«Балықтар арқылы адамға жұғатын аурулар»

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

Нургалиева А. Қ.

«БАЛЫҚТАР АРҚЫЛЫ АДАМҒА ЖҰҒАТЫН АУРУЛАР»

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Мамандығы 050804 - «Балық шаруашылығы»

Алматы 2012

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі,

б. ғ. д., профессор С. С. Айдосова

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Балықтар арқылы адамға жұғатын аурулар»

050804 - «Балық шаруашылығы» мамандығы

Орындаған Нұрғалиева А. Қ.

Ғылыми жетекшісі Дәуітбаева К. Ә.

Норма бақылаушы Суворова М. А.

Алматы 2012

РЕФЕРАТ

Диплом жұмысында балықтар арқылы адамға жұғатын ауруларды зерттеу нәтижесінде тұқы балықтарынан 2 түрге жататын сорғыштар (Trematoda) класының өкілі Opisthorhis felineus және Diphyllobothrium latum паразиттері табылды. Олардың құрылысы, даму циклы қай суқоймаларда кездесетіні көрсетілді. Ең каөп кездескені O. felineus паразиті болды. Ал D. latum өте аз мөлшерде кездесті. Паразитттердің басым көпшілігі Сырдария өзенінде байқалды. Диплом жұмысы 43 беттен, 3 бөлімнен, 2 кестеден, 6 суреттен, 50 әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кілттік сөздер: ихтиопаталогия, паразиттер, гельминттер, гельминтоз, описторхоз, дифиллоботриоз.

МАЗМҰНЫ

Бет

КІРІСПЕ 4

1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ 5

1. 1 Балықтардың гельминттерін зерттеген ғалымдар 5

1. 2 Дигенетикалық сорғыштарға сипаттама және систематикасы 11

1. 3. Аурудың қоздырушысы және таралуы 15

1. 4. Аурудың жұққыштығы және оның алдын алу шаралары 19

1. 5. Жалапақ таспа құрттарға жалпы сипаттама 20

1. 6 Cуқоймалардың физико - химиялық сипаттамасы 28

1. 7 Тұқы балықтарының морфо-cистематикалық сипаттамасы 30

2. ЗЕРТТТЕУ ӘДІСТЕРІ МЕН МАТЕРИАЛДАРЫ 32

2. 1 Тірі паразиттерді зерттеу 33

2. 2 Боялмаған препаратты дайындау 33

3. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ТАЛҚЫЛАУ 3

ҚОРЫТЫНДЫ 44

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 45

КІРІСПЕ

Балықтар - адам мен жануарларға гельминтоз ауруларын тасымалдаушылар. Адам және жауарларға жұғатын аурулар: описторхоз, дифиллоботриоз, клонорхоз, метагонимоз, анизакидоз, диоктофимоз, гнатостомоз, нанофиетоз, псевдамфистомоз.

Балықтар адам және жануарлардың әр түрлі ауруларының көздері.

Балықтар - бактериялар мен токсиндерді тасымалдаушылар.

Тағамдық токсикоинфекциялар, тағамдық интоксикациялар, клостридиоз, сальмонеллез, алгология токсиндері. Яғни олар қауіпті аурулардың қоздырушыларын тасымалдаушылар болып табылады.

Адам және оның денсаулығы қоғамның негізгі құндылығы болып табылады. Ол қоршаған ортаның жағдайларымен тығыз байланысты. Табиғи ортада химиялық және радиациялық ластанулардан басқа, адамда әр түрлі ауру туғызатын биологиялық ластаушылар да кездеседі. Биологиялық ластаушыларға ауру туғызатын микроорганизмдер, гельминттер, қарапайымдылар жатады. Олар ауада, суда, топырақта, тірі организмдердің денесінде, адамның ағзасында кездеседі. 15 жануарлардың 5- ға жуығы паразиттік тіршілік етеді, соның ішінде 500-дей түрі адам паразиті болып табылады. Адам паразиттерінің көбі ауру туғызатын паразиттер. [1]

Паразиттердің ішінде түр, саны жағынан алуан түрлі болып келетін жалпақ құрттардың ішінен - таспа құрттар және сорғыштар.

