Қазақстан Республикасындағы инвестициялық процестері

Мазмұны

Кіріспе

1 Тарау. ТАРАУ ИНВЕСТИЦИЯ ТАРТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Инвестициялардың әлеуметтік-экономикалық мәні.

1. 2 ҚР инвестициялық қызметтің қалыптасу деңгейі

1. 3 Шетел инвестициясын мемлекеттік реттеудің шетелдік іс - тәжірибесі

2 Тарау. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық процестерге экономикалық баға беру

2. 1 Шетел инвестициясын тартудың нысандары және олардың тиімділігі

2. 2 Шетел инвестициясын пайдалануды талдау

3 Тарау. Жаһандану кезіндегі Қазақстандағы инвестициялық ресурстарды жетілдіру проблемалары мен даму болашағы.

3. 1 Инвестициялық институттарын жетілдіре отырып

ұлттық экономиканы дамыту

3. 2Қазақстанда шетел инвестицияларын мемлекеттік реттеу

3. 3Шетел инвестициялары және ұлттық экономикалық қауіпсіздік.

1 ТАРАУ ИНВЕСТИЦИЯ ТАРТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Қазіргі экономикалық әдебиеттерде инвестиция термині әртүрлі түсіндіріледі. Кейбір авторлар инвестиция мен капитал салу арасында ешбір айырмашылық көрмесе, енді біреулері инвестиция деп кез-келген салуды түсінеді.

Өз заманында Дж. М. Кейнс инвестицияға классикалық анықтама берген. Оның пайымдауы бойынша, алғашқы инвестицияланған ақша сомасы бастапқы кірістерге айналады. Бұдан соң ол қаражаттың белгілі-бір бөлігі жеке және инвестициялық тұтыну қажеттіліктеріне жұмсалады да, екінші тараптағы кірістерге айналып отырады, яғни, тұтыну көлемін ұлғайту арқылы кіріс көлемін ұлғайтуға инвестициялардың өсуі ықпал етеді. Қазіргі заманғы шарттарды ескере отырып анықтама берген Пол Хейн, оның жазуы бойынша: “Инвестициялау - болашақта табыс алу үшін алдын-ала белгілі-бір затты сатып алу керек. Осыдан, фирма станоктар сатып алған кезде инвестициялайды, дәл осылай сізде акциялар сатып алған сәтте инвестор боласыз”.

Көптеген анықтамаларда инвестицияларды ақшалай салымдарға теңестіреді. Мұндай түсінікпен менімше келісуге болмайды. Себебі, капиталды инвестициялау тек ақшалай түрде ғана емес, сонымен қатар басқа да нысандарда қозғалатын және қозғалмайтын мүлік түрінде, әр түрлі қаржы құралдары түрінде (бағалы қағаздар түрінде бірінші кезекте), материалды емес активтер түрінде, лицензия түрінде, ноу-хау және т. б.

Көптеген авторлар күрделі қаржы мен инвестициялардың бір-бірінен айырмашылығы жоқ деп көрсетсе, ал кейбіреулері инвестицияны мақсатты бағытталуына байланыссыз салынған қаражат салымының кез-келген түрі деп есептейді. Мәселен, Ресей ғалымдары Г. П. Журавлева, И. Ю. Малышева инвестицияны жаңа технологияларды, материалдарды және басқа да құрал-жабдықтарды өндіріске енгізе отырып, өндірісті кеңейту және жаңарту ісіне жұмсалатын шығындар деп есептейді. Бұл жерде негізгі және айналым қорлары аралығындағы айырмашылықтар, сондай-ақ, ғылыми-техникалық прогресс, еңбек ресурстары және тағы да басқа факторлар есепке алынады.

Тек нарықтық экономика жағдайына өту жоспарлы экономикаға ғана тән “күрделі қаржы” ұғымын, санатында құнды қағаздары және басқа да қаржылық активтері бар “инвестиция” ұғымына алмастырып қойған жоқ, сондай-ақ, өндіргіш күштердің ғылыми-техникалық тұрғыда өркендеуі жалпы мәдениеттің алға басып, өркен жаюы жағдайында олардың жоғары индустриялық жүйелерінің қалыптасуы және де қоғамымыздың жалпы ұлттық мақсат-мүдделерінің рөлі мен мағынасының күшеюі ғылыми-техникалық және әлеуметтік салаларды қаржыландырудың, еліміздің материалдық байлықтары мен қоғамдық құндылықтарына салынатын салым екендігін танытып мойындатуға ықпалды әсерін тигізді.

