Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылығы

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылығы сипатының экономикалық мәні мен мазмұны . . . 5

1. 1 Қаржылық жағдай түсінігі, мазмұны және оны талдаудың мақсаттары . . . 5

1. 2 Кәсіпорынның төлем қабілеттілік түсінігі . . . 15

1. 3 Төлем қабілеттілік кәсіпорын тұрақтылығының белгісі ретінде . . . 26

2. «ҚМГ-Астана» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қаржылық жағдайының сипаты, қаржылық тұрақтылығы және төлем қабілеттілігінің 2003-2006 жылдар аралығына талдау . . . 36

2. 1 «ҚМГ-Астана» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қалыптасуы мен қаржылық сипаты . . . 36

2. 2 «ҚМГ-Астана» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің

2003-2006 жылдардағы қаржылық тұрақтылығын талдау . . . 39

2. 3 «ҚМГ-Астана» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің төлем қабілеттілігінің ерекшеліктері . . . 47

3. Қазақстандағы кәсіпорындардың төлем қабілеттілігі мен қаржылық көрсеткіштерін жақсарту жолдары . . . 51

3. 1 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын баланс активтерін талдау арқылы жақсарту . . . 51

3. 2 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын жақсарту . . . 52

Қорытынды . . . 56

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 58

ҚосымшА . . . 60

Кіріспе

Қазақстан Республикасы Президентінің өз еліне «Қазақстан-2030» Жолдауында біздің мемлекетіміздің дамуының соңғы мақсаты - бұл экономикалық өрлеу, ал экономикалық өрлеудің басымдығы бүгін, ертең және келесі отыз жылдың ішінде ең маңыздылардың бірі болатыны нақты айтылған. Бұл мақсатқа жетудегі елеулі рольді «тек экономикалық өрлеуге ғана емес, сонымен бірге Қазақстанның халықаралық қоғамдастыққа кіруіне әсер ететін ақпарат атқарады» (1) .

Нарықтық жағдайға көшу кәсіпорындардын өндіріс тиімділігін, өнімдер мен қызметтердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруды талап етеді. Еліміз нарықтық қатынастарға өткеннен кейін кәсіпорындардың дербестігі мен олардың экономикалық жене құқықтық жауапкершілігі жоғарылауда. Шаруашылық субъектілердің қаржылық тұрақтылығының маңызы артуда. Мұның бәрі кәсіпорынның қаржылық жағдайын, яғни ақша құралдарының басқарылуы, бөлінуін жене қолданылуының талдау рөлін жоғарылатады.

Кәсіпорындар қаржылары жалпы қаржылық қатынастардың бөлігі бола отырып, халық шаруашылығының әртүрлі салада жұмыс істейтін кәсіпорындарда табыстың пайда болуы, пайдалануы және бөлінуі процесін бейнелейді және кәсіпкерлікпен тығыз байланыста болады, өйткені кәсіпорын кәсіпкерлік қызметтің нысаны болып табылады.

Отандық талдау әдебиеттерінде қаржылық талдау мәселесі аз зерттелген, сондықтан оның прогрессивті әдістері әзірше бізде ойдағыдай қолданыс таба алмай отыр. Ал бұл кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижесі мен экономикалық дамуына, ең ақырында еліміздің экономикалық өсуіне кері әсерін тигізеді.

Қазіргі кезде Қазақстанда қолданылатын кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын болжау мен талдау әдістері нарықтық экономикасы дамуынан артта қалып отыр. Бухгалтерлік жыне статистикалық есеп берулерге кейбір өзгерістер кіргізілуіне қарамастан ол жалпы түрде нарықтық жағдайларда кәсіпорынды басқару қажеттіліктеріне сай келмейді, өйткені бізге мәлім кәсіпорынның есеп беруі кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалауға арналған бөлек нысан немесе арнайы бөлімді кіріктірмейді. Кәсіпорынның қаржылық талдауы факультативті жүргізіліп және қажетті болып табылмайды.

Сондықтан менің жұмысымның мақсаты - қаржылық-экономикалық тұрақтылықтың негізгі элементтері ретінде нарықтық жағдайындағы қаржылық-экономикалық қызметтің жалпы талдауының құрамдық бөлігі болып табылатын ликвидтілік пен төлемқабілеттілікті талдау.

Зертеу объектісі «ҚМГ-Астана» ЖШС-гі болып табылады. Талдаудың заты кәсіпорынның қаржылық жағдайы, төлем қабілеттілігі мен оның тұрақтылығының қаржылық көрсеткіштері болып табылады.

Қаржылық жағдай кәсіпорынның өз қызметін қаржыландыру қабілетімен түсіндіріледі. Ол кәсіпорынның тұрақты қызмет етуіне қажетті қаржылық ресурстармен қамтамасыз етілуімен, олардың тиімді қолданылуымен, басқа заңды және жеке тұлғалармен қаржылық қатынастармен, төлемқабілеттілік пен қаржылық тұрақтылықпен сипатталады.

Жұмыстың мақсатына жету үшін келесі міндеттер алға қойылады:

«ҚМГ-Астана» ЖШС-ң баланс активтерінің құрамы мен құрылымын талдау;
баланс өтімділігін талдау;
серіктестіктің төлем қабілеттілігі мен несиеге қабілеттілігін талдау.

Жоғарыда айтылып өткен мәселелерді шешу үшін келесі мәліметтер қолданылды:

«ҚМГ-Астана» ЖШС-ң Жарғысы;
«ҚМГ-Астана» ЖШС-нің 2003 жылдан 2005 жылға дейінгі бухгалтерлік есебі;

Бұл дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде кәсіпорынның қаржылық жағдайы теориялық негіздері қарастырылған. Қаржылық жағдайдың мәні мен оны талдаудың мақсаттары, оны талдауды неден бастаған жөн, төлемқабілеттілік, несие қабілеттілігі, қаржылық тұрақтылық сияқты түсініктер жайында жазылған.

Жұмыстың екінші бөлімінде «ҚМГ-Астана» ЖШС-нің негізгі қызмет барысы сипатталған. Сонымен қатар қаржылық жағдайды сипаттайтын негізгі көрсеткіштер талданған. Олардың ішінде кәсіпорынның жылдық балансы, пайдасы мен шығындары, рентабелділігі, қаржылық тұрақтылық коэффиценттері мен өтімділік көрсеткіштері қарастырылған. Талдау барысында қаржылық көрсеткіштердің өзгерісі қандай себептерге байланысты екендігі қарастырылған.

Соңғы бөлімде екінші бөлімде пайда болған негізгі мәселелерді шешу жолдары ұсынылған. Сонымен қатар бұл бөлімде ұйымның қаржылық тұрақтылығы мен төлем қабілеттілігін көтеретін шарттар негізіндегі жолдар да ұсынылған.

1. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылығы сипатының экономикалық мәні мен мазмұны

Берілген тарауда кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен төлем қабілеттілігінің анықтамалары мен экономикалық мәні мен мазмұны, оларды талдаудың мақсаттары қарастырылған. Сонымен қатар осы тарауда төлемқабілеттілік пен тұрақтылық көрсеткіштерін есептеу жолдары және талдау түрлері көрсетілген.

1. 1 Қаржылық жағдай түсінігі, мазмұны және оны талдаудың мақсаттары

Кәсіпорын қаржысы - бұл қаржылық ресурстарды қалыптастыру, орналастыру және пайдалану процесінде пайда болатын ақшалай қатынастар жүйесі.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржылық ресурстарды: өткізілген өнім (тауарлар, жұмыстар мен қызметтер) бойынша түсетін ақшалай құралдарды, банк несиелері мен қарыздарды, арнайы қорлардан уақытша тартылған бос құралдарды қалыптастыру, орналастыру мен пайдаланумен бейнеленеді. Нарықтық жағдайға көшумен бірге кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен оны жақсарту жолдарын іздеу туралы мәселелер пайда болды. Бұл сұрақтардың актуальділігі бөлек кәсіпорындардың және жалпы өндірістің жұмысына жақсы жағдайлар жасау қажеттілігімен анықталады.

«Қаржылық талдау» мен «қаржылық жағдайды талдау» түсініктерін шатастырмау керек. Қаржылық талдау - әлдеқайда кең түсінік, өйткені ол қаржылық жағдайды талдаумен қатар табысты, өнімнің өзіндік құнын, өткізуді қалыптастыру мен бөлуді талдауды және басқа да сұрақтарды кіріктіреді. Қаржылық жағдайды талдау - бұл қаржылық талдаудың бір бөлігі. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның коммерциялық, өндірістік және басқа іс-әрекеттеріне қажетті қаржылық ресурстармен қамтамасыз етілуімен, оларды орналастыру мен пайдаланудың мақсатты бағытталуы мен тиімділігімен, шаруашылық жүргізудің басқа субъектілерімен қаржылық қатынастарымен, төлемқабілеттілік пен қаржылық тұрақтылықпен сипатталады. Кәсіпорынның уақытында қаржылық төлемдерді жүргізуі оның жағымды қаржылық жағдайы туралы айтады.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайы оның өндірістік, коммерциялық және қаржылық қызметінің нәтижелеріне тәуелді болады. Жоғары сапалы өнімді тоқтамай шығару мен өткізу кәсіпорыннның қаржылық жағдайына оң әсер етеді. Өндірістік процестегі тоқтаулар, өнім сапасының төмендеуі, оны өткізудегі қиындықтар кәсіпорын шотына түсетін қаржылардың кемуіне әкеледі, соның нәтижесінде оның төлемқабілеттілігі төмендейді. Кері байланысты да байқауға болады, өйткені ақшалай құралдардың жоқ болуы материалдық ресурстармен қамтылуын тежеуі мүмкін, сондай-ақ өндірістік процесте де.

Кәсіпорындар қызметінің практикасында жақсы жұмыс істеп тұрған кәсіпорын өзінің ресурстарын тиімсіз орналастыру мен пайдалануға байланысты қаржылық қиындықтарға кезігетін жағдайлар көп. Сондықтан қаржылық іс-әрекет қаржылық ресурстардың жүйелі түрде түсуі мен тиімді пайдалануын қамтамасыз етілуіне, есеп және несиелік тәртібін сақтауға, меншікті және қарыз құралдары арасында рациональды қатынасқа қол жеткізуге, кәсіпорынның тиімді қызмет ету мақсатында қаржылық тұрақтылыққа бағытталуы тиіс. Яғни, кәсіпорынның қаржылық жағдайы өндірістік-экономикалық факторлардың сәйкестігі ғана емес, қаржылық қатынастардың басқа да элементтері әсерінің нәтижесі болып табылады.

Қаржылық жағдай ағымдық және перспективті төлемқабілеттілік, айналымдылық, меншікті және қарыз құралдарының болуы, оларды пайдаланудағы тиімділік сияқты көрсеткіштермен сипатталады. Тұрақты қаржылық жағадйға жетудегі елеулі рольді талдау атқарады. Кәсіпорынның қаржылық жағдайының ішкі және сыртқы талдау түрлерін бөлуге болады.

Ішкі талдау кәсіпорынды басқарудың қажеттіліктері үшін жүргізіледі. Оның нәтижелері қаржылық жағдайды жоспарлау, бақылау және болжау үшін де қолданылады. Сыртқы талдау жариялы ақпаратты қолданатын барлық талдау субъектілерімен жүргізіледі. Бұл талдаудың мазмұны қаржылық ресурстардың иелері мен бақылау органдарының мүдделерімен анықталады.

Ішкі және сыртқы талдаудың негізгі міндеттемелері:

қаржылық жағдайды және оның өзгеруін жалпы бағалау;
қаржылар мен олардың көздері, оларды орналастыру рационалдығы мен пайдалану тиімділігі арасында сәкестікті зерттеу;
қаржылық, есеп және несиелік тәртіпті сақтау;
кәсіпорынның ликвидтілігі мен қаржылық тұрақтылығын анықтау;
қаржылық жағадйды ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді болжау.

Бұл міндеттерді шешу үшін зерттеледі:

кәсіпорын құралдарының бар болуы, құрамы мен құрылымы, ; олардың өзгеру себептері мен салдары; кәсіпорын құралдарының көздерінің бар болуы; құрамы мен құрылымы; олардың өзгеру себептері мен салдары.
ұзақ мерзімді активтердің жағдайы, құрылымы мен өзгеруі;
өндіріс пен айналым сферасындағы ағымдық активтердің бар болуы мен құрылымы, оалрдың өзгеру себептері мен салдары;
ликвидтілік пен дебиторлық берешектің сапасы;
құралдар көздерінің бар болуы, құрамы мен құрылымы; олардың өзгеру себептері мен салдары;
төлемқабілеттілік пен қаржылық икемділік;
активтерді пайдалану тиімділігі және инвестициялардың өзін-өзі өтеушілігі.

Сонымен қатар, басқа да міндеттер шешіледі. Мысалы, ішкі талдаудың маңызды міндеті болып сыртқы қаржыландыру мүмкіндігін анықтайтын жағдайды бағалау табылады. Ол үшін кәсіпорынның қаржылық ресурстарға, соның ішінде қарыз ресурстарына деген жалпы қажеттілігі, іскерлік тәуекелдің дәрежесі, капитал иелері арасындағы келісімдердің нәтижелері зерттеледі.

Сыртқы талдау кезінде кәсіпорын менщігінің нақты құны зерттеледі, болашақ қаржылық түсімдердің, капитал құрылымының, дивидендтер өзгерісінің дәрежесі мен тенденцияларының болжамы жасалады.

Жұмыс шегінде талдаудың әдістемесін талдамалы ақпараттың барлық тұтынушылары мақсаттарына сәйкес қарастыру оңай емес. Сондықтан қаржылық жағадайды талдаудың сыртқы және ішкі талдау субъектілерімен зерттелетін ең негізгі сұрақтары баяндалған.

Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас бұрын, «қаржылық жағдай» дегеніміз немесе «қаржылық жай-күй» дегеніміз не, соны анықтап алған жөн. Соңғы жылдары шығарылған арнайы әдебиеттерде бұл ұғым әртүрлі түсіндіріледі. Профессор А. Д. Шеремет «Кәсіпорынның қаржы (активтер) жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оны қалыптастыру көздерімен (меншікті капитал және міндеттемелер, яғни пассивтер) сипатталады» деп жазған.

Профессор Н. А. Русак бұл ұғымды былайша анықтайды: «Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржы ресурстарын жасау, тарату және пайдаланумен сипатталады. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның қалыпты өндірістік, коммерциялық және басқа да қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстармен қамтамасыз етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, сондай-ақ басқа шаруашылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынаста болу, төлеу қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылықпен сипатталады. Кәсіпорынның уақытылы төлеу мүмкіндігі оның қаржылық жағдайының жақсылығын көрсетеді.

В. М. Родионова мен М. А. Федотова кәсіпорынның қаржылық жағдайы «қаржы ресурстарының қалыптасуымен, таратылуы және пайдалануымен көрсетіледі» деп жазады.

М. Н. Крейнина, А. И. Ковалев және В. П. Привалов қаржылық жағдай ұғымын былайша түсіндіреді: «Қаржылық жағдай - бұл қаржы ресурстарының қолда барын, үлестіріліп таратылуы және пайдалануын сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы».

Профессор И. Т. Балабанов «Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайы - бұл оның қаржы бәсекелестік қабілеттілігінің сипаттамасын (яғни төлем қабілеттілігі, несие қабілеттілігі) қаржы ресурстары мен капиталды пайдалану, мемлекет алдында және басқа да шаруашылық субъектілерінің алдында өз міндеттемелерін орындау. Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайын талдаудың келесі түрлерін жүргізеді: табыстылық пен рентабельділік; қаржылық тұрақтылық; несие қабілеттілігі; капиталды пайдалану; валюталық өзін-өзі өтеу» - деп жазады.

С. А. Стуков осы ұғым бойынша өзінің көзқарасын келесі сөздермен баяндайды: «Кәсіпорынның қаржылық жағдайы - бұл бірқатар көрсеткіштермен сипатталатын оның саулығы мен өмір сүру қабілеттілігін кешенді түрде бағалау».

Жоғарыда берілген анықтамалар қарастырылып отырған ұғым мәнін жеткілікті дәрежеде ашпайды, бірақ олардың әрқайсысында бұл ұғымды дәлірек анықтауға мүмкіндік беретін ұтымды тұжырымдар бар. Бірқатар түрлі әдістермен есептелетін біріңғай көрсеткіштерге қарағанда (мысалы, еңбек өнімділігі, қор қайтарымдылығы, өзіндік құн, жалпы табыс, тиімділік) қаржылық жағдай түрлі көрсеткіштерді есептеу нәтижесінде және олардың жалпы бағалауға тигізетін әсерін зерттеу негізінде анықталатыны анық. Қорыта келе, кәсіпорынның қаржы жағдайы әлсіз және өмір сүру қабілеті жоқ кәсіпорындарға аяусыз қарайтын бәсекелі нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның сенімді болуын, тұрақтылығын және келешегі барлығын куәландыруы тиіс.

Біздің көзқарасымыз бойынша, сенімділік кәсіпорын жұмысының үздіксіздігін және оның төлеу қабілеттілігін көрсетеді.

Осы берілген түсініктерге сүйене отырып, бұл ұғымды былай анықтауға болады:

Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақытылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.

Ал кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы нені білдіреді? Бұл сұрақ та арнайы оқулықтарды түрліше түсіндіріледі. Бір авторлар қаржылық тұрақтылықты өз қаражаттарын шебер пайдалану қабілеттілігі, жұмыс процессінде үздіксіздігін қамтамасыз ететін қаржының жеткілікті болуы» деп түсіндіреді. Қаржылық тұрақтылық - меншікті және қарыз қаражаттарының байланысы деп жазады.

Енді біреулер «өз қаражаттары есебінен активтерге (негізгі қорлар, материалдық емес активтер, айналым қаражаттары) жіберілген қаражаттарды жабатын, сондай-ақ өтелмеген дебиторлық және кредиторлық қарыздарға жол бермейтін және де өз міндеттемелерін уақытысында қайтаратын шаруашылық субъектілері қаржылық тұрақты болып табылады» деп жазады.

Бұл ұғымды А. Д. Шеремет пен Р. С. Сайфуллин өте ықшам түрде анықтайды. Олардың ойынша «Қаржылық тұрақтылық - бұл әрдайым төлемқабілеттілігін кепілдендіретін кәсіпорынның белгілі бір шоттар жағдайы».

В. М. Родионова мен М. А. Федотова бұл ұғымды келесідей түсіндіреді: «Кәсіпорында тұрақты қалыптасқан табыстың шығыннан артуыының өзіне тән айнасы - қаржылық тұрақтылық болып табылады. Ол ақша қаражаттарын еркін пайдаланып, оларды тиімді қолдану арқылы өндіру мен өнімді өткізу процесінің үздіксіздігін қамтамасыз ететін, сондай-ақ кәсіпорынды кеңейтуге және жаңартуға қажетті шығындарын қаржыландыратын кәсіпорынның қаржы ресурстық жағдайын сипаттайды. Қаржылық тұрақтылық кәсіпорынның жалпы тұрақтылығының негізгі бөлігі болып табылады». Осы еңбегінде бұл авторлар одан әрі мына анықтаманы келтіреді.

«Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы - бұл тәуекелділіктің мүмкін болатын деңгейінде төлем қабілеттілігі мен несие қабілеттілігін сақтай отырып, табысты өсіру негізінде қаржыны тарату мен пайдалану арқылы кәсіпорынның дамуын көрсететеін қаржы ресурсының жағдайы».

В. Г. Артеменко мен М. В. Беллендир бұл ұғымды былай түсіндіреді: «Қаржылық тұрақтылық - бұл табыстың шығыннан тұрақты дәрежеде артуы. Ол ақша қаражаттарын еркін пайдалануды қамтамасыз етеді және оларды тиімді пайдалану арқылы өндіру және өнімді сату процесінің үздіксіз болуына жағдай жасайды. Сондықтан да қаржылық тұрақтылық барлық өндіріс-шаруашылық қызметі процесінде қалыптасады және кәсіпорынның жалпы тұрақтылығының негізгі бөлігі болып табылады». Ал кәсіпорынның жалпы қаржылық тұрақтылығы, ол ең алдымен әрдайым табыстың шығыннан артуын қамтамасыз ететін ақша ағымының қозғалысын көрсетеді. Нарық жағдайында ол ең бірінші өнімді (жұмыс, қызмет) өткізуден түсетін табыстың тұрақтылығын талап етеді және оның мөлшері мемлекетпен, жабдықтаушылармен, несие берушілермен, жұмысшылармен және тағы басқалармен есеп айырысу үшін жеткілікті дәрежеде болуы тиіс. Сонымен қатар кәсіпорынның одан әрі дамуы үшін барлық есеп айырысулар мен барлық міндеттемелерді орындағаннан кейін, осы кәсіпорында өндірісті дамытуға, оның материалдық-техникалық базасын жаңартуға және де әлеуметтік климатты жақсартуға және басқаларға мүмкіндік беретіндей дәрежеде табыс қалуы қажет.

Қаржылық тұрақтылық ұғымын қарастырғанда соңғы айтылған авторлардың көзқарастарын бөлек қарастырдық, әйткенмен біз олардың шешімдерімен келісе алмаймыз. «Қаржылық тұрақтылықтың мәні - қаржы ресурстарын тиімді қалыптастыру, тарату және пайдаланумен анықталады» - деп жазады В. Т. Артеменко мен М. В. Беллендир.

Біздің ойымызша бұл ұғымды А. Д. Шеремет пен В. С. Сайфуллин дәлірек және анығырақ түсіндіреді. Олар қаржылық тұрақтылықтың мәні- бұл қорлар мен шығындардың қалыптасу көздерінен қамтамасыз етілуі - деп түсіндіреді.

Э. А. Маркарьян мен Г. П. Герасименко да дәл осындай көзқараста. «Кәсіпорынның өз міндеттемелері бойынша есептесу мүмкіндігі» немесе «Сауда, несие және басқа да төлем сипатындағы операциялардың нәтижесінде пайда болатын кәсіпорынны төлем міндеттемелерін уақытылы және толық орындау мүмкіндігін көрсететін төлем қабілеттілігі, қаржылық тұрақтылықтың сыртқы көрінісі болып табылады». Кәсіпорынның жұмысы нарық жағдайына өтумен бірге оның қаржылық жағдайы және оны сауықтыру жолдарын іздеу жөніндегі сұрақтар да шиеленісе түсті.

Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық жағдайына көптеген факторлар әсір етеді, оларды В. М. Родионова және М. А. Федотова келесідей түрлерге жіктейді:

пайда болу орнына байланысты - ішкі және сыртқы;
нәтижесінің маңыздылығына байланысты - негізгі және негізгі емес;
құрылысы бойынша - қарапайым және күрделі;
әрекет ету уақыты бойынша - тұрақты және уақытша.

Ішкі факторлар кәсіпорынның өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты болады, ал сыртқы факторлар кәсіпорын еркіне бағынышты емес.

Негізгі ішкі факторларды қарастырайық. Кәсіпорынның тұрақтылығы ең бірінші өндіріс шығындарымен үздіксіз байланысқан өндірілген өнім мен көрсетілген қызметтің құрамы мен құрылымына тәуелді. Сондай-ақ, тұрақты және айнымалы шығындар арасындағы қатынас маңызды болып табылады.

Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технологиясымен тығыз байланысқан қаржылық тұрақтылығының маңызды факторларының бірі - активтердің тиімді құрамы мен құрылымы, сондай-ақ кәсіпорынның басқару стратегиясын дұрыс таңдап алуы болып табылады. Ағымдағы активтерді басқару өнері - кәсіпорын шотында оның ағымдағы жедел қызметі үшін қажет болатын қаржының ең төменгі сомасын ұстаудан тұрады.

Қаржылық тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі - бұл қаржы ресурстарының құрамы мен құрылымы, оларды басқару стратегиясы мен тактикасының дұрыс таңдалып алынуы. Кәсіпорынның өз қаржы ресурсы, соның ішінде таза табысы қаншалықты көп болса, соншалықты ол өзін жайлы сезіне алады.

Сонымен бірге тек таза табыстың көлемі ғана емес, сонымен қатар оны тарату құрылымы, әсіресе өндірісті дамытуға бағытталған бөлігі де өте маңызды болып табылады.

Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қарыздық капиталдар нарығындағы қосымша жұмылдырушы (мобилизацияланушы) қаражаттар үлкен әсерін тигізеді. Кәсіпорын ақша қаражаттарын қаншалықты көп тартатын болса, оның қаржылық мүмкіндіктері де соншалықты жоғары болады, алайда, сонымен бірге қаржылық тәуекелділік те өседі - яғни кәсіпорын өз кредиторларымен уақытында есептесе ала ма, жоқ па? - деген қауіп туады.

Және бұл жерде кәсіпорынның төлеу қабілеттілігінің қаржылық кепілінің бір түрі ретінде резервтерге үлкен роль берілген.

Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін мынадай ішкі факторларды атап көрсетуге болады:

кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
шығарылатын өнімнің (жұмыс, қызмет) құрылымы және оның жалпы төлем қабілеттілігі бар сұраныстағы үлесі;
төленген жарғылық капиталдың мөлшері;
шығындардың көлемі, олардың ақшалай табыспен салыстырғандағы динамикасы;
қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен құрылымын қоса алғандағы мүлік пен қаржы ресурстарының жағдайы;
кәсіпорындарды басқару тиімділігі.

Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері, қоғамда үстемдік етуші техника мен технология, төлеу қабілеті бар сұраныс және тұтынушылар табысының деңгейі, ҚР үкіметінің салық және несие саясаты, кәсіпорынның қызметін бақылау жөніндегі заң актілері, сыртқы экономикалық байланыс және тағы басқалар жатады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.