Қазақстанның бағалы қағаздар рыногы

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР- ҚАРЫЗ КАПИТАЛЫНЫҢ

НЫСАНЫ РЕТІНДЕ . . .

1. 1 Бағалы қағаздар түсінігі, классификациясы және түрлері . . .

1. 2 Бағалы қағаздар рыногінің орны, функциялары және

құрамдас бөліктері . . .

2 ҚАЗАҚСТАННЫҢ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР РЫНОГЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛРЫ . . .

2. 1 Қазақстаның бағалы қағаздар рыногінің қалыптасуының қиыншылықтары және оны шешу мәселері . . .

2. 2 Қазақстанның корпаративті бағалы қағаздар рыногінің даму перспективалары . . .

3 ИНСТИТУТЦИОНАЛДЫ ИНВЕСТОРЛАР-

ҚАЗАҚСТАН ҚОР НАРЫҒЫН ДАМЫТУДАҒЫ МАҢЫЗДЫ ФАКТОР РЕТІНДЕ . . .

3. 1 Жинақтаушы зейнетақы қорлары . . .

3. 2 Инвестициялық қорлар . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

ҚОСЫМШАЛАР . . .

КІРІСПЕ

Еліміздің қаржы рыногында жүргізіліп жатқан реформалар нәтижесі туралы тек отандық қана емес, халықаралық сарапшылар да жақсы айтады. Нақтырақ айтқанда, банк секторы даму жағынан ТМД көлемінде алдыңғы орынды иемденуде. Ал енді қор рыногының күйі болмай түрғаны бәрімізге белгілі. Аталмыш рыноктың республикамызда пайда болғанына биыл 14 жыл болыпты. Осы уақыт ішінде барлық заңдық база жасалып, оны дамытуға үлес қосатын инфрақүрылымдар құрылды. Қор биржасы, орталық депозитарий, брокерлік-делдалдық, тіркеу компаниялары, жинақтаушы зейнетақы қорлары жүмыс істеуде. Қысқасы, бір саланы дамытып, ілгері қарай сүйрейтін тетіктердің бәрі толыққанды іске қосылған. Сонда адымды аштырмай отырған не нәрсе? Ұсынылып отырған дипломдық жұмыстың өзектілігі де отандық қор нарығы, оның ішінде корпаративті бағалы қағаздардың дамуына кедергі келтіріп отырған факторладың мәнін ашып, себептерін табу болмақ. Отандық қор рыногын дамытуға бағытталған «Қазақстан Республикасының 2005-2007 жж арналған бағалы қағаздарды дамыту бағдарламасының» аясында бірқатар шаралар атқарылғанымен әлі де шешілмеген мәселелердің көп екендігі белгілі. Мәселен ол бағдарламада корпаративті бағалы қағаздарды дамыту мемлекеттік бағалы қағаздарды дамытумен бірдей дәрежеде қарастырылған. Ал еліміздегі мемлекеттік бағалы қағаздардың, тіпті корпаративті облигациялар рыногының да дамуының айтарлықтай жоғары дәрежеде екендігін және олардың бүгінгі күнде ең өтімді қағаздар болып есептелетінін айта кету керек. Яғни қазақстандық бағалы қағаздар рыногында күрделі мәселе болып акциялар мен туынды бағалы қағаздар рыногы болып табылады.

Ұсынылып отырған дипломдық жұмыстың мақсаты - отандық корпаративті бағалы қағаздар рыногының жағдайына талдау жасап, ондағы орын алып отырған кедергілерді анықтап, оны шешу жолдарын қарастыру. Өйткені жетілмеген қор рыногы жағдайында кемелденген экономикалық дамуға қол жеткізу мүмкін емес. Қазақстанның бағалы қағаздар рыногының дамуының келесідей ерекшеліктерін атап көрсетуге болады.

Біріншіден, әдетте бағалы қағаздар рыногының дамуы тұтастай ұлттық экономиканың дамуымен қатар жүреді. Ал Қазақстандық қор рыногының құрылуы, оның айтарлықтай динамикалық дамуы, өндірістің тұрақты құлдырауы кезінде болды. Жалпы экономикалық процесстердегі және бағалы қағаздар рыногының динамикасындағы мұндай диспропорция осы рынокты дағдарысты жағдайға алып келеді. Екінші жағынан қор рыногының дамымауы және жетілмеуі өндірістің қысқаруын тоқтатуға кедергі болады.

