Тұтыну несиесі туралы ақпарат

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. Тұтыну несиесінің классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2. Тұтыну несиесін ұсыну түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
3. Несиелік карточкалар түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
4. Тұтыну несиесін реттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
5. Нарықтық жағдайдағы тұтыну несиесін ұсынудың
жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Банк ісінің пайда болуы Италиядағы орта ғасырлық айырбастаушылар қызметінен басталады. «Банк» сөзі итальянша «banco» сөзінен шыға отырып, «Айырбас үстемі» деген ұғымды білдіреді. Банктердің алғашқы клиенттері ақша-сауда капиталының өкілдері болған. Алғашқы банктер тек қана саудаға қызмет еткендіктен, олардың клиенттері саудагерлер болып табылады. Сондықтан да, бұл банктерді «Коммерциялық банктер» деп атап кеткен. Қазіргі коммерциялық банктер – бұл тікелей кәсіпорынға, ұйымдарға, сондай-ақ халыққа қызмет ететін банктерді білдіреді.
Коммерциялық банктер қызметін жүзеге асыру барысында филиалдарын, өкілеттіктерін, сондай-ақ еншілес банктерін аша алады.
Банктің филиалы – филиал туралы ережеде немесе лицензияда көрсететін банктің операцияларды жүзеге асыруға құқылы және өзінің дербес бухгалтерлік балансы бар заңды тұлға болып табылмайтын банктік мекеме.
Банктің өкілеттігі – банктік операцияларды жүзеге асырмайтын яғни банктің тапсырмасымен және оның атынан әрекет ететін банктің орналасқан әсрінен тыс, заңды тұлға болып табылмайтын банктің құрылымдық бөлімшесі.
Еншілес банк – жарғылық капиталдың елу пайыздан астамы бас банкке тиесілі және өзінің дербес бухгалтерлік балансы бар, заңды тұлға. Қазіргі коммерциялық банктер банктік жүйенің 2-ші деңгейін білдіреді. Олар банктік ресурстарды шоғырландыра отырып, заңды және жеке тұлғаларға кең көлемде банктік операциялар мен қаржылық жүзеге асырады.
Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғынан бастап қалыптасты, яғни Қазақстандық банктік жүйенің не бары 10 жылдық тарихы бар. ҚР-ның коммерциялық банктері өз қызметінде 1995 жылдың 30-наурызында қабылданған, «ҚР-сы Ұлттық банкі» және 1995 жылдың 31-тамызында қабылданған «ҚР-ның Ұлттық банктер және банктік қызмет туралы» ҚР-сы президентінің заң күші бар жарлықтарын басшылыққа алады.

1. М.С.Саниев «Ақша, несие банктер» Алматы-2001
2. В.И.Колесникова Л.П.Кроливецкой «Банковское дело»
3. «Финансы и статистика» Москва-2000
4. О.И. Лаврушина «Банковское дело» Москва
5. Е.Ф.Жуков «Деньги кредит банки» Москва «Банки и биржи»
6. Г.С.Сейткасымова «Деньги кредит банки»
7. В.М.Усоскина «Коммерческие банки» Москва 1983
8. Д.Польфреман «Основы банковское дела»
9. В.М.Усоски «Современный Коммерческий банк» Управление и операции Москва 1994

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Курстық жұмыс: Тұтыну несиесі

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. Тұтыну несиесінің классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2. Тұтыну несиесін ұсыну түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
3. Несиелік карточкалар түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
4. Тұтыну несиесін реттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
5. Нарықтық жағдайдағы тұтыну несиесін ұсынудың
жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Кіріспе

Банк ісінің пайда болуы Италиядағы орта ғасырлық айырбастаушылар
қызметінен басталады. Банк сөзі итальянша banco сөзінен шыға отырып,
Айырбас үстемі деген ұғымды білдіреді. Банктердің алғашқы клиенттері ақша-
сауда капиталының өкілдері болған. Алғашқы банктер тек қана саудаға қызмет
еткендіктен, олардың клиенттері саудагерлер болып табылады. Сондықтан да,
бұл банктерді Коммерциялық банктер деп атап кеткен. Қазіргі коммерциялық
банктер – бұл тікелей кәсіпорынға, ұйымдарға, сондай-ақ халыққа қызмет
ететін банктерді білдіреді.
Коммерциялық банктер қызметін жүзеге асыру барысында филиалдарын,
өкілеттіктерін, сондай-ақ еншілес банктерін аша алады.
Банктің филиалы – филиал туралы ережеде немесе лицензияда көрсететін
банктің операцияларды жүзеге асыруға құқылы және өзінің дербес бухгалтерлік
балансы бар заңды тұлға болып табылмайтын банктік мекеме.
Банктің өкілеттігі – банктік операцияларды жүзеге асырмайтын яғни
банктің тапсырмасымен және оның атынан әрекет ететін банктің орналасқан
әсрінен тыс, заңды тұлға болып табылмайтын банктің құрылымдық бөлімшесі.
Еншілес банк – жарғылық капиталдың елу пайыздан астамы бас банкке
тиесілі және өзінің дербес бухгалтерлік балансы бар, заңды тұлға. Қазіргі
коммерциялық банктер банктік жүйенің 2-ші деңгейін білдіреді. Олар