Банк өтімділігі

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 2

1 БАНК ӨТІМДІЛІГІ ЖӘНЕ ОНЫ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Банк өтімділігінің түсінігі мен мазмұнына заманауй көзқарастың даму генезисі . . . 3

1. 2 Коммерциялық банктердің өтімді қаражаттарға деген қажеттілігі және оның коэффициенттері . . . 10

1. 3 Өтімділікті басқару теориясы мен механизімі . . . 17

1. 4 Банк өтімділігін талдау . . . 21

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ӨТІМДІЛІГІНЕ ТАЛДАУ

2. 1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі өтімділк жағдайы . . . 31

2. 2 Әлемдік өтімділік дағдарысы жағдайындағы банк секторының даму аспектілері . . . 36

2. 3 Қазақстан, Ресей және Украйна елдеріндегі өтімділікпен байлансты мәселелер (Standard&Poo’s аналитикалық талдау мәліметтері бойынша) . . . 37

3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕГІ БАНК ӨТІМДІЛІК БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3. 1 Банк өтімділігін басқаруға байланысты мәселелер . . . 50

3. 2 Банк өтімділігімен төлем қабілеттігін дамыту жолдары . . . 51

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 54

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 58

РЕФЕРАТ

Тақырып өзектілігі - Коммерциялық банктің өтімділігін басқаарудағы сенімділікті артыру мақсатындағы банк жүйесінің даму тенденцияларына байланысты өтімділікті басқаудағы қажеттілік күннен - күнге артуда. Сол себептен, өтімділікті және оны басқаруды талдау, толық саралау өте қажетті және ең маңызды мәселе болмақ . Осы мәселені толық қарастыра отырып, негізгі мәселелерін айқындау және сәйкес ұсыныстар мен кеңестер жүйесін құру жұмыстың негізгі мақсаты болып отыр.

Зерттеу жұмысының басты мақсаты - міндеттемелерді орындау, мерзімі жеткенкезде оларды уақытылы өтеуді қамтамасыз ету, банктегі сондай - ақ жалпы экономикадағы жағымсыз жағдай салдарынан орын алған клиенттің ақша қаражаттарының кетуін болдырмау.

Дипломдық жұмыстың міндеттері - өтімділікті басқаруға байланысты әлемдік, соның ішінде Қазақстан Республикасында туындап отырған негізгі мәселелердің басын ашу. Осыған байланысты келесі міндет - туындаған мәселелерді шешудің жолдарын табуға жалпы ұсыныстар мен кеңестер беру.

Зерттеу заты ретінде Қазақстан, Ресей және Украйна елдеріндегі өтімділікпен байланысты мәселелер Standart&Poor’s аналитикалық талдау мәліметтері бойынша қарастырылды.

Зерттеу объектісіне әлемдік өтімділік дағдарысы жағдайындағы банк секторының даму аспектілері қарастырылды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, негізгі мазмұндағы үш тараудан тұрады. Зерттеу жұмысының кіріспесінде тақырыптың өзектілігі, зерттеудің мақсаты мен міндеттері жазылды. Бірінші тарауда банк өтімділігі және оны басқарудың теориялық аспектілері жазылды. Екінші тарауда Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің өтіьділігіне талдау жүргізілді. Үшінші тарауда Коммерциялық банктердегі банк өтімділік басқаруды жетілдіру жолдары қарастырылды. Қорытындыда өтімділіктің басқарудың негізгі міндеттері өтімділіктің шамаксын өлшеу мен оны басқару құрылымын қалыптастыру және көздерін анықтау болып табылады. Жұмыстың мазмұнынан 59 бет, 12 кесте, 12 сурет, 23 қолданылған әдебиеттер көзі құрайды.

Қысқартулар мен шартты белгілер:

ҒТП - ҒЫЛЫМИ ТЕХНИКАЛЫҚ ПРОГРЕСТІҢ, БТА - БАНК ТУРАН АЛЕМ, АҚШ - АМЕРИКА ҚҰРАМА ШТАТЫ, ҚРУ - ҚАЗАҚСТАН, РЕСЕЙ, УКРАЙНА, ЕДБ - екінші деңгейлі банктер.

Негізгі сөздер: өтімді активтер, банктік ресурс, пруденциялдық норматив, депозит, салым, меншік капиталы, активтік операция, тәуекел.

Глоссарий

Өтімділік - банк сенімділігін қамтамасыз ететін, оның қызметінің жалпы сипаттамаларының бірі.

Банк капиталының базасы - бұл салымшылар қаражаттары мен депозиттеріне кепіл беретін және олардың мүделерін қорғайтын меншіктік капиталдың жеткілікті мөлшерімен сипатталады.

Активтердің өтімділігі - бұл қарыз алуышының міндеттемелерді өтеу немесе активтерді сату рақылы олардың қолма - қол ақшаға айналу қабілеті.

Банк баланысның өтімділігі - банк баланысының өтімділігі ретінде банктің төлемдері мен міндеттемелерін уақытылы орындау үшін қолма - қол ақшаға тез айнала алатын немесе ұйымдардың активтері түсіндіріледі.

Активтерді басқару - активтерге деген күтілетін сұранысты қамтамасыз ету үшін өтімді активтерді жинақтау.

Пассивтерді басқару - өтімділікке көптеген қажеттілік туындайтындай жағдай үшін нарықтан қаражатттар тарту.

Салым - бұл жеке тұлғалардың сақтау және табыс алу мақсатында Қ. Р вальютасында немесе шетел вальютасында орналастыратын ақша қаражаттары. Салым бойынша табыс ақша формасында, пайыз түрінде төленеді.

Депозит дегеніміз - коммерциялық банктерге белгілі - бір берзімге және мерзімсіз, қайтарылу шарттарымен, пайызы, төленуі тиіс болып, сақтандырыла отырып, салынған халықтың және сақтандырылусыз салынған кәсіпорындардың ақша қаражаттары.

Макроэкономикалық факторлар (экзогенді) - бұл факторлар арқылы сыртқы ортаның коммерциялық банкке, оның өтімділігіне әсер етуі анықталады.

Микроэкономикалық факторлар (эндогендік) - банктің өзінің және оның саясатының әсері. Бұл фактор әсерінің макроэкономикалық фактордан еркешелігі, банк ішіндегі ұрдістер болғандықтан, банк саясатын өзгерту арқылы өтімділікке жағымсыз әсерді өзгертуге болады.

Кіріспе

Әлемдегі қаржы нарығының дағдарысына байланысты банк өтімділігі мәселесі күллі әлем елдерін алаңдатып отыр. Өтпелі экономикалық кезеңдегі Қазақстан Республикасы үшін әлемдік нарықтағы салқындықтың ызғары әжәптеуір әсер етуде.

Банк жүйесінің тарихына көз салсақ, мәселенің түбі тереңде екенін көреміз. Әуел бастан - ақ Қазақстан Республикасының банк жүйесіндегі коммерциялық банктер саны өте көп болатын (1995 жылдың өзіндың 1 қаңтарында 237 банк тіркелген болатын) . Сол уақыттан бері Ұлттық Банк пруденциялдық нормативтерді қолдану арқылы санын қысқартып келген болатын, өйткені саны көп, сапасы жоқ банктер ел экономикасына кері әсерін тигізбей қоймады.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі келесідей нормативтердің орындалуын қадағалайды:

■ Минималды жарғылық қоры;

■ Капиталдың жеткіліктілігі;

■ Бір қарыз алушыға шаққандағы тәуекел;

■ Өтімділік коэффициенті;

■ Валюталық саясат.

Осы талаптардың орындалуы немесе орындалмауы банк қызметін бағалаудың негізгі критериі болып табылады.

Әлемдік қаржы нарығындағы тұрақсыздық Қазақстан Республикасының әлеуметтік - экономикалық жағдайын да тұрақсыздыққа алып келді.

1992 - 1993 жылдардың өзінде - ақ Дүниедүзілік банк мамандары Қазақстан Республикасының банктерінің өтімділікпен және активтер портфелімен байланысты екі мәселеге соқтығысатындығын айтқан болатын.

Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігін мынадан көруге болады: Сенімділікті арттыру мақсатындағы банк жүйесінің даму тенденцияларына байланысты өтімділікті басқарудағы қажеттілік күннен - күнге артуда. Сол себептен, өтімділікті және оны басқаруды талдау, толық саралау өте қажетті және ең маңызды мәселе болмақ.

Осы мәселені толық қарастыра отырып, негізгі мәселелерін айқындау және сәйкес ұсыныстар мен кеңестер жүйесін құру - жұмыстың негізгі мақсаты болып отыр.

Жұмысты орындауда тақырыпты толық ашу үшін бірнеше міндеттер қойылды. Сол міндеттердің алғашқысы - өтімділік түсінігін, оның мазмұнын ашуда көптеген ғалымдар мен экономистердің көзқарастарын қарастыру, сондай - ақ банктердің өтімді активтерге қажеттілігі мен оны басқарудың теориясын, механизімін айқындау.

Негізгі міндеттердің бірі - өтімділікті басқаруға байланысты әлемдік, соның ішінде, Қазақстан Республикасында туындап отырған негізгі мәселелердің басын ашу.

Осыған байланысты, келесі міндет - туындаған мәселелерді шешудің жолдарын табуға жалпы ұсыныстар мен кеңестер беру.

БАНК ӨТІМДІЛІГІ ЖӘНЕ ОНЫ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ

АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Банк өтімділігінің түсінігі мен мазмұнына заманауи көзқарастың даму генезисі

Өтімділік сөзі латынның «liquidus» деген, сирек, ағымды мағыналарын білдіретін сөзінен шыққан. Сатылудың жеңіл жүруі, материалдық құндылықтардың табыс табу құралына оңай айналуы өтімділік түсінігіне қарапайым мысал бола алады. Демек, банк өтімділігі - бұл салымшылар мен қарыз берушілер алдында банктің өз міндеттемелерін уақытында және шығынсыз орындау қабілеттігі.

Өтімділікті басқарудың негізгі мақсаты - міндеттемелерді орындау мерзімі жеткен кезде оларды уақытылы өтеуді қамтамасыз ету, банктегі сондай-ақ жалпы экономикадағы жағымсыз жағдай салдарынан орын алған клиенттің ақша қаражаттарының кетуін болдырмау.

Өтімділікті басқарудың негізгі міндеттері өтімділіктің шамасын өлшеу мен оны басқару құрылымын қалыптастыру және төменде көрсетілген жағдайлар бойынша түзешараларын жүзеге асыру болып табылады:

- баланстандырылмаған өтімділік тәуекелін шектеу;

- қаржы нарығының әр түрлі құралдары бойынша ашық позицияны ұстану арқылы іс-әрекет нәтижесін оңтайландыру;

- барлық төлемдерді (міндеттемелерді) уақытылы жүзеге асыру;

- еншілес банктерді несие ресурстарымен қамтамасыз ету үшін тапсырысты орындау;

- ресурстарды тиімді пайдалану;

- банк өтімділігінің жағдайы туралы шешімдерді айқындау;

- өтімділік дәрежесін төмендетуге әкелетін факторларды анықтау және талдау, мүмкін болатын шығындарды бағалау;

- тәуекелдің көздерін анықтау.

Өтімділік - банк сенімділігін қамтамасыз ететін, оның қызметінің жалпы сипаттамаларының бірі. Банктің міндеттемелерін нақты және пөтенциялды деп екіге бөледі. Банктің нақты міндеттемелері: талап ету депозиттері, мерзімді депозиттер, тартылған банқаралық ресурстар, несие берушінің қаражаттары түрінде банктің балансында көрсетілді.

Егер коммерциялық банктің борыштық және қаржылық міндеттемелерді уақытында орындау үшін қолма-қол ақшалай қаражаттар мен басқа да өтімді активтері болып, сонымен қатар басқа көздерден қаражаттарды тез арада жұмылдыру мүмкіндігі жеткілікті болса, онда бұл өтімді банк болып табылады.

Банк өтімділігі аталған барлық міндеттемелерді, сонымен бірге болашақта пайда болуы мүмкін міндеттемелерді уақытында орындау сипаттайды. Міндеттемелерді орындау үшін кассадағы және корреспонденттік шоттардағы қалдықтарымен сипатталатын банктік ақшалардың барлығы, қолма-қол ақшаға тез айналатын активтер, банқаралық нарықтан немесе Орталық банктен алынатын банқаралық несиелер сияқты қаражат көздері пайдаланылады.

Осы аталған қаражат көздерін пайдалану банк үшін шығыстармен байланысты бомау керек. Мысалы, өтімді қаражаттардың көзі ретінде бағалы қағаздарды немесе басқа активтерді сату қалыпты тәртіпке алдын ала келісіп қойған шарттардың негізінде жүзеге асырылуы керек.

Банк өтімділігі мынадай қызметтерді атқарады:

■ депозиттерді алу мен несиелерге байланысты сұранысты қанағаттандыру;

■ тиімділік тәуекелін азайту және сенімділікті қамтамасыз ету;

■ активтерді зиянсыз стау;

■ тартылған қаражаттар бойынша төлей алмау тәуекелі үшін сыйақы мөлшерін шектеу.

Банк өтімділігінің екі формасы, яғни, міндеттемелерді өз уақытында және шығынсыз орындауы көптеген ішкі және сыртқы факторлардың ықпалымен анықталады.

Ішкі факторлар қатарына жататындар:

■ банк капиталының базасы;

■ банк активтерінің сапасы;

■ депозиттердің сапасы;

■ сыртқы қаражат көздеріне орташа тәуелдігі;

■ мерзімі бойынша активтер мен пассивтердің өзара сәйкестігі;

■ сауатты менеджмент;

■ банктің жоғары дәрежелі беделі.

Банк капиталының базасы - бұл салымшылар қаражаттары мен депозиттеріне кепіл беретін және олардың мүдделерін қорғайтын меншікті капиталдың жеткілікті мөлшерімен сипатталады.

Банк активтерінің сапалылығы мынадай төрт критериймен анықталады: өтімділік, тәуекелділік, табыстылық және диверсификация.

Активтердің өтімділігі - бұл қарыз алушының міндеттемелерді өтеу немесе осы активтерді сату арқылы олардың қолма-қол ақшаға айналу қабілеті.

Активтердің тәуекелділік критерийі, олардың ақшалай формата айналдыру кезінде шығындарға ұшырамау мүмкіндігін сипаттайды. Банк активтерінің тәуекелі неғұрлым жоғары болған сайын, банктің өтімділігі соғұрлым төмен болады.

Активтердің табыстылығының критерий ретінде активтердің жұмыс істеу қабілеті, тиімділігі, яғни табыс әкелу кабілеті, сонымен қатар банктің дамуы үшін қаражат көзін табу және банктің капитал базасын нығайту кабілеті.

Активтердің диверсификациясы критерийі банктің ресурстарын әр түрлі орналастыру ақшалары бойынша болу дәрежесін сипаттайды. Активтерді диверсификациялау көрсеткіштері мынадай: ресурстарды орналастыру бағыттары бойынша банк активтерінің құрылымы, объектілері мен субъектілері бойынша несиелік жұмсалымдардың құрылымы, бағалы қағаздар портфелінің құрылымы, валюталар құрылымы; банкпен корреспонденттік және несиелік қатынастарда болатын басқа банктердің құрылымды құрамы. Активтер неғұрлым коп диверсификацилланса, банк өтімділігі соғұрлым жоғары болады.

Банк өтімділігін анықтайтын келесі фактор - банк депозиттік базасының сапалылығы. Депозиттік базаны мерзімді депозиттік және жинақ салымдары, есеп айырысу және ағымдағы шотардағы қаражаттары ретінде банкте жинақталған заңды және жеке тұлғалардың қаражаттары құрайды. Депозиттердің сапалылығын олардың тұрақтылығын сипаттайды, депозиттердің тұрақты бөлігі неғұрлым көп болса, банк өтімділігі соғұрлым жоғары болады.

Банк өтімділігі оның сыртқы қаражат көздеріне, яғни банқаралық көздерге деген тәуелділігімен де сипатталады.

Банқаралық несие өтімді қаражаттарға деген қысқа мерзімді жетіспеушілікті жоя алады, бірақ осы несиенің жалпы тартылған ресурстардың құрамындағы үлесі жоғары болса, онда банк банкроттыққа ұшырауы мүмкін. Егер банктің сыртқы көздерге тәуелділігі жоғары боса, онда оның бизнес үшін өз базасының даму перспективаларының жоқтығын көрсетеді.

Банк активтері мен пассивтері арасында мерзім мен сома бойынша сәйкестігі де банк өтімділігін анықтайды. Банктің клиенттер алдында міндеттемелерді орындауы инвестицияланатын ақша қаражаттары мерзімдері және салымшылары берген ақша қаражаттарының мерзімдерінің сәйкес келуін білдіреді.

Менеджмент, яғни жалпы банктің қызметін және өтімділігін басқару жүйесі де банк өтімділігін анықтайды ішкі факторлардың біріне жатады.

Банктің беделі де банктің өтімділігін анықтайды. Жақсы беделі бар банк депозиттік базасының тұрақтылығын оңай қамтамасыз ете алады.

Банк өтімділігінің жағдайы бірқатар сыртқы факторларға, яғни, банк қызметінен тыс факторларға байланысты. Оларға мыналар жатады:

■ елдегі жалпы саяси және экономиклық жағдай;

■ бағалы қағаздар нарығының дамуы;

■ банқаралық несие нарығының дамуы;

■ қайта қаржыландыру жүйесін ұйымдастыру;

■ Орталық банктің қадағалау қызметінің тиімділігі.

Елдегі жалпы саяси және экономиқалық жағдай банк операцияларының дамуының және банк жүйесінің сәтті жұмыс істеуінің алғышарттарын қалыптастырады, банк қызметінің экономиқалық негізінің тұрақтылығын қамтамасыз етеді, банктерге деген отандық және шетелдік инвесторлардың сенімділігін арттырады.

Бағалы қағаздар нарығының дамуы өтімді қаражаттар құрудың оңтайлы нұсқасын қамтамасыз ете алады, себебі, көптеген шетел мемлекеттерінде банктің активтерін ақшалай қаражаттарға тез арада айналдыру жолы қор нарығының жұмысымен байланысты.

Банкаралық нарықтың дамуы уақытша бос ақшалай ресурстарды банктер арасында жылдам қайта бөлуге көмектеседі. Банк өз өтімділігін ұстап тұру үшін банқаралық нарықтан әр түрлі мерзімге қаражаттарды тарта алады. Банкаралық нарықтан қаражаттарды тарту жылдамдығы жалпы қаржылық конъюнктураға банқаралық нарықтың ұйымдастырылуына және бактің беделіне байланысты. Орталық банктің қадағалау қызметінің тиімділігі өтімділікі басқарудағы коммерциялық банктер мен мемлекеттік қадағалау ортаны арасындағы қарым-қатынастың дәрежесін көрсетеді.

Банк өтімділігі мәселесі ХІХ-ХХ ғасырлар тоғысында қарастырыла бастады. Әлемдегі осы кездегі экономиқалық және саяси ахуал тұрақсыздықпен сипатталды: соғыстар, революциялар, дағдарыстар банк жүйесінің тұрақтылығына жағдай жасамады, керісінше, несие ұйымдарының банкроттығының жиілеуіне, банк операцияларының жоғары тәуекелдігіне әкелді. Олар несиелік, пайыздық, валюталық тәуекел, левераж тәуекелі, қаржылық қызметтер тәуекелі. Тәуекел банк қызметінің ажырамас бөлігі болып табылады және «банктің фактілік пайдасы жоспарланған, күтілетін пайдадан аз болып қалуының ықтималдығын білдіреді». Табыстылықты қуалау көбіне банктің өз өтімділігін жоғалтуына алып келеді. Өтімділік тәуекелінің пайда болу мәселесі тәжірибе жүзінде алғашқы қадамдар жасауға алып келді, яғни банк қызметі заңнамамен шектелетін болды.

XIX ғасырдың II жартысында бірқатар елдерде «әр операцияны жүргізу ережесі» қабылданып, әр жеке клиентке несие желісін ашу мөлшеріне шектеулер қойылып, банк міндеттемелері мен меншік капиталы арасында бес еселік арақатынас пен банк міндеттемелері мен касса қаражаттары арасында 10%-дық арақатынас орнатылды.

Сонымен қатар, банк қызметін мемлекеттік бақылау және оларды мемлекеттік ревизиялық тексету құқығы бекітілді.

Ғалымдар мен экономистер банк өтімділігін бағалау критерийін ғылыми негіздеу әрекетін жасауға талпынған болатын.

Мемлекет қайраткері және ғалым Н. С. Мардвинов 1811 жылдың өзінде-ақ алғашқы жеке акционерлік банк жобасына арналған шығармасында былай деп жазған: «Банктегі барлық салымдар ұзақ мерзімділігі және қызқа мерзімділігі сипатына байланысты ажыратылуы керек. Қысқа мерзімді салымдар қысқа мерзімді вексельдер, қарыз хаттары, заңды кепілдік немесе тауарлық қарыз беру нысанында есептеле алады. Ұзақ мерзімді капитал ұзақ мерзімді міндеттемемен берілсе, 8-ден 10 жылға дейін жылжымайтын мүлікті кепілге ала отырып беріледі.

Банк активтері мен пассивтерін мерзіміне қарай баланстау қажеттілігінің осыған сай идеясын француз банкирі Курсель Сенель негізеген еді. 1862 жылы ол «қойылымдардың түрі мен шарты салымдардың түрлері мен шарттарына тәуелді болуы қажет» - деген еді.

1914 жылы шығарылған еңбегінде ғалым Е. П. Вознесенский банктің тұрақты қызметін қамтамасыз ету үшін оның активтерінің тез арада өткізілуін қалыптастыру керек деген талапты атап көрсетеді. Оның айтуы бойынша, банк қоластында оның операцияларынан түскен құндылықтардың біріңғай қасиетке, яғни тез және оңай өткізілу қасиетіне ие болуы керек»

XIX ғасыр соңы мен XX ғасыр басындағы әдебиеттерде «өтімділік» термині қолданылмаған болса да, өтімділіктің негізгі критерий қалыптасты және банктің қызмет етуіне қажетті негізгі шарттар анықталды: клиенттің қажеттіліктерін уақытылы қанағаттандыру және меншік құралдарын салымдар сипаты бойынша орналастыру.

Банк қаражаттарының өтімділігі терминін алғаш болып енгізген неміс ғалымы В. Лексис «Несие және банктер» деген еңбегінде активтердің сомасы мен мерзімділігінің банк міндеттемелерімен сай келу қажеттілігін көрсете отырып, несие ұйымдары «әрқашан өз қаражаттарының өтімділігінің жеткіліктілігін қамтамасыз етуі қажет» - дейді.

Неміс экономисі Б. Бухвальд «Банк балансының өтімділігі» терминін қолданады. Банк балансының өтімділігі ретінде бактің төлемдері мен міндеттемелерін уақытылы орындау үшін қолма-қол ақшаға тез айнала алатын несие ұйымдарының активтері түсіндіріледі. Бухвальд «тез өткізілетін» активтер бабына кассадағы қаражатты, шетел ақшасын, купондарды, басқа банктегі ақша қалдықтарын, шетелдік бағалы қағаздармен қамтамасыз етілген біржақты вексель берушінің вексельдерін, репорттық қағаздарды, сонымен қатар, мемлекеттік қағаздарды және қалалық облигацияларды жатқызады. Осы кезеңде банк өтімділігі баланс өтімділігі ретінде және оның қаражаттарының қоры тұрғысынан қарастырылды.

Коммерциялық банктің өтімділігін қамтамасыз ету мәселесі экономиқалық және саяси дағдарыстар кезінде өрши түседі. Тұрақсыз кезеңде несие ұйымдарының өтімділігін ұстап тұру үшін тек банк балансындағы өтімді қаражаттар қорын ғана емес, сонымен қатар, басқа банктерден қарыз алу, банк портфеліндегі бағалы қағаздарды сату, қарыздарды өтеуден түсетін қаражаттар есебінен де қамтамасыз етуге болады.

Советтер кезеңінің экономисі Л. И. Фрей 1920-1921 жылдары АҚШ- тағы банк дағдарысын талдай отырып, банк өтімділігін қамтамасыз ету мәселесінің шешімі «банк қарызын алушының банк портфелінің қысқа мерзімділігінен қарызын жабу мүмкіндігін басқа банктен несие алу, қайта есептеу мүмкіндігіне ауыстырады».

Американ банкирі Книфиннің айтуы бойынша «банктің өз депоненттерінің депозиттерін қайтару туралы талаптарын қарыздарды жабудан алынған сомадан төлеу» мүмкіндігі өтімділік ретінде қарастырады. Өтімділік «банк қаражаттарының ағымы» деп түсіндіріледі.

Заманауи шетел әдебиеттерінде банк өтімділігін сипаттауда ақша қаражаттарының ағымы тұрғысынан қарастыру бағыты көп кездеседі.

Американ оқымыстысы П. Роуз «егер банк қаражаттарға тиімді бағада және олар дәл қажет болған жағдайда қол жеткізе алса, банк өтімді болады деп санайды.

Ғалым М. М. Ямпольскийге сүйенсек, өтімділік «банк клиентура мен басқа да контрагенттер алдында өз міндеттемелерін жүзеге асыру мүмкіндігінің болуымен» түсіндіріледі.

Ғалым В. М. Усоскин бойынша, «өтімділік ретінде банктің қаржылық міндеттемелерін уақытылы өз меншігіндегі ақша қаражаттары арқылы активтерді сату немесе ресурстардың мобильділігі және басқа да көздер арқылы өтеуқарастырылады.

Көптеген экономистер банк өтімділігі түсінігін қарастыра отырып, банк қызметі үрдісінде пайда болатын банк міндеттемелеріне ерекше көңіл аударады.

Француз экономисі Ж. Матук банктік ұйым өтімділігі ретінде банктің «өз борыштық міндеттемелерін уақытылы және сәйкес көлемде талап еткенге дейінгі шоттан алынатын кассаның қолма-қол ақшалары, сондай-ақ мүмкін болатын баланстан тыс міндеттемелерді орындауы» түсіндіріледі.

Коммерциялық банктің пассивтік операцияларының дамуына байланысты банк міндеттемелерін қамтамасыз ету көздеріне деген көзқарас ауқымы кеңейді.

Американ экономистері Э. Рид, P. Қотлер, Э. Гилл және Р. Смит «егер банктің қолма-қол ақша қаражаттарының сомасы, басқа да өтімді активтер, сонымен қатар басқа да көздерден алынған қаражаттардың тез мобильдену мүмкіндігі қарыздық және басқа да қаржылық міндеттемелерді уақытылы өтеуге жеткілікті болса», банкті өтімді деп санаған.

Экономистердің тағы бір тобы банк өтімділігін былай анықтайды: «біріншіден, орналастырылған активтер мен қолданыстағы банктің тартылған қаражаттарының сомасы мен мерзімі арасындағы сәйкестік; екіншіден, орналастырылған банк қаражаттарының табыстылығының есептік мәндерін қамтамасыз етумен мерзімінде қайтарылуы».

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.