Таспа құрттар класының өкілдері, сорғыштары мен моногенетикалық құрттарға қарағанда паразиттік тіршілікке толығырақ бейімделген. Жалпақ құрттың өкілі - Diphyllobothrium latum. Жалпақ таспа құрттың тарататын ауруы - дифиллоботриоз деп аталады. .

Дигенетикалық сорғыштардың өкілі- Opisthorhis felineus - мысық немесе сібір қосезуі - адамның, иттің мысықтың және адамның бауырында, өт жолдарында паразиттік тіршілік етеді. Opisthorhis felineus - описторхоз ауруына ұшыратады. Описторхис адамның организмінде 20 жылға дейін, ал мысықта - 3 жылға дейін тіршілік етеді. [2]

Жұмыстың мақсаты: Балық арқылы адамға жұғатын описторхоз және дифиллоботриоз ауруын зерттеп паразиттерін анықтау.

Жұмыстың міндеттері: 1- әдебиеттермен танысу; 2 - гельминтоздарды өңдеу әдістемелерімен танысу. 3- сорғыш және таспа құрттарды жинап анықтау. 4- балықтардағы паразиттердің санын анықтау. 5- балықтардан описторхоз және дифиллоботриоз ауруларын адамдарға, жануарларға жұғу жолдарын зерт

1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

1. 1 Балықтардың гельминттерін зерттеген ғалымдар.

Ең алғаш Қазақстан және Орта Азияда патологиялық зерттеуді дамытқан, Совет паразитологтары В. А. Догель және оның шәкірті Б. Е. Быховский болды, 1934 жылы «Фауна паразитов рыб Аральского моря» деген алғашқы үлкен монографиясын жариялаған.

Қазақстандағы ихтиопаразитологиялық зерттеулерді (Диарова, Ахметова, Брагина) жүргізсе, ал Орта Азияда (Уразбаева, Бричук, ДЖалилов және т. б. ) - бұлар көптеген аурулардың қоздырушысын анықтап, жалпы паразитологиялық сұрақтарға жауап тапты.

Қазақстанның - Қапшағай, Бұқтырма, Шардара суқоймасының ихтиопаразитофаунасын зерттеген (Агапова, Брагина, Смирнова), Өзбекстанда - Чимкурган және Камашин суқоймасын (Қараев), Тәжікстанда - Нурек және Қайраққұм (Джалилов) керекті мәліметтерді берді. [3]

Балықтардың гельминттерін ТМД террриториясында көптеген ғалымдар зерттеген. Мысалы Л. М. Анцышкина 1965-1973жж. Запорожский суқоймасындағы балықтардың толық паразитологиялық зерттеу әдісімен 37 түрге жататын 2143 дана балықтардан 15 систематикалық топқа жататын паразиттерді тапқан. : Flagellata - 5, sporozoa - 1, Plasmosporidia - 2, Cnidosporidia - 26, Ciliata - 36, Suctoria - 1, Monogenoidea - 56, Cectoidea - 22, Trematoda - 41, Nematoda - 16, Acantocephala - 3, Hirudinea - 4, mollusca - 4, Crustacea - 10, Arahnoidea -3 табылған. [4]

Цимлянск суқоймасында А. В. Решетникова 1956-1962 жж. толық паразитологиялық әдіспен 29 түрден тұратын 484 дана балықты зерттеу Қарапайымдылардың - 16 түрі, моногенеалық сорғыштардың - 26, трематодалардың - 24, нематодалардың - 13, скребнилердің - 4, сүліктердің - 10 түрі табылған. [5]

В. Е. Колесова Челябинск обылысында балық шаруашылығының жағдайын зерттеу нәтижесінде 840- дана тұқы, 45 - дана ақ амур, 30 - дана дөңмаңдай, 25 - ақсаха, 15 - дана амур сазанын зерттеген. Тұқыдан - 43, ақ амурдан - 9, дөңмаңдайдан - 10, ақсахадан паразиттің 6 түрі табылған. Ең қауіпті аурулар: ихтифтириоз, дактилогироз, гиродактилез, бодрицефалез және кавиоз болып табылды. [ 6]