Екіншіден : рыноктың мөлдірсіздігі, ондағы операциялардың тәуекелділігінің жоғарылығы, бюджеттің тапшылығын жабу үшін мемлеекттің қарыздық міндеттемелерді шығаруы, қысқа мерзімді қағаздардың маңыздылығын арттырады. Бұл өз кезегінде бос құралдарды ұзақ мерзімді инвестициялауға кедергі болады, ал ол әр уақытта экономикалық өсудің маңызды факторы болып табылады.

Үшіншіден : Қазақстандық бағалы қағаздар рыногының тұрақсыздығына инфляция және инфляциялық күтім әсер етті. Бұл өтпелі экономикадағы барлық мемлекеттерге тән құбылыс. Ақшаның құнсыздануынан қауіптенген инвесторлар стратегиялық ұзақ мерзімді салымдар жасаудан тартынады.

Шетелдік тәжерибиеде инфлияцияның мұндай негативті әсерін индексацияланған бағалы қағаздар шығару арқылы шешу қарастырылған. Мұндай қағаздардың табысы инфлияция қарқынына қарай түзетіліп, индексацияланып отырады. Қазақстанда осындай индексацияланатын қор құралдарының болмауы инфлияцияның бағалы қағаздар рыногына тигізетін жағымсыз әсерін одан әрі тереңдетті.

Төртіншіден :Қазақстанның қор рыногының тиімді жұмыс істеуіне айтарлықтай кедергі келтірген- ол бағалы қағаздар бойынша заңнаманың және реттеу нормаларының жетілмеуі сапасыз камуникацияллық инфроқұрылым.

Бұл Қазақстан бағалы қағаздар рыногының дамуындағы ерекшеліктер мен кедергілердің бір бөлігі. Ұсынылып отырған дипломдық жұмыстың міндеті -Қазақстандық корпаративті бағалы қағаздардың даму перспективасы мен оған Алматы Өңірлік Қаржы Орталығы (АӨҚО) жобасының әсерін, сонымен қатар Қазақстанның қор рыногының кәсіпқой қатысушыларының тигізетін әсерін кеңінен талдау болып табылады.

1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР- ҚАРЫЗ КАПИТАЛЫНЫҢ НЫСАНЫ РЕТІНДЕ.

1. 1 Бағалы қағаздар түсінігі, классификациясы және түрлері.

Бағалы қағаздар негізінен қарыз капиталының қозғалысын сипаттайтын қарыз қозғалысының нысаны болып табылады. Ал қарыз капиталы-қарызға беріліп меншік иесіне пайыз түрінде табыс әкелетін ақша капиталы. Бағалы қағаздар мен байланысты жалған капитал деген ұғым жиі қолданылады.

Жалған капитал дегеніміз- қосымша табыстың бір бөлігін дивидент немесе пайыз түрінде иемденуге құқық беретін бағалы қағаздар иесінің меншік титулы. [7, 5-15]

Бағалы қағаздарды неліктен жалған капитал деп атайды. Себебі:

1) Табыс көзі- тауар өндірісі. Ал бағалы қағаздардың пайда болуы өндірістік капиталмен тікелей байланысты. Өнім, өндірістен айналымға түсіп, табыс әкеледі. Ал бағалы қағаздар өндірістен тыс тек айналымнан табыс әкеледі.

2) Бағалы қағаздардың капитал болып есептелетін себебі, оларды сатуға болады бірақ олардың өз құны өте төмен, ал нарықтық бағалары иррационалдық сипатта болып табылады. Жалған капиталдың бағасы капиталға сұраныс пен ұсыныстың арақатынасына және бағалы қағазды сатудан түсетін табыстың мөлшеріне байланысты анықталады.

