Қазақ АКСР-ң 1926, 1937, 1978 жылдардағы Конституциясы

Кіріспе

Бүкілхалықтық референдумның басым көпшілік дауысымен 1995 жылы 30-тамызда Қазақстан Республикасының қолданыстағы Конституциясы қабылданды. Ата Заңның салтанатын ұлықтау мақ¬са¬-тында 30-тамыз мемлекеттік мей¬рам болып жарияланды. Адам, қоғам, мемлекет туралы әлемдік құн¬¬дылықтар жетістігін бойына жи¬нақтаған бұл құрылымдық құ¬жат, міне, 16 жыл бойы елдігіміз¬дің берік қорғаны, сара жолына ай¬налып, еш кідіріссіз жұмыс жасап келеді.
Қазақ қоғамын және оның мем¬лекетін тек тәуелсіздік тари¬хымен шектемей, өтіп кеткен қо¬ғам өмір мен мемлекеттер тарихы¬мен қоса қарасақ олардың да өмір сүру әрекеті, адами жатақханасы белгілі бір ережелермен, нормалар¬мен реттеліп отырғанын байқай¬мыз. Мысалы, “Жеті Жарғы”, Қа¬сым ханның “Қасқа жолы”, Есім хан¬ның “Ескі жолы”, дінислам ша¬риатының аталған ережелерде алатын орны т.т. осындай ережелер мен нормаларға сүйеніп өмір сүр¬ген. Құқықтық құбылыстар да қо¬ғамдық болмыстың басқа құры¬лым¬дарымен бірге даму заңдылы-ғына бағынады, яғни, пайда болып, қалыптасу кезеңдерінен өтеді, өз миссиясы біткеннен кейін тарих сахнасындағы орнын өзінен гөрі өміршең, қуатты құқықтық норма¬лар мен ережелерге босатуға мәж¬бүр болады. Олай болса, 1926 жыл¬ғы 18 ақпанда қабылданған Қазақ АКСР-ы Конституциясы, 1937 жыл¬ғы 26 наурызда қабыл¬данған Қазақ КСР-ы Конститу¬ция¬сы, 1978 жылғы 20 сәуірде қабыл¬данған Қазақ КСР-ы Конс¬титу¬ция¬сы, 1993 жылғы 28 қаң¬тарда қа¬былданған тәуелсіз Қазақстан Республикасының бі¬рінші Конс¬титуциясы - өз кезе¬ңінде тарихи дәуірмен жүктелген міндеттерін өз әлінше орындаған қазақ өркение¬тінің құқықтық даму сатылары деп түсінеміз. Осындай тарихи сабақ¬тастық арқасында қазіргі біз мере¬келеп отырған тәуелсіз Қазақстан Рес¬пуб¬ликасының қолданыстағы Конституциясына қол жеткіздік, Тұңғыш Президентіміздің жетек¬ші¬лігімен болашаққа қадам жаса¬дық.
17 жыл бұрын, 1995 жылы бұл күні республикалық референдумда Қазақстанның жаңа Конституциясы қабылданды, оған сәйкес ҚР президенттік басқару нысанындағы мемлекет болып жарияланды, ал 30 тамыз мемлекеттік мереке - Қазақстан Республикасының Конституциясы күні болып жарияланды.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Алматы Технологиялық Университеті

СОӨЖ
Тақырыбы: Қазақ АКСР-ң 1926, 1937, 1978 жылдардағы Конституциясы

Орындаған:Әбдікерімова А.
Тексерген: Аязбаева Б.

