ... ... ... ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29

Кіріспе

Әдістемелік әзірлеме негізі көліктің бағасымен, яғни шыққан жылы, алғашқы бағасы, жүргені және техникалық жағдайымен байланысты.
Автокөліктердің өзіндік тозу есебі мен техникалық жағдайын көрсету кезіндегі автокөліктің құнын анықтау бойынша әдістемелік басқару құжаты негізінде автокөліктің бағалауын жүргізеді.
Бұл бағалау түрін шет елдерде шығарылатын жеңіл және жүк көліктерінің, автобустар мен әр түрлі маркадағы мототехникалардың құнын анықтау кезінде қолдану үшін арналған.
Әр түрлі жағдай үшін құнды анықтау кезінде ұсынылған әдістерді пайдалану барысында есебінің шешімі анықталады, яғни:
- Кәсіпорындағы көлік құралдарын негізгі қор ретінде немесе көлік құралын жалға беру және сату үшін бағаны анықтау кезінде;
- Сенімді басқаруға өткізу немесе жекешелендіру мақсатында;
- Кепіл ретінде көлік құралын қолдану кезінде;
- Мүлік дау шешімдерін реттеу үшін;
- Салық салу есебін жүргізу мақсаты үшін.
Берілген әдістеме заңдылықтар мен құқықтық норма талаптарына сәйкес міндетті орындалуы керек. Автокөлік құралдарын бағалау бірнеше кезеңдерден тұрады.
Бірінші бағалау кезеңде бағалаушы мен бағалауға тапсырыс берушінің кездесуі, демек көлік құралының иесі немесе оның сенімді тұлғасы. Сонымен қатар, көлік құралына тапсырыс беруші болып заңды немесе жеке тұлғалар, басқа да қызығушылық білдіретін ұйым, яғни банктер, сауда немесе сақтандыру компаниясы, салық, сот, құқықты қорғау органы болып табылады. Сондықтан, бағалаушы тапсырыс берушінің бағалауға тапсырыс беруге құқығына көз жеткізе отырып, көлік құралын иемдену құқығы, тапсырыс берушінің жеке құжаттарымен танысу керек. Тапсырыс беруші бағалаушыға бағалау мақсатында көліктің көзге көрілмейтін бөлшектердің дефектілері мен бұзылысын айқындап көрсетуі қажет. Көлік құралының иесі берілген жұмыстың бағасымен танысып, бағалау жүргізуге келісім шартқа тұру ұсынысын береді.
Кейбір кезде бағалаушы жанжалды шешуге және оған қатысуға мұқтаж етіледі. Мұндай жағдайда: жол көлік қатынастар оқиғасының нәтижесінде зардап шеккендер және соттық дау шешімдері үшін көлік құралдарының құнын анықтайды.
Дұрыс бағалау үшін сарапшы бағалаушы өзінің міндетін дұрыс орындау қажет, яғни:
Жанжалды шешуге екі жаққа бірдей түсінушілік білдіру;
Кінәліні іздемеу, одан бас тарту;
Кез келген жағдайда не жасау керектігін клентіне үйретпеу;
Жақсы бағалану бұл жеңген немесе жеңілген жақтың болмауы, барлық жақ нәтижеге қанағат болуы, күдіктің тумауы.

I. Машина мен жабдықтарды бағалау тәсілдері

Машина мен құрал - жабдықтарды бағалау үшін, негізгі қорлардың басқа элементтерін бағалауда қолданылатын базалық механизмдер мен тәсілдер қолданылады:
Салыстырмалы;
Шығындық;
Табыстық.
Бірінші екі тәсілі үшіншісіне қарағанда қарапайым деуге болады. Олар қатынастарға негізделіп, қарапайым жағдайлада күрделі экономика математикалық есептерді талап етпейді. Бұл тәсілдерді қолданудағы негізгі проблемалар экономикалық емес, ақпараттық болып табылады. Аталған тәсілдердің әрқайсысының өз әдістері мен ақпараттық қамтамасызданлыруға өз талаптары және өзінің өте тиімді қолданыс аймағы бар.

2.1. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы табыстық тәсіл

Табыстық тәсіл және табысты капитализациялау әдісі машиналар мен жабдықтарды бағалаудың негізінде жүйелеу бағасы жағдайында қолданылады. Өйткені, негізінен бұл жағдайларда табыс ағымы мен шығындардың локализациясы, оның бағалау объектісімен арақатынасы мүмкін және мақсаты болады. Өндірістік - технологиялық жүйелерді бағалаумен қатар, ол бизнес құрайтын құрал - жабдықтарды бағалауда қолданылады. Осы құрал жабдықтар арқылы төлем ақылы жұмыстар жүргізіледі. Бұл тәсілдің басқа меншік түрлерін бағалаудағы мәні жоғарырақ. Өйткені, ол Қазақстандағы әлі дамымаған жылжымалы мүлік, өндірістік мүлік нарығындағы оларды бағалаудың ақпараттық қамсыздандыру үрдісі мәселесінің ауыртпалығын, басқа тауарлар, қызмет көрсету, жұмыс күшінің дамыған нарығына апарады.