ҚР Азаматтық кодексінің 129 бабы бойынша бағалы қағаздарға келесідей анықтамалар берілген:

1) Бағалы қағаздар -мүліктік құқықты куәландырытын белгілі бір жазбалар мен басқа белгілердің жиынтығы. [1, 3-10]

2) Бағалы қағаздарға акциялар, облигациялар және тб бағалы қағаздар жатады деп жазылған. Бұл анықтама заңдық тұрғыдан қарастырылған. Ал бағалы қағаздардың экономикалық мағынасы мынадан келіп шығады: тұтастай тауар әлемі екі топқа бөлінеді: тауарлар (материалдық игілік, өндіріс құралдары, қызмет) және ақшалар. Ақша тек жай ақша түрінде және қосымша ақша әкелетін капитал түрінде болуы мүмкін. Ақшаның әрқашанда бір заңды тұлғадан немесе жеке тұлғадан келесі бір тұлғаға ауысу қажеттілігі туындайды. Әлемдік тәжірибе қаржы рыногындағы ақша қозғалысының екі негізгі әдісін көрсетеді-несиелеу процесі арқылы және бағалы қағаздарды айналысқа шығару арқылы. Тауарлы рынокта да әлі өндірілмеген немесе жеткізілмеген тауарды өткізу керек болады. Бірақ бағалы қағаздар ақша да материалдық тауар да емес. Оның құндылығы иесіне беретін құқықта. Сатып алушы өзінің ақшалай капиталын бағалы қағазға айырбастау арқылы оған меншік құқығын сақтай отырып пайыз немесе дивидент түрінде белгілі бір қалыпты табыс алу мүмкіндігіне ие болады. [9, 20-33]

Бағалы қағаз -ерекше рынокта-бағалы қағаздар рыногында айналыста болатын ерекше тауар, бірақ ол физикалық тауар да, қызмет те, ақша да болып табылмайды. Дегенмен бағалы қағаздар оларды ақшамен жақындастыратын кейбір қасиеттерге ие. Олардың негізгілері мыналар-оның түрлі формада (сату-сатып алу, өтеу, эмитентке қайтару, құқықтарын беру және тб) ақшаға айырбасталу мүмкіндігі. Ол есеп айырысу кезінде қолданылуы мүмкін, кепіл құралы болуы мүмкін, бірнеше жылдарға сақталып тұруы немесе мерзімсіз уақытқа мұраға берілуі және сыйлық ретінде тартылуы мумкін.

Осылайша бағалы қағаздар-иесіне белгілі бір табыс, құқық және міндеттеме әкелетін, сондай ақ оны үшінші бір тұлғаға өткізу үшін жаңа келісімшартты қажет етпейтін құжат болып табылады. Бағалы қағаздардың осы соңғы қасиеті оған ерекшелік береді. Бұл белгілі бір денгейде ыңғайлы және соған сәйкес трансакциондық шығындарды қысқартады. [8, 19-30]

Бағалы қағаздар мынадай қоғамдық маңызы бар бірнеше қызметтерді атқарады:

экономиканың түрлі салалары арасында, территориялар мен елдер арасында, әлеуметтік топтар арасында, экономиканың сфералары мен мемлекет арасында ақша құралдарын (капиталды) қайта бөлу.
ұстаушыға: капиталға, басқаруға қатысуға, ақпаратқа белгілі бір денгейде қосыша құқық береді.
капиталдан табыс табуға және (немесе) капиталдың өзін қайтарып алуға мүмкіндік береді.

Бағалы қағаздарды келесідей сипатауға болады:

1) Меншік иесінің мүліктік құқын куәландыратын құжат.

2) Инвестордың белгілі бір қаржы сомасын инвестициялағаны туралы мәлімет береді.

3) Нақты активтерге қатысты талаптарды сипатайды.

Бағалы қағаздар шығарылу нысаны бойынша келесідей болып бөлінеді:

1) Құжатты

Құжатсыз

2) Эмиссиялық

Эмиссиялық емес

3) Атаулы

Ұсынбалы

Ордерлі

Құжатты бағалы қағаз -белгілі бір формасы бар, құжат түрінде шығарылатын бағалы қағаз.

Құжатсыз бағалы қағаз -формасы жоқ, электронды жазбаша түріндегі бағалы қағаз.

Электронды бағалы қағаз -ол тек атаулы нысанда шығарылады, өйткені электрондық базада белгілі бір заңды немесе жеке тұлғаның атына тіркеледі.

Эмиссиондық б. қ -белгілі бір шығарылым шеңберінде бірдей белгілері мен мәліметтері бар (эмитенттің атауы, наминалдың құны, шығарылу және өтеу мерзімі, пайыз қойылымы) және ортақ шарттарға сай орналастырылатын, айналысқа түсетін бағалы қағаздар. Оларға акциялар, облигациялар, инвестициялық пайлар жатады. Шығарылуы кезінде қаржылық органда тіркеуге алынады.

Эмиссиондық емес б. қ- осы белгілерге келмейтін бағалы қағаздар.

Атаулы б. қ-құжатта көрсетілген тұлғаның құқығын растайтын б. қ. Бұл құқық меншік иесінің реестірінде жазылады. Атаулы бағалы қағаздың артықшылығы -меншік иесі әрқашанда белгілі және салық салу үшін операциялар айқын.

Ұсынбалы б. қ . -бағалы қағаз ұстаушының құқын анықтайды. Онда меншік иесінің аты тікелей көрсетілмейді, ал оның айналысы үшін ешқандайда тіркеуге алудың қажеті жоқ. Артықшылығы- айналыс жылдамдығы мен есеп айырысу денгейі жоғары. Айырбас кезінде қосымша шығарылымдарды қажет етпейді.

Ордерлі б. қ -онда аталған тұлғаның құжаттарын кей жағдайда басқа тұлғаға берілгенін растайтын құжат. Ордерлі б. қ құқықтар осы бағалы қағаздың берілуі туралы жазба -индосамент жасау арқылы беріледі. Құқықтарды беруші -индосант құқықтардың орындалуына байланысты жауап береді

Құқықтарды алушы тұлға -индосат деп аталады.

Ақшалай қаражатты инвестициялаудың нысандары бойынша бағалы қағаздар былайша бөлінеді:

1) Үлестік -акция, акция сертификаттары, инвестициялық пайлар жатады. Бұл құжатта кәсіпорын таратылған жағдайда мүліктің бір бөлігін иемденуге, жарғылық капиталды құруға қатысуға, табыс алуға, кәсіпорын басқаруға құқық береді.

2) Қарыздық -облигациялар жатады. Инвестлор мен эмитент арасындағы қатынасты сипаттайды және белгілі бір мерзімнен кейін қарыз мөлшері, пайыз төлеуді эмитенттің міндеттемесі болып табылады. [10, 19-25]

ҚР заңнамасы бойынша келесідей бағалы қағаздар айналысқа түсе алады:

1) Мемлекеттік бағалы қағаздар.

2) Акциялар.

3) Облигациялар.

4) Коносамент.

5) Ипотекалық куәліктер.

6) Туынды бағалы қағаздар.

7) Жай қоймалық куәліктер.

8) 2 жақты қоймалық куәліктер.

9) ҚР айналысқа жіберілген шетелдік бағалы қағаздар

10) ҚР заңнамасына сәйкес бағалы қағаздар құрамына жататын басқа да б. қ[1, 3-15]

Мемлекеттік бағалы қағаздар -орталық және жергілікті орган өкілеттіктері шығарған қарыздық бағалы қағаздар. Олар ішкі және сыртқы мемлекеттік қарыз формасында болып табылады. Мемлекетік бағалы қағаздар қарыз қатынасында мүліктік құқық ұстаушы ҚР үкіметі, ҚР ұлттық банкі, жергілікті органдар куәландырады. Барлық мемлекеттік бағалы қағаздар құжатсыз түрінде шығарылады. Мемлекеттік бағалы қағаздар әртүрлі әдістермен орналастырылуы мүмкін(аукцион, ашық сатылым тб) . Сатып алушылар кез келген заңды немесе жеке тұлға сонымен қатар резидент емес тұлға болуы мүмкін. Негізгі инвесторлар болып халық, 2ші денгейлі банктер, зейнетақы және инвестициялық қорлар, сақтандыру компаниялары.

Акция -акционерлік қоғамдармен шығарылатын, қоғамды басқаруға қатысуға, дивидент алуға, қоғам таратылған жағдайда мүліктің бір бөлігін иемденуге құқық беретін бағалы қағаздар.

Акциялар жай және артықшылығы бар акциялар болып бөлінеді.

Жай акция -бұл қоғамды басқаруға қатысуға, дауыс беруге таза табыс болған жағдайда дивидент алуға, сондай-ақ қоғам таратылған соң мүліктің бір бөлігін алуға құқылы.

Артықшылығы бар акция ұстаушысына кепілдендірілген дивидент төленеді, қоғам таратылған жағдайда мүліктің бір бөлігін алуға басым құқық беріледі.

Акция эмитенті бойынша: акционерлік қоғамдық, биржалық, банктік, инвестициялық қорлар мен компаниялардың акциялары болып бөлінеді.

Жай акциялар өз кезегінде келесідей жікке бөлінеді:

1) Кумолятивті -бұл акция бойынша дивидент уақытында төленбеген болса, онда олар жинақталған күйінде төленеді.

2) Қайтарымды -бұл акцияларды эмитенттердің қайта сатып алуға құқықтары бар.

3) Айырбасталатын акциялар -осы эмитенттің басқа бірнеше жай акцияларына айырбасталатын бағалы қағаздар.

4) Минималды дивидент белгіленген дауыс беруге құқы бар акциялар

5) Минималды дивидент белгіленген дауыс беруге құқы жоқ акциялар

Артықшылығы бар акциялардың АҚ тарату кезінде және қайта құру кезінде ғана дауыс беруге құқы бар.

Облигация - Құжатта көрсетілген номиналдық құнды және оған белгіленген % түріндегі табысты белгіленген мерзімнен соң эмитеннтің қайтаруы тиіс қарыздық міндеттемесі. [10, 19-25]

Облигацияны келесідей түрлерге бөлуге болады:

Кепілдендірілген.
Кепілдендірілмеген.

Кепілдендірілген облигациялар өз кезегінде келесідей бөлінеді:

Ипотекалық облигациялар.
Кепілі өзгермелі.
БҚ-мен кепілдендірілген.

Табыс алу тәсілі бойынша облигацияларды келесідей бөлуге болады:

Купонды .
Дисконтты

Купонды облигациялар бойынша - облигацины шығару кезінде оған қоса % түріндегі табыс пен табысты төлеу мерзімі көрсетілген купон беріледі.

Диснонтты облигациялар бойынша - % төленбейді ал табыс номиналды құнынан төмен бағада сатып алу арқылы алынады.

Сонымен қатар, купон мөлшерін анықтаумен байланысты купон белгіленген және өзгермелі купонды облигациялар кездеседі.

Шетелдер тәжірибесінде инфлияция мен валюта бағамының өзгерісңне байланысты облигацияның құнсыздануынан инвестроларды қорғау мақсатында индексацияланған облигацияларды шығару бар. Мұндай облигациялар бойынша төлемдер арнайы коефиценттрмен түзетіліп отырады.

Облигацияларды шығару кезінде келесідей көрсеткіштер анықталуы тиіс:

1) Облигациялардың қарыздық көлемі.

2) Облигацияның номиналдық құны.

3) Облигация бойынша төленетін табыс.

4) Табыстарды төлеу мерзімі.

Облигациялардың қасиеті:

1) Мерзімділігі

Әлемде мәңгілік облигациялар да кездеседі, бірақ өте сирек, мәселен : Британдық конденсацияланған облигациялар.

2) Табыс алудағы артықшылығы -табыс мөлшері % түрінде номиналды құнымен белгіленеді және жылдық табыс денгейімен анықталады[10. 19-25]

Кетсе 1. Қазақстандағы бағалы қағаздар классификациясы.

Топтық белгілері.

Бағалы қағаздардың түрлері.