Қазақстан Республикасының “Шетел инвестициясы туралы” заңында “инвестиция” ұғымына жаңа анықтама беру арқылы, оны күрделі қаржыдан бөліп тастауға тырысқан. Онда : “Инвестиция деп- пайда (табыс) табу мақсатымен барлық мүліктік құндылықтар мен оған құқықтарды, және де интелектуалды меншік құқығын инвестормен кәсіпкерлік қызметке салуы”. Алайда бұл анықтама дәл айтылмаған. Сонымен қатар, бұл түсініктеме тек кәсіпкерлік қызметке құйылатын және коммерциялық пайда әкелетін инвестициялар жайында айтылған. Бұған қоса, шетелдік практика және теорияда инвестициялардың тиімділігін анықтаған кезде тек коммерциялық нәтиже ғана емес, экономикалық жағы да ескеріледі. Яғни, қоғам мақсаттары, қоғамдық материалды емес құндылықтар (мысалға, денсаулық сақтауға, білім беруге, кадрлар біліктілігін жоғарлату және қайта даярлау, экологияны жақсарту, өмір сүру сапасын көтеруге кететін экономикалық шығындары) . Осыдан Қазақстан Республикасы “Шетел инвестициясы туралы” заңындағы инвестицияға берген түсініктеме толық емес деп айтуға болады. Өйткені, онда инвестициялардың барлық түрлері қарастырылмаған.

Менің ойымша, күрделі салымдарға қарағанда инвестиция түсінігі анағұрлым ауқымырақ, себебі күрделі қаржы тек негізгі капиталды қайта құруға жұмсалса, инвестиция материалды активтерге, портфельді инвестиция және материалды емес активтерге инвестиция түрінде болуы мүмкін. Инвестициялау процесін келесі сызба түрінде көрсетуге болады (сурет 1) .

Инвестициялаудың соңғы нәтижесі материалды байлықты құру және көбейте түсу, сонымен қатар қоғамдық жағдайды жақсарта түсу болғандықтан, “инвестиция” түсінігі кең ауқымда айтылуы қажет: инвестициялау процесі - бұл инвестициялық ресурстардың материалдық байлыққа және материалды емес қоғамдық құндылықтарға трансформациялану процесі. Өндіргіш күштердің ғылыми-техникалық дамуы, нарықтық экономикаға өту жоспарлы экономикаға тиесілі күрделі салымды инвестициямен алмастыру қажеттілігін туындатты. Сондықтан, күрделі қаржы инвестицияның негізгі капиталға салынатын бір бөлігі ғана болып қалып отыр.

Әртүрлі инвестициялардың қозғалысында айырмашылықтар болуы мүмкін. Сондықтан оларды айыра білу шарт:

• нақты инвестициялар, яғни тікелей салынатын;
• портфельді инвестициялар, яғни қаржы құралдары арқылы салынатын.

Аталған екі инвестициядан басқа интеллектуалды инвестицияларды айтуға болады, яғни патенттерді, лицензияларды, ноу-хау сатып алу, персоналды дайындау және қайта дайындау.

Кесте 1. Инвестициялаудың сызбанұсқасы

*ШереметВ. В. «». М. 1998

Енді портфельді және тікелей (нақты) инвестицияларды салыстырып көрсек:

1. Нақты инвестициялар экономикаға капитал салымының тікелей және ұзақ мерзімді болуына әсер етеді (құрылыста және шаруашылық обьектілерді ұйымдастыру кезіндегі жарналық қатысулары, оларды тиімді пайдалану мақсатымен біртіндеп немесе толығымен сатып алу және т. б. ) . Ал портфельдік инвестициялар тек уақытша және спекулятивті мінезде болады;
2. Нақты инвестициялар тек салынған капиталдан табыс таппай және де сол фирманы дұрыс басқарудан келетін табысқа тырысады. Портфельді инвестициялар салынған капиталдан тұрақты табыс тауып отырса, және мүмкіндігінше акциялар бағамының өсуіне үміт етеді;
3. Нақты инвестициялар жоғары рентабельді болып саналады, себебі уақыт өткен сайын алынған пайданы кәсіпорынға қайтадан инвестициялауға немесе шетелге шығаруға мүмкіндік береді;
4. Нақты инвестициялар портфельдікке қарағанда жұмыспен қамтылуға, ішкі нарыққа көп мөлшерде әсер етеді;
5. Нақты инвестициялар мемлекеттің халықаралық еңбек бөлінісіндегі орнына және ұлттық бәсекелестікке әсер етеді;
6. Шетелдік фирмалардың мемлекеттегі позициясын бекітуге әсерін тигізеді.