1.2. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы салыстырмалы тәсіл немесе нарықтық тәсіл
Нарықтық тәсіл екінші қайтара дамыған нарыққа ие автокөліктің түрлеріне қолданылады. Бұл әдіс нарықтың құрал бірлігінің құндылығы оның ағымдағы жағдайынан барабар көрініс табатын бағаларды анықтауға негізделген және ол былай жүргізіледі:
1) Қайталама нарықта сатылатын дәлме дәлділікпен;
2) Дәл сол жоқ болғандағы түзетулерді енгізе отырып қайталама нарықта сатылатын шамалас ұқсастықпен;
3) Қайталама нарықтың тозуына түзету енгізе отырып жаңа ұқсастық алу.
Мұндай тәсілдің нарықтық ақпараттардың айтарлықтай көлемі мен объектілерді салыстырудың барабар әдістерін қолдануды талап ететіндігі белгілі. Басқаша айтқанда бағалаушы техникалық қондырғылардың көптеген түрлері бойынша жаңартылатын деректер базасын иемденуі тиіс.
Оның үстіне мұндай ақпаратты үнемі жинау қажет, өйткені шынайы өмірде бағалаушының автокөліктің әр алуан типтерімен жұмыс істеуге тура келеді және әрбір келесі бағалау, әдетте техниканың мүлдем өзге саласымен өтеді.
Ақпараттық қамтамасыз ету
Баға және анықтамалық материалдарды ұйымдастыру әдістемесіне бағалаушының өзімен анықталады. Көбіне деректер базасы алфавиттік тәртіппен шығарушы - фирмалар бойынша, деректерді белгілеу жүйелеріндегі негізгі жіктеу категориялары немесе өзге қағидалармен немесе олардың қиыстырушылары бойынша анықталады. Келесі ақпараттар жиналуы тиіс:
1) Жаңа және ұсталған автокөлікті сатып алу, сатудың белгілі мәмілесінің нақты бағалары;
2) Өндірушілер мен дилерлердің анықтамалық бағалары;
3) Жазбаша және ауызша сұраулардан алынатын ұсыныстардың бағалары;
4) Бағалардың индекстері.
Осылайша, алынған ақпарат әртүрлі құндылықтар мен қол жетушілікке ие болатындықтан, оны алу жолдарын мына критерийлер бойынша салыстырудың мәні бар.
Салыстырмалы әдіс бойынша машиналар мен құрал - жабдықтарды бағалау әмбебап және анық, ал ұсыныс бағалары және сауда санағы бойынша бағаны анықтауда өте тиімді болып табылады. Бұл машиналар мен құрал -жабдықтарды бағалаудың негізгі тәсілі. Бұл тәсілде нарықтық ұқсастықтармен бірге, нарықтық емес ұқсастықтар қолданылуы мүмкін: мысалы, реформаға дейінгі объектілердің нарықтық бағалары, инфляцияның бағалық индекстері бойынша нақты бағалар ретінде көрсетілуі.
Салыстырмалы әдіс ауыстыру қағидаларына негізделген: сатып алушы бағаланатын мүлікке, оның орнына ашық, еркін және бәсекелестік нарықтағы сәйкес жаңа объектіге қарағанда көп ақша төлемейді. Осындай әдістердің тәжірибелік қолданылуы тиімді қызмет ететін нарық пен ол туралы әр - түрлі ақпараттың бар болуын білдіреді.
Салыстырмалы әдістің негізгі мәселелері - керекті ақпаратты, машиналар мен құрал - жабдықтардың нарықтық бағасын табу қиындығы; деректер базасын құру қиындығы; ұқсастықтарды таңдау қиындығы;
Салыстырмалы тәсіл. Ең алдымен, айырбастау бағаны анықтаған кезде бұл әдістің өзіндік мәні бар. Яғни, сату, кепілдікке беру, жалға беру, лизинг мақсатымен құнды бағалау туралы сөз болған кезде қарастырылады. Шындығында, егер құрал - жабдықтар демонтаждауға арналған болса, онда оның жаңа меншігі осы жабдықтың қалпына келтіру құнын есепке алынған фундаменттің, монтаждың жұмыстардың құнын төлемейді. Кері жағдайда, яғни бағалау объектісін нақты қарастырылған әдіспен, нарықтық құнына оның нақты орналасуы бойынша, алдағы қолдануда көлікке, монтажға және тағы басқа орналасу немесе инсталляциялық шығындарды қосу керек.
Салыстыру әдісіне және бағалауда әр түрлі қолдана отырып, бағалаушы кездейсоқ емес, ұқсас қойылған бағадан, яғни өнімнің қарастырылған түріне, бағалау мерзіміне немесе осы мерзімге келтірілген уақытта сай берілген аймақта қойылған бағаларға есеп, жүргізеді. Сонымен қатар, баға мен бағалау мерзімінің қатынасына байланысты келтіру, аз болуы да мүмкін.
Машиналар мен жабдықтар модификациясының бағасы болмаған кезде, базалық модельдер бойынша келтіру коэффициентін қолдану қолданылады.
