Тамақтану және денсаулық
1. Ас қорыту жүйесі
2. Зат алмасу
3. Тағамдардағы қоректік заттар
4. Ағза массасын қалыпты түрде сақтау
5. Тағам мен денсаулық арасындағы байланыс
6. Тағамдардың химиялық құрамы
7. Витаминдер. денсаулық тірегі
8. Тамақты шикілеу жеу денсаулық құрамы
9. Теңестірілген тағам теориясы
10. Адамның тамақ ішуінің адекватты теориясы
11. Қорытынды
2. Зат алмасу
3. Тағамдардағы қоректік заттар
4. Ағза массасын қалыпты түрде сақтау
5. Тағам мен денсаулық арасындағы байланыс
6. Тағамдардың химиялық құрамы
7. Витаминдер. денсаулық тірегі
8. Тамақты шикілеу жеу денсаулық құрамы
9. Теңестірілген тағам теориясы
10. Адамның тамақ ішуінің адекватты теориясы
11. Қорытынды
Ішкен тағамдар ас қорыту органдарында механикалық және химиялық өңдеуден өткенннен кейін, ол сулы сұйыққа айналып, шекке өтеді. Ішекте тағам әрі қарай қорытылады, ішектің сору қасиетіне байланысты, қанға және лимфаға түседі. Тамақ қанға және лимфаға түскеннен соң- белоктардан- амин қышқылдары, майлардан- глицерин және май қышқылдары, гликогеннен қантта бөлініп шығып отырғанда ағзада қажетті пластикалық және энергетикалық заттар синтезделіп отырады. Тағамның құрамында 650 әр түрлі қосылыстар бар. Олардың ең бастысы- белок, май, көмірсу, микро және макро элементтер фосфор, кальций, натрий, иод, кобальд, қалайы, марганец, калий және т.б. Сонымен бірге тағамдық заттар құрамында витаминдер, органикалық қышқылдар, фитонцидтер, крахмал бар, клетчаткалар болады.
Ұтымды тамақтану- ол клеткалар құрамына қажетті заттар мен ағзаны қамтамасыз ететін қуат, қимыл және тағы басқа қажеттігін өтейтін заттар алмасуын қажетті деңгейге ұстайтын тағамдарды пайдалану. Жүйелі түрде тамақтанудың негізгі элементтері мына төмендегідей:
1. Тәуліктік қоректік заттардың ара қатынасының үйлесімді балансын сақтау;
2. Дұрыс тамақ ішудің тәртібі, рационалды (теңестірілген тамақ) тамақтану- ол тамақтың қуаты мен сапалық химия құрамын, қоректік заттардың деңгейлік ара қатынастарының тұрақтылығын қорытылуын және гигиеналық жағынан тазалығын ескертуді қажет етеді. Сондай-ақ, тамақтану режимін, ұзақтылығын, сапалық шамасына, химиялыққұрамын анықтауды керек етеді.
Академик А.А. Покровскидің жасаған классификациясы бойынша теңестірілген дегеніміз- энергетикалық жағынан бағалы, тағамдағы энергия адам ағзасының жұмсаған энергиясына сай келу.
Тәуліктік тағам құрамында қоректік заттар (нутрценттер) теңестірілген түрде болуы керек. Тағам құрамындағы белоктардың, майлардың және көмірсулардың ара қатынасы (1:1:4) болуы керек. Айырбасталмайтын амин қышқылдарының витаминдердің ара қатынасы теңестірілгені жөн. Тағам ішіндегі компоненттердің ағзаларға сіңірілуі, тамақ ішу режиміне байланысты болуы керек. Ішілетін тамақтың мөлшері адамның бойына және массасына сай келу керек.