1961 жылы маусым - қыркүйек айларында Истрин суқоймасында И. В. Каменский, Э. В. Пономарева 9 түрге жататын 245 балыққа гельминтологиялық зерттеулерді жүргізіп моногенеаның 7 түрін, трематоданың 13, цестоданың 6, нематоданың 2, скребнидің 1 түрін тапқан. Балықтарға гельминттердің жұғуы:

79, 2% - моногенеа, 86, 1% - трематода, 47, 3% - цестода, 73% - нематода, 0, 4%- скребни. [7]

У. Д. Джалилов Гунт (Памир) өзенінде 37 - дана балықтарға зерттеужүргізді (жалған осман, тибет талма балығы, қара балық) . Табылған паразиттер: қарапайымдылардың - 9 түрі, гельминттің 14 түрін (нематода - 2, моногенеа - 12, цестода - 10) Қара балықтан паразиттің 5 түрі, талма балық - 4 түр, жалған османда 3 түр табылған. [8] .

И. Г. Голузо, Е. В. Гвоздев пайдалы балықтарды жерсіндіру нәтижесінде қауіпті паразиттердің де келуін қарастырған. Мысалы: Арал теңізінде жерсіндірілген шоқыр өзімен бірге Nitzchia sinensis паразитін әкеліп сол жердегі жергілікті балықтарды өлімге ұшыратқан, сонымен қатар амур сазанымен ақ амур өте қауіпті цестоданы (Bothriocephalus gowkongensis, khawia sinensis) ТМД- ның Европалық бөлігіндегі суқойма және Орталық Азияға таратқан. [9]

П. А. Терехов 1970 - 1977 ж. ж. Кубан уылдырық алу - шабақ өсіру шаруашылығында паразитологиялық зерттеулер жүргізіп Posthodiplostomum cuticula, Piscicola geometra, және Botriocephalus acheilognathi патогенді паразиттерді тапқан. [10]

Н. Е. Гаврилева 1957-1964 жж. Қайраққұм - Құм суқоймасындағы балықтарға толық паразитологиялық анализ жүргізген, 17 түрге жататын 582 дана балық зерттелді. Паразиттің 82 түрі табылған. Оның ішінде қарапайымдылардың - 21, трематоданың - 7, моногенеаның - 32, Дөңгелек құрттың - 7, Скребнидің - 1, Сүліктің - 2, паразитті шаяндардың - 5 түрін тапқан. [11]

О. П. Кулагина 1974 - 1975 ж. ж. Неро көлінен 36 дана тыран балықтарды зерттеді. Олардан паразиттің 37 түрі табылды. Олар: қарапайымдылар - 1, моногенеа - 2, трематода - 6, цестода - 3, нематода - 2, cкребней - 2, cүлік - 1. [12]

РСФСР - ға ҚХР және Европадан жерсіндірілген өсімдік қоректі балықтардың паразитофаунасын 1965 жылы В. А. Мусселиус зерттеді. Сол жылдары ихтифтириоз тұқылардың 60-70% өлімге ұшыратқан. Қарапайымдылар, моногенеалық сорғыштар, лента тәрізді гельминттер botriocephalus gowkongensis, паразитті шаянтәрізділер - sinergasilus major, sinergasilus lieni, Lernea, ctenopharygodontis табылған. [13]

Орталық Қазақстанда Ырғыз - Торғай бассейнінде, Нұра өзенінде, Қорғалжын көлінде, Сарысу өзенінде, Жезқазған суқоймасында толық паразитологиялық зерртеу әдісімен 1953-1955 жж. Е. Г. Сидоров 19 түрге жататын 1115 дана балықты зерттеді. Балықтардан табылған паразиттер: қарапайымдылар - 4, моногенеалық сорғыштар -28, дигенетикалық сорғыштар - 20, цестодалар - 13, нематодалар-10, cкребней -2, сүлік - 2, шаянтәрізділер - 5табылған. [14]

Арал теңізіндегі кәсіптік балықтардың шабақтарының паразиттерін 1962-1965 ж. ж. К. Убайдуллаев зерттеген. Толық паразитологиялық зерттеу әдісімен тыпанның, көксеркенің және тортаның 754 дана шабақтарын зерттеген. Тыран шабақтарынан паразиттің 19 түрі табылған, оның ішінде қарапайымдылар - 6, моногенетикалық - 5, трематода - 4, нематода - 4, Сазан шабақтарынан паразиттің 28 түрі табылған. Оның ішінде қарапайымдылар -7, моногенеалық сорғыштар - 6, цестода - 5, трематода - 5, нематода - 2, және сүлік -1, моллюска және шаянтәрізділер табылған. [15]