Бағалаушы әрекетінің жүйелігіне келетін болсақ, ұсыну және сату нарығы, бағалы ақпаратты жинауды, оны мәліметтер базасы түрінде ұйымдастыруды, ақпаратты вертификациялауды, оның нақты және лигиминттілігін анықтауды, олардың бағалау объекті атымен сәйкестігін анықтауы мен осы негізде нарықтық бағаны немесе қарастырылатын объектінің орналасу бағасын талдауға пайымдалады. Осылайша, бұл әдістің екі аспектісі бар ақпараттық және есептік ұқсастық. Осыған қатысты негізгі мәселелерді қарастырайық.
Нарықтық бағаның келесідей түрлері бар:
Анықтамалық бағалар;
Биржалық бағалар;
Саудалық немесе тендерлік бағалар;
Ішкі саудадағы нақты мәмілелердің бағалары;
Импорттық бағалар;
Әлемдік бағалар.
Анықтамалық бағалар - арнайы баспаларда, газеттер мен журналдарда, ақпараттық бюллетеньдерде жарияланатына бағаларды білдіреді. Олар жанама өндірушілер ретінде де, олардың сауда делдалдары ретінде де бағалар негізінде қалыптасады және ұсыныс бағаларымен салыстырғанда төлем мен жеткізу шарттарына байланысты болмайды. Номиналды сипатқа ие жіберу нүктесінің рөлін атқарғанда нақты мәмілелерді жасауда сауда үрдісінің әсері көп. Кейбір ұйымдар кәсіби бағалаушыларға арналған машиналар мен жабдықтардың бағасы туралы мәліметтер базасын жүйелік реттеуде таратады және жүргізіледі. Ұжым бойынша машиналар мен мәліметтер базасын құру актуалды мәселе болып табылады.
Қазіргі кезде анықтамалық бағалар көпшілік делдалдардың қымбат тұратын қызметтерін есепке алмағанда барлық жоғары дәрежеде отандық және халық аралық компъютерлік желілер бойынша таралатын, олардың пайдаланушыларына өнімнің жедел жарнамасын, бағаның салыстырмалы талдауын және қажетті тауарларға тапсырыс беру мүмкіндігін қамтамасыз ете отырып мәліметтер базасының ажырамас бөлігі болып табылады.
Биржалық бағалар - арнайы ұйымдастырылған шикізаттық, ауыл шаруашылық, тауарлық және тағы басқа биржаларлық деп аталатын сапалы бір түрлі тауарлар нарығына әрекет етуші бағаларды білдіреді.
Биржалық бағалар үшін машиналар мен жабдықтардың тікелей қызығушылығы мен номенклатурасы сауда өнеркәсіптік биржалардың ақпараттарын білдіреді. Биржалық сауда сатушылар мен сатып алушылар бәсекелестігі жоғары деңгейімен, сұраныс пен ұсыныс бағасының құрылуымен сипатталады. Биржалық бағалар нақты мәмілелерді білдіреді, олар үнемі арнайы биржалық бюллетеньдерде шығарылады.
Саудалық немесе тендердік бағалар - техникалық сипаты күрделі және машина техникалық өнімдердің сиымды капиталын сатып алуға және тапсырысты жасауға конкурстық кезде қалыптасаты бағалар.
Тендердің биржадан ерекшелігі бірнеше сатушылар мен бір сатып алушының арасындағы қатынастардың болуы болып табылады. Сондықтан да тендерлік бағалар, ереже бойынша, биржаларда немесе қарапайым коммерциялық келісім шарттар бойынша жүзеге асырылады.
Тендерлер, ереже бойынша, халықаралық саудада қолданылады және олар арқылы машина техникалық өнім экспортының маңызды бөлігі өтеді.
Ұсыныс бағалары - бұл өнімнің тікелей өндірушілер, немесе олардың сауда делдалдарының бағасы. Олар прайс парақтарда, фирмалық және көтерме каталогтарында шығарылады. Ұсыныс бағасы, ереже бойынша жеткізудің шартына және төлемге байланысты дифференциалданады. Анықтамалық бағалар сияқты сауда үрдісінде ұсыныстар төмендетілуі мүмкін, мұны есте сақтау керек.
Бағалы ақпараттың мұндай түрінің маңызды көзі болып мерзім бойынша өтетін халықаралық, жалпы қазақстандық және аймақтық көрмелер және жәрмеңке, ерекше мамандалған трейд шоу болып табылады.
Ішкі саудадан мәмілелердің нақты бағалары. Бұл бағалар нарықтық салыстыру әдісімен машиналар мен жабдықтар құнын бағалау арқылы алынады.
Импорттық бағалар - әлемдік бағалар және өнімді, оларды есептеу құқығы заңды түрде орнатылған, жеткізуші фирмалармен келісу нәтижесіде қалыптасады. Нақты мәмілелердің бағалары сияқты келісім шарттық бағалар сирек жарияланады. Бұл бағалар туралы маңызды ақпаратты шетел жеткізушілерінің ішкі нарықтарында да жұмысты жүргізетін ұйымдар қарастырады. Сонымен қатар, негізгі өндірушілердің мәліметтер базасын қолдана отырып, олар әлемдік нарықтың конъюнктурасын қарастырады, бұл машиналар мен жабдықтардың нақты бағасын анықтауға мүмкіндік береді.