Топтық белгілері.: 1. Мерзімі бойынша

Бағалы қағаздардың түрлері.:

Мерзімді

Мерзімсіз

Топтық белгілері.: 2. Эмитеттері бойынша

Бағалы қағаздардың түрлері.:

Мемлекеттік

Корпаративтік

Жеке

Шетелдік

Топтық белгілері.: 3. Пайда болуы бойынша

Бағалы қағаздардың түрлері.:

Алғашқы

Екінші ретті

Топтық белгілері.: 4. Қызмет ету нысаны бойынша

Бағалы қағаздардың түрлері.:

Құжатты

Құжатсыз

Топтық белгілері.: 5. Айналысқа түсу аумағы бойынша

Бағалы қағаздардың түрлері.:

Ұлттық

Аймақтық

Халықаралық

Топтық белгілері.: 6. Иемдену тәртібі бойынша

Бағалы қағаздардың түрлері.:

Атаулы

Ұсынбалы

Ордерлі

Топтық белгілері.: Топтық белгілері.

Бағалы қағаздардың түрлері.: Бағалы қағаздардың түрлері.

Топтық белгілері.: 7. Шығарылу нысаны бойынша

Бағалы қағаздардың түрлері.:

Эмиссиялық

Эмиссиялық емес

8. Тәуекел денгейі бойынша

Тәуекелсіз

Тәуекелді Тәуекелі жоғары

8. Тәуекел денгейі бойынша: 9. Табыстылығы бойынша

ТәуекелсізТәуекелді Тәуекелі жоғары:

Табысты

Табыссыз

8. Тәуекел денгейі бойынша: 10. Салық салу нысаны бойынша

ТәуекелсізТәуекелді Тәуекелі жоғары:

Қарыздық

Үлестік

Тауарға иелік етуші

8. Тәуекел денгейі бойынша: 11. Экономикалық мәні немесе құқық түрлері бойынша

ТәуекелсізТәуекелді Тәуекелі жоғары:

Акция

Облигациялар

1. 2 Бағалы қағаздар рыногының орны, функциялары және құрамдас бөліктері.

Жалпы бағалы қағаздар рыногын, бағалы қағаздардың, оның қатысушылары арасындағы шығарымы мен айналымы жөніндегі экономикалық қатынастардың жиынтығы ретінде анықтауға болады. Бағалы қағаздар рыногының түрлері мен классификациясы бағалы қағаздардың өздерінің классификациясына ұқсас.

Халықаралық және ұлттық бағалы қағаздар рыноктары.
Ұлттық және аймақтық бағалы қағаздар рыноктары.
Бағалы қағаздардың нақты түрлерінің рыноктары (акция, облигация)
Мемлекеттік және корпаративтік бағалы қағаздар рыноктары.
Алғашқы және туынды бағалы қағаздар рыноктары.

Бағалы қағаздар рыногы- бағалы қағаздардың эмиссиясы мен сату -сатып-алу процесі жүзеге асатын ссудалық капитал рыногының бір бөлігі. Бағалы қағаздар рыногы (банктер, арнайы несие институттары, қор биржасы) арқылы заңды тұлғалардың, жеке тұлғалардың және мемлекеттің аккумуляцияланған ақша жинақтары өндірістік және өндірістік емес капитал салымдарына бағытталады. Бағалы қағаздар рыногы- капиталдың қайта бөлінуінің және қаржы ресурстарының қайта бөлінуінің тиімді механизімі болып табылады. [11, 33-41]

Бағалы қағаздардың орнын екі жақты қарастыруға болады: ақша құралдарын әр түрлі көздерден тарту тұрғысынан және бос ақша қаражаттарын қандай да бір рынокқа салу. Ақша құралдарын тарту ішкі және сыртқы көздердің есебінен жүзеге асады. Ішкі көздерге әдетте амортизациялық аударылымдар мен түскен таза пайда жатады. Сыртқы көздерге банктік ссудалар мен бағалы қағаздарды шығару арылы түскен құралдар жатады.

Бос ақша құралдарын түрлі салаларға инвестициялау үшін пайдалану мүмкін: өндірістік немесе басқа шаруашылық қызметі түріне (өнеркәсіп, құрылыс, сауда, байланыс) жылжымайтын мүлік, антиквариат, зейнетақы және сақтандыру қорлары, әр түрлі бағалы қағаздарға немесе банктік депозиттерге салынуы мүмкін.

Осылайша бағалы қағаздар рыногы бос капиталдың көп ұсыныс сферасының бірі. Сондықтанда оған ол қаражаттарды тарту үшін бәсекеге түсуге тура келеді.

Көрсетілген рыноктар арасында ақша құралдары көптеген факторларға тәуелді жүреді. Олардың негізгілері мыналар:

табыстылық денгейі.
рыноктың салық салу жағдайы.
капиталды жоғалту тәуекелділігінің денгейі немесе күтілген табысқа жетпеуі.
рыноктың ұйымдастырылуы, инвесторлар үшін қолайлылығы, рынокқа тез кіру және шығу мүмкіндігінің болуы, ақпараттану денгейі.

Бағалы қағаздар рыногының функцияларын екі топқа бөліп қарастыруға болады: біріншісі ол барлық рыноктарға қатысты жалпы рыноктық қызметі, екіншісі оны басқа рыноктардан ажырататын өзіндік дербес функциялары. [12. 12-14]

Жалпы рыноктық функцияларына:

1) Коммерциялық функция - яғни осы рыногтағы операциялардан табыс алу Функциясы.

2) Бағалық функциясы - яғни рынок баға қалыптасуды және оның үздіксіз қозғалысын қамтамассыз етеді.

3) Ақпараттық функция- яғни сауда объетілері және олардың қатысушылары туралы рыноктық мәліметтерді өзінің қатысушыларына жеткізу.

4) Реттеушілік функциясы- яғни рынок сауда және оған қатысу ережелерін, қатысушылар арасындағы келіспеушіліктерді шешу тәртіптерін жасайды және бақылау және басқару органдарын бекітеді.

Бағалы қағаздар рыногының өзіндік функцияларына келесілерді жатқызуға болады:

Бағалық және қаржылық тәуекелді сақтандыру функциясы.
Ақша құралдарын рыноктың қызметінің салалары мен сфералары арасында қайта бөлуді жүзеге асыру.
Жинақтарды, бәрінен бұрын халықтық, өндірістік емес формадан өндірістік формаға ауыстыру
Инфлияциялық емес негізде, яғни айналысқа басқа қосымша құралдарды шығарусыз мемлекеттік бюджет дефицитін қаржыландыру.

Бағалық және қаржылық тәуекелді сақтандыру функциясы туынды бағалы қағаздар классификациясының яғни фючерстік және опциондық контрактар нәтежиесінде ғана мүмкін болды.

Бағалы қағаздардың құрамдас бөліктері:

Алғашқы және қосалқы
Ұйымдастырылған және ұйымдастырылмаған.

Бағалы қағаздар рыногының құралдары (объектілері) - бағалы қағаздар.

Қатысушылары (оның субъектілері) - эмитентер, инвесторлар және бағалы қағаздар рыногының кәсіпқой қатысушылары яғни делдалдар болып табылады.

Бағалы қағаздардың алғашқы рыногы- алғашқы рынокқа бағалы қағаздың эмитенттен бірінші сатып алушыға дейін өтетін экономикалық кеңістік жатады. Ол экономикалық кеңістік деп тек онда эмитент пен инвестор болғаны ғана үшін емес сонымен қатар оның рационалды ұйымдастырылғаны үшін . Оған еңбек бөлінісі тән. Яғни онда маманданған брокерлік және диллерлік фирмалар қызмет атқарады. Осы бір кеңістіктің шегінде ғана белгілі бір экономикалық қызметті орындай отырып эмитент өзіне қажетті капиталды ала алады. Бағалы қағаздың одан арғы қарай қозғалысы яғни бірінші сатып алушыдан п ші сатып алушыға дейінгі аралық эмитент үшін табыс көзі болып табылмайды.

Бағалы қағаздардың екінші реттік(қосалқы) рыногы.

Екінші реттік рынок 2 бөліктен тұрады . Оның бірінші бөлігін «ұсталған» бағалы қағаздардың рыногы деп сипаттауға болады. Екінші бөлігі айналамда бар бағалы қағаздардың қосымша шығарылымы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.