Инвестициялардың мақсатты бағытына және пайдалану сферасына

байланысты 3 типін бөліп көрсетуге болады:

• Материалды активтерге инвестициялар, яғни капиталдың ғимараттарға, қызмет ету мерзімі бір жылдан асатын кез-келген машиналар мен құрылғыларға және материалды запастарға салынуы;
• Қаржылық активтерге инвестициялар, яғни қаражаттың бағалы қағаздарды сатып алуға жұмсалынуы;
• Материалды емес активтерге инвестиция, яғни қаражаттың патенттер, лицензиялар сатып алуға, ғылыми-техникалық жаңалықтар жасауға, персоналдың біліктілігін арттыруға, денсаулық сақтауды жақсартуға және т. б. салынуы.

Инвестиция типтерінің барлығы дерлік мемлекеттің шаруашылығының дамуына өз үлестерін тигізеді, оларды атқаратын рөльдеріне қарай:

• Жиынтық инвестициялар;
• Таза инвестициялар, яғни негізгі капиталдың өсуіне бағытталған;
• Шығындарды жабатын инвестициялар деп бөлуге болады.

Жиынтық инвестициялар жаңа құрылысқа, өндіріске қажетті құралдарды алуға және тауарлы-материалды қордың өсуіне бағытталады.

Ал, таза инвестициялар, белгілі-бір мерзімдегі жиынтық инвестициялардан амортизациялық аударымдарды алып тастағандағы соммаға тең. Таза инвестициялар көрсеткішінің динамикасы мемлекеттің экономикалық дамуының деңгейін көрсетеді. Егер де таза инвестициялар соммасы теріс мәнге ие болса (жиынтық инвестициялар соммасы амортизациялық аударымдардан аз болса), онда ол өндіріс потенциалының төмендегенін көрсетеді, соның салдарынан өндірілетін өнім көлемі азаяды. Мұндай жағдайдағы мемлекетті “өз капиталын азайтушы” деп атауға болады. Егер, таза инвестициялар соммасы нольге тең болса (жиынтық инвестициялар соммасы амортизациялық аударымдарға тең болса), онда ол экономикалық өсудің жоқ екндігін көрсетеді.

Ал егер таза инвестициялар соммасы оң мәнге ие болса, онда ол экономиканың даму сатысында екенін көрсетеді. Таза инвестициялар көлемінің өсуі табыстардың өсуіне әкеледі. Және де бұл жағдайда табыстардың соммасының көлемінің өсу қарқыны таза инвестициялар соммасы көлемінің өсу қарқынынан әлдеқайда жоғары болып келеді.

Барлық қарастырылған типтерді топтастырып келесідей жіктелінім түрінде көрсетуге болады (сурет 2) . Жоғарыда келтірілген түсініктер теориядағы келесідей тәуелділікке әкеледі: инвестициялар - жиынтық ішкі өнім - ұлттық табыс. Егер де таза инвестицияларды өндірістің ұлғаюына бағытталады десек, онда олар ЖІӨ-нің өсуіне әкеледі, яғни оның мультипликативті өсуіне серпіліс береді. Экономикалық теорияда мұндай құбылыс мультипликатор деген атпен белгілі.

Сызба 1. Ивестициялардың жіктелінімі

*Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. «Инвестиции»

Мультипликативті нәтиженің мәні инвестициялық шығындардың өндіріс көлеміне әсерін ұлғайту болып табылады. Қосымша инвестициялау өндірістің және табыстың өсуін көтере келе жинақ ақшаның өсуіне алып келеді. Осылайша, мультипликатордың концепциясы, тек инвестиция қозғалысы мен өндіріс көлемінің өсуі арасындағы байланыстылықты білдіріп қоймай, сонымен қатар олардың экономикалық өсудің деңгейін білдіретін факторлар екендігін, ол өз алдына ЖІӨ-нің деңгейін білдіретіндігін айтуға болады.

Инвестициялық қызметті активтендіруде тікелей шетел инвестициясы үлкен рөл атқаруы мүмкін. Оларды әлемдік практикада сырттан капитал салымы деп түсінеді, және де инвестордың кәсіпорынды толық бақылауда ұстау мүмкіндігі туады.

Әлемдік тәжірибеде қабылданған анықтамаларға сәйкес, компаниямен басқа мемлекеттегі компанияның 10 немесе одан да көп дауыс беруге ие акцияларды сатып алуына кеткен қаражатты тікелей шетел инвестициясы деп айтуға болады. “Нақты шетел инвестициясы инвестордың бөгде экономикада жұмыс істейтін кәсіпорынға капитал салымы және оны басқарудағы шешуші дауысқа ие болуы”.

Нақты шетел инвестициясы жаңа құбылыс болмағандықтан (АҚШ-да олардың тарихы 19 ғасырдан басталады), көңіл бөлетін жайт, олардың қозғалысындағы өзгерістер. Бұл ретте көзге бірден түсетіні соңғы он жылдардағы мұндай өзгерістердің бүкіл дүниежүзіндегі абсолютті өсуі. Егер де 80-ші жылдарға дейін нақты шетел инвестициясының жылдық өсімі 1, 3-1, 6 % құраса, одан кейінгі жылдары ол 20 % өсіп, дүниежүзілік сауданың даму ырғағынан 5 есеге асып түсті. Нақты шетел инвестициясының 2004-2009 ж. ж. динамикасы 1 кестеде көрсетілген

Дүниежүзілік шетел инвестициясының 2005-ші жылғы ағымы, олардың кейінгі дамуымен сипатталады. Шетел инвестициясының негізгі ағымы дамыған елдерге тиесілі. 2005-ші жылы олармен әлемдік ағымның 58 % тартылған немесе 233, 1 млрд. $. Олардың ішіндегі көп бөлігі АҚШ-қа (90, 8 млрд. долл. ), Ұлыбританияға (36, 9 млрд. долл. ), Францияға (18, 3 млрд. долл. ), Бельгия және Люксембургқа (12, 5 млрд, долл. ) тартылған.

Кесте 2

Нақты шетел инвестициясының қозғалысы (млрд. долл. ) *

*Bank for international settlements мәліметтері бойынша құрастырылған.

Инвесторлардың дамушы елдерге деген сенімсіздігінің өсуіне қарамастан, ондай елдерге Қазақстанда кіреді, олар дүниежүзілік шетел инвестициясы ағымында өз орындарын ешкімге бермейді. Мысалға, дамушы елдердің шетел инвестициясын қабылдауы 1993 ж. 17 % болса, 2008 ж. 62 % дейін өсті. Азиялық мемлекеттер арасында Қазақстан оныншы орынды иеленген. Мұндай шетел инвестициясы ағымының өсуін капиталды экспорттаушы және импорттаушы мемлекеттер санының өсуімен түсіндіруге болады. Яғни, тұрақты инвесторлар қатарына (АҚШ, Жапония, Германия ) жаңадан қосылған мемлекеттер бар, Азияда: Оңт. Корея, Қытай, Тайван. Мысалға, кореялық фирмалардың инвестициясы 1988 ж. 75 млн. долл. болса, бұл көрсеткіш 2003ж. 412 млн. долл., 2005ж. 610 млн. долл. дейін өскен.

Қазақстанның шетел инвестицияларына мойын бұруы, оның стратегиялық және өтпелі кезеңдегі ағымдағы міндеттерді шешуі үшін қажет. Олардың ішіндегі негізгілері мыналар болып табылады:

• Ұлттық экономиканы қайта құрылымдау;
• Аймақтардың әлеуметтік және экономикалық дамуындағы диспропорцияларды жою;
• Мемлекеттің экспорттық потенциялын нығайту;
• Импорт алмастыру өндірісін дамыту;
• Экономикадағы бәсекелестікті дамыту;
• Нарықтық инфрақұрылымды дамыту;
• Шетелдік технологияларды, ноу-хау және басқарудағы іс-тәжірибені тарту және т. б.

Қазіргі таңда шетел инвестициясын тарту процесін, Қазақстан Республикасындағы және басқа да мемлекеттердегі экономисттер зерттеумен айналысуда. Осы уақытқа дейін жинақталған мәліметтерден шетел инвестициясының басқадай қаржылық келісімдерден келесідей артықшылықтарының бар екенін көруге болады. Біріншіден, олар жергілікті халыққа қажетті тауарлар мен қызметтер өндірісін қаржыландыруға қосымша капитал көзі болып келеді. Және де білімнің, іс-тәжірибенің, технологияның, ноу-хаудың, басқару және маркетингтің алмасуын қамтамасыз етеді. Екіншіден, шетелдік қарыздар мен несиелерден айырмашылығы, олар сыртқы қарызға ауыр ауыртпашылық болып жатпайды, тіпті керісінше оны жабуда өз септігін тигізеді. Үшіншіден, олар жергілікті халықтың жұмыспен қамтамасыз етілуіне, жұмыс күшінің, инженерлік және басқарушылық кадрлерінің біліктілігінің артуына әсер етеді. Төртіншіден, экспортты өнімнің сапасының жақсаруына және оның әлемдік нарыққа шығуына көмектеседі. Елге валюталық кірістің деңгейі өседі. Бесіншіден, отандық экономика мен әлемдік шаруашылықтың арасы өндірістің және ғылыми-техникалық интеграцияның арқасында нығая түседі. Алтыншыдан, бәсекелі нарықтық ортаның пайда болуына және монополизммен күресте өз әсерін тигізеді. Менің ойымша, нақты шетел инвестициялары сыртқы қарызды көбейтетін шетелдік несиелерді болашақта нарықтық қатынастардан ығыстырады.

Нақты шетел инвестициясы халықаралық инвестициялық қызметте инвесторды қабылдаушы мемлекет экономикасына сыртқы қарыздарға қарағанда көп пайдасы бар. Қазақстан экономикасының нарықтық және құрылымдық қайта құрулары кезінде нақты шетел инвестициясы қажетті шетел капиталының ең тиімді формасы болып табылады. Себебі олар тек өндіріске салынатын капитал көзі ғана емес, сонымен қатар технологиялардың, ноу-хау, басқару әдістерінің алмасуына және де отандық экономиканың әлемдік шаруашылыққа енуіне әсер етеді.

Нақты шетел инвестициясының шетелдік несиелермен салыстырғандағы тағы да біраз артықшылықтары бар. Шетел инвестициясын тарту ішкі нарықтағы монополиямен күресте және бәсекелестіктің дамуына септігін тигізеді. Олардың көмегімен мемлекеттегі өндіргіш күштердің қуаттылығын және тиімділігін көтеруге болады. Нақты шетел инвестициясын дұрыс пайдаланған жағдайда, ол экспорттың диверсификациялануына, жаңа жұмыс орындарының пайда болуына, шетелдік несиемен салыстырғанда сыртқы қарызды көбейтпейді, валютаның сыртқа кетуіне кері әсер етеді.

Нақты шетел инвестициясының өсімі бір-бірімен байланысты проблемаларды шешуге мүмкіндік береді, нарықтардың қызмет етуі, бәсекелестік және монополияға қарсы саясатты атқарғанда. Ол үшін мемлекеттік реттеуді дұрыс сараптап, оны жүзеге асыру қажет. Мұнда трансұлттық корпорациялардың (ТҰК) әлемдік, мемлекеттік және аймақтық экономикадағы рөлі өте зор. Эксперттердің бағалауы бойынша, 2005 ж. нақты шетел инвестициясының көлемі 3, 7 трлн. долл. құраса, ТҰК - дың қаржылық жағдайы 9, 3 трлн. долл. болған. Осыдан инвестицияны қабылдаушы мемлекет отандық экономикаға тиімді болатындай етіп инвестициялық режимнің стандарттарын жасап және оларды жүзеге асыру қажет.

Нақты шетел инвестициясының негізгі мақсаты - экономикалық өсудің жоғарылауы және халықтың әл-ауқатының көтерілуі болып табылады. Табыс тек қана келген капиталдан, жаңа технологиялардан, ноу-хау және т. б. емес, сонымен қатар ұлттық нарықтар мен салалардың қызмет ету орталарына немесе жағдайларына да байланысты, әсіресе ТҰК-лар қызмет атқаратын жерлерде. Олардың қызмет ету тиімділігі нарықтарға шығу және одан кету, бәсекелестік дәрежесінің мүмкіндіктерімен байланысты. Кедергі келтіретін бағаналарды жою ТҰК-дың ұлттық нарықтарға енуіне және ондағы бәсекелестікті көтере түсуге жол береді. ТҰК-лардың филиалдарының өндірістік тиімділігі жоғары екенін білеміз, алайда оның қабылдаушы мемлекет экономикасына қаншалықты әсер ететіндігі ондағы нарықтардың тиімді жұмыс істеуімен және бәсекелестіктің болуымен де байланысты. Егер де шетелдік филиалдар арасында, және де отандық компаниялар арасында бәсекелестік жеткілікті түрде болмаса, онда тұтынушылар алатын артықшылықтарынан айырылып қалулары мүмкін, яғни төмен бағадан, өнім сапасының жақсаруынан және ассортиментінің өсуінен, нарықта жаңа тауарлардың пайда болуынан.

Шетел инвестициясының рөлі өндірістің материалдық және материалдық емес факторларымен шектелмейді. Халықаралық инвестициялаудың төрт функциясын бөліп көрсетуге болады: өндірістің материалды факторларына ену мүмкіншілігін қамтамасыз ету; өткізу нарығына енуді қамтамасыз ету; халықаралық өндірісті ұйымдастыру; макро және микро деңгейде ұлттық экономиканың сыртқы экономикалық жүйелерге адаптациялануы. Тек осындай шетел инвестициясының көп функционалдығын пайдалана отырып, оны экономиканың құрылымдық қайта құруының негізгі факторларына айналдыруға болады.

Қытайдың іс-тәжірибесін мысалға келтірсек. Шетел инвестициясын тарту көлемі бойынша Қытайдың тек АҚШ-қа ғана жол беретіндігі мәлім. Мұнда шетел инвестициясының көп бөлігі еңбекті қажет ететін шаруашылықтарға келеді (электроника, тігін заттары, аяқ киім және т. б. ) . Қытай саудасының мәні, қайта өңдеуге қажетті тауарларды импорттау және дайын болған өнімді экспорттау. Осындай атқарылатын операциялардың тең жарымы ТҰҚ-ға тиесілі, яғни Қытай импортының 55 %-і. Осылайша, бір жағынан, шетелдік филиалдар және біріккен кәсіпорындар сыртқы саудадағы негізгі күш, және ҚХР-нің экспортынан валюталық түсімдердің негізгі көзі болып отырса, екінші жағынан, Қытай экономикасының модернизациялануында елеулі рөлдерге ие болып отыр.

Нақты шетел инвестициясын талдау объектісі ретінде пайдалануым келесідей жағдайлармен байланысты:

• Нақты шетел инвестициясы инвестициялық ағымның үлкен бөлігін алып жатыр. Ол шетелдік капитал салымының 1/3 бөлігін қамтып отыр.
• Нақты шетел инвестициясының кешенділігі. Расында да ол тек қаржы ағымы ғана емес, сонымен қатар басқадай ресурстардың, технологиялардың, менеджмент және маркетингтің келуіне септігін тигізеді. Мұндай жағдайдағы экономикалық қатынастар жүйесі көп аспектілі және ұзақ мерзімді сипатта болады.

Жүргізілген талдаудан байқағанымыздай, Қазақстан экономикасында нақты шетел инвестицияларына басымдықты берген дұрыс. Нарықтық экономиканы жұмыс істеткізе алатындай кәсіпорындар құру қажет.

1993 ж. бастап Қазақстанға қарыз, несиелер түрінде және де біріккен кәсіпорындардың жарғылық қорына ұзақ мерзімді салымдар ретінде капитал ағымы келе бастады. Сонымен бірге тартылған шетел инвестициясының көлемі ғана өспей, олардың құрылымы да сапалы түрде жақсарды. Егер де 1999-2004 ж. ж. аралығында келген инвестицияның жарымынан астамын халықаралық қаржы ұйымдарының қарыздары құраса, 2005 ж. нақты шетел инвестициясының жалпы келген инвестициялар көлеміндегі үлесі 85, 8 % құрады (кесте 4) .

Кесте 3

Қазақстандағы шетел инвестициясының көлемі және құрылымы (млн. долл. ) *

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс