Қазақстандағы тұрақты даму концепциясы

Кіріспе

«Экологиялық проблемалар – ең маңызды өмірлік проблемалардың бірі, өйткені әңгіме адамның өмір сүретін ортасы туралы, болашақ ұрпақтардың өмірі туралы болып отыр», дейді заманымыздың заңғар жазушы Шыңғыс Айтматов.
Қазіргі әлемде экологиялық проблемалар өзінің қоғамдық мәні жағынан алдыңғы қатардағы мәселелердің біріне айналды. Экологиялық дағдарыс жағдайы шын мәніндегі қауіпті төндіріп отыр: іс жүзінде тез өріс алып бара жатқан дағдарыстық жағдайларды кез келген аймақтардан көруге болады.
Экология – жер бетіндегі тіршілік атаулының қоршаған ортамен органикалық қарым-қатынасын жан-жақты зерттейтін биология,. Физиология, генетика, медицина, тіпті социология тәрізді көптеген ғылым салаларын біріктіретін, философиялық мәні терең, адамзат болашағы үшін маңызды зор ілім.
Қазақстанда қалыптасқан экологиялық проблемалар
Соңғы жылдары дүние жүзінде экологиялық жағдайлар шиеленісе түсуде. Оның көптеген себептері бар. Негізгі факторлар, көбінесе адам іс-әрекетінен туындап отыр. Ең басты проблемалардың бірі — Жер шарындағы халық санының артуы. Нәтижесінде, Жер шарының тұрғындарын азық-түлік, шикізат, жылу энергиясы, киім-кешек және т.б. материалдық игіліктермен қамтамасыз ету үшін қаншама қыруар табиғат ресурстары қажет болып отыр.
Адамзат өркениеті дамуының материалдық негізі болып табылатын дүниежүзілік шаруашылық коршаған ортаға барған сайын күшті әсер етуде. Жекелеген елдердің коршаған ортаға зиянды ықпалының аукымы, ең алдымен, экономикасының даму деңгейімен анықталады. Соңғы онжылдыктарда дамушы елдердің басым көпшілігі қарқынды даму үстінде, бұл өз кезегінде адамзаттың табиғи ортаға әсерін күшейте түсуде. Қазіргі танда дүние жүзі кауымдастығы коршаған ортаны корғау мөселелерін бірлесе шешу қажеттілігін түсінді деуге болады.

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстандағы турақты даму концепциясы

Экологиялық проблемалар - ең маңызды өмірлік проблемалардың бірі, өйткені әңгіме адамның өмір сүретін ортасы туралы, болашақ ұрпақтардың өмірі туралы болып отыр, дейді заманымыздың заңғар жазушы Шыңғыс Айтматов.
Қазіргі әлемде экологиялық проблемалар өзінің қоғамдық мәні жағынан алдыңғы қатардағы мәселелердің біріне айналды. Экологиялық дағдарыс жағдайы шын мәніндегі қауіпті төндіріп отыр: іс жүзінде тез өріс алып бара жатқан дағдарыстық жағдайларды кез келген аймақтардан көруге болады.
Экология - жер бетіндегі тіршілік атаулының қоршаған ортамен органикалық қарым-қатынасын жан-жақты зерттейтін биология,. Физиология, генетика, медицина, тіпті социология тәрізді көптеген ғылым салаларын біріктіретін, философиялық мәні терең, адамзат болашағы үшін маңызды зор ілім.
Қазақстанда қалыптасқан экологиялық проблемалар
Соңғы жылдары дүние жүзінде экологиялық жағдайлар шиеленісе түсуде. Оның көптеген себептері бар. Негізгі факторлар, көбінесе адам іс-әрекетінен туындап отыр. Ең басты проблемалардың бірі -- Жер шарындағы халық санының артуы. Нәтижесінде, Жер шарының тұрғындарын азық-түлік, шикізат, жылу энергиясы, киім-кешек және т.б. материалдық игіліктермен қамтамасыз ету үшін қаншама қыруар табиғат ресурстары қажет болып отыр.
Адамзат өркениеті дамуының материалдық негізі болып табылатын дүниежүзілік шаруашылық коршаған ортаға барған сайын күшті әсер етуде. Жекелеген елдердің коршаған ортаға зиянды ықпалының аукымы, ең алдымен, экономикасының даму деңгейімен анықталады. Соңғы онжылдыктарда дамушы елдердің басым көпшілігі қарқынды даму үстінде, бұл өз кезегінде адамзаттың табиғи ортаға әсерін күшейте түсуде. Қазіргі танда дүние жүзі кауымдастығы коршаған ортаны корғау мөселелерін бірлесе шешу қажеттілігін түсінді деуге болады.

Таяуда Қазақстан Рес - пуб - ликасы Президентінің "Қазақстан Республи - ка - сы - ның 2007-2024 жылдарға ар - налған тұрақты дамуға кө - шу тұжырымдамасы" жа - рық көрді. "Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стра - тегиясы", "Қазақстан Республикасы дамуының 2010 жылға дейінгі стратегиялық жоспары", "Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі индустриялық-инновациялық даму стратегиясы", "Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға дейінгі экологиялық қауіпсіздігі тұжырымдамасы", "Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы" сияқты ел дамуы үшін маңызды рөл атқаратын құжат - тар - ды өмірге әкелген Президентіміздің мына жаңа тұжырымдамасы мазмұны жағынан да, қамтитын мәселелерінің ауқымы жағынан да кең мағынадағы тың құжат болып табылады.
Елдің тұрақты дамуға көшуі - нің бағдар - ла - масы ретінде ол Қа - зақ - стан өмірінің барлық сала - ларын - да орнықтылыққа қол - жет - - кізудің негізгі жолдарын, осы жолдағы міндеттер мен оған жетудің тетіктерін ай - қын - дайды, дамудың экономикалық, эко - ло - гиялық, әлеуметтік және саяси фактор - лары - ның өзара байланысын нақты бел - гілейді және оларды біртұтас үдеріс ретінде қарастырады.
Осылардың ішінде Қазақстанның эко - ло - гиялық дамуының тұрақтылығын қам - та - масыз ету жоспарының орны ерекше. Бұл - бір Қа - зақ - стан емес, Еуразия құр - лы - ғының эколо - гия - сын жақсартуда ерекше рөл атқарады. Еу - ропа мен Азия арасын - дағы саяси, эконо - ми - калық және мәдени қарым-қатынастың көпірі болып отырған Қазақстан осы ортаның ландшафты мен экологиялық жүйе - лерінде байланыстырушы есебінде де маңызды қызмет атқарады. Қа - зақстанның аумақтық кеңдігі, кли - мат - тық жағдайлары, су жүйелерінің ерекшеліктері бүкіл Еуразияның эко - логиялық жағдайына әсер ететінін, оның даму тұрақтылығы екі жаққа да маңызды екенін ескерсек, бұл мәселенің мәні зор.
Қазіргі Қазақстанның дамуы 2030 жылға дейінгі стратегиялық жоспар негізінде атқарған істердің нәтижесі деп білеміз. Көп жағдайда экономи - ка - ның тұрақтануы, оның көтерілуі, халықтың әл-ауқатының жақсаруы жалпыұлттық саясаттың негізгі тірегі болып табылады. Осыған орай Пар - ламент палаталарында қабылданған, ха - лық - тың талқысынан өткен Экология кодексі де осы тұжырымдаманың негізі болып табы - ла - ды. Ұзақ уақыт бойы біз экология мәселесін сөз жү - зінде әңгімелеп келгенмен, нақты тұжы - рым - да - малар мен нақты заңды түрде қабылданған кодекс болған жоқ. Ендігі жерде экологиялық мәсе - лелерді шешу осы кодекске негізделеді.
Ал экологияның тұрақтануы, экология - ның дамуы, экологияның қалпына келтірі - луі - нің барлығы ол экономиканың дамуы - мен, саясат - тың дамуымен байланысты еке - нін естен шы - ға - рып алдық. Алайда, Қа - зақ - стан - - ның қазіргі экологиялық жағдайлары мәз емес екені көпке мәлім. Ол жағдайлар, тұ - тас - тай қарағанда, бүкіл республиканың ұлттық қауіпсіздігіне қатер төндіріп, жалпы да - муға кедергі келтіріп отырғ - аны да аян. На - - - рықтық экономикадағы табиғи ресурс - тар - - - дың үлес салмағының азаюы, олардың ысы - - - рабының мо - лаюы орын алуда. Ішкі өні - м - - - нің өсуі қал - дықтардың көбеюіне соқтырып, олар қоршаған ор - таны ластауда. Қазіргі есеп бойынша, ел аумағының 75 пайызға жуығы экологиялық тұрақсыздыққа тап болып отыр. Табиғаттың жұтаңдау - ы - нан жарамсыз жерлер кө - бейіп жа - тыр. Ластанулар мен қалдықтардан бөлінетін улы заттар табиғи ортаға әсер етіп, халық - тың денсаулығына зиян келтіруде. Осы жағдайлар Президент Тұжырымдамасында экология дамуын тұрақтандырудың қажет екенін дә - лелдеуге негіз болған. Сондықтан да тұрақты дамуға көшудің басты қағи - да - ла - ры мен басым - дықтары ішінде көрсе - тілген ел экономикасын көтеруде табиғи ресурстарды тиімді пайда - лану, саламатты қоғам үлгісін енгізу негізінде халықтың денсаулығын көтеру, демография - лық жағ - дайды жақсарту, қоғамның аса ма - ңыз - ды неосфералық қызметі ретінде қоршаған орта - ны қорғау қызметін жетілдіру, тран - сөңір - лік экожүйелік аумақтық даму, эко - ло - гиялық қауіпсіздіктің жаңа техноло - гия - сын пайдалану, экологиялық аспектілерді ескере отырып, кедейшілікпен күресу, шө - лейттенуге қарсы жұ - мыс жүргізу, эмиссия - ларды, оның ішінде қызған газдар мен азон қабатын бұзатын газдарды азайту, сапалы ауыз суға қол жеткізу, трансшекаралық эко - логиялық проблемаларды шешу, радиа - циялық және биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қал - дық - тарды кәдеге асыру сияқты проб - лемалардың эколо - гияға тікелей қатысы бар. Бұл мәселелердің әр - қайсысының өзі көп салалы. Мысалы, экономиканы көтерудегі табиғи ресурстардың үлес сал - ма - ғының азаюы қазір аяқ басқан сайын көз - ге түседі. Біздің табиғаттан алатын өз өнімдеріміз азайып, сырттан тасымалдау кө - бейді. Сырттан, тіпті алыс елдерден әке - лі - нетін, көп айлар сақталған және жол жүр - ген өнім өзі - нің құндылығы мен дәмділігін сақтай алады деп кім кепілдік береді? Оның үстіне ол азық-түлік қазақтың өз менталитеті мен орга - низмі - нің талабына жауап бере ала ма? Әр түрлі аурулар мен аллергияның молаюы осы - дан өрбіп жатқан жоқ па? Алматының ал - малы бақтары оталып, олардың бәрі саябаққа айналып кетті. Апортқа үйрен - ген адамға сырттан әкелінген алма киіз, сағыз татиды. Саяжай иелері үйлерін биік дуал - дармен қоршап алып, ауаның қозғалысын, тазалығын бөгеді. Онсыз да ауасы ауыр Алматының әр қорасында қоршау ішінде тұнып жатқан тұманды ауаны өздері жұтуда. Осылардың бәрі табиғатқа адам қолымен жасалып жатқан зорлық емес пе?
Бір кезде қала сыртынан саяжайларға жер бөлінгенде, ол жерге ағаш егу, әр түрлі жеміс бе - - ретін бұталар мен отбасының күн көрісіне қажет өнімдер өндіру міндеті қойыл - ған еді. Қазіргі саяжайларда мұндай ештеме өнді - ріл - мейді, иелері үлкен сарай салып, айналасын қию - ласқан тас төсенішпен, жасан - ды, газон - мен жауып, жеміс ағаштарын шауып тастады.
Кезінде балық шаруашылығы деген ми - нистр - лік белгілі су қойма - ларында балық өсіру - ді молайтып, қосымша көлдер мен тоғандар жасап, оларға балық жіберіп, бұл салада республикаға мол өнім беріп тұрғаны есімізде. Қазір сол жер - лер - дегі балық колхоздары тарап, көл - дер жеке меншікке көшіп, ол өнім - нен айырылып қалдық. Каспий мен Аралда, Балқаш пен Зайсанда балық азайды. Сөйтіп балық өнімдері арқылы келетін адам орга - низміне қажетті микроэлементтер жоғалуға айналды.
Жер ысыраппен пай - даланылады. Сондықтан оның өсімдік жамыл - ғысы сиреп, жарамсыз телімдер көбеюде. Дала - ның өзіне тән құстары мен жануарлары азай - ып кетті. Бір кез - дер - де қазақ даласын кезіп, топ-топ болып жүре - тін киіктер де жоғалуға жақын. Сол құс пен аң да кезінде біздің дастарқанымызды толтырып тұратын табиғат байлығына кір - мей - тін бе еді?
Кеңес дәуірінде "Табиғатқа жалынбаймыз, одан өз керегімізді тартып аламыз" деген ұран болды. Оның аяғы егіндік, шабындық жер - лер - дің тозуына, топырақтың эрозияға ұшырауы - на, Аралдың, тағы басқа су қоймаларының тартылуына жеткізді. "Тиімді пайдалану" деген ұран болған жоқ. Жаңа Тұжырымдама осы тиімділікке қатты назар аударады. "Та - биғатты аяушылықпен пайдалан, керегін алған соң оның орнын толтыр" дейді. Бұл - ауыл шаруашылығы саласында ғана емес, кен өндіру, өндірісте де аса маңызды талап. Өнді - рі - сіміз түгелдей шетелдіктердің қолына өтіп, олардың жерасты байлығын ысыраппен өнді - ріп жатқаны қазір кімге болса да жасырын емес. Көмір, мыс, т.б. кен орындарында қазу жұмысының қарқынын көтеріп, таза пайдалы кесектерді ғана алып, ұсақ кен байлықты қоқысқа араластырып кетіп жатқаны күнде сөз болып жүр. Мұнай мен газ өндіруде де жағдай осындай. Америка өз жерінде ештеме өндірмейтінін, байлығын ашып, қайта жауып қойып отырғанын елдің бәрі біледі. Ал, біз қазақ жерінің табылған байлығының бәрін ашып, ысырапқа салып жатырмыз. Прези - дент - тің жаңа Тұжырымдамасын оқи отырып, оның қағидаларын іске асыру жолында мұны да ойластырмасақ болмас.
Кейінгі ұрпаққа не қалдырамыз, әлде жері - мізді шұрқ-шұрқ жарамсыз күйде қалдырып кетіп отырамыз ба? Бұл жауапкершілік әрбір Қазақстан патриотын ойландыруға тиісті.
Тұжырымдама табиғат ресурстарын пай - да - ланудың тиімділігін арттыруға, оны тұрақты дамытуға, ол үшін техникалық әлеует құру ісі - не, өндірісте, ауыл шаруашылығында, энер - гетикада, халықты сумен қамтамасыз етуде, қала шаруа - шылығында, көлік жүйесінде экологиялық таза және экономикалық жағы - нан тиімді технология - ларды енгізуді ұсынады. Мұндай технологиялар қоршаған орта үшін рентабельді және өндірістік жағынан қауіп - сіздікті қамтамасыз ететін комму - никативтік және ақпараттық құралдарды, басқару мен есеп - теудің жаңа тетіктерін (экологиялық маркетинг және менеджмент, сақтандыру, та - биғат қорғау қызметін есепке алу, т.б) үйле - стіретін кешенді жүйемен іске асады. Сонда ғана өндіріс орындары пайдасыз қалдықты аз шығарып, экологияны бұзудан тыйылатын болады. Қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарап, қалдықтарды қайта кәдеге жаратады. Жаңартылатын ресурстар мен балама энергия көздері тиімді және ұтымды пайдаланылады.
Экология саласындағы ең бір үлкен және маңызды мәселе - табиғи ортаны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.