Көп жағдайда ол жеткізушілер фирмасының ұсынысында көрсетілгеннен маңызды дәрежеден төмен болады.
Машина техникалық өнімдерге әлемдік бағалар - жетекші өндіруші фирмалардың және осы өнімді жеткізушілердің экспорттық бағалары. Компъютерлік техниканы, автотехниканы, ауыл шаруашылық машиналарды есептемегенде, халықаралық машиналар мен жабдықтарды сату бағалары туралы ақпарат өте сирек жарияланады.
Салыстырмалы объектінің сәйкестік дәрежесін анықтау әдістері мен модельдері. Салыстырмалы машиналар мен жабдықтар бірлігі сәйкестігінің дәрежесін анықтауды таңдаған кезде олардың үш жақындылығын және ұқсастығын ажыратады.
Бірінші деңгей толық болуы мүмкін функционалдық ұқсастығы қарастырады. Функционалдық ұқсастық классификатордың көмегімен - амортизациялық шығару нормаларының анықтамасымен және т.с.с. анықталады.
Үшінші ұқсастықтың екінші деңгейіне ең жоғары деңгейі параметрлік деп аталады. Ол сәйкестікті немесе тек конструкция мен салыстырмалы машинаның қызметіне емес, оның техника экономикалық параметрлер мәніне және құрамынаа жақындылықты білдіреді.
Толығымен ұқсас болған кезде салыстыру объектісінің идентификациясы қалыптасады, ал толық еместе ұқсастық туралы ақпаратты қамтиды.
Семантикалық модельдрде құжатты ақпараттық іздеу жүйелерінде (АІЖ) кең түрде қолданылады.
Іздеудің жылдамдығын және нақтылығын жоғарылату үшін қосымша ұқсастықтар базасының иерархиялық реттілігін ұйымдастырылуы қолданылады. Бағаланатын объект пен ұқсас объектңлерді өлшемді жазықтағы р о және р а нүктелері ретінде қарастыруға болады. Екі нүктелер арасындағы қашықтықтағы қою арқылы көп өлшемді жазықтықтағы өлшем таңдалады. Қашықтық түсінігі нүктелер арасындағы жақындық туралы түсініктерді қарастырады. Бұл мақсаттарда сызықтық және квадраттық өлшем қолданылады. Біріншіге байланысты екі нүктелер арасындағы қашықтық, олардың координаталарының айырмашылықтар модельдерінің соммасы ретінде анықталады. Екінші координаталар айырмашылықтар квадраттарының соммасы квадраттық түбірі ретінде анықталады. Бірақ та, ең нақты қорытынды беретін және өлшем.
1.3. Машина мен жабдықтарды бағалаудағы шығындық тәсіл
Шығындық тәсіл құнды бағалауда мынау жағдайға сүйенеді: баға, құн және өзіндік құн арасындағы айырмашылықтарға қарамастан, нарықтың қатысушылары құн мен бағаны, өндіріс және сату шығындарымен байланысты. Сондықтан, шығындық тәсілді қолданғанда, белгілі бір объектіні өндіру үшін, оны қолдану аймағына жеткізу және құрастыру үшін қажетті барлық бағалық құнды шығынды тікелей және жанамалық есептеу арқылы анықталады.
Басқа екі тәсілмен салыстырғанда шығындық тәсілдің негізгі кемшілігі - мүмкін болатын меншік иесіне объектінің тиімділік дәрежесін әлсіз есептеу. Басқа екі тәсілдегідей тура есептелмей, жанама түрде өндірістің орташа тиімділігі арқылы есептеледі.
Жеткілікті ақпарат пен керекті бағдарламалық қамтамасыздандырылған жағдайда объект бағасы, оның техникалық құрамы мен мағынасы арасындағы тәуелдігін білдіретін машиналар мен құрал жабдықтарды бағалауда баға құраудың статистикалық модельдерін құру мен қолдану өте тиімді. Мұндай модельдер объективті тәуелділіктерді көрсетіп, мынадай сұраққа жауап береді: берілген техникалық қасиеттер жағдайында қандай орташа бағаны күту керек. Басқа нарықтық факторлардың әсерін модельге түзету коэффициентін енгізу арқылы ескеріледі.
Классификациялық көзқарастан қарағанда, көпфакторлық статистикалық модельдер негізіндегі есепті, бір жағынан салыстырмалы тәсілдің бір тәсілі ретінде қарастыруға болады; екінші жағынан, көпфакторлы модельдер негізіндегі есепті, шығындық тәсілге тән әдістердің ішіндегі біреуінің статистикалық модификациясы ретінде қарастыруға болады нормативті параметрлік; бөлшектік көрсеткіштер әдісі.
Халықаралық және қазақстандық үлгісінде белгіленгендей, белгілі бір әдістің таңдалуы көбінесе ақпараттың ашықтығына, нарықтың және бағаланатын объектінің ерекшелігіне ескертулер жүргізе отырып, бағалаудың нәтижесін беру керек. Егер барлық қолданылған әдістер өзінің әрбір элементін нарықтық ақпаратқа сүйене отырып қабылдаса, теоретикалық жағынан бұл дұрыс та болуы мүмкін, бірақ практикалық есептеулерде әр түрлі әдістермен алынған бағалық құнның мөлшері әр түрлі болады. Бұл өзгешеліктер елеулі болуы мүмкін, оны жеңу үшін әр түрлі мүмкіншіліктерді ұсынуға болады: түрлі әдістермен алынған орташаланған баға; бағаның интервалдарының тапсырмалары, алдыңғы қатарлы әдісті таңдау және басқа тәсілдер арқылы алынған бағаларды ескермеу.