Оңтүстік қазақстан тоған шаруашылығында 1963 жылдың ақпан айынан 1964 жылдың қараша айына дейін толық және толық емес паразитологиялық зерттеу әдісімен Г. С. Диарова 11 түрге жататын 11900 дана балықты зерттеді. Паразитофауна 35 түрден тұрды. Оның ішінде қарапайымдылар - 4, трематодалар - 5, моногенеалық сорғыштар - 15, цестодалар - 4, нематодалар -4, iшаянтәрізділер -3. Жаңа түр тіркелген gyrodactylus cyprini. [16]

Клебановский дифиллоботриоз ауруын Иркутск обылысының Енисей-Лена аймақтарынан тапқан. Соңғы жылдары Иркутск обылысында дифиллоботриозбен ауыратын адамдар саны артқан дейді. [17]

Бауер. О. Н. СССР-дің тұщы су балықтарынан паразиттердің 10 шақты түрін, олардың арасынан біршама ауыр құрттардың дифиллоботриоз және описторхоз қоздырғыштарын тапқан. [18]

Оңтүстік Қазақстан тоған шаруашылығында 1963 жылдың ақпан айынан 1964 жылдың қараша айына дейін толық және толық емес паразитологиялық тзерттеу әдісімен 11 түрге жататын 11900 дана балықты зерттеді. Паразитофауна 35 түрден тұрады. Оның ішңде қарапайымдылар - 4, трематодалар -5, моногенеалық сорғыштар - 15, цестодалар - 4, нематодалар - 4, шаянтәрізділер -3. Жаңа түр тіркелген Gyrodactylus cyprini [19]

А. И. Агапова Қазақстандағы балық шаруашылық суқоймасындағы балықтардың аурулары мен паразиттерін зерттеген. Балықтың 65 түрінен паразиттің 250 түрі табылған. Ең көп кездескен паразиттер: allocreadium isoprom, Diplostomulum spathaceum, Posthodiplostomum cuticola, D. calvatum және т. б. Қазақстан суқоймаларында келесідей паразиттер тіркелген: Ихтиофтириос, дактилогироз, гиродактилоз, нитцшиоз, триенофороз, кавиоз, ботриоцелез, лигулез, диплостоматоз, сангвиниколез, филаметроз және т. б. [20]

Е. В. Брагина 1963 жылдың мамыр-маусым айларында Қостанай обылысының суқоймаларында балықтың паразитофаунасын зерттеп 6 - түрге жататын 669 дана балықты (шортан, алабұға, тыран, алтын және күміс мөңке, ақ қайран) зерттеді. Паразиттің 34 түрі тіркелген. Оның ішінде қарапайымдылар-3, біреуі моногенеалық сорғыш, цестода-5, трематода-13, нематода-8, сүлік -1, шаянтәрізділер-2. [21]

К. В. Смирнова Қазақстан суқоймаларындағы кәсіптік сазанның паразитофаунасын зерттеді. Сазанға моногенеаның, трематоданың, цестоданың, паразитті шаянтәрізділердің жұққанын айтады. [22]

С. О. Османовтың зерттеуі бойынша- Арал теңізінің балықтарынан паразиттің 215 түрі табылған, осының ішінен 23 түрі жерсіндіру нәтижесінде пайда болған. [23]

1964 жылы С. О. Османов Сырдария өзенінің бассейнінде және Чирчикте балықтарға ихтиопаразитологиялық зерттеулер жүргізген. 18 түрге жататын 184 балық, 10 түрге жататын 102 балық зертелді. Суқоймадағы балықтарға ең көп жұққан: қарапайымдылар, трематодалар, моногенеалар, бассейндегі балықтардан паразиттің 126 түрі табылған. Қарапайымдылар - 39, трематод-11, моногенеалар -52, цестода-11, нематода-5, скребни-2, сүлік -1, шаянтәрізділер -5 табылған. [24]