Егер біз дұрыс түрде тамақтанатын болсақ, онда еске сақтау қабілетіміз артып денеміз сауығып, көңіл-күйіміз көтеріле түсетіні сөзсіз. Қандай да аурулар болмасын біз олардың алдын алар едік. Дұрыс түрде тамақтанған адамзат баласы 150-200 жыл жасар еді деп, жазады Дж.Гласс өзінің әлемге әйгілі еңбектерінің бірінде.
Ұтымды тамақтану- ол клеткалар құрамына қажетті заттар мен ағзаны қамтамасыз ететін қуат, қимыл және тағы басқа қажеттігін өтейтін заттар алмасуын қажетті деңгейге ұстайтын тағамдарды пайдалану. Жүйелі түрде тамақтанудың негізгі элементтері мына төмендегідей:
1. Тәуліктік қоректік заттардың ара қатынасының үйлесімді балансын сақтау;
2. Дұрыс тамақ ішудің тәртібі, рационалды (теңестірілген тамақ) тамақтану- ол тамақтың қуаты мен сапалық химия құрамын, қоректік заттардың деңгейлік ара қатынастарының тұрақтылығын қорытылуын және гигиеналық жағынан тазалығын ескертуді қажет етеді. Сондай-ақ, тамақтану режимін, ұзақтылығын, сапалық шамасына, химиялыққұрамын анықтауды керек етеді.
Академик А.А. Покровскидің жасаған классификациясы бойынша теңестірілген дегеніміз- энергетикалық жағынан бағалы, тағамдағы энергия адам ағзасының жұмсаған энергиясына сай келу.
Тәуліктік тағам құрамында қоректік заттар (нутрценттер) теңестірілген түрде болуы керек. Тағам құрамындағы белоктардың, майлардың және көмірсулардың ара қатынасы (1:1:4) болуы керек. Айырбасталмайтын амин қышқылдарының витаминдердің ара қатынасы теңестірілгені жөн. Тағам ішіндегі компоненттердің ағзаларға сіңірілуі, тамақ ішу режиміне байланысты болуы керек. Ішілетін тамақтың мөлшері адамның бойына және массасына сай келу керек.
Егер біз дұрыс түрде тамақтанатын болсақ, онда еске сақтау қабілетіміз артып денеміз сауығып, көңіл-күйіміз көтеріле түсетіні сөзсіз. Қандай да аурулар болмасын біз олардың алдын алар едік. Дұрыс түрде тамақтанған адамзат баласы 150-200 жыл жасар еді деп, жазады Дж.Гласс өзінің әлемге әйгілі еңбектерінің бірінде.
1. Ж.Ж. Жақанбаев – Валеология, Алматы-2003
2. Х.Қ. Сәтбаева, Ж.Б. Нілдібаева – Валеология (Оқу-әдістемелік құрал), Àëìàòû, “Ғылым” 1999
2. Х.Қ. Сәтбаева, Ж.Б. Нілдібаева – Валеология (Оқу-әдістемелік құрал), Àëìàòû, “Ғылым” 1999
Тамақтану және денсаулық.
1. Ас қорыту жүйесі
2. Зат алмасу
3. Тағамдардағы қоректік заттар
4. Ағза массасын қалыпты түрде сақтау
5. Тағам мен денсаулық арасындағы байланыс
6. Тағамдардың химиялық құрамы
7. Витаминдер- денсаулық тірегі
8. Тамақты шикілеу жеу денсаулық құрамы
9. Теңестірілген тағам теориясы
10. Адамның тамақ ішуінің адекватты теориясы
11. Қорытынды
Ас қорыту жүйесі.
Ішкен тағамдар ас қорыту органдарында механикалық және химиялық
өңдеуден өткенннен кейін, ол сулы сұйыққа айналып, шекке өтеді. Ішекте
тағам әрі қарай қорытылады, ішектің сору қасиетіне байланысты, қанға және
лимфаға түседі. Тамақ қанға және лимфаға түскеннен соң- белоктардан- амин
қышқылдары, майлардан- глицерин және май қышқылдары, гликогеннен қантта
бөлініп шығып отырғанда ағзада қажетті пластикалық және энергетикалық
заттар синтезделіп отырады. Тағамның құрамында 650 әр түрлі қосылыстар бар.