Бағалаушы машина мен құрал жабдықтарды бағалаудың әр түрлі әдістерін қолдануға құқығы бар. Ал асыра бағалау жағдайында жекелеген топтарының инвентарлық бірліктерін және нормативтік белгіленген индекстік көрсеткіш арқылы бағалауды қалдыру.
Бағалаудың құрамында қарастырылған, машиналардың және құрал -жабдықтардың әр түрлі топтарына бағалану қолданылуы мүмкін. Бірақ та, бағаладың әрбір тәсілі кемшіліктері мен артықшылықтарға байланысты нақтылық пен дәйектілікті қамтамасыз ету үшін жалпы жағдайда бірнше тәсілді қолдануға ұсынылады. Кейбір жағдайларда, оның нақты түрлерінің ерекшелігін ескеру керек. Бұған бизнесті құрайтын машиналар мен құрал жабдықтар, лизингке қолданып жатқан және лизингке алынған машиналар мен құрал жабдықтар жатады. Олар өндірістік технологиялық жүйенің біртұтас бөлінбеген жүйеде қарастырылады.
Шығындық тәсілде бағаланатын жылжымалы мүліктің құны бірінші кезекте оны құру мен өткізу кеткен шығындармен анықталады. Осындай әдіспен анықталатын құн нарықтық құнмен сай келмеуі мүмкін, өйткені шығындар - пайдалылық, сапа және бәсекеге қабілеттігіне әсер ететін құнның жалғыз факторы емес.
Шығындық тәсілмен бағаланатын нарықтық құн ұдайы өндіру құны болып табылады, егер оны бүгін шығарса және сатса объектінің қанша тұратындығын, яғни бағалардың әрекет етуші деңгейінде анықтайды. Мұндай бағауда шарттылық элементі болады, өйткені біріншіден бұл сияқты объектілер өндірісін ешкім реттеуге асықпайды, екіншіден, егер бүгінде осындай өндіріс болса да онда жаңа технологиялар қолданылар еді. Бағаланатын объектінің жасы үлкен болған сайын оның шығындық тәсілін көбірек бағалауға тура келеді.
Машиналар мен автокөлікті бағалаудағы шығындық тәсіл іс жүзінде келесі әдістермен жүзеге асырылады:
1) Бірыңғай объектінің бағасы бойынша есептеу;
2) Элемент бойынша есептеу;
3) Шығындарды талдау және индексациялау.
Бірыңғай объект бойынша есептеу
Бағаланатын объект үшін конструкциясы, пайдаланатын материалдары және дайындау технологиясы бойынша ұқсас бірыңғай объектілерді таңдап алады. Оның үстіне бірыңғай объект басқа тағайындауға ие болып басқа салаларда қолданыла алады. Бірыңғай объект нарықта белгілі бір сұраныспен қолданылады және оның бағасы белгілі.
Бірыңғай объектіні дайындаудың өзіндік құны бағаланатын объектіні дайындаудың өзіндік құнына жақын және өндірістік факторлардың берілген объектілеріне арналған жалпылардың ықпалында қалыптасады.
Элемент бойынша есептеу
Бұл әдіс бағаланатын объект сатып алуға болатын және бағалары нарықта белгілі құрамдас бөліктерден жиналуы мүмкін. Мұндай бағалаудың неғұрлым тән мысалы, автокөліктің құнын олардың жиналатын бөлшектері бойынша бағалау болып табылады. Басқа мысал әмбебап жабдықтың бірнеше бірліктерінен жиналатын тасқында технологиялық желілер құнын бағалау.
Осы әдіспен жұмысты жүргізу мынадай:
1) Бағаланатын объетінің құрылымын талдайды және олардың негізгі бөлшектерінің тізімін құрастырады.
2) Объектіні әрбір бөлігі бойынша бағалық ақпарат жинайды. Егер бағалары уақыттың әртүрлі сәттеріне қатысты болса, онда оларды индекстейді.
3) Бөлшектердің бағалары туралы жиналған мәліметтерді объектінің толық құнын есептеу үшін пайдаланылады.
Шығындарды талдау және индекстеу
Бағалау тәжірибесінде айтарлықтай кең тараған мысал объектінің ескі құнын түзетуші индекстердің көмегімен қазіргі заманғы бағалар деңгейіне келтіру болып табылады. Егер осы объектке жататын өнімнің сол тобы үшін баға индекстері белгілі болса, объектінің бағасын тікелей индекстеу арқылы жүзеге асырылады.