Алматы 2012
Қазақ АКСР-ң 1926, 1937, 1978 жылдардағы Конституциясы
Бүкілхалықтық референдумның басым көпшілік дауысымен 1995 жылы 30-тамызда Қазақстан Республикасының қолданыстағы Конституциясы қабылданды. Ата Заңның салтанатын ұлықтау мақ - са - - тында 30-тамыз мемлекеттік мей - рам болып жарияланды. Адам, қоғам, мемлекет туралы әлемдік құн - - дылықтар жетістігін бойына жи - нақтаған бұл құрылымдық құ - жат, міне, 16 жыл бойы елдігіміз - дің берік қорғаны, сара жолына ай - налып, еш кідіріссіз жұмыс жасап келеді.
Қазақ қоғамын және оның мем - лекетін тек тәуелсіздік тари - хымен шектемей, өтіп кеткен қо - ғам өмір мен мемлекеттер тарихы - мен қоса қарасақ олардың да өмір сүру әрекеті, адами жатақханасы белгілі бір ережелермен, нормалар - мен реттеліп отырғанын байқай - мыз. Мысалы, "Жеті Жарғы", Қа - сым ханның "Қасқа жолы", Есім хан - ның "Ескі жолы", дінислам ша - риатының аталған ережелерде алатын орны т.т. осындай ережелер мен нормаларға сүйеніп өмір сүр - ген. Құқықтық құбылыстар да қо - ғамдық болмыстың басқа құры - лым - дарымен бірге даму заңдылы - ғына бағынады, яғни, пайда болып, қалыптасу кезеңдерінен өтеді, өз миссиясы біткеннен кейін тарих сахнасындағы орнын өзінен гөрі өміршең, қуатты құқықтық норма - лар мен ережелерге босатуға мәж - бүр болады. Олай болса, 1926 жыл - ғы 18 ақпанда қабылданған Қазақ АКСР-ы Конституциясы, 1937 жыл - ғы 26 наурызда қабыл - данған Қазақ КСР-ы Конститу - ция - сы, 1978 жылғы 20 сәуірде қабыл - данған Қазақ КСР-ы Конс - титу - ция - сы, 1993 жылғы 28 қаң - тарда қа - былданған тәуелсіз Қазақстан Республикасының бі - рінші Конс - титуциясы - өз кезе - ңінде тарихи дәуірмен жүктелген міндеттерін өз әлінше орындаған қазақ өркение - тінің құқықтық даму сатылары деп түсінеміз. Осындай тарихи сабақ - тастық арқасында қазіргі біз мере - келеп отырған тәуелсіз Қазақстан Рес - пуб - ликасының қолданыстағы Конституциясына қол жеткіздік, Тұңғыш Президентіміздің жетек - ші - лігімен болашаққа қадам жаса - дық.
17 жыл бұрын, 1995 жылы бұл күні республикалық референдумда Қазақстанның жаңа Конституциясы қабылданды, оған сәйкес ҚР президенттік басқару нысанындағы мемлекет болып жарияланды, ал 30 тамыз мемлекеттік мереке - Қазақстан Республикасының Конституциясы күні болып жарияланды.

ТАРИХЫ

Қазақ АКСР-нің 1926 жылғы Конституциясы
Алғашқы Қазақстан Конституциясы 1926 жылы 18 ақпанда КСРО құрыланнан кейін және 1925 жылғы РСФСР Конституциясы ескеріле отырып, ҚазАКСР Орталық Атқару Комитетінің қауылысымен түпкілікті редакцияда қабылданды, өйткені бұл кезде Қазақстан РСФСР-дың бір бөлігі еді. Бұл Негізгі заң басқару нысанын, мемлекеттік құрылысты, саяси режимді, мемлекеттік биліктің органдары құрылымын, атқарушы-өкім беруші органдарын бекітті. Сайлау құқығының, бюджеттік құқықтық негізгі бастаулары белгіленді. Осы Конституцияға сәйкес Қазақстан РСФСР құрамындағы толық құқықты республика болып танылды.

1937 жылғы Қазақ КСР Конституциясы
Бүкілқазақ Кеңестерінің Х съезінде 1937 жылғы 26 наурызда қабылданған Қазақ КСР Конституциясы 11 тараудан және 125 баптан тұрды. Онда КСРО Конституциясының 14-бабының шегінен тыс Қазақ КСР-і өзінің егенмендік құқықтарын толық сақтай отырып, мемлекеттік билікті дербес жүзеге асырады, - деп жазылған. 1937 жылғы Конституцияда сондай-ақ экономикалық, саяси қорғаныс, басқа тең құқықты республикалармен ерікті бірігу, ҚазКСР келісімінсіз аумағының өзгертілмейтіні, республиканы басқару мәселелері бекітілген, сондай-ақ жоғарғы республикалық және жергілікті өкімет органдарының, заңнамалардың орындалуын бақылау, мемлекеттік және қоғамдық тәртіпті және азаматтардың құқықтарын қорғау, салық салу т.б. мәселелер қарастырылған.

1978 жылғы Қазақ КСР Конституциясы
ІХ шақырылған республика Жоғарғы Кеңесінің кезектен тыс VII сессиясында 1978 жылы 20 сәуірде қабылданған Қазақ КСР Конституциясы кіріспеден, 10 бөлімнен, 19 тараудан, 173 баптан тұрады. Конституцияға сәйкес бүкіл өкімет билігі жұмысшы, шаруа және еңбек интеллигенциясы таптарына жататын халықтың қолында болды. Өкімет билігі мен басқару жүйесінің үстінен Қазақ КСР Коммунистік партиясы бақылау орнатты. Республиканың экономикалық жүйесі мемлекеттік, кооперативтік-колхоздық және кәсіподақ және басқа да ұйымдардың меншігі деп жарияланды.
1978 жылғы Конституцияда республиканың ұлттық-мемлекеттік және әкімшілік-аумақтық құрылысы, жоғарғы және жергілікті билік пен басқару құзыреті, сайлау жүйесінің принциптері, халық депутаттарының құқықтық мәртебесі, экономикалық және әлеуметтік даму мемлекеттік жоспары институттары, мемлекеттік бюджет, сот тәртібі, төрелік соты, прокурорлық қадағалау және т.б. мәселелер қамтылды.