Олардың ең бастысы- белок, май, көмірсу, микро және макро элементтер
фосфор, кальций, натрий, иод, кобальд, қалайы, марганец, калий және т.б.
Сонымен бірге тағамдық заттар құрамында витаминдер, органикалық қышқылдар,
фитонцидтер, крахмал бар, клетчаткалар болады.
Ұтымды тамақтану- ол клеткалар құрамына қажетті заттар мен ағзаны
қамтамасыз ететін қуат, қимыл және тағы басқа қажеттігін өтейтін заттар
алмасуын қажетті деңгейге ұстайтын тағамдарды пайдалану. Жүйелі түрде
тамақтанудың негізгі элементтері мына төмендегідей:
1. Тәуліктік қоректік заттардың ара қатынасының үйлесімді балансын
сақтау;
2. Дұрыс тамақ ішудің тәртібі, рационалды (теңестірілген тамақ) тамақтану-
ол тамақтың қуаты мен сапалық химия құрамын, қоректік заттардың
деңгейлік ара қатынастарының тұрақтылығын қорытылуын және гигиеналық
жағынан тазалығын ескертуді қажет етеді. Сондай-ақ, тамақтану режимін,
ұзақтылығын, сапалық шамасына, химиялыққұрамын анықтауды керек етеді.
Академик А.А. Покровскидің жасаған классификациясы бойынша теңестірілген
дегеніміз- энергетикалық жағынан бағалы, тағамдағы энергия адам ағзасының
жұмсаған энергиясына сай келу.
Тәуліктік тағам құрамында қоректік заттар (нутрценттер) теңестірілген
түрде болуы керек. Тағам құрамындағы белоктардың, майлардың және
көмірсулардың ара қатынасы (1:1:4) болуы керек. Айырбасталмайтын амин
қышқылдарының витаминдердің ара қатынасы теңестірілгені жөн. Тағам ішіндегі
компоненттердің ағзаларға сіңірілуі, тамақ ішу режиміне байланысты болуы
керек. Ішілетін тамақтың мөлшері адамның бойына және массасына сай келу
керек.
Егер біз дұрыс түрде тамақтанатын болсақ, онда еске сақтау
қабілетіміз артып денеміз сауығып, көңіл-күйіміз көтеріле түсетіні сөзсіз.
Қандай да аурулар болмасын біз олардың алдын алар едік. Дұрыс түрде
тамақтанған адамзат баласы 150-200 жыл жасар еді деп, жазады Дж.Гласс
өзінің әлемге әйгілі еңбектерінің бірінде.
Зат алмасу.
Өмірдің басты көрсеткіші зат алмасу болып келеді. Зат алмасу ішкі
физиологиялық және айналаны қоршаған сыртқы орта факторымен байланысты
жүреді және екі үрдіске байланысты болады. Біріншісі-ассимилятция
(анаболизм) ал екіншісі-диссимиляция(катаболизм).
Ассимиляция-жұмсалған тканьдардың құрылымын қалпына келтіріп
және әртүрлі тағамдармен бірге келген химиялық заттардан тірі заттарды
синтездеп шығару үрдісі. Диссимиляция-ассимиляцияға қарама қарсы
келетін үрдіс. Ол ірі құрылымдардың ыдырауын қамтамасыз етіп отырады.
Әсіресе органикалық заттардың өзінің құралған құрамына дененің ажырап
энергия бөліп шығаруы. Адам өзінің барлық өмірінде ас қорыту органдары
арқылы 2,5 тонна белоктарды, 10 тонна майларды, көмірсулар және 25
тонна суды сіңіреді. Олар қанға келіп қосылып отырады. Тағамдардағы
байланысқан химиялық энергия зат алмасудың негізгі құрамды бөлігі.
