Алматы қаласындағы ірі сейсмикалық қауіптер

Қазақстан жерінің басым аумағында сейсмикалық тербелістер болып тұрады, республика халқының жартысынан көбі өмір сүріп жатқан 400-ден астам қалалар мен елді мекендер және өндіріс орындарының 40 пайызы жер сілкінісі болатын жерлерге орналасқан. Ал Алматы қаласы мен Алматы облысы кіретін Тянь-Шань тауларының солтүстік сілемдері тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл Орта Азиядағы ең сейсмикалық қауіпті аймаққа жатады. Оған мысал ретінде соңғы жүз жылдың ішінде болған ондаған жойқын жер сілкіністерін айтсақ та жеткілікті. Соның ішіндегі магнитудасы сегіз балдан асатын 1889 жылғы Шелектегі және 1911 жылы болған Кемін зілзалалар әлемдік сейсмикалық апаттардың санатына жатқызылады.
Сейсмикалық қауіпсіздік және болжау мәселелері бойынша бірқатар маңызды міндеттерді Елбасы, Төтенше жағдайлар жөніндегі министрлікпен қатар, Білім және ғылым, Энергетика және минералдық ресурстар, Денсаулық сақтау, Индустрия және сауда министрліктеріне, тағы да басқа ведомстволар мен жергілікті атқару органдарына жүктеген. Білім және ғылым, Энергетика және минералдық ресурстар, Денсаулық сақтау министрліктерінің сейсмикалық қауіпсіздік мәселелері бойынша жасаған ұсыныстары 2007-2015 жылдарға арналған Төтенше жағдайлардың алдын алу және зардаптарын жою жөніндегі мемлекеттік бағдарлама жобасының тиісті бөлімдеріне енгізілді.
Қазақстан Республикасының сейсмологиялық бақылау және жер сілкіністерін болжау жүйесі құрылды. Қазір Алматы, Жамбыл, Оңтүстік және Шығыс Қазақстан облыстарында бақылау жұмыстары ұдайы жүргізіледі. Бұл жерде айта кету керек, жер сілкіністері туралы берілетін қорытындыларды, негізінен, 53 сейсмологиялық бақылау бекеті бар Алматы болжау полигоны береді. Ал Шығыс Қазақстанда – екі, Жамбыл мен Оңтүстік Қазақстан облыстарында – бес сейсмостанция ғана жұмыс істейді. Өкінішке қарай, біз Қазақстанның басқа өңірлерін бақылай алмаймыз. Бұл Сейсмология институтында басқа өңірлердегі жер сілкінісін бақылайтын, қысқа мерзімде сейсмикалық болжамдар жасайтын желілердің болмауына байланысты. Сонымен қатар, алпысыншы жылдарда жасалған құралдар әбден ескірген және бүгінгі күннің талаптарына сай емес.
Еліміздегі газ, мұнай өндірілетін бірде-бір кен орнында тұрақты сейсмикалық мониторинг жүргізілмейді. Мұнай, газ өндіру кешендерінің инфрақұрылымдарын құру жөніндегі ірі жобаларды жасаған кезде, өндіріс алаңдарының сейсмикалық зерттелуі есепке алынбайды. Білім және ғылым министрлігі қазірге дейін сейсмикалық қауіпке нақты баға беру үшін, тұрғындарды қорғау жөніндегі шараларды тиімді жоспарлап, құрылыс жұмыстарын жүргізу үшін облыстарды сейсмикалық аудандарға және қалаларды сейсмикалық шағын аудандарға бөлетін нақты карталар жасаған жоқ.