Бұқтырма суқоймасында алғаш зерттеуді Агапова А. И. 1937 жылы Зайсан көлінен бастады. В. А. Захваткиннің жетекшілігі бойынша Зайсан және Қара Ертістен балықтың 14 түрін зерттеп, паразиттердің 60 түрін тапқан. Кейін 1949-1950 жж. О. Б. Доброхотова сол жерден балықтың 17 түрін зерттеп, паразиттің 78 түрін анықтаған. 1963-1964 жж. шортан, сазан, торта, тыран, тұрпа, аққайран, нәлім, мөңке, көксерке, алабұға, таутан, нельма, бекірелердің бір-бір данасы, шоқыр және тайменьге зерттеулер жүргізген. [25]

Д. Кукашев, М, Баталов, Ырғыз - Торғай бассейнінде толық және толық емес паразитологиялық зертттеу әдісімен 5 - түрден тұратын 165 балы0ты зерттеген. Шортан, аққайран, күміс мөңке, сазан, алабұғадан паразиттің 18 түрі табылды. [26]

1997 - 2001 жж. Г. А. Сапарова Каспий теңізінің солтүстік шығыс бөлігінде Жайық өзенінің төменгі ағысында балықтарға толық паразитологиялық әдіспен зерттеу жүргізді. 5 - отрядқа, 22 - түрге, 3202 - дана балықтарды зерттеді. Балықтардың паразиттермен жалпы зақымдануы 41, 7 %. Зерттеу барысында балықтардан паразиттердің 135 түрі табылған. Олар 8 - тип, 12 - класс, 49 - тұқымдас, 69 - туыстан тұратыны анықталған. [27]

Д. М. Жатқанбаева, Г. С. Сапарова, Ж. Г. Лукманова 1997 -2006 жж. Орал өзені сағасын зерттеу барысында 4 тұқымдасқа бірігетін балықтардың 11 түрінің паразитофаунасын зерттеді. Зерттеу барысында 80 дана орыс бекіресі қарастырылған. Соның ішінде 18, 7 % инвазионды паразиттермен зақымдалған. 147 дана торта балығы қарастырылып, 48, 9% зақымдалған. [28]

О. Н. Бауер Балықтардың паразиттерінің көп саны адам және үй жануарлары үшін қауіпті болып табылады. Ұсақ паразиттер балықтардың ішегіне түсіп бірге қорытады. Бірақ гельминттердің аздаған түрлі топтары балықтың ішкі мүшшесінде личинка сатысында сатысында Бұлшық етте мекендейді (Жалпақ құрттар үшін плероцеркойд сатысы, Сорғыш құрттар үшін метацеркарий сатысы) жыныстық жетілу кезеңінде адам және үй жануарларының ішегінде мекендейді. СССР тұщы су балықтарында мұндай паразиттердің он шақты түрі кездеседі, сонымен қатар описторхоз және дифиллоботриоз құрттарының қоздырғыштарын тапқан. [29]

Б. А. Алламуратова 1963 -1965 жж. Өзбекстанда Сурхан - Дария және Кашка - Дария суқоймасында балықтарға паразитологиялық зерттеулер жүргізді. Тұқы мен сазаннан Gyrodactylus ciprini табылды. Сонымен қатар жаңа түр myxobolus longicornis-тің иесі ретінде сазан храмуля және заравшан тұрпа болып табылады. [30]

Описторхоз ауруының белгілерін адам организмінен алғаш рет тапқан Томск университетінің профессоры К. Н. Виноградов. Ол 1891 ж ауырып өлген бауырынан үлкендігі 1 см жұқа құрт тауып, оны « Сибирлік айыр мұрт » деп атаған. Оның описторхис құрты екенін анықтаған. [31]

Жатқанбаева Д. Б. Батыс Қазақстан обылысында мұнай және газ өңдеу өнеркәсібімен байланысты сараптама орталығында жыл сайын описторхоздың жаңа мәліметтерін тізімге алған. 2010 жылы бұл аурумен ауыратын адамдардың саны 100 мың тұрғынға 18 адамды құраған. Әсіресе описторхоз Бөрлі, Зеленов, Теректі, Ақжайық аудандары және Орал қаласында таралған. Зеленов ауданында мал дәрігерлік зертханасында Урал өзенінің жағалау маңы ауылдарында описторхоз ауруымен иттер 66, 0 %, мысық 100, 0% ауырады. [32]