Сонымен бірге тағамдарда бірнеше қосылыстар болады. Олар: белоктар,
майлар, көмірсулар, витаминдер, су және миниралды қосылыстар.
Осылардың барлығы жазушаның құрылысын құрауға қажетті заттар. Тіршілік
тірегі белоктар, майлар, көмірсулар ыдырағанда ондағы жиналған
химиялық энергия бөлініп шығады. Ол энергия ағзаларға өте қажет. Олар
өсіп-жетуіне, түрлі үрдістердің өтуіне жұмсалады. Биологиялық бағалы
тағамдар дегеніміз осылар.
Тағамдардағы қоректік заттар.
Белоктар- тіршілік өмірге ең бір қажетті тағамдық қосылыстардың
бірі. Оларды ағзалар жасуша, цитоплазма, жасуша аралық заттар, құрау
үшін ағза үнемі пайдаланады. Онсыз тіршілік иелері биосферада өмір
сүре алмайды. Белоктарды аз және көп болуына байланысты ағзалар өсіп
дамып отырады. Белоктар болмаған жерде тіршілік иелері кездеспейді.
Белоктардан жасушалар және түрлі ұлпалар (тканьдар) құралады. Белоктар
жетіспеген шақта ағзалар өспей қалады. Ағзалар айналаны қоршаған
сыртқы орта факторларының қолайсыз әсеріне шыдай алмай тіршілігін
жояды. Неше түрлі жұқпалы дерттерге ағза қарсы тұра алмайды. Бір
сөзбен айтқанда ағзалардың қарсы тұратын қасиеті төмендеп кетеді.
Міне, белоктардың ағзалардағы биологиялық ролі осындай.
Сондай-ақ жұмыстың ауыр және жеңілдігіне қарай белоктардың
қажетті мөлшері өзгеріп отырады. Ауыр жұмыс істейтін адамдарға
құрамында белогы мол тамақтар беріледі. Әсіресе мал етінен жасалған
тағамдар. Ал ой енбегін атқаратындарға әлсіз тағамдар- көкеністер
беріледі. Мұның бәрі адамның тіршілік өміріне қажетті биологиялық
шаралар. Белоктың физиологиялық мөлшері ер адамдар үшін күніне 82-118
г, әйелдер үшін 72-87 г, физикалық ауыр жұмыс істейтің адамдарға 6-8г,
белок артық беріледі.
Майлар. Тағам құрамындағы майларды энергияның қайнар көзі деп
ғалым-биологтар (физиологтар) есептейді. 1г май ыдырағанда немесе
тотыққанда 9,3 ккал энергия бөлініп шығады, ал осындай мөлшерде
алынған белоктар -4,1ккал, көмірсулардан 4,1ккал энергия бөлініп
шығатының биохимиктер толығымен анықтаған.
Адам- ағзасында май көп жиналады. Әсіресе нерв жүйелерін
тканьдарда май өте көп мөлшерде болады. Өйткені, нерв жүйелеріне
жүктеме өте көп түседі. Ағзада майлар жетіспейтін болса, онда ағзадағы
иммунитет жойылады. Нерв жүйелерінің қызметі нашарлап, адам ауруларға
шалдығады. Ішкі органдардың қызметі бұзылады. Мал майлары ағзаға көп
келетін болса да жақсы нәтиже бермейді. Зат алмасу үрдісі бұзылады.
Адам ағзасында бірнеше қатерлі склероз дерті пайда болады. Бірақ мал
майларын өсімдік майларымен айырбастауға болмайды. Өйткені,
артеросклероз өршітіп жіберуі мүмкін, өсімдік майларын мөлшерден көп
пайдаланған кезде, жасушаның биологиялық мембрандары бұзылып кетеді де
адам тез қартаяды. Бетте әжімдер қаптап кетеді.