Бұл әдістің ерекшелігі мынада, индекстеуге объектінің тұтастай алғандағы құны емес, оның өзіндік құны реттелетін шығындар ұшырайды. Мұндай жағдайда объектіні өндіру кезінде шығындалатын ресурстардың баға индекстерін негізге алады. Ресурстардың баға индекстері туралы ақпарат дайын бұйымдардың баға индекстері туралы ақпаратқа қарағанда анағұрлым қол жетерлік. Оның үстіне бағаның белгілі бір кезеңінің соңына қатынасын білдіретін базистік баға индекстері туралы сөз болып тұр.
Шығындық көрсеткіштің бағалау сәтіне қарай мәнін келтіру үшін, шығу сәтінің жағдайы бұл көрсеткішті түзетулер енгізуші индекске көбейту қажет. Түзету енгізуші индекс ресурстың баға индексін бағалау жағдайына қатынасы.
Объектінің шығысының өзіндік құны оның толық өзіндік құнын мына формуламен анықтайды.
S=[(1-Hпай - K0)*Sшығ][1 - Hпай]
Мұнда, Sшығ - уақыттың белгілі бір сәтіне арналған объектінің шығу құны (ҚҚС ынсыз)
Hпай - табыс салығының ставкасы;
K0 - өнімнің оңтайлық көрсеткіші;
Сонан соң өзіндік құн құрылымы экономикалық элементтер бойынша, яғни жұмсалатын ресурсатрдың түрлері бойынша беріледі. Іс жүзіндегі мақсаттар үшін төрт экономикалық элементтер бойынша өзіндік құндағы шығындарды топтастыру жеткілікті: материалдар(М), энергия тасымалдағыштар(Э), еңбек ақысы(Е), амортизация(А). Шығын деңгейіне қарағанда шығындар құрылымы неғұрлым тұрақты. Құрылымды бағалау үшін статистикалық жылнамалардан немесе дайындаушы кәсіпорындардан алынған деректер қолданылуы мүмкін. Пайыздық қатынас бойынша құрылымда толық өзіндік құннан тұратын экономикалық элементтерде көрсетілгендер есептеледі.
Бұдан әрі шығындар түріне байланысты сол немесе өзге баға индексін, я болмаса индекстеуші көрсеткішті қолданылады. Егер объектіде сондай ақ түсті қоспалары көп болса, онда материалдардың баға индексі, бағалар индексінен түсті металлургия өнімдері бағаларынан қиыстырылады. Энергия тасымалдау шығындары электроэнергетика өнімдеріне арналған бағалардың индексі бойынша индекстейді. Еңбек төлемінің шығындары өндірістегі орташа айлық еңбек ақының шығу жағдайына арналған орташа айлық еңбек ақы ретінде есептеледі. Сондай ақ заңмен бекітілген ең аз еңбек ақы мөлшері бойынша берілген шығындарды индекстеуге болады. Амортизацияны индекстеу үшін әдетте баға индексін құрылыс материалдары I құр.м өндірістің индексі мен машина жасау I маш өнімдерінің баға индекстерін біріктіретін кешенді индексі қолданылады. Индекстелген шығындарды бағалау кезіндегі объектінің өзіндік құнын сомалайды. Одан кейін бұрынғы формулада келтірілген өзіндік құнды түрлендіреді.
Шығындарды талдау және индекстеу әдісіне белгілі бір байқампаздықпен қарау керек. біріншіден, дәл емес өзіндік құн құрылымын экономикалық элементтер бойынша анықтау кезінде қалыптасады. Өзіндік құн құрылымы әдетте айтарлықтай тұрақты, әйтсе де оған бірнеше факторлар әсер етеді. Осылайша, дайындауы қиын және еңбекақы сыйымды субъектілерде еңбек ақысы шығындарының үлесі көтеріңкі. Ауыр және металл сыйымдылықты объектілердің өзіндік құнында материалдық шығындардың шекті салмағы айтарлықтай. Жаппай өндіру объектілерінде өндірісті өзіндік құнмен автоматтандыруда амортизациялаудың шығындар пайызы жоғары. Екіншіден, баға индекстері енгізілген пайдаланылатын ресурстар мен тауарлардың арасында қолданылатын толық сай келетін ие екендігін мақұлдауға болмайды. Үшіншіден, бағалау кезіндегі баға индекстерін алдағы кезеңге арналған динамика бойынша болжауға тура келеді, бұл да қателіктерге алып келеді. Алайда экономикалық элементтер бойынша құнды тікелей индекстеуге қарағанда неғұрлым сенімді нәтижелер береді. Қандай жағдай болмасын айтарлықтай уақыт үлесіндегі, әсіресе инфляция жоғары кезеңдегі индекстеуден қашу керек.
Белгіленген уақыт бойынша автокөліктердің тобындағы объектілерді бағалаудың өзгеруін индекстік әдіс арқылы қарастырылып, бағалау объектісінің құнын анықталады.

II. Машина мен жабдықтарды бағалау амалдары
2.1. Шығындық амал
Машиналардың бағасы және жабдық, дәл осы сияқты негiзгi қорлардың элементтерiнiң бағасы үшiн сонымен қатар, келесi классикалық амалдар қолданылады.
Шығындық негiзде амал тозумен және функционалдық және экономикалық ескiрумен жаңа ағымдағы бағаларда және құнның жоғалтуын анықтау сияқты дәл көшiрменiң жасауына немесе объекттiң тең бағалы алмастыруына байланысты бағаланады.
Шығындық амалға сәйкес орын басу қағидасына сүйенеді, саналы адамдардың ешқайсысы ол бiрдей пайдалылығы бар басқа объекттiң сатып алмайды.
Шығындық амалда бағаланатын жабдықтың нарықтық құны, оның жасауы және iске асыруға кеткен шығындармен ең алдымен анықталады. Құнның осылай анықталуы, сапа және бәсекеге түсе алатындықтар ықпал ететiн сонымен бiрге пайдалылық әкелтін нарықтық құнмен дәл келмеуi мүмкiн. Әйтсе де шығындық амалының қолдануы мына жағдайларда көп кездеседі және тіпті жалғыз ғана мүмкін болатын жағдай кездеседі, мысалы, машиналардың және жабдықтардың бағасын арнайы тағайындағандап анықтағанда, жеке тапсырыстар бойынша және сирек кездесетiн объекттерде мүмкiн болып кездеседі.
Шығындық амалмен нарықтық құнды анықтағанда, ол өндіріс құнымен тең болып саналады, өйткені объекттің қанша тұратынын анықтаймыз, қашан сатқанын және сатып алғанын анықтаймыз, яғни бағалардың деңгейi қазiргi күйi. Мұндай бағалауда мынадай шарттар кездеседі: бiрiншiден, мұндай объекттер бүгін өндірілмеуі мүмкін, екіншіден, егер мұндай объекттер бүгін тіпті қолданылса, жаңа материалдар және технологиямен жасалушы еді. Шығындық амалдарға бағаланатын объекттiң жас шамасы үлкен болған сайын, оған көп жорамалдау қолданылады.
Машина және көлік жабдықтарының шығындық тәсілмен қолданғанда, бағаланатын объекттiң өндірілуіне кеткен шығынды немесе құнның жоғалтуының тозу, арзандалу және ескiрудiң барлық түрлерін анықтаймыз. Шығындық амалға ерекше әмбебаптыққа ие, өйткені техниканың барлық саласында осы амал қолданылады. Өйткені, кез келген объект анығында өндiрiстiң өнiмi және өз өндiрiстiк шығындарымен бейнеленедi. Шығындық амалды қолдану экономика сферада бағалау кезінде ғана қолданылмауы мүмкін.
Шығындық амалдың әдiстерi
Шығынды амалдың әдiстерi 2 топта бөлуге болады:
1. Шығын анықтауды түзу әдiс негiзделген әдiстер арнайы және мамандандырылған машиналар және жабдықтың құнның бағасы үшiн қолданылады. Оларға :
1 ) бағаның объектiнiң жеке элементтерiнiң құндарының жинақтауында, , пайданың есепке алуымен тасымалдауда және шығын элементі бойынша есептеу;
2 ) саралау әдiсi (жұмыс және жанама шығындар материалдар, комплект жасайтын бұйым, еңбекақыға шығын) экономикалық элементтер бойынша шығынды калькуляция кiретiн баптардың реттелуi олардың нақ сол бағалардың қазiргi деңгейiне тудыратын жолымен бағалайтын индексация.
2. Негiзделген шығын жанама анықтау әдiстерiнде әдiстер, әмбебап машиналардың құнның бағасы және әмбебап базасында жасалған жабдық үшiн қолданылады. Оларға:
1 ) бiркелкi объектiнiң бағасы бойынша есептеуi немесе орынбасу әдiсi қай орнын басу қағидаларда негiзделген және объекттердiң таңдап алуында болады ұқсас пайдалылық және функциялар бойынша бағаланатын. Бұл әдiс және аналогтердiң объекттерiнiң мiнездемелерiнiң техникалық-экономикалықтары бағаланатын объекттiң құнын үмiт артуға белгiлi құндар негiзiнде мүмкiндiк бередi;
2 ) iрiлендiрiлген немесе меншiктi бағалы көрсеткiштердiң әдiсi бойынша есептеуi, меншiктi бағалы көрсеткiштердiң негiзiнде құнның есептеуiнде болады, яғни баға бас параметр, масса немесе көлемнiң бiрлiгіне сәйкес келеді.
3 ) орынбасу әдiсiнiң бiр түрi сияқты шығынды корреляция үлгiлерi көмегiмен есептеудiң әдiсi. Қолданбалы компьютер бағдарламаларының қолдануымен корреляция талдауын әдiстiң бiрнеше бiрдей объекттерiнiң бағалар және параметрлерi туралы статистикалық мәлiметтiң есептi құнның үлгiлерi өндейдi.
2.2. Нарықтық амал
Нарықтық амал- бұл құнды анықтау қағидасы, бағалады объекттер, ұқсас бағаланатын объекттерге қолданылады және бағалардың талдау қорытушысы болып табылады. Сонымен бiрге инвесторға тиiмдi осы объектке басқа объект сондай пайдалылыққа ие болатын болса, онда ол орнын басудың ережесiнен шығады.
Нарықтық амал машиналардың түрлерi және дамыған екiншi нарығы болатын жабдық үшiн қолданамыз: үйреншiктi сериялы жабдық тағы басқа саладағы автокөлiктер, станоктердiң көп түрлерi, сот, ұшақтар.
Орнын басу негiзінде осы амал қағидаларда: қашан жылжымалы мүлiктiң ұқсас немесе ұқсас объекттерiнiң талғаулы таңдауы, нарықтық құн бар болады бағада тоқтауға тенденцияны алады, қолайлы алмастыру тең уақытша тоқтаулар алмастырумен қызмет көрсете алатын объекттердiң алуында не шарт кезiнде пайда болмайды.
Ұқсас немесе ұқсас объект жастанған бағалар, демек бағаланатын объекттiң құнының есептеуi үшiн бастапқы мәлiметтермен қызмет көрсетедi.
Нарықтық сатуларды салыстырудың жолын қалай қолданылады, сауда-саттық мәмiлелерi немесе ұсыныстардың бағалары туралы жаппай және жеткiлiктi сан болған жағдайда сенiмдi мәлiметтiң сериялы өндiрiсiнiң объекттердiң бағасы үшiн анықталады.
Бiртiндеп кезеңдер бұл қатар арқылы жүзеге асырылады:
- жылжымалы мүлiктiң объекттерi бойынша нақты сатулар, сұраным және ұсыным туралы деректер жиыны, объектiге ұқсас бағанының болуы. Бұл мәлiметтер тек қана талдау арқылы айтуға болады, қаншалықты нақты бағалар нарықтық құндарды қамтып көрсетедi;
- бағаланатын объекттiң салыстыруы және объекттер - салыстырудың жеке элементтерi бойынша аналогтар;
- салыстрылған объекттердiң нақты сатуларын түзету. Түзету бағаланатын объектке аналогтан жүргiзiледi.
Бағалардың түзетулерiнен кейiн олар үшiн қолдануға болады бағаланатын объект немесе олардың тобы бағаланады. Объекттердiң сатуы туралы жеткiлiктi сан болған жағдайда сенiмдi мәлiметтiң нарықтық сатуларын салыстырудың жолы қолдана - нақты нарық үшiн бағаланатын объекттiң нарықтық құны барынша тура алу мүмкiн аналогтер алу мүмкiн.
Шетел тәжiрибесiнде бағалаушы үшiн мүлтiксiз мәмiлелер туралы екiншi жабдықтың кең дамыған нарығы және сенiмдi мәлiметпен түсiнiктi экономикаға байланысты, тұрақты күйiнiң өте сенiмдi нәтижелерiн береді.
Нарықтық сатуларды салыстырудың жолы биiк қарқынын инфляция шарттарындағы қанағаттанарлықсыз нәтиже бередi, сонымен бiрге экономикалық шарттардың қатты өзгерiстерiнде көрсетіледі.
Бұл әдiстің Қолдануы ашық нарықтың талаптарына келесi сәйкессiздiктерге әкеледі:
- нарық көрсеткiштерi туралы мәлiметтiң сатып алушылары, дүкеншiлер және бағалаушылары үшiн жүйелi түрде түсiнiктi болмайды - жаңа және қосталған жабдықтың сатулары және ұсыныстардың бағасы;
- жазып алынған заң құжаттарындағы арасындағы түбегейлi ауытқуларында болады және сатулардың нақты бағаларымен көрсетіледі;
- жыл бойы созылатын және жақын арада күтiлетiн нарықтың тепе-теңдiгi бұзылған жағдайда кездеседі.
Екi мүмкiн жағдайда машиналардың бағасына нарықтық сатуларын салыстырудың жолының қолдануының варианты және жабдықтар бар болады. Демек, - таза түрдегi нарықтық сатуларды салыстырудың жолы қайталама рыноктiң объекттерi салыстыруға жақында сатулар немесе сұралатын бағалардың талдауы машиналар, жабдық жолымен бағалады.
Сақтау тапқан объекттердiң құндары жоғарғы шекара, ұқсас немесе ұқсас объекттерге алғашқы нарықтың бағалары қолдануда болған болып табылады. Демек, нарықтық сатуларды салыстырудың жолдарының комбинацияның жиналған тозуды есепке алуы бар шығынды жолының әдiстерiнiң жаңа ұқсас немесе ұқсас объекттердiң сатуларын талдау және нарықтық немесе басқа құнның келесi анықтауы бағаланатын объекттердiң өндiрiсiнiң әкелiмi жолымен бағалады және шығынды.
Оның ағымдағы күйiндегi жабдықтың бiрлiгiнiң құндылық теңбе-тең шағылатын базар нарықтарының анықтауындағы негiзделген әдiсi. Негiзгi қолданылатын қағида - жүргiзiлуi керек болатын салыстыру:
- қайталама рынок сатымдылық дәл аналогпен;
- жоқ болғанда дәл аналогтiң түзететiн түзетулерiн енгiзумен қайталама рынок сатымдық жуық шамамен аналогпен;
- қайталама рынок тозудың түзеле бастауларын енгiзуi бар жаңа ұқсас жабдықпен жоқ болғанда.
Анық, нарықтық мәлiмет және объекттердiң салыстыруының бiрдей әдiстерiнiң қолдануының маңызды көлемдерiнiң талап ет жолы деген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.