Сібір қосезуінің личинкалары Қара және Каспий теңіздеріне құйылатын Оңтүстік өзендерінде Тұқыларда кездескен. Дунай Петрушовский сағасынан қызылқанаттан (33 % зақымдалған) және тыраннан (10-26% зақымдалған) табылған. Малевицкой алғаш рет Днепр балықтарынан Киев жағалауларын зерттеу барысында аққайран, оңғақ, қызылқанат, ақмарқа және тыран балықтарынан O. felineus личинкасын тапқан. [33]

Догель және Быховски Волга бассейінің балықтарынан алғаш рет мысық қосезуін тапқан. Волганың сағасынан ауланған балықтардың бұлшықет ұлпасынан метацеркарияның аздаған санын тапқан. Орталық волганың Куйбышева, нақтырақ Кошевой, аудандарында Аққайран 20%, қызылқанат 20%, үкішабақ 9% зақымдалғанын анықтаған. Әсіресе аққайран балығы қатты зақымдалған. Бір балыққа 300 личинкадан келеді. Қызылқанат және үкішабақ аз зақымдалғандығын анықтаған. [34]

Сидоров Е. Г. описторхоздың ошағын табиғи, антропикалық және аралас ошақ деп 3 классификацияға бөлді. Описторхоздың табиғи ошағының қоздырғыштары жабайы жануарлар болып табылады (түлкі, ондатр, кабан және т. б) . Схема бойынша: Жабайы аң $\rightarrow$ малюска $\ \rightarrow$ балық $\rightarrow$ жабайы аң; Антропикалық ошақ адамның қатысуымен жүреді. Адам $\rightarrow моллюск$ а

$\rightarrow балық \rightarrow адам. Ал\ аралас\$ типті ошақ : адам $\rightarrow жабайы\ аң\ \rightarrow моллюска\ \rightarrow балық\ \rightarrow адам\ \rightarrow жабайы\ аң. \$ [35]

Описторхоздың көбінесе ірі ошақтарының бірі Обь-Ертіс өзені. Бұл аудан ошағының тұрғындарының барлығы дерлік описторхозбен зақымдалған. Сонымен қатар Ханты - мансийском ұлттық округінде бұл ауруға шалдыққандардың орташа пайызы 49, 2% . Жанындағы аудандарда 64, 9% -ға дейін жетеді. Бөлек аймақтағы тұрғындарда 95% - ға жеткен деп көрсеткен. Шмыгрева Т. А. Смирнова К. С. [ 36]

Профессор Виноградовтың бұл ашқан жаңалығы описторхоз ауруын

тек Ресейде ғана емес, шетелде де жан -жақты терең зерттеуге ықпал етті. Біздің елімізде бұл ауру 1929 жылдан бастап кең түрде зерттеле бастады. Биылғы жылы обь өзенінің төменгі ағысында ғалым К. И. Скрябин бастаған 70- ші советтік гельминтологиялық экспедиция жұмыс істеді. Экспедиция описторх кейбір үй жануарлары мен адамдар арасында кең тараған құрт екенін дәлелдеді.

Описторхозбен мысық, ит, түлкі, арыстан, шошқа мен қоян хайуандармен бірге адам да ауырады. Қазақстан территориясында описторхоз ауруының барлығын ғалымдар К. И. Скрябин мен Н. П. Попов басқарған гельминтологиялық экспедиция 1925 жылы анықтаған болатын. Олар бұл ауруды ит пен мысықтан тапты. Бетпақдаладағы Сарысу өзенін мекендейтін шабақтар, тыран сияқты балықтар описторхозбен зақымдалғанын 1960 жылы Е. Г. Сидоров басқарған экспедиция анықтады.

Описторхоз тек обьтың төменгі бойына кең тараған құрт деген ұғымға ие болып келген еді. Қазіргі зерттеу жұмыстарының нәтижесінде опиторхоздың жайлайтын жер көлемі анықталып, дәлелденуде. Описторхоз біздің еліміздің көптеген аудандарынан табылып отыр. Одан Қазақстан жеріде құр алақан еместігі анықталды. 50-ші жылдардың аяқ кезінде басталған зерттеу жұмысының нәтижесінде бұл аурудың географиялық ошақтары, адамдар мен жануарларға жұғу сыры ашылып, анықталып келеді. Тиісті емдеу шаралары жүргізілуде.

Бұл ауруды зерттеу жолында ерекше еңбек еткен совет ғалымдары, оны емдеудің тәсілін тауып, жүзеге асырған Н. К. Плотников, М. Э. Винников және басқалар екенін айрықша атап өтуіміз керек. [37]

1. 2 Дигенетикалық сорғыштарға сипаттама және систематикасы.

Тип: Plathelminthes

Класы :Trematoda

Отряд: Digenea

Түр: Opisthorchis felineus

Дигенетикалық сорғыштардың өкілдері екі сорғыштарымен, иелерін ауыстыруымен және ұрпақтары кезектесіп, күрделі дамуымен ерекше. Класс тармағы көлемінде өте көп түрлері белгілі, негізінде адамның және омыртқалы

жануарлардың ішкі паразиттері. Басты өкілдері: бауыр сорғыш - Fasciola hepatica, ланцет тәрізді сорғыш - Dicrocoelium lanceatum, мысық немесе сібір қоcезуі - opisthorchis felineus т. б.

Мысық немесе сібір қосезуі - Opisthorchis felineus иттің, мысықтың және адамның бауырында, өт жолдарында паразиттік тіршілік етеді. Ұзындығы - 8-13 мм, ені - 1, 2-2 мм. Негізгі ерекшелігі аталық бездері жапырақ формалы болып, артқы дене бөлігінде орналасуы. Описторхис құрты адамдарға және жануарларға описторхоз ауруын туғызады. Адамның организмінде описторхис 20 жылға дейін, ал мысықта - 3 жылға дейін тіршілік етеді

Сорғыштың бірінші аралық иесі Bithynia leachi ұлуы, ал екіншісі- балықтар. Адамның ауруға шалдығуы - метацеркариі бар шала піскен балықты жегеннен. Описторхис адамға патогенді әсер етеді, ал паразиттердің саны көп болса, өліммен аяқталуы мүмкін. Бір адамда 75000 сорғыштардың табылғаны туралы деректер бар. Мысық сорғышы Сібірде, Еуропаның Шығыс жән оңтүстік аудандарда табылған.

Описторхзбен зақымдалған балық

Даму циклы. Трематодтардың тіршілік циклы иесін және ұрпақ алмастыруға байланысты өте күрделі. Гермафродитті жыныстық жүйесі жетілген сорғыш немесе марита балықтардың ішегінде және басқа мүшелерінде паразиттік тіршілік етеді. Оpisthorchis felineus - иттің, мысықтың және адамның бауырында, өт жолдарында, ұйқы безінде паразиттік тіршілік етеді. Описторх паразиті балықтың бұлшық еттерінде метацеркарий дернәсіл түрінде кездеседі. Ол бұлшық еттен бауырға, одан өтке түседі. Одан кейін ұрықтанған жұмыртқалары өт жолы арқылы ішекке түседі. Әрі қарай дамуы үшін жұмыртқа суға түсуі керек. Су ішінде жұмыртқа денесі толқынды эпителимен жабылған личинка - мирацидий шығады.

Мирацидидің екі көзшесі, ми ганглиясы және жұп протонефридиялары болады. Денесінің артқы бөлімінде ерекше ұрықтық клеткалар немесе партеногнетикалық жұмыртқалар жатады. Денесінің алдыңғы үштен бір бөлігінде, цитоплазмасы дәнді секретке толы үлкен без орналасады. Бұл бездің жолдары личинка денесінің алдыңғы бөліміндегі кішкене бұлшықетті тұмсықшаның ұшында ашылады. Мирацидий қоректенбейді, эмбриональды даму кезіндегі жиналған гликоген қоры арқасында өмір сүреді. Бірқатар уақыт мирацидий суда еркін жүзіп жүреді. Өзінің ары қарай дамуы үшін ол аралық иесі ұлудың денесіне түседі. Мирацидий кірпікшелерін тастап тастап, формасыз, қозғалмайтын қапшық тәрізді келесі личинка спороцистаға айналады. Бұл көбею

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.