Көмірсулар. Ең алдымен энергияның ең бір қайнар көзі ретінде
бағаланады. Сонымен бірге көмірсулар жасушалармен тканьдардың
құрылуына қажетті құрылыс материялдары ретінде бағаланады. Көмірсулар
адам өмірінде айрықша тіршілік рөлін атқарады. Көмірсулардың
ағзалардағы қоры онша көп болмайды. Ағзаның қызмет жағдайына қарай
өзгеріп отырады. Ауыр жұмыс істеген адамдар ағзасында көмірсулар өте
аз болады, өйткені, олар бұлшық еттердің қызмет жасауына жұмсалып
кетіп отырады. Көмірсулар тотыға келіп майға айналады да, ағзадағы
майдың құрамын толықтырып отырады. Ағзаға көмірсулар өсімдіктерден
өндірілетін азық-түлік арқылы келіп түседі. Олардың ішіндегі ең
маңыздысы крахмалдар. Олар астық дәнджерінде және картопта көп болады.
Қанттардан адам ағзасында түзілетін гликоген- орталық нерв жүйесін
реттеп тұратын органикалық қосылыс. Ол бауырда жиналады. Мөлшері үнемі
өзгеріп отырады.
Жалпы, белок тәулігіне 80-100 г, оның ішінде 55% жануар белогы,
50-45% өсімдік белогы.
Май тәулігіне 80-100 г, оның ішінде 25-30 г өсімдік майы, 30-35%
сары май қалғаны тоң май. Артық тамақтану, гиподинамия-май қорын
көбейтеді (ағзаның артық массасын туғызады).
Көмірсу тәулігіне 400-500 г керек, оның ішінде крахмал-70%, қант-
20%, пектин заттар-3%, клетчатка (жасушақ)-2%.
Тамақты мөлшерден артық ішу ағзалардағы май қорын көбейтіп
жіберіп, денсаулыққа зиянын тигізеді. Артық ағза массасы-гипертония,
қант диабеті, жүрек қызметінің жеткіліксіздігі, қоректен семіру тағы
басқа көптеген аурулардың пайда болуына себепкер болады. Сондықтан да
қалыпты ағза массасын сақтау-денсаулықтың негізгі қайнар көзі.
Анықтаулар бойынша ағза массасын сақтаудың 7 принципі бар:
1. Тағамның түр-түрін пайдалану.
2. Массасы тұрақты бірқалыпта сақтаудың қажеттілігі.
3. Тағам мөлшерінде (рационында) холестерин мен май көп заттар
болуы керек.
4. Қантты аз пайдалану.
5. Ас тұзын және тұзы көп тағамдарды көп ішіп жемеу сәл ғана жеп
дәмін тату.
6. Жеміске, көкөніске бай және дәмді өсімдіктерден дайындалған
өнімдерден тұратын тағамдарды көбірек пайдалану.
7. Егер арақ-шарап, сыраға көңіліңіз ауса шамалап қана ішуге
болады және қалыпты массаны сақтап тұру қажет.
1- амал. Қимыл белсенділігін үнемі жақсартып, артып отыру керек. Майлы
тамақ ішпеу керек. Арақ-шараптың иісін де иіскеудің қажеті жоқ. Үнемі
жаяу жүруге тырысу керек.
2- амал. Экологиялық таза деген суды ғана ішу керек. Бұлақ, артезисін,
мұздың мәңгілік қар суын ішу керек. Қантты, тұзды тамақтарды ішуді
азайту керек. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Ас қорыту жүйесі
2. Зат алмасу
3. Тағамдардағы қоректік заттар
4. Ағза массасын қалыпты түрде сақтау
5. Тағам мен денсаулық арасындағы байланыс
6. Тағамдардың химиялық құрамы
7. Витаминдер- денсаулық тірегі
8. Тамақты шикілеу жеу денсаулық құрамы
9. Теңестірілген тағам теориясы
10. Адамның тамақ ішуінің адекватты теориясы
11. Қорытынды
Ас қорыту жүйесі.
Ішкен тағамдар ас қорыту органдарында механикалық және химиялық
өңдеуден өткенннен кейін, ол сулы сұйыққа айналып, шекке өтеді. Ішекте
тағам әрі қарай қорытылады, ішектің сору қасиетіне байланысты, қанға және
лимфаға түседі. Тамақ қанға және лимфаға түскеннен соң- белоктардан- амин
қышқылдары, майлардан- глицерин және май қышқылдары, гликогеннен қантта
бөлініп шығып отырғанда ағзада қажетті пластикалық және энергетикалық
заттар синтезделіп отырады. Тағамның құрамында 650 әр түрлі қосылыстар бар.
Олардың ең бастысы- белок, май, көмірсу, микро және макро элементтер
фосфор, кальций, натрий, иод, кобальд, қалайы, марганец, калий және т.б.
Сонымен бірге тағамдық заттар құрамында витаминдер, органикалық қышқылдар,
фитонцидтер, крахмал бар, клетчаткалар болады.
Ұтымды тамақтану- ол клеткалар құрамына қажетті заттар мен ағзаны
қамтамасыз ететін қуат, қимыл және тағы басқа қажеттігін өтейтін заттар
алмасуын қажетті деңгейге ұстайтын тағамдарды пайдалану. Жүйелі түрде
тамақтанудың негізгі элементтері мына төмендегідей:
1. Тәуліктік қоректік заттардың ара қатынасының үйлесімді балансын
сақтау;
2. Дұрыс тамақ ішудің тәртібі, рационалды (теңестірілген тамақ) тамақтану-
ол тамақтың қуаты мен сапалық химия құрамын, қоректік заттардың
деңгейлік ара қатынастарының тұрақтылығын қорытылуын және гигиеналық
жағынан тазалығын ескертуді қажет етеді. Сондай-ақ, тамақтану режимін,
ұзақтылығын, сапалық шамасына, химиялыққұрамын анықтауды керек етеді.
Академик А.А. Покровскидің жасаған классификациясы бойынша теңестірілген
дегеніміз- энергетикалық жағынан бағалы, тағамдағы энергия адам ағзасының
жұмсаған энергиясына сай келу.
Тәуліктік тағам құрамында қоректік заттар (нутрценттер) теңестірілген
түрде болуы керек. Тағам құрамындағы белоктардың, майлардың және
көмірсулардың ара қатынасы (1:1:4) болуы керек. Айырбасталмайтын амин
қышқылдарының витаминдердің ара қатынасы теңестірілгені жөн. Тағам ішіндегі
компоненттердің ағзаларға сіңірілуі, тамақ ішу режиміне байланысты болуы
керек. Ішілетін тамақтың мөлшері адамның бойына және массасына сай келу
керек.
Егер біз дұрыс түрде тамақтанатын болсақ, онда еске сақтау
қабілетіміз артып денеміз сауығып, көңіл-күйіміз көтеріле түсетіні сөзсіз.
Қандай да аурулар болмасын біз олардың алдын алар едік. Дұрыс түрде
тамақтанған адамзат баласы 150-200 жыл жасар еді деп, жазады Дж.Гласс
өзінің әлемге әйгілі еңбектерінің бірінде.
Зат алмасу.
Өмірдің басты көрсеткіші зат алмасу болып келеді. Зат алмасу ішкі
физиологиялық және айналаны қоршаған сыртқы орта факторымен байланысты
жүреді және екі үрдіске байланысты болады. Біріншісі-ассимилятция
(анаболизм) ал екіншісі-диссимиляция(катаболизм).
Ассимиляция-жұмсалған тканьдардың құрылымын қалпына келтіріп
және әртүрлі тағамдармен бірге келген химиялық заттардан тірі заттарды
синтездеп шығару үрдісі. Диссимиляция-ассимиляцияға қарама қарсы
келетін үрдіс. Ол ірі құрылымдардың ыдырауын қамтамасыз етіп отырады.
