Қозғалыс жүйесі және физикалық ауыртпалық (жүктеме)

Кіріспе

Пән: Спорт
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Қозғалыс жүйесі және физикалық ауыртпалық (жүктеме)

Қозғалыс жүйесіне істі өндіруге яки адамның түрлі әрекеттерді жасауы,
сыртқы ортадағы қозғалысы, кез келген тәртіптік ережелерді орындауы,
жұмыспен айналысуы жатады.
Қимыл-қозғалыс аппараты - ең бірінші, әрекетке нақты жауап береді.
Сонымен қатар ол энергияны қажет етеді. Қимыл-қозғалыс аппараты қаңқадан
буындар мен жалғамадан, бұлшық ет пен қимылға жауап беретін жүйке
орталығьнан құралады.

Гиподинамия

Ертеде гректер былай айтқан екен: "Әдемі болғың келе ме - жүгір, денің
сау болғың келе ме - жүгір, ақылды болғың келе ме - жүгір". Шынында да,
қазіргі күнгі дәлелдер бойынша адамның ақылдылығы оның қимыл әрекетімен
түсіндіріледі.
Бірақ қазіргі адамдарда "сауығу жаттығуын" жасау күннен күнге қиын
болып барады. Адамдар көп уақытын қозғалыссыз яғни гиподинамия жағдайында
өткізеді. Гиподинамия түсінігі әдебиеттерде, теледидар мен радио хабарларда
айтылып жүр. Гиподинамия - қазіргі кезде көптеген аурулардың бір себебі.
Қазіргі күні физикалық ауыртпалық адам үшін біршші реттік қажет болып отыр,
өйткені бұлшық еттер жүйесі өзінің қызметтік кемістігінің өсіп отырғанын
сезуде.
Қандай да бір физикалық ауыртпалықта организм толығымен белсенеді:
жүйке жүйесі, жүрек жұмысы, реттелу, оттегі және энергиямен қамтамасыз
етілу. Ал қозғалыс болмаған жағдайда бұлшық ет пен сүйек ұлпалары атро-
фияға ұшырап, өкпе сиымдылығы азаяды, ең бастысы - қаңқа бұлшық еттерімен
байланысты жүрек-тамыр жүйесі бұзылады.

Кесте

Әр жастағы балалардагы жалпы физикалық ауыртпалықгың гигиеналық мөлшері
Жасы Тәуліктік қадамФизикалық
саны белсенділіктің
ұзақтылығы (сағат)
3-4 жас 9-12 мың 5,5-6

5-6 жас 11-15" 5-5,5
7-10жас 12-20 " 4-5
11-14 жас 18-25 " 3,5-4,5
15-17 жас
Ұлдар 25-30 " 3-4
Қыздар 20-25 " 3-3,5

Физикалық ауыртпалықтағы қан айналу мен тыныс алу маңыздылығы

Қартаюды зерттеп жүрген ғалымдардың айтуынша табиғат адамға жоғары
мүмкіндік пен мықтылығы бар 120-150 жастан кем емес өмір берген.
Дегенмен бұған кедергі жасайтын жағдайлар көп, өсіресе жүрек-тамыр
жүйесі адам ағзасындағы өте әлсіз мүше. Ал жүрек-тамыр жүйесі барлық ағзаны
қанмен, соның ішінде оттегі, энергия, глюкоза және т.б. көптеген заттармен
қамтамасыз етіп отырады.
Қозғалыс жүйесіндегі қызметте тыныс алудың маңызы да өте зор, себебі
ол ағзаны оттегімен қамтамасыз етіп, қанға өткізіп отырады.
Жүрек-тамыр жүйесі және тыныс алу жүйесі де шынығуды қажет етеді, бұл
жерде бірінші орынды физикалық жүктеме, оның ішінде жүгіру алады.

2-кесте. Денсаулық және белсенді қимыл
көрсеткіштері

-Артерия

-Капиллярлар
-Аорта
-Жарты
ай сияқты клапандар
-Кіші
қан айналым шеңбері
-үлкен қан айналым шеңбері

Адамның дамуы үшін физикалық жүктеменің маңызы

Физикалық ауыртпалықтан кейін, көптеген өмірге бейімделмеген жасушалар
мен тіндер өледі және олар қайтадан қалпына келтірілуі керек: Бірақ жәй
қалпына келіп қана қоймай, физикалық жүктемені керек ететін, шектен тыс
қалпына келу болады.
Жақсы тамақтанғанмен, физикалық жүктеме аз болса, ағзаның өсуі мен
дамуы нашарлайды, немесе тоқталады.
Негізінен өсу және даму үшін тамақтанып қана қоймау керек, оған
белсенді физикалық жүктеме керек, сонда ғана қабылданған тағамдық заттар
жақсы қорытылады.

Сауықтырушы жүгіру

Қазіргі кезде сауықтандыратьн жүгірумен миллиондаған адамдардың айналысуы
кездейсоқ емес. Онымен қазір ғылым да айналысады.
Әрбір сау адам күніне 15-20 минут, ауыр дегенде 3-4 км жүгіру керек.
Жүгіруге ешкдндай шектеу қойылмайды, тек жасы мен ағзаның халіне қарай
мөлшері белгіленеді.
Жүгіру кәрілікке қарамайды, жеңіл атлет Д. Дикине 90 жасында жексенбі
сайын 7 км, бұрынғы спортшы Л. Льюис 102 жасында әрбір таңертең сайын 10 км
жүгірген.
Болмаса тағы бір мысал: Н.И. Зотов 1894 жылы туған, ал 1945 жылы
еңбек демалысына шыққан, ол жүрек ақауымен, омыртқа зақымдануымен және
басқа да күрделі аурулармен ауырған. Бірақ ол, басқа шалдар сияқты, үйде
жатпай, 50 жасында физикалық жаттығулармен, кейін жүгірумен айналысады.
Соңында 1978 жылы, 84 жасында өзінің бесінші алтын медалін Пушкин-Ленинград
жолын жүгіріп өтіп жеңіп алады.
Зерттеу нәтижелері тексерілгендей жүгіретін адамдардың жүрек тамырлары
басқа қарапайым адамдарға қарағанда кең болатынын анықтаған. Ешқандай жерде
жүгірушнің жүрек талмасынан қайтыс болғаны тіркелмеген. Жүгіру барысыңда
жүрек жұмысы екі есе үнемделеді: оттегінің ұлпада қодданылуы өседі, қан
қысымы төмендеп, пульс жиілігі 40 және одан да азаяды.

Жүгіруге қандай қойылатын талаптар бар

Қалай жүгіру керек. Әрбір адам өзі жүгіруге күш салады, дегенмен жалпы
нұсқауға көңіл аударған дұрыс.
Көбіне таңертең жүгіргенді пайдалы деп санайды. Иә, бұл ағзаны
жеңілдетеді, дегенмен таңертең ағзаға ауыр күш салудың қажеті жоқ. Егер
ұйқыдан тұрғаннан кейін бірден көп ауыртпалық болса, онда қалыпты жағдайдан
белсенділікке тез көшеді де, ағза күйзеліске ұшырайды. Таңертең сәл
жүгіріп, демалып, ағзаға сәл тынығуға уақыт бөліп, сосын су процедурасына
көшкен жөн.
Жүгіріп келгеннен кейін бірден салқын суда жуынудың қажеті жоқ.
Жүгірумен негізінде 18-19 сағаттар аралығында айналысқан дұрыс.
Тағы бір ескертетін жай - күнде жүгірудің қажеті жоқ, аптасына үш рет
жүгіру жеткілікті, бір күнді арнайы ағзаға күш салуға таңдау қажет (мысалы,
жексенбі).
Егер жүгіруге таңертеңгі уақыт қолайлы десеңіз, онда "тек тынығу үшін"
деген ұранды ұстану керек. Егер күндіз әлсіздікті немесе ұйықтауды қажет
еткеніңізді сезінсеңіз, онда таңертеңгі жүктемені азайту қажет.
Жүгіру алдыңда қалай тамақтану қажет. Соңғы қабылдаған ас өте ауыр
болмауы керек. Егер сіз таңертең жүгіретін болсаңыз, онда стакан су немесе
шай жетіп жатыр. Ал, егерде сіз ұзақ жүгіріс жасайтын болсаңыз, аш қарынға
жүгіруге болмайды. Бәрінен жеңілі жүгіруге дейін жеңіл тамақтарды
пайдаланған дұрыс: жеміс-жидек суы, қарақат немесе бал мен шәй. Түскі астан
кейін жүгіруден бірнеше сағат шыдау керек.
Қай жерде жүгіру керек. Әрине қалалық орталықта емес, бәрінен бұрын
автомашина шуылы немесе өндірістік күл-қоқыс шаңда жүгіргеннен гөрі
жүгірмеген дұрыс.
Жүгіруге табиғатқа жақын сая бақ, бау-бақша ортасын таңдаған дұрыс.
Мүмкіндігінше топырақты жерде немесе жалғыз аяқ жолда жүгірген дұрыс,
асфальтта жүгірген пайдасыз. Жүгіруде, әсіресе су жағалауы пайдалы. Бірақ
аяқты жаралап алудан қорғану керек.
Қалай жүгіру керек. Жүгіруді қысқа уақытты 5-10 минуттық жаттығудан
бастау қажет. Жүгіру дистанциясы ұзақ болған сайын, жүгіру алды жаттығу
қыска болу керек. Жаттығудан кейін тынығу 5-10 минуттан аспау қажет,
әйтпесе пульс бұрынғы қалпына қайта келіп, басынан бастауға тура келеді.
Жүгіріс алдындағы жаттығу бұлшық етті қозғалтып, тыныс алуды реттеп,
қан айналуды қалыптастыру үшін қажет. Жаттығу әлсіздікке әкелмеу керек.
Жаттығу кезінде денені қыздыру үшін аяқ-қолды, мықынды,тізені, жамбас-сан,
иық, шынтақ буындарын уқалау керек.
Көптеген адамдар жаттығу орнына шамалап жүгіргенді жақсы көреді, қайта
жүгіруді бастайды. Бірақ оның ешқандай зияны жоқ, дегенмен жаттығудың
қажеті жоқ деп кеңес бермейміз. Егер жүгіруді бірден бастасақ, онда бұлшық
ет жүйесінің белсенуінде теңсіздік байқалады: әуелі аяқ, сосын кеуде-иық
бөлігі іске қосылады. Жаттығулар барлық бұлшық ет жүйесін қозғалыска
әкеледі. Жаттығудан кейін дистанцияға шығу керек.
Дистанцияда жүгіруді жорғақ жүгірістен бастау керек. Жануарлар да
белгілі бір бағыттағы қозғалысын жорғақ жүгіруден бастайды, ол негізінен
эволюциялық физиологиялық негіздегі бекіген шынайы жүгіріс.
Белгілі бір уақыт өткеннен кейін ғана тез жүгіруге болады. Екі әдіс
бар: бір қалыпты және бірқалыпты-жылдам. Жүгірісті бастаған кезде бір
қалыпты темпте бастаған жөн. Бірінші кезден кейін жүгірудің екінші
жартысында жылдамдығыңыздың тездегенін сезесіз. Оған кедергі жасамаңыз.
Бірақ ауыр күш салмаңыз, өз жағдайыңызға, пульсіңізге қараңыз. Денсаулығы
әлсіз адамдар тез жүру мен жүгіруді алмакезек бастау керек, сосын бірнеше
уақыттардан кейін жүруді азайтып, жүгіруге көшкен дұрыс.
Жүгіру ауыртпалығы қаншалықты болу керек. Жүгіру ауыртпалығы, ол
сіздің жүгірумен қанша уакыт айналысатыныңызда. Егер сіздің жүгіру туралы
тәжірбиеңіз аз болса, оңда бірінші кезде жүктемені азайтқан дұрыс. Жүгіру
үрдісінің өзі сізде куаныш, жағымды сезім мен көңіл күйді көтеріңкі
қылдырады.

875.
Жүгіруді сүйетін адамдарға жаттығудың үш тәсілі беріліп отыр:
1. Қалыпты жүгіріс тегіс жолда, пульс соғысы минутына 130-140 жөне
жалпы аптасына жүгіру уақыты 60-120 минут. Бүл әдіс шыдамдылық пен
төзімділікті дамытады.
2. Кросты жүгіру 30-дан 90 минутқа дейін, минутына пульс соғысы 140-
155, аптасына 1-2 рет. Жақсы дайындықтағы жүгірушілерде төзімділікті
дамытады.
3. Жеңіл бірқалыпты күнделікгі жүгіріс 15-30 минутқа дейін, пульс
соғысы 120-130 рет минутына. Бұл жүгіруді енді бастаушыларға арналған.

Өз пульс соғу жиілігі аралығын бақылау өте қиын. Сондықтан мұрынмен тыныс
алуга арналган басқа әдіс ұсынылады. Мұрынмен тыныс алу жалгасуы барысында
ағза оттегімен толық, қамтамасыз етіледі, жүрек согысы жиілігі минутына 130-
дан сирейді. Жүгірген кезде жүгіруші амауасыз ауызбен дем алу барысында
пульс жиілігі минутына 140-150-ге өседі.
Сондыктан агзага мүрынмен тыныс алуга мүмкіндік туғызатындай күш салуды
ұсынамыз (минутына жүрек согысы 120-дан кем болмауы тиіс).

Жүзу

Жүгірумен бірге сауықтыру шарасы ретінде жүзудің маңызы зор. Бұл бір
мезгідде денені шынықгырып, тыныс алу жаттығуын қалыптастырады. Жүзумен
айналысатын ер кісінің өкпесінің көлемі 7 литр, ягни ол орташа шыныққан,
сау ер кісіден екі есе көп. Жүгіру мен жүзуді бірдей әдетке айналдыру
барысындағы жаттығу эффектісі бұл екі, физикалық жүктеменің қосындысынан да
жоғары.

Аэробика

Қазіргі күні жаттығудың ең пайдалы түрі болып аэробика саналады.
Аэробикамен айналысу барысында белгілі жетістіктерге жетуге болады.
Теледидар арқылы көрсетілетін физиологиялық мөлшердегі аэробика барша
халықка арналған. Әсіресе сол көріністерді дидар-магнитофонга жазып алған
өте дұрыс, өйткені ол жаттығуларды кез келген уақытта өзіңнің күн тәртібіңе
байланысты жасай аласыз.

Физикалық жаттығулар

Төменде омыртқа мен буындардың иілгіштігін сақтауға арналған
жаттығулар комплексі келгірілген. Оны таңертеңгі уақытта қолданган дұрыс.
Оны орындау және есте сақтау өте оңай, тиімді. Бұл комплексті дене
қисықтығын жөндеуге және жақсы мүсінді қалыптастыруға қолдану қолайлы.
Жаттығуларды көрсетілген ретімен жасаған дұрыс. Әр жаттығу 10-15 рет
қайталанылады. Физикалық шыныққан адамдарға жеңіл гантельмен жаттығулар
жасауға болады.
Омыртқа жотасына жасалынатын жаттығулар:

1. Түзу тұрьш, басты алға қарай төмен иеміз, басты кеудеге тигізу
керек. Сосын басты қайтадан қалпына келтіреміз. Кеуде тұсындағы омыртқа
жотасын имеу кажет.
2. Түзу тұрып, басты айналдырып, кеудеге әкелу керек. Сосын басты алға
иіп, қайта қайталаймыз.
3. Түзу тұрып, басты оңға-солға иіп, кұлақты иыққа тигізу керек.
4. Түзу тұрып, көз алдымызға қаракұстан және мұрын арқылы өткен
"жебені" елестетеміз. Басты оңға және солға "жебе" арқылы қозғаймыз. Басты
алға, артқа иіп, осыны кайталаймыз. Әрбір иілімді 10-15 рет қайталау
керек.
5. Түзу тұрьш, басты оңға және солға бұру керек.
6. Түзу тұрып, басты жан-жаққа иіп айналдырамыз.
7. Бірінші жаттығуды қайталаймыз, кеуде тұсындағы омыртқаны иеміз.
Бел бөлімін имеу керек. Қолдарды алдымызда айқастырып, шынтақтарды
алақанмен ұстайды.
8. Тік тұрып, максимальді және аз жүктемемен иықты жоғары не төмен
түсіреміз.
9. Қолыңызбен иықты ұстап, омыртқалардың кеуде бөлігін алға және артқа
иеміз.
10. Тік тұрып иықпен айналмалы құлашты сермеп қозғалыс жасаймыз.
11. Қолды тік ұстап, оңға және солға алма кезек иеміз. Бұл кезде қол
аяқ бойымен жылжиды.
12. Тік тұрып, кеуде бөліміндегі омыртқа жотасын айналдыруға
тырысамыз. Бел тұсындағы омыртқа қозғалмай тұруы қажет.
13. Қолды арқада айқастыра қатты алға қарай иілеміз, сосын бұрынғы
калпына келеміз.
14. Қолды кеудеде айқастырып, қатты артқа қарай иілеміз, сосын бұрынғы
қалпына келеміз.
15. Жәй және бірте-бірте артқа қарай иілеміз (әуелі басты, сосын кеуде
және бел бөлігін). Сосын жәймен бірте-бірте қалпына келеміз.
16. Оңға, солға алма кезек иілеміз, басты өз денемізге тигізуге
тырысамыз.
17. Қолды жоғары "кұлып" жасап, артқа иілеміз.
18. Бүйірге иіліп, иілуге қарама-қарсы қодты жоғары көтеріп, иілген
жақтағы кодды аяқ бойы сырғанаттамыз.
19. Тік тұрып, кеудені иіп, басты бұрып, артта қарама-қарсы жақтағы
өкше артын көруіміз керек. Осыны басқа жақпен де қайталаймыз.
20. Еденде отырып аяқты алға созып, алға қарай әуелі оң иықпен
иілеміз, сосын сол иықпен, сосын тура иілеміз. 10-15 рет қайталау керек.
Қол буыңдарына арналған жаттығулар:
1. Қол саусақтарын бірнеше рет жылдам қысып, жазу.
2. Білезік буынында қол саусақтарын екі бағытта айналдыру.
3. Қол саусақтарын алға - артқа және оңға - солға бүгу.
4. Сәл еңкейіп, қоддарды салбыратып иықтарды қозғалтпай, шынтақ
буындарына толқымалы және айналмалы жаттъғулар жасау.
5. Алға қарай сәл еңкейген қалыпта қолдарды кезекпен иық буындарында
екі бағытта айналдыру.
Аяқ буындарына арналған жаттығулар:
1. Табанды бос ұстап, белгілі бір күшпен аяқ ұшын өзіне қарай жөне
өзінен әрі созу.
2. Табанның сыртқы және ішкі қырына, саусақтар ұшына, өкшеге кезекпен
тұрамыз.
3. Табандарға кезекпен айналдыру кимылын орындаймыз.
4. Аяқтармен алма кезекпен екі бағытта тізе буындарында айналдыру
қимылын жасаймыз.
5. Қарапайым отырып - тұруды орындаймыз.
6. Жамбас-сан буындарында кезекпен тербелмелі қозғалыс жасаймыз.

Демалыс

Жаттығу бұл тек қана жүктеме емес, ол сонымен қатар шынығу тәртібіне
басқа да денешынықтыру жаттығулар сияқты тең кұқылы міндетті түрде енетін
демалыс болып табылады. Өйткені демалыс кезінде шынығушылықтың өсуін
қамтамасыз ететін ағзаның қайта құрылу және реконструкция процестері
жүреді. Егер демалыс жеткіліксіз немесе кұнсыз болса, бүл процестер
бұзылады.
Оғаш сұрақ: біз дем ала білеміз бе? Н.М. Амосов демалысқа деген ниет
туралы былай деп айтқан: "Босаңсуға белсенді мүмкіндік беретін
физиологиялық импульстердің екі көзі бар: қажыған бұлшық еттерден және
толық асқазаннан. Біріншісі туралы біз ұмыттық, ал екіншісінің ығында
жүрміз.
Бұл шын мөнінде солай. Көбісі демалысты "ештеңе істемеушілік" реіінде,
айрықша көлденең қалыпта, мүмкін-кітаппен, газеттен немесе теледидар
алдында жату деп түсінеді.
Басқалар ұйықтауды кез келген жағдайда пайдалы деп түсініп, демалысты
ұйқымен теңестіреді. Әрине, мүмкіндік болса, күндіз үйықтағаннан үлкен зиян
болмайды. Және егер демалуға еңбегі сіңген болса.
Соңғы шарт әрқашан орындала ма? Ұзақ созылмалы демалыстың зардаптары
кандай? - толық шынықпаушылық - онымен кез келген инфекцияға есіктер
шалқасына ашылады, ағзаның деградациясына жағдайлар туады. Осы сықылды
деградация неге әкелетіні Обломов мысалында жазылған: "Мәңгілік дамыл,
мәңгілік тыныштық және күннен күнге жалғасқан жалқаулық өмір машинасын
күннен күнге ақырын тоқтатты. Илья Ильич қайтыс болды... бұрауға ұмытылып
кеткен сағат секілді".
Демалыс белсеңді болуы тиіс. Физиологиялық классикалық еңбектерде
бұрыннан белгілі - құнды, толық демалыс ештеңе істемеушіліктен тумайды, ол
еңбек түрін ауыстырған кезде болады: ақыл-ой еңбегінен кейін - физикалық,
физикалықтан кейін - ақыл-ой.

II. ДЕНСАУЛЫҚ ЖӘНЕ ФИЗИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІК

ФИЗИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІК
Адамзат баласы ұзақ жылдар бойы өзінің денесін сауықтыру үшін жене
ғүмырын ұзарту үшін, көптеген тәсілдерді пайдаланды. Денені шынықтыру үшін,
өте күшті бальзамды пайдаланды, жастық шақты қайтаратын эликсирді де ішті,
скипидар қосылған және сүттен жасалған ванналарға да түсті. Новокаинды да
денесіне ине (шприц) арқылы жіберді, жануарлардың жыныс мүшелерін
қоздыратын бездерді де денелеріне таратты, дененің сыртында (теріде) пайда
болатын электр зарядтарын кетіру үшін суға түсіп шомылған, магниттік
өрісті да пайдаланған. Мұның бәрін қазіргі заманның адамдары да пайдаланып
келеді. Бірақ адамдардың денсаулықтары жақсарып, ғұмыры ұзарып кеткені
байқалмады. Адамдардың денсаулығын жақсартып, ғұмырын ұзартатын бір ғана
фактор бар. Ол белсенді түрде жүргізілген физикалық жаттығулар. Физикалық
жаттығулар мен ешқандай дәрі-дәрмектерді салыстыруға болмайды. Дәрі-
дәрмектерді ішудің қажеті болмай қалады. Белсенді түрде қимыл жасаған
адамдардың денсаулығы артып, ғұмыры ұзара түсетіні ғылыми түрғыдан да және
практика жүзінде де дәлелденді.

Дене жаттығуларының әсерінен бұлшық еттерде едеуір өзгерістер болады.
Егер де бұлшық еттер ұзақ уақыт қимылсыз күйде тұратын болса, онда олар
әлсіздене бастайды, балбырайды, көлемі кішірейе түседі. Дене жаттығулары,
олардың көлемін ұлғайтады, нығайуын ыңғайлайды. Сондай-ақ, бұлшық еттердің
өсуі, олардың талшықтар санының көбеюінен, ұзаруынан емес, жуандауы
әсерінен өзгереді. Бұлшық еттердің созылуы арта түседі. Тонусы күшейеді.
Қан айналымы және бұлшық еттердің микро және макро элементтермен қоректенуі
күшейе түседі. Денсаулық күшейіп, ғұмыр сүру артады. Мұның бәрі өмір
тәжірибелерінен алынған қағида.
Дене жаттығуларымен айналысқан шақта, көптеген қан жүретін түтікшелер
(капиллярлар) кеңейіп, қан жақсы айналым жасйды. Каппиллярдың саны мен
сапасы артады. Өйткені жаңадан капилярлар түзіледі. Әсіресе мидың қан
жүретін капиллярлі кеңейіп, қан айналымы күшейеді. Адамның миы өте қарқынды
түрде ой қызметін атқарады Бас ауырмайды. Ұлы физиолог И.М.Сеченов ми дамуы
үрдісінде бұлшық ет қозғалысының маңызды екенін талай рет көрсеткен
болатын.
Жаттығу кезінде оттек тұтыну деңгейі кенет көтеріледі. Өйткені бұлшық
ет жүйесі қаншалықты жұмыс істесе, соншалықты жүректе әлеуметті түрде
функциялар атқарады. Денешынықтырумен, спортпен айналыспайтын адамдардың
бұлшық еттері әрбір жиырылған сайын, қолқа тамырға (аортаға) 60-мл
мөлшерінде ғана қан жүректің сол жақ бөлмінен (қарының басынан) лықсьш
шығаратын болса, белсенді қимыл жасап жаттыққан адамдарда жүрек минутына 70-
80 рет жиырылады да 100-150 мл (миллиметр) қанды ығыстырып денеге таратып
тұрады. Дене жаттығуларымен айналысқан адамдардың жүректері минутына 70 рет
жиырылады, ал спортшыларда пульс жиілігі 1 минут ішінде небәрі жүрек 50-60
рет қана жиырылады. Ал үнемі жаттығулармен шұғылданатын спортшьшарда пульс
30-40-тан аспайды. Қорыта айтқанда, физкультурамен шұғылданып жаттыққан
адамдардың жүрегі әр систола деп аталатын қүбылыста медшданалық термин
қанды денеге көп таратып тұрады. Жаттыққан адамдардың жүрегі үнемді жөне
ұтымды жұмыс жасайды. Денсаулығы жақсарып, ғұмыры ұзара түседі.
Ол өмір қағидасы.
Дене жаттығулары өкпенің тіршілік сыйымдылығын арттырады. Қабырға
араларында еттер қарқынды жетіліп тыныс алуды күшейтеді. Денедегі
шеміршектердің икемділігін арттырады. Дем алудың минуттік көлемі қалыпты
жағдайда 8-10 литр мөлшерінде ал тәулігінде адам өкпесі 12-15 мың литр
оттекті қабылдайды. Марафон жүгірісімен шұғылданатын спортшы минутына 160
литр ауа жұтады.
Дене шынықтырумен айналысу зат алмасудың барлық үрдісін жақсартатыны
сөзсіз, зәр шығару үрдісі көбейе түседі. Қан айналымы, ми айналымы
күшейеді. Денсаулық артады, ғұмыр ұзаратыны сөзсіз.
Дене жаттығулары жамбас куысына қанның іркіліп қалмауын үдетеді,
геморроймен ауыратын адамдар мүлдем жазылып кетеді.
Қандай да болмасын, дене жүктемесі — склероздық өзгерістерді
болдырмайды. Дене жаттығулары адамдардың психикасына да үлкен әсерін
тигізетіні өмір тәжірибесінен белгілі. Адамның психикасы жақсарғаннан
кейін, оның жүйке жүйесінің күш-жігері артады. Ішкі сілккініс (эндокринная
железа) бездерінің жақсы жұмыс істеуіне мүмкіншілік тудырады. Адам ағзасына
жағымды эмоциялық құбылыстардың болуына әсер етеді. Дене шынықтырумен
айналысуды бастайтындар үшін, көптеген әртүрлі дене шынықтыру
жаттығуларының мол жиынтығының арасындағы ең бірінші орынға шығаратындары:
сауықтыру жүріс, жүріспен алмастырып тұратын
жүгіру, аэробика, шейпинг, жүзу, туризм, ерік гамнастика жөне тьныс
алу жаттығулары.

ОҚУПІЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ДЕНЕ ЖАТТЫҒУЛАР ЕРЕЖЕЛЕРІ

Жүктеме ағзаның табиғи мүмкіңдіктеріне сайма-сай дәл келуі керек. Әр
мезгілде өз мүмкіндік шамаңнан аспау керек. Қашан да болмасын өзіңнен жас
немесе күшті балалармен бір топта жаттығудың қажеті жоқ. Бастапқы уақытта
жалғыз өзің айналысқаның дұрыс. Көмекші ақылшы достардың саған қажеті жоқ.
Олар өздерін білгіш санап күйіңізді бұзады. Ондай балалар өте көп. Адамдар
бір-біріне ұқсамайтын биоәлеуметтік тұлға. Сондықтан да екі адамға жалпы
биологаялық тепе-теңдік адекватты жүктеме өлшемін табу өте қиын.
Бұл валеологиялық ерекшелік.
Дене шынықтыру жаттығуларымен айналысу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.