Дизель отынын озонмен өңдеу

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

Химия факультеті

Катализ және мұнайхимия кафедрасы

Мұқталы Д.

ДИЗЕЛЬ ОТЫНЫН ОЗОНМЕН ӨҢДЕУ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

мамандығы 050721 - «Органикалық заттардың химиялық технологиясы»

Алматы 2011

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

Қорғауға жіберілді:

катализ және мұнайхимия

кафедрасының меңгерушісі

х. ғ. д., профессор Әубәкіров Е. А.

“ ” маусым 2011 ж

«ДИЗЕЛЬ ОТЫНЫН ОЗОНМЕН ӨҢДЕУ» тақырыбына

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

мамандығы 050721- «Органикалық заттардың химиялық технологиясы»

Орындаған,

4 курс студенті Мұқталы Д.

Ғылыми жетекші

х. ғ. к., аға оқытушы Мылтықбаева Ж. К.

Норма бақылаушы

х. ғ. к., аға оқытушы Смағұлова Н. Т.

Алматы 2011

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСҚА ТАПСЫРМА

Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны- «Жаңажол» кен орнынан тура айдалып алынған дизель отыны мен ПМӨЗ-нан алынған тауарлы “Л” дизель отыны.

Зерттеу жұмысының әдістемесі-дизель отынын алдын ала озон-ауа қоспасымен өңдеп, қаңқалы никель катализаторында гидрлеу.

Жұмыстың мақсаты- мұнайдан алынған дизель отынының сапасына озонның әсерін зерттеу.

Зерттеу жұмысының мақсатына қарай келесі міндеттер қойылды:

Жаңажол кен орнынан алынған дизель фракциясының физико-химиялық көрсеткіштерін және оның фракциялық құрамын анықтау;
«Жаңажол» кен орны мұнайынан алынған және ПМӨЗ-нан алынған дизель отынының “Л” маркалы сынамаларына озондау процесінің әсерін зерттеу;
Озондау процесінің қолайлы жағдайларын анықтау.
Бастапқы және озондалып гидротазаланған дизель фракцияларын әртүрлі физико-химиялық әдістермен зерттеу.

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: АНЫҚТАМАЛАР

5: 6

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТПАЛАР

5: 7

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: КІРІСПЕ

5: 8

: 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

5: 10

1. 1

1. 2

1. 3

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР:

Қазіргі таңдағы дизель отындарының түрлері және оларға қойылатын талаптар

Экологиялық таза дизель отындарын алу жолдары

Дизель отынының сапасына озонның әсері

: 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ

5: 32

: 2. 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Экспериментті жүргізу әдістемесі мен құрал-жабдықтары. Гидрлеу процесін жүргізу әдістемесі

5: 32

: 2. 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Алынған өнімдерді анықтаудың физико-химиялық әдістері және құрал-жабдықтары

5: 33

: 2. 2. 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Дизель отыны құрамындағы күкіртті анықтау әдісі

5: 33

: 2. 2. 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Дизель отынының лайлану, қату және шекті фильтрлену температураларын анықтау

5: 34

: 2. 2. 3

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Дизель отынының фракциялық құрамын анықтау

5: 35

: 2. 2. 4

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Дизель отынының цетан индексін есеп жолымен анықтау

5: 36

: 2. 2. 5

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Дизель отынын озондау

5: 37

: 2. 2. 6

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Йод санын анықтау

5: 38

: 2. 2. 7

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Инфрақызыл спектрлік анализ

5: 39

: 2. 2. 8

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Электронды микроскопия

5: 40

: 2. 2. 9

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Дизель отынының тығыздығын пикнометр көмегімен анықтау

5: 40

: 2. 3

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Өлшемдер мен эксперимент қателіктері

5: 41

: 3

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: ТӘЖІРИБЕЛІК НӘТИЖЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛҚЫЛАУ

5: 42

: 3. 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: Зерттеуге алынған дизель отындарының және катализатордың физико- химиялық сипаттамалары

5: 42

: 3. 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: «Жаңажол» кен орнының мұнайынан алынған дизель фракциясын озонмен өңдеу

5: 47

: 3. 3

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР: «ПМӨЗ»-ның тауарлы «Л» маркалы дизель отынына озонның әсері

5: 54

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР:

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМШАЛАР

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

ГОСТ 10742-71 Сынамалар алу

ГОСТ Р 52368-2005 (ЕN 590:2004) ЕВРО Дизель отыны

ГОСТ 2070-82 Йод санын анықтау

ГОСТ 19006-77 Фильтрлену коэффициентін анықтау

СТ 22254-92 Шекті фильтрлену температурасы

ГОСТ 27768-88 Цетандық индексті анықтау

АНЫҚТАМАЛАР

Цетан саны - дизель отыны құрамындағы цетанның (С ₁₆ Н ₃₄ , гексадекан, цетан саны 100-ге тең) α-метилнафталинмен (цетан саны 0-ге тең) қоспасындағы көлемдік үлесі.

Дизель отыны - дизельді қозғалтқышта қолданылатын сұйық отын. 180-360 ºC температурада айдалған мұнай фракциясы.

Гидрогендеу (гидрлеу) - сутектің қос байланысқа қосылуы, әдетте катализатор қатысында.

Отынның озонолизі (озондау) - сұйық отынды О ₃ -пен тотықтыру;

«Қаңқалы никель» - қатты микрокристалды кеуекті никельді катализатор, құрамында никельден басқа алюминий болады.

Йод саны - 100 г органикалық затқа қосылатын йод массасы (г), ол қосылыс құрамындағы қос байланысты сипаттайды.

Промотор - катализ химиясында катализатордың белсенділігін, талғампаздығын және тұрақтылығын арттыратын зат.

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТПАЛАР

г - грамм

ИҚ спектр - инфра-қызыл спектр

Кт - катализатор

кг - килограмм

Қайн. темп. - қайнау температурасы

Қ. б. - қайнаудың басы

Қ. с - қайнаудың соңы

мин. - минут

МПа - мегапаскаль

мВ - милливольт

мл - миллилитр

ЦС - цетан саны

ТТКА - тепе-теңдік кинетикалық анализ

ЕО - Еуро Одақ ДҚ - дизельді қозғалтқыштар ДО - дизель отыны

ПМӨЗ - Павлодар мұнай өңдеу зауыты

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Соңғы жылдары дизель фракцияларын гидротазалауға көп көңіл бөлінуде. Бұл көлік құралдарын жаппай дизель қозғалтқышына ауыстырумен, күкіртті және жоғары күкіртті мұнайларды өңдеу көлемінің күрт өсуімен (80% астам дизель фракциясы ) және оларды терең өңдеу қажеттілігімен байланысты. Нәтижесінде соңғы кездері аз күкіртті дизель отынын (0, 02 - 0, 05 % ) шығару көлемі өсуде (90% жетті) .

Дизель отынына сұраныстың күрт өсуіне байланысты қайта өңдеу процестерінің дистилляттарын - кокстеудің, висбрекингтің, термокрекинг пен каталитикалық крекингтің гидротазалау есебінен оның қорын көбейту өзекті мәселе болып отыр. Бұл шикізаттар алғашқы өңдеу өнімдерімен салыстырғанда құрамында күкіртті және азотты қосылыстардың, шайыр заттарының, алкендердің және көпсақиналы ароматикалық көмірсутектердің едәуір көптігімен сипатталады. Сондықтан дизель фракциясының қайта өңдеу процесін жетілдіру мен оның баламалы жолдарын қарастыру маңызды болып табылады. Қазіргі кезде кезек күттірмейтін мәселелердің бірі көлікті транспорттың экологиялық қауіпсіздігі, яғни іштен жану двигательдерінен шығатын газдардың қоршаған ортаға және адамға антропогендік әсерін алдымен күкірт оксидінің, күйе бөлшектерінің және концерогендік заттардың мөлшерін төмендету болып табылады. Бүгінгі таңда дизель фракциясын күкіртсіздендірудің дәстүрлі процестерін дамытумен қатар күкірттен арылудың көптеген жаңа өзгеше әдістері жасалып жатыр. Осы әдістердің бірі ретінде шикізатты алдын ала озондау жатады.

Ғылыми жаңалығы:

Дипломдық жұмыста алғаш рет Жаңажол кен орнынан алынған дизель фракциясының физико-химиялық көрсеткіштері мен көмірсутектік құрамы анықталды.

Мұнайдан тура айдалып алынған дизель отындарын алдын ала озон-ауа қоспасымен өңдеу процесінің қолайлы жағдайлары көрсетілді.

Практикалық маңыздылығы: Дизель отынын гидротазалау процесіне дейін озон-ауа қоспасымен өңдеу арқылы Еуропалық стандартқа сай тауарлы дизель отынын алу мүмкіндігі көрсетілді.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Мұнайдан алынған дизель отынының сапасына озонның әсерін зерттеу.

Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешілді:

-Жаңажол кен орнынан алынған дизель фракциясының физико-химиялық көрсеткіштерін және оның фракциялық құрамын анықталды;

-«Жаңажол» кен орны мұнайынан алынған және ПМӨЗ-нан алынған дизель отынының “Л” маркалы сынамаларына озондау процесінің әсері зерттелді;

-Озондау процесінің қолайлы жағдайлары анықталды.

-Бастапқы және озондалып гидротазаланған дизель фракцияларын әртүрлі физико-химиялық әдістермен зерттелді.

Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы. Жұмыс кіріспеден, дипломдық жұмыс тақырыбы бойынша әдебиеттерге шолудан, тәжірибе жүргізу әдістемелерінен, тәжірибелік бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен құралады.

Кіріспеде жұмыстың міндеттері мен мақсаты айқындалып, тақырыптың өзектілігі көрсетіліп, зерттеу бағытын таңдау тұжырымдалған. Бірінші бөлімде дизель отынының құрамы, физика-химиялық және катализдік қасиеттері бойынша әдеби деректер жинастырылған. Екінші бөлімде зерттеу нысандарының сипаттамалары мен тәжірибені жүргізу әдістемелері келтірілген. Үшінші бөлімде зерттеу нәтижелері мен оларды талдау, ал қорытындыда жұмыстың негізгі нәтижелерін жинастыру мен сараптау келтірілген. Жұмыс 65 бетте жазылып, 19 кесте мен 27 суретті қамтиды.

Практикалық база. әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-гі «Көмірді комплексті өңдеу» зертханасында жүргізілді.

1 ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

1. 1 Қазіргі таңдағы дизель отындарының түрлері және оларға қойылатын талаптар

Қазіргі кезде дизель отындарына деген талап қарқындады. Дизель отындарының сапасын жақсарту жолында еуропалық мемлекеттер көп еңбек етуде. Бұл елдерде дәл осы отындарға қатысты талаптарды қатаңдату жөніндегі концепция жасалған, әсіресе, олардың құрамындағы күкіртті заттардың (меркаптандар (R-SH), сульфидтер (R-S-R), дисульфидтер (R-S-S-R), тиофендер, тиофандар және т. б. ) мөлшеріне қатысты. Бұл бағытта Швеция мемлекеті көшбасшы болып табылады, бұл ел 1990 жылдың өзінде І және ІІ классты дизель отыны үшін спецификация енгізген болатын. Швециядан соң 1993 жылы АҚШ-та CARB стандарты енгізілген, ол дизель отынындағы күкірт мөлшерін қадағалайды. Ал 1998 жылдан бастап АҚШ-тың мұнай өндейтін зауыттары құрамындағы күкірт мөлшері 50 мг/кг-нан аспайтын дизельдерді шығаратын болды. Қазіргі уақытта дүниежүзінің аздаған зауыттары ғана күкірттің ультра аз мөлшері бар дизель отындарын ала алады.

ТМД елдеріндегі дизель отындарының басты бөлігі ГОСТ 305-82 «Дизельді отын. Техникалық жағдайлары» бойынша шығарылады. Мұнай өндірісінде ГОСТ 305-82 бойынша физикалық және химиялық қасиеттеріне байланысты дизель отындарының үш түрлі маркасы шығарылады: Л (Ж) - жаздық, қоршаған ауа температурасы 0 °С-ден жоғары; З (Қ) - қыстық, температурасы -20 °С дейінгі аймақта қолданылады (бұл жағдайда қыстық дизель отынының қату температурасы < -35 °С мен < -25 °С аралығында болуы тиіс), немесе қыстық дизель отынының екінші түрі -30 °С дейін қолданылады (онда қату температурасы < -45 °С мен <-35 °С аралығында болуы тиіс) ; А - арктикалық, температурасы -50 °С дейінгі аймақта қолданылады [1] .

Температуралық көрсеткіштерден басқа дизель отыны құрамындағы күкірт мөлшері дизель отындарын түрлерге жіктеуде басты көрсеткіштің бірі болып табылады:

I сұрыпты дизель отындары үшін күкірт мөлшері 0, 2 % - дан аспауы қажет;
II сұрыпты отын үшін 0, 5 %- дан аспағаны жеткілікті;
А маркасы үшін 0, 4 %.

ГОСТ 305-82 сәйкес дизель отындары үшін келесі шартты белгілер қабылдануы тиіс: жаздық отынды күкірт пен жарқыл температурасына сәйкес таңбалайды (Л-0, 2-40), ал қыстық отынды күкірт пен қату температураларына сәйкес таңбалайды (З-0, 2-минус 35), арктикалық отынды тек күкірт бойынша таңбалайды: А-0, 2. ГОСТ 305-82 бойынша дизель отынын күкірт мөлшері стандартқа сәйкес келетіндей тура айдалған және гидротазаланған фракцияларды қосу арқылы алады (1-кесте) . Гидротазалау шикізаты ретінде тура айдалған ортадистиллятты фракциялар мен екіншілік процестердің өнімдерінің қоспасы қолданылады. Әдетте, тура айдалған дизель отыны мен каталитикалық крекингтің жеңіл газойлін қолданады [1] .

1- кесте

Дизель отынының сипаттамалары (ГОСТ 305-82) [1]

Көрсеткіштер

Маркалар үшін стандарт шамалар

Зерттеу әдісі

Көрсеткіштер: 1

Маркалар үшін стандарт шамалар: 2

Зерттеу әдісі: 3

Көрсеткіштер: Цетандық саны, кем емес

Маркалар үшін стандарт шамалар: 45

Зерттеу әдісі: 45

ГОСТ 3122

Көрсеткіштер: Фракциялық құрамы:

Көрсеткіштер: 50 % айдалу температурасы, °С, жоғары емес

Маркалар үшін стандарт шамалар: 280

Зерттеу әдісі: 280

255

ГОСТ 2177

Көрсеткіштер: 90 % айдалу температурасы, °С, жоғары емес

Маркалар үшін стандарт шамалар: 360

Зерттеу әдісі: 340

330

Көрсеткіштер: 20°С температурағы кинематикалық тұтқырлығы, мм ² /с

Маркалар үшін стандарт шамалар: 3, 0-6, 0

Зерттеу әдісі: 1, 8-5, 0

1, 5-4, 0

ГОСТ 23

Көрсеткіштер: Қату температурасы, ° С, жоғары емес, келесі климаттық аймаққа тәуелді:

Көрсеткіштер: Қалыпты

Маркалар үшін стандарт шамалар: -10

Зерттеу әдісі: -35

ГОСТ 20287

Көрсеткіштер: Суық

Маркалар үшін стандарт шамалар: -

Зерттеу әдісі: -45

-55

Көрсеткіштер: Лайлану температурасы, ° С, жоғары емес, келесі климаттық аймаққа тәуелді:

Көрсеткіштер: Қалыпты

Маркалар үшін стандарт шамалар: -5

Зерттеу әдісі: -25

ГОСТ 5066

Көрсеткіштер: Суық

Маркалар үшін стандарт шамалар: -

Зерттеу әдісі: -35

Көрсеткіштер: Жабық тиглдегі жарқылдану температурасы, ° С, төмен емес:

Көрсеткіштер: Газ турбиналары, жылутасымал-дағыш және кеме дизельдері үшін

Маркалар үшін стандарт шамалар: 62

Зерттеу әдісі: 40

ГОСТ 6356

Көрсеткіштер: Жалпы қолданылатын дизельдер үшін

Маркалар үшін стандарт шамалар: 40

Зерттеу әдісі: 35

Көрсеткіштер: Отындағы күкірттің массалық үлесі, %, аспайды:

Көрсеткіштер: I түр

Маркалар үшін стандарт шамалар: 0, 2

Зерттеу әдісі: 0, 2

0, 2

ГОСТ 19121

Көрсеткіштер: II түр

Маркалар үшін стандарт шамалар: 0, 5

Зерттеу әдісі: 0, 5

0, 4

Көрсеткіштер: Меркаптанды күкірттің массалық үлесі, %, аспайды

Маркалар үшін стандарт шамалар: 0, 01

Зерттеу әдісі: 0, 01

0, 01

ГОСТ 17323

Көрсеткіштер: Шайырлардың мөлшері, мг/100 см ³ отынға, аспайды

Маркалар үшін стандарт шамалар: 40

Зерттеу әдісі: 30

ГОСТ 8489

Көрсеткіштер: Қышқылдығы, мг КОН/100 см ³ отынға, аспайды

Маркалар үшін стандарт шамалар: 5

Зерттеу әдісі: 5

ГОСТ 5985

Көрсеткіштер: Йод саны, I ₂ /100 г отынға, аспайды

Маркалар үшін стандарт шамалар: 6

Зерттеу әдісі: 6

ГОСТ 2070

Көрсеткіштер: Зольділігі, %, аспайды

Маркалар үшін стандарт шамалар: 0, 01

Зерттеу әдісі: 0, 01

0, 01

ГОСТ 1401

Көрсеткіштер: 10 %-дық қалдықтың кокстілігі, %, аспайды

Маркалар үшін стандарт шамалар: 0, 20

Зерттеу әдісі: 0, 30

0, 30

ГОСТ 19932

1-кестенің жалғасы

1: Фильтрлену коэффициенті

2: 3

3: 3

4: 3

5: -

1: 20 ° С тығыздығы, кг/м ³ , аспайды

2: 860

3: 840

4: 830

5: -

1: ЕСКЕРТУ: Л, З, А маркалары үшін отын құрамында күкіртсутек, суда еритін қышқылдар, сілтілер, механикалық қоспалар мен су болмауы тиіс.

Экспортты дизель отынын (ТУ 38. 401-58-110-94) экспортқа шығару үшін өндіреді, күкірт мөлшері 0, 2%. Экспортты дизель отынын тураайдалған дизель фракцияларын гидротазалау арқылы алады (2-кесте) . Оның сапасын анықтау мақсатында отынның дизельді индексін анықтайды (ал ГОСТ 305-82 бойынша цетан саны) . Одан басқа, су мен фильтрлену коэффициенттерінің орнына экспресс-әдіспен 10°С температурада отынның мөлдірлігі анықталады.

2- кесте

Экспортты дизель отынының сипаттамалары (ТУ 38. 401-58-110-94)

Көрсеткіштер

Марка нормалары

ДЛЭ

ДЗЭ

Көрсеткіштер: Дизельді индекс, кем емес

Марка нормалары: 53

Көрсеткіштер: Фракциялық құрамы: температурада айдалады, °С, жоғары емес:

Көрсеткіштер: 50 %

Марка нормалары: 280

280

Көрсеткіштер: 90 %

Марка нормалары: 340

330

Көрсеткіштер: 96 %

Марка нормалары: 360

360

Көрсеткіштер: 20 °С температурадағы кинематикалық тұтқырлығы, мм ² /с

Марка нормалары: 3, 0-6, 0

2, 7-6, 0

Көрсеткіштер: Температуралық көрсеткіштері, °С:

Көрсеткіштер: Қату температурасы, жоғары емес

Марка нормалары: -10

-35

Көрсеткіштер: Шекті фильтрлену температурасы, жоғары емес

Марка нормалары: -5

-25

Көрсеткіштер: Жабық тигльдегі жарқылдану температурасы, төмен емес

Марка нормалары: 65

Көрсеткіштер: Отындағы күкірттің массалық үлесі, %, аспайды:

Көрсеткіштер: I түр

Марка нормалары: 0, 2

0, 2

Көрсеткіштер: II түр

Марка нормалары: 0, 3

Көрсеткіштер: Мыс пластинадағы сынамаға зерттеу

Марка нормалары: өте алады

Көрсеткіштер: Қышқылдығы, мг КОН/100 см ³ отынға, аспайды

Марка нормалары: 3, 0

3, 0

Көрсеткіштер: Зольділігі, %, аспайды

Марка нормалары: 0, 01

0, 01

Көрсеткіштер: 10 %-дық қалдықтың кокстілігі, %, аспайды

Марка нормалары: 0, 2

0, 2

Көрсеткіштер: Түсі, бірлік. ЦНТ, аспайды

Марка нормалары: 2, 0

2, 0

Көрсеткіштер: Механикалық қоспалардың болуы

Марка нормалары: Қабылданбайды

Көрсеткіштер: 10 °С температурадағы мөлдірлігі

Марка нормалары: Түссіз

Көрсеткіштер: 20 ° С тығыздығы, кг/м ³ , аспайды

Марка нормалары: 860

845

ТМД елдеріндегі дизель отынын еуропалық EN590 стандартына өткізу мақсатында ГОСТ Р52368-2005 «Автомобильді дизель отыны. Техникалық жағдайлары» атты норма енгізілді, ол Евро-3 талаптарына сәйкес құрастырылған. Зерттеу әдістері мен дизель отыны сапасының көрсеткіштері толығымен ЕN590 талаптарымен бірдей. ГОСТ Р52368-2005 атты стандарттың қолданыстағы нормалардан басты айырмашылығы күкірт мөлшері мен цетан санына деген талаптардың қатаңдануы (3-кесте) . Сонымен қатар қосымша 4 көрсеткіш анықталады: цетандық индекс, майлағыш қасиеті, полициклді ароматты көмірсутектер мөлшері, тотықтырғыштық тұрақтылығы [2] .

3- кесте

ГОСТ Р52368-2005 бойынша отынға қойылатын талаптар

1

2

3

Көрсеткіштер

Мәні

Зерттеу әдісі

Цетан саны, кем емес

51, 0

ГОСТ 3122, ASTM D 613, EN ISO 5165

Цетан индексі, кем емес

46, 0

ГОСТ 27768, ASTM D 4737, EN ISO 4264

15°С температурадағы тығыздығы, кг/м ³

820-845

ГОСТ Р 51069, ASTM D 1298, EN ISO 3675

Полициклді ароматты көмірсутектер, % (масса бойынша), аспайды

11

IP 391

Күкірт мөлшері, мкг/кг, аспайды, отын үшін: I түр

II түр

III түр

350

50

10

ГОСТ P 50442, ASTM D 4294, EN ISO 8754

Жабық тигльдегі жарқылдану, төмен емес

55

ГОСТ 6356, ASTM D 93, EN ISO 22719

10 %-дық қалдықтың кокстілігі, %, аспайды

0, 3

ГОСТ 19932, ASTM D 189, EN ISO 10370

Зольділігі, %, аспайды

0, 01

ГОСТ 1461, ASTM D 482, EN ISO 6245

Судың мөлшері, мг/кг, аспайды

200

ГОСТ 14870, ASTM D 1744, EN ISO 12937

Жалпы ластануы, мг/кг, аспайды

24

3: EN 12662:1998

Мыс пластинаның коррозиясы (50°С -де 3 сағ), шкала бойынша бірлік

Класс 1

ГОСТ 6321, ASTM D 130, EN ISO 2160

Тотықтырғыштық тұрақтылық: қалдықтың жалпы мөлшері, г/м ³ , артық емес

25

ASTM D 2274, EN ISO 12205

3-кестенің жалғасы

1

2

3

60 °С майлағыштық қасиеті, мкм, аспайды

460

ISO 12156-1

40°С температурадағы кинематикалық тұтқырлығы, мм ² /с

2, 00-4, 50

ГОСТ 33, ASTM D 445, EN ISO 3104

Фракциялық құрамы:

250°С-де буланады, мас. %, кем емес

350°С-де буланады, мас. %, кем емес

95% айдалу температурасы, °С, аспайды

65

85

360

ГОСТ2177 (A әдісі), ASTM D 86, EN IS03405

Май қышқылдарының метил эфирлері, % (көлем бойынша), аспайды

5

EN 14078:2003

3-кестеде көрініп тұрғандай, дизель отынының сипаттамаларын анықтау үшін көбінесе шетелдің зерттеу тәсілдері қолданылған. Қазіргі таңда еліміздің отынды стандарттау жүйесіне шетелдік зерттеу әдістерін енгізу жүргізулуде.

ГОСТ Р52368-2005 бойынша дизель отынының шартты белгілері ГОСТ 305-82 нормасынан едәуір өзгешеленеді және отын сұрып, класс, түр болып жіктеледі. Осылайша, отын шекті фильтрлену температурасына тәуелді 6 сұрыпқа А-Р және 4 класқа жіктеледі (4-кесте), олардың әрқайсысы күкірт мөлшеріне байланысты 3 түрге бөлінеді. Мысалы, ГОСТ Р 52368 бойынша отынды былайша белгілейді: сұрып А, түр I немесе класс 1, түр II.

4-кесте

Жылдың әр түрлі мезгілдерінде фильтрлену температурасына тәуелді дизель отындарының классификациясы

Период

Сұрып/класс

Фильтрлену т емпературасы

Период:

Жаз мезгілі

Сұрып/класс:

А

Фильтрлену температурасы:

+ 5°С аспайды

Период:

В

Сұрып/класс:

0°С аспайды

Период:

С

Сұрып/класс:

- 5°С аспайды

Период:

Ауыспалы мезгілдер

көктемдік/күздік

Сұрып/класс:

О

Фильтрлену температурасы:

- 10°С аспайды

Период:

Е

Сұрып/класс:

- 15°С аспайды

Период:

Б/0

Сұрып/класс:

- 20°С аспайды

Период:

Қыс мезгілі

Сұрып/класс:

1класс

Фильтрлену температурасы:

- 26°С аспайды

Период:

2класс

Сұрып/класс:

- 32°С аспайды

Период:

3класс

Сұрып/класс:

- 38°С аспайды

Период:

4класс

Сұрып/класс: - 44°С аспайды

1-кесте мен 3-кестеде берілген стандарттар талаптарын техникалық регламенттің қауіпсіздік талаптарымен салыстырып, оны төмендегі 5-кестеде жинақтадық.

5- кесте

Дизель отындарына арналған мемлекеттік стандарттар мен техникалық регламентті салыстыру

Отын сипаттамалары

Автомобильді техникаға арналған регламент нормалары

ГОСТ 305-82

ГОСТР 52368-2005

Евро-2

Евро-3

Евро-4

Отын сипаттамалары:

Цетандық саны, кем емес

Автомобильді техникаға арналған регламент нормалары: 49

ГОСТ 305-82:

51

ГОСТР 52368-2005:

51

Отын сипаттамалары:

15 °С тығыздығы, кг/м ³

Автомобильді техникаға арналған регламент нормалары: 820-860

ГОСТ 305-82: 820-845

ГОСТР 52368-2005: 820-845

820-845

Отын сипаттамалары:

Полициклді ароматты көмірсутек мөлшері % масс., аспайды

Автомобильді техникаға арналған регламент нормалары: белгілен-беген

ГОСТ 305-82: 11

ГОСТР 52368-2005: 11

анықтал-майды

Отын сипаттамалары:

Күкірт концентрациясы, мг/кг, аспайды

Автомобильді техникаға арналған регламент нормалары: 500

ГОСТ 305-82:

350

ГОСТР 52368-2005:

50

500-200

350, 50, 10

Отын сипаттамалары:

Фракциялық құрамы: 95% айдалады, °С, аспайды

Автомобильді техникаға арналған регламент нормалары: 360

ГОСТ 305-82:

360

ГОСТР 52368-2005:

360

360

340

330

360

Отын сипаттамалары:

Майлағыш қасиеті, мкм, аспайды

Автомобильді техникаға арналған регламент нормалары: 460

ГОСТ 305-82:

460

ГОСТР 52368-2005:

460

анықтал-майды

460

Кестеден көрініп тұрғандай, ГОСТ 305-82 стандарты цетан саны бойынша Евро-2 [3, 4] талаптарын қанағаттандырмайды, күкірт бойынша қойылатын регламентті жартылай қамтып, тығыздығы 15°С орнына 20°С температурада анықталады, майлағыш қасиеті, полициклді ароматты көмірсутектер мөлшері мүлдем анықталмайды. ГОСТ Р52368-2005 «Автомобильді дизель отыны. Техникалық жағдайлары» стандарты, керісінше, регламент талаптарын қанағаттандырып, Евро-3 экологиялық класына сәйкес келеді.

Экологиялық таза дизель отынын ТУ 38. 1011348-89 бойынша шығарады. Техникалық жағдайлары бойынша құрамындағы күкірт мөлшері 0, 05 % дейін болатын (I түр) және 0, 1 % дейін болатын (II түр) жаздық екі түрлі марка (ДЛЭЧ-В және ДЛЭЧ) және қыстық бір марка (ДЗЭЧ) шығару көзделеді. Ароматикалық көмірсутектер мөлшеріне деген талаптардың күшеюіне байланысты оларға да норма енгізілді: ДЛЭЧ-В маркалы отын үшін 20 % аспайды, ДЗЭЧ маркалы отын үшін 10 % аспайды. Экологиялық таза дизель отынын дизель отындарын гидротазалау арқылы алады, гидротазалау шикізаты ретінде екіншілік процестердің дистиллятты фракцияларын қолдануға жол беріледі [5] .

Қалалық дизель отыны (ТУ 38. 401-58-170-96) үлкен қалаларда қолдануға арналаған. Қалалық дизель отынының экологиялық дизель отынынан басты айырмашылығы - присадкаларды қолдану нәтижесінде жоғары сапа көрсеткіші (жазда - антитүтіндік, қыста - антитүтіндік және депрессорлы) . Присадкаларды қалалық дизель отынына қосу - шығатын газдардың түтінділігі мен зиянды заттардың мөлшерін 30-50 % төмендетеді. Этиленнің винилацетатпен эфирі отынның төмен температуралы қасиеттерін жақсартатын негізгі депрессорлы присадка болып табылады [6] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.