Әсіресе органикалық заттардың өзінің құралған құрамына дененің ажырап
энергия бөліп шығаруы. Адам өзінің барлық өмірінде ас қорыту органдары
арқылы 2,5 тонна белоктарды, 10 тонна майларды, көмірсулар және 25
тонна суды сіңіреді. Олар қанға келіп қосылып отырады. Тағамдардағы
байланысқан химиялық энергия зат алмасудың негізгі құрамды бөлігі.
Сонымен бірге тағамдарда бірнеше қосылыстар болады. Олар: белоктар,
майлар, көмірсулар, витаминдер, су және миниралды қосылыстар.
Осылардың барлығы жазушаның құрылысын құрауға қажетті заттар. Тіршілік
тірегі белоктар, майлар, көмірсулар ыдырағанда ондағы жиналған
химиялық энергия бөлініп шығады. Ол энергия ағзаларға өте қажет. Олар
өсіп-жетуіне, түрлі үрдістердің өтуіне жұмсалады. Биологиялық бағалы
тағамдар дегеніміз осылар.
Тағамдардағы қоректік заттар.
Белоктар- тіршілік өмірге ең бір қажетті тағамдық қосылыстардың
бірі. Оларды ағзалар жасуша, цитоплазма, жасуша аралық заттар, құрау
үшін ағза үнемі пайдаланады. Онсыз тіршілік иелері биосферада өмір
сүре алмайды. Белоктарды аз және көп болуына байланысты ағзалар өсіп
дамып отырады. Белоктар болмаған жерде тіршілік иелері кездеспейді.
Белоктардан жасушалар және түрлі ұлпалар (тканьдар) құралады. Белоктар
жетіспеген шақта ағзалар өспей қалады. Ағзалар айналаны қоршаған
сыртқы орта факторларының қолайсыз әсеріне шыдай алмай тіршілігін
жояды. Неше түрлі жұқпалы дерттерге ағза қарсы тұра алмайды. Бір
сөзбен айтқанда ағзалардың қарсы тұратын қасиеті төмендеп кетеді.
Міне, белоктардың ағзалардағы биологиялық ролі осындай.
Сондай-ақ жұмыстың ауыр және жеңілдігіне қарай белоктардың
қажетті мөлшері өзгеріп отырады. Ауыр жұмыс істейтін адамдарға
құрамында белогы мол тамақтар беріледі. Әсіресе мал етінен жасалған
тағамдар. Ал ой енбегін атқаратындарға әлсіз тағамдар- көкеністер
беріледі. Мұның бәрі адамның тіршілік өміріне қажетті биологиялық
шаралар. Белоктың физиологиялық мөлшері ер адамдар үшін күніне 82-118
г, әйелдер үшін 72-87 г, физикалық ауыр жұмыс істейтің адамдарға 6-8г,
белок артық беріледі.
Майлар. Тағам құрамындағы майларды энергияның қайнар көзі деп
ғалым-биологтар (физиологтар) есептейді. 1г май ыдырағанда немесе
тотыққанда 9,3 ккал энергия бөлініп шығады, ал осындай мөлшерде
алынған белоктар -4,1ккал, көмірсулардан 4,1ккал энергия бөлініп
шығатының биохимиктер толығымен анықтаған.
Адам- ағзасында май көп жиналады. Әсіресе нерв жүйелерін
тканьдарда май өте көп мөлшерде болады. Өйткені, нерв жүйелеріне
жүктеме өте көп түседі. Ағзада майлар жетіспейтін болса, онда ағзадағы
иммунитет жойылады. Нерв жүйелерінің қызметі нашарлап, адам ауруларға
шалдығады. Ішкі органдардың қызметі бұзылады. Мал майлары ағзаға көп
келетін болса да жақсы нәтиже бермейді. Зат алмасу үрдісі бұзылады.