1990 жылдардың басында Қазақ КСР-інде, одан кейін Қазақстанда 1978 жылғы Конституцияға елеулі өзгертулер енгізген бірқатар заңдар қабылданды. Мемлекеттік өкімет құрылымдарын жетілдіру туралы 1990 жылғы 20 қарашадағы Заңға сәйкес Президент атқарушы және өкім етуші билік басшысы болғаны туралы ереже енгізілді, Министрлер Кеңесі Министрлер Кабинетіне өзгертілді және жергілікті өзін өзі басқару, Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының атауын өзгерту, ҚР азаматтығы туралы Заңдар және басқа да құжаттар қабылданды.

1993 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы
Тәуелсіз Қазақстанның алғашқы Конституциясы 1993 жылы 28 қаңтарда ХІІ шақырылған Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің ІХ сессиясында қабылданды.Ол кіріспеден, 4 бөлімнен, 21 тараудан және 131 баптан тұрады. Коституция Қазақстан мемлекеттік егемендігін алған сәттен бергі көптеген құқықтық нормаларды: халықтық егемендік, мемлекет тәуелсіздігі, билікті бөлісу принципі, қазақ тілін мемлекеттік деп тану, Президентті мемлекет басшысы деп тану, сот органдары - Жоғарғы, Конституциялық және Жоғары Арбитраждық соттар және басқаларды қамтыды. 1993 жылғы Конституция негізіне парламенттік республика моделі алынды.

1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы
Қазақстан Республикасының қолданыстағы Конституциясы 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданды. Бұл күн мемлекеттік мереке - Қазақстан Республикасының Конституциясы күні болып табылады. 1998 және 2007 жылдары Конституцияға Президенттің өкілеттілігін ұлғайту жөнінде елеулі өзгерістер енгізілді.

Конституцияның бастамасы, яғни, 1-бабының 1-тармағы: Қа - зақ - стан Республикасы өзін демо - кратиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады; оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтыры мен бостандық - тары - деп баяндайды. Яғни, Конституциямыз біздің бүкіл мем - лекеттік дамуымыздың басты мақ - саты адамның бақыты екендігін ай - қындап, нақтылап берді. Бұл ережені мәтіндегенде мынадай ой - лар туады: біз, адамдар, жекелеген адамдар, шын мәнінде өз өмірі - міз - ді, бостандығымызды қорғап, ба - қытты болғымыз келсе, онда Конс - титуциямызбен баянды етілген талаптарға сай қоғам мен мемлекет құруға атсалысуымыз керек, ал мемлекетіміз Конституциямен көз - делген талаптарға сай болғысы келсе (басқаша болуы мүмкін емес), онда адамның өміріне, бос - тан - дығына және құқығына сөзсіз кепілдік беруге қабілетті болуы тиіс. Олай болса, адам мемлекеттің шындығы да, мемлекет адамның анықтамасы болып өзара бірін-бірі айқындай алады, тек осы негізде ғана біз азаматтық қоғам құрдық, өркениетті, құқықтық мемлекетпіз деп айта аламыз. Осы қисында біртұтас мемлекеттік биліктің үш та - ғаны - заң шығарушы, атқару - шы және сот биліктері қызметінің мазмұны мен мақсаты неден тұра - тынын да аңғару онша қиынға түс - пес деп ойлаймын. Сондықтан тәу - - елсіздіктің 20 жылында, қол - даныстағы Конституциямыздың осы 16 жыл қызметінде қоғамның барлық саласында жүргізіліп отыр - ған реформалардың түпкілікті маз - - мұны - адамға барынша жа - қын - дау, дәлірек айтқанда, Ата За - ңы - мызбен баянды етілген ең қым - бат қазына - адам, оның өмірі, құ - қықтары мен бостандықтарын қам - тамасыз ету болып табылады. Құқық қорғау және сот билігі са - ласында атқарылып жатқан ізгі - лен - діру саясаты да Ата Заңымыз - дың адамға деген құрметін айшық - тайды.
Тарих дамуының барысында адам - заттың алдыңғы қатарлы өкіл - дері осы қисындағы сара құры - лым - ды ұзақ уақыт іздеген, ұзақ уа - қыт адасулардан кейін бұл жолды тапқан, қабылдаған, ғасырлар тә - жірибесіне сүйене отырып, қазіргі уақытта оны іске асырып, жетіл - діру үстінде. Біз, Қазақстан халқы осы көшке қосылдық, біз де солар сияқты тәуелсіз қоғамымыздың құ - рылым ережесі - Ата Заңы - мызды қабылдап, оның талапта - рын ор - нық - тырдық, Президентіміз, ұлт же - текшісі Н.Назарбаевтың басшы - лы - ғымен іске асырудамыз, олай бол - са, өркениет көшіндеміз деп ба - тыл айта аламыз. Газет мақаласы - ның көлемінде Конс - титуцияны қам - ту мүмкін бола қоймас. Деген - мен де, қазіргі кезеңде адам және мем - лекетіміз үшін өзекті болып отырған Ата Заңымыздың маңыз - ды деген кейбір аспектілеріне тоқта - лып, оқыр - мандармен пікір бөлісуге болады деп ойлаймын. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.