Лаңкестік (терроризм)

Жоспар
Кіріспе

1. Лаңкестік (терроризм) мәселесі.
2. Лаңкестік қауіп.қатеріне қарсы бағытталған негізгі қадамдар.
3. Бұлыңғыр елес, әлде сұмдықтың сұлбасы.
4. Қазақстанда террористік қауіп.қатердің үдей түсу кезеңдері.
5. Кездейсоқ жарылыстар, әлде қауіпсіздік қорғау құрылымдарына қарсы мақсатты түрде шабуыл.
6. Қарсы іс.әрекеттер.
7. Ұлттық қауіпсіздік дилеммасы.

Лаңкестік (терроризм) мәселесі соңғы уақытқа дейін елімізде ұлттық қауіпсіздікке нақты қауіп төндіретіндей дәрежеде емес, тек ықтимал қауіп-қатер ретінде ғана қарастырылып келді. Сондықтан да болар, еліміздің ұлттық қауіпсіздік жүйесі басқа қатерлерге қарсы, айталық этносаралық шиеленіс, есірткі тасымалының жолын кесу, заңсыз миграция сияқты қауіп-қатерлерге төтеп беруге бейімделген еді. Қазақстандық және шетелдік сарапшылар да терроризм мәселесі Қазақстанға төніп тұрған нақты қауіп емес, Орталық Азиядағы жалпы ахуал аясында ғана қарастырып келді (әсіресе 1999 жылғы ақпандағы Ташкенттегі лаңкестіктен және 1999-2000 жылдары Қырғызстанның Оңтүстігіндегі Баткен оқиғасынан кейін). Қоғамдық пікірде де терроризм Қазақстанда негізінен сыртқы қауіп-қатер ретінде қабылданды.

Лаңкестік қауіп-қатеріне қарсы бағытталған негізгі қадамдар

Дегенмен аймақтағы басқа елдермен салыстырғанда Қазақстанда террористік және экстремистік іс-әркеттерді анықтау және оның жолын кесу үшін заңнамалық және ұйымдастырушылық негіздерді жасау және жетілдіру жөнінде айтарлықтай жұмыстар атқарылды. 1999 жылғы шілдеде елімізде терроризмге қарсы күрестің құқықтық және ұйымдастырушылық негіздерін, мемлекеттік органдардың және барлық меншіктік формаларындағы ұйымдардың қызмет тәртібін, сондай-ақ терроризмге қарсы күресті жүзеге асырумен байланысты азаматтардың құқықтарын, міндеттері мен кепілдіктерін айқындайтын «Терроризмге қарсы күрес туралы» заң қабылданды.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
1. Лаңкестік (терроризм) мәселесі.
2. Лаңкестік қауіп-қатеріне қарсы бағытталған негізгі қадамдар.
3. Бұлыңғыр елес, әлде сұмдықтың сұлбасы.
4. Қазақстанда террористік қауіп-қатердің үдей түсу кезеңдері.
5. Кездейсоқ жарылыстар, әлде қауіпсіздік қорғау құрылымдарына қарсы мақсатты түрде шабуыл.
6. Қарсы іс-әрекеттер.
7. Ұлттық қауіпсіздік дилеммасы.
Лаңкестік (терроризм) мәселесі соңғы уақытқа дейін елімізде ұлттық қауіпсіздікке нақты қауіп төндіретіндей дәрежеде емес, тек ықтимал қауіп-қатер ретінде ғана қарастырылып келді. Сондықтан да болар, еліміздің ұлттық қауіпсіздік жүйесі басқа қатерлерге қарсы, айталық этносаралық шиеленіс, есірткі тасымалының жолын кесу, заңсыз миграция сияқты қауіп-қатерлерге төтеп беруге бейімделген еді. Қазақстандық және шетелдік сарапшылар да терроризм мәселесі Қазақстанға төніп тұрған нақты қауіп емес, Орталық Азиядағы жалпы ахуал аясында ғана қарастырып келді (әсіресе 1999 жылғы ақпандағы Ташкенттегі лаңкестіктен және 1999-2000 жылдары Қырғызстанның Оңтүстігіндегі Баткен оқиғасынан кейін). Қоғамдық пікірде де терроризм Қазақстанда негізінен сыртқы қауіп-қатер ретінде қабылданды.

Лаңкестік қауіп-қатеріне қарсы бағытталған негізгі қадамдар

Дегенмен аймақтағы басқа елдермен салыстырғанда Қазақстанда террористік және экстремистік іс-әркеттерді анықтау және оның жолын кесу үшін заңнамалық және ұйымдастырушылық негіздерді жасау және жетілдіру жөнінде айтарлықтай жұмыстар атқарылды. 1999 жылғы шілдеде елімізде терроризмге қарсы күрестің құқықтық және ұйымдастырушылық негіздерін, мемлекеттік органдардың және барлық меншіктік формаларындағы ұйымдардың қызмет тәртібін, сондай-ақ терроризмге қарсы күресті жүзеге асырумен байланысты азаматтардың құқықтарын, міндеттері мен кепілдіктерін айқындайтын Терроризмге қарсы күрес туралы заң қабылданды.
2003 жылғы желтоқсанда Президенттің жарлығымен терроризмнің және діни экстремизмнің көріністерімен күресте барлық қауіпсіздік қорғау құрылымдарының неғұрлым тиімді жұмыс істеуі үшін Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Терроризмге қарсы күрес орталығы құрылды және оған барлық арнайы құрылымдардың, құқық қорғау органдарының және өзге де ведомстволардың қызметін үйлестіру жүктелді.
2006 жылғы қазанда ҚР Бас Прокурорының мәлімдемесі бойынша, ҚР Жоғарғы Сотымен келесі халықаралық ұйымдар террористік деп танылып, олардың Қазақстандағы қызметіне тыйым салынды:
1. Әл-Қаида;
2. Шығыс Түркістан ислам партиясы;
3. Күрд халықтық конгресі;
4. Өзбекстан ислам қозғалысы;
5. Әсбат Әл Ансар;
6. Мұсылман бауырлары;
7. Талибан қозғалысы;
8. Боз құрт;
9. Орталық Азия мұжахидтер жамағаты;
10. Лашқар-и-Тәйба;
11. Әлеуметтік реформалар қоғамы.
Кейін Астана қаласы сотының шешімімен сондай-ақ Хизб-ут-Тахрир-әл-ислами, Аум Синрике және Шығыс Түркістанды азат ету ұйымдарының қызметіне тыйым салынды.
Көріп отырғанымыздай, аталмыш қара тізімге енгізілген барлық ұйымдар халықаралық террористік құрылымдар болып табылады, олардың қызметі көбінесе Қазақстанның айналасына, көрші елдерге қарсы бағытталған болатын. Бұл жағдай олардың бізден гөрі сыртқы елдерге төніп тұрған қауіп-қатер екенін растағандай болды.
Осы тұрғыда Қазақстан ТМД Терроризмге қарсы күрес орталығы, Шанхай Ынтымақтастық ұйымы Терроризмге қарсы аймақтық құрылымы сияқты ұйымдардың мүшесі бола отырып, терроризм мен экстремизмге қарсы күрес желісінде халықаралық ынтымақтастықты белсенді түрде дамытты және дамытып келеді.

Бұлыңғыр елес пе, әлде сұмдықтың сұлбасы ма?

Соңғы уақытқа дейін терроризм қоғамның күн тәртібінде алыстағы қауіп-қатердің бір бұлыңғыр елесі сияқты қабылданып келді.
Алайда өткен жылдың мынадай оқиғалары:
- 2010 жылғы маусымда болған Маңғыстау облысында қатаң тәртіптегі колониядан діни экстремистік ұйымның мүшелерінің жаппай қашып шығуы. Бұл қашып шығудың жоғары деңгейде ұйымдастырылуы және қатыгездігі, сондай-ақ ресми емес хабарлама бойынша қашқындардың бір бөлігі өзін-өзі жарып жіберуі ерекше назар аудартты;
- Солтүстік Кавказда террористік іс-әрекетті жүзеге асыруға қатысты күдікпен Қазақстан азаматтарының Ресей аумағында қолға түсуі.
Сондай-ақ ағымдағы жылдың басындағы мынадай оқиғалар:
- Биылғы жылғы сәуірде өткізілген ІІМ Сұңқар таңдаулы бөлімшесінің экстремистік топтың мүшелеріне қарсы арнайы операциясы;
- Қазақстан азаматтарының Ресейдің Оңтүстік өңірі аумағындағы террористік іс-әрекеттерге қатысуының жаңа фактілері;
- 17 мамырдағы Ақтөбе облысы бойынша ҰҚКД ғимаратында кейбір деректер бойынша діни экстремистік ұйымның мүшесі болған азаматтың өзін-өзі жарып жіберуі;
- 24 мамырда Астана ҰҚКД уақытша ұстау изоляторы ғимаратының жанында автокөліктің жарылуы. Жарылыс затының іске қосылуына байланысты көлікте болған екі адам сол жерде жан тапсырған.
Аталған оқиғалар қоғам ішінде алаңдаушылық туғызды және де бұл жағдай құзыретті органдар тарапынан дер кезіндегі толық және объективті ақпарат болмауынан ушыға түсті. Қоғам назарына бұрын іліге бермейтін телефондық терроризм оқиғаларының өзі де бұрынғыдай емес ерекше әсермен қабылданатын болды.
Осылайша, Ақтөбе мен Астанадағы жарылыстардың қалайша бағаланатынына, сондай-ақ бұл оқиғалардың артында кімдер, қандай күштер, себептер тұрғанына қарамастан, өкінішке қарай, біздің елімізде терроризм қауіп-қатерінің күн өткен сайын күшейіп бара жатқанын еріксіз мойындауға тура келеді:
- Қазақстан азаматтарының басқа елдердің жерінде террористік іс-әрекетке қатысуын куәландыратын мәліметтер жиілеп кетті;
- Біздің еліміздің аумағында да экстремистік және террористік іс-әрекетпен байланысты қылмыс жасағаны үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылған қазақстандықтардың саны да өсе түсуде. Мәселен, атап айтқанда 2008-2009 жылдары ресми деректер бойынша елде 7 террористік оқиғасының жолы кесілді (Kazakhstan Today Ақпарат агенттігі, 14.10.09 ж.,http:www.today.kzrunewskaza khstan2009-10-14teract [3]). Сондықтан да терроризм мәселесін бұрын бізге алыстағы қатер болып көрінсе, бүгінгі күні ұлттық қауіпсіздікке тікелей қауіп-қатер төндіретін сипат алуда.

Қазақстанда террористік қауіп-қатердің үдей түсу кезеңдері

Шын мәнісінде, терроризм көріністері Қазақстанда бұрын да орын алған болатын. Осы ретте кейбір зерттеушілер 1992 жылғы ақпанда Шымкент қаласының әуежайында кепілге адам алумен байланысты оқиғаларды қарастырады. Басқалар 2000 жылы Алматының орталығында қарулы экстремистік топтың мүшелерін жойып жіберу мысалын келтіреді. Бірақ бұлар терроризмнің жекелеген, жергілікті көріністері болатын және де бұл әрекеттер көбінесе криминалды сипатта еді.
Тұтастай алғанда, Қазақстанда террористік қауіп-қатердің үдеу түсуінің шартты түрде үш кезеңін бөліп айтуға болады:
1. Қашқын террористер
(90-жылдардың соңы - 2000 жылдардың басы)
Он жыл бұрын Қазақстан үшін терроризм мәселесі көбінесе республика аумағында қашқын террористердің, яғни террористік іс-әрекеті және заңсыз әскери құрылымдарға қатысқаны үшін басқа мемлекеттің азаматтарының елде жасырынуымен байланысты болды.
Мәселен, 2000-2004 жылдары Қазақстанның құқық қорғау органдары террористік іс-әрекеті үшін біздің еліміздің аумағына келіп жасырынған Өзбекстанның сегіз азаматын ұстап, өзбек жағына берді.
2004-2005 жылдары Қазақстанның аумағында 11 адам ұсталып, Ресейге, Өзбекстанға және бірқатар басқа елдерге жөнелтілді (Zakon.kz Ақпарат агенттігі,http:www.zakon.kz68872 -za-uchastie-v-terroristicheskojj.h tml [4], 03.02.06ж.).
2006 жылы Қазақстанда терроризмге қатысы бар деген 13 адам ұсталды. Қылмыскерлердің көпшілігі - Ресей, Өзбекстан, Түркия және Қытай азаматтары. (http:studies.agentura.rucentres capitogi2005-2006 [5])
2. Сырттан келіп арбау кезеңі
(2000 жылдардың басы мен ортасы)
Бұл кезеңде Қазақстан азаматтарының іргелес елдердің де, алыс шетелдердің де аумақтарындағы террористік іс-әрекетке тартылу оқиғаларының жиілеуі байқалады. Ең шулы оқиға - Өзбекстандағы 2004 жылы лаңкестік әрекеттерді ұйымдастырған Орталық Азия мұжахидтер жамағаты террористік тобының әшкереленуі. Аталған топқа Қазақстан азаматтары да кірген, олар өз пікірлері бойынша көбінесе мұсылмандардың құқықтарын аяққа басқан Өзбекстанның билігіне қарсы қылмыстық әрекет еткен.
Сондай-ақ Қазақстан азаматтары Ауғанстан және бірқатар басқа елдердің аумақтарында заңсыз әскери құрылымдардың іс-әрекетіне қатысқан сияқты деген ақпарат кеңінен тарады. Мәселен, Гуантанамо түрмесінің тұтқындарының бірі - Қазақстан азаматы болып шықты. Сондықтан 2005 жылы белгілі американдық Ұлттық барлау кеңесі үкіметтік емес ұйымы Болашақ жаһандық карта деп аталатын талдамалы-болжамдық баяндамасын жария етіп, онда Қазақстан Ресеймен, Әзірбайжанмен және Түркіменстанмен қатар радикалды топтар орын тепкен және арнаулы дайындықтан өткен, әрі лаңкестік әрекеттер жасаудың тәжірибесі бар джихадтың кәсіби жауынгерлері тұратын өңірлерге жатқызылды. Басқаша айтқанда, терроризмнің қауіп-қатеріне аз ұшыраған ел деп саналатын біздің еліміз осы кезеңде әртүрлі сараптама мәліметтерінде атала бастады.
3. Жергілікті немесе өзіміздің террористер
(2000 жылдардың аяғынан бастап)
Бұл кезең, бір жағынан, Қазақстан азамат - тарының басқа елдердің аумағында террористік іс-әрекеттерге қатысу жағдайының жиі кездесуімен сипатталады.
Мысалы, 2009 жылдың шілде айында Дағыстанда жүргізілген арнайы операция кезінде сегіз террорист өлтіріліп, құқық қорғау органдарының мәліметтері бойынша олардың бесеуінде қазақстандық төлқұжаттар табылған (Диапазон газеті, 16.02.11 ж, http:diapazon.kzkazakhstankaz-i ncidents35804-zachem-pugat-rossija n-... [6] ).
2009 жылдың 19 шілдесінде қырғыз қауіпсіздік қорғау қызметтері Бішкекте және елдің оңтүстігінде террористік әрекетке қатысы бар деген күдікпен 18 адамды тұтқынға алды, олардың арасында Қырғызстан, Өзбекстан және Қазақстан азаматтары болған (Vesti.kz интернет-сайты, 17.07.2009 ж., http:vesti.kzasia19917 [7] ).
2010 жылдың 19 қыркүйегінде тәжік қарулы күштері Тәжікстанның Рашт алабында жүргізілген арнайы операция кезінде өлтірілген бір қылмыскерден Қазақстан азаматының төлқұжатын тапқан (Paruskg.info интернет-сайты 22.04.11 ж., http:www.paruskg.info20110422 42848 [8] ).
2011 жылдың 19 қаңтарында Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі Бішкекте лаңкестерді ұйымдастыруға қатысы бар деген күдікпен Қазақстан азаматының тұтқынға алынғандығын растады (Gazeta.kz Ақпарат агенттігі, 19.01.11 ж., http:news.gazeta.kzart.asp?aid=3 31922 [9] ).
2011 жылдың ақпанында Махачкалада Қазақстанның азаматтары болып табылатын 1989 жылы туылған Альберт Әбдікәрімов және 1990 жылы туылған Райымбек Ержанов заңсыз қарулы топтарға қатысы бар деген күдікпен тұтқындалды (Tengrinews.kz интернет-сайты, 31.03.11 ж. http:tengrinews.kzcrime182829 [10]).
Осы кезеңде, екінші жағынан, біздің еліміздің аумағында террористік іс-әрекетті жүзеге асыруға талпыныстар көріне бастады. Бұл жөнінде мына кесте куәландырады.

Ел аумағында лаңкестік іс-әрекетке байланысты қылмыс жасағаны үшін тұтқындалған және сотталған адам саны
2009 жылдан бастап - Қазақстан Республикасы ҚК-ның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.