Адам ағзасында бірнеше қатерлі склероз дерті пайда болады. Бірақ мал
майларын өсімдік майларымен айырбастауға болмайды. Өйткені,
артеросклероз өршітіп жіберуі мүмкін, өсімдік майларын мөлшерден көп
пайдаланған кезде, жасушаның биологиялық мембрандары бұзылып кетеді де
адам тез қартаяды. Бетте әжімдер қаптап кетеді.
Көмірсулар. Ең алдымен энергияның ең бір қайнар көзі ретінде
бағаланады. Сонымен бірге көмірсулар жасушалармен тканьдардың
құрылуына қажетті құрылыс материялдары ретінде бағаланады. Көмірсулар
адам өмірінде айрықша тіршілік рөлін атқарады. Көмірсулардың
ағзалардағы қоры онша көп болмайды. Ағзаның қызмет жағдайына қарай
өзгеріп отырады. Ауыр жұмыс істеген адамдар ағзасында көмірсулар өте
аз болады, өйткені, олар бұлшық еттердің қызмет жасауына жұмсалып
кетіп отырады. Көмірсулар тотыға келіп майға айналады да, ағзадағы
майдың құрамын толықтырып отырады. Ағзаға көмірсулар өсімдіктерден
өндірілетін азық-түлік арқылы келіп түседі. Олардың ішіндегі ең
маңыздысы крахмалдар. Олар астық дәнджерінде және картопта көп болады.
Қанттардан адам ағзасында түзілетін гликоген- орталық нерв жүйесін
реттеп тұратын органикалық қосылыс. Ол бауырда жиналады. Мөлшері үнемі
өзгеріп отырады.
Жалпы, белок тәулігіне 80-100 г, оның ішінде 55% жануар белогы,
50-45% өсімдік белогы.
Май тәулігіне 80-100 г, оның ішінде 25-30 г өсімдік майы, 30-35%
сары май қалғаны тоң май. Артық тамақтану, гиподинамия-май қорын
көбейтеді (ағзаның артық массасын туғызады).
Көмірсу тәулігіне 400-500 г керек, оның ішінде крахмал-70%, қант-
20%, пектин заттар-3%, клетчатка (жасушақ)-2%.
Тамақты мөлшерден артық ішу ағзалардағы май қорын көбейтіп
жіберіп, денсаулыққа зиянын тигізеді. Артық ағза массасы-гипертония,
қант диабеті, жүрек қызметінің жеткіліксіздігі, қоректен семіру тағы
басқа көптеген аурулардың пайда болуына себепкер болады. Сондықтан да
қалыпты ағза массасын сақтау-денсаулықтың негізгі қайнар көзі.
Анықтаулар бойынша ағза массасын сақтаудың 7 принципі бар:
1. Тағамның түр-түрін пайдалану.
2. Массасы тұрақты бірқалыпта сақтаудың қажеттілігі.
3. Тағам мөлшерінде (рационында) холестерин мен май көп заттар
болуы керек.
4. Қантты аз пайдалану.
5. Ас тұзын және тұзы көп тағамдарды көп ішіп жемеу сәл ғана жеп
дәмін тату.
6. Жеміске, көкөніске бай және дәмді өсімдіктерден дайындалған
өнімдерден тұратын тағамдарды көбірек пайдалану.
7. Егер арақ-шарап, сыраға көңіліңіз ауса шамалап қана ішуге
болады және қалыпты массаны сақтап тұру қажет.
1- амал. Қимыл белсенділігін үнемі жақсартып, артып отыру керек. Майлы
тамақ ішпеу керек. Арақ-шараптың иісін де иіскеудің қажеті жоқ. Үнемі
жаяу жүруге тырысу керек.
2- амал. Экологиялық таза деген суды ғана ішу керек. Бұлақ, артезисін,
мұздың мәңгілік қар суын ішу керек. Қантты, тұзды тамақтарды ішуді
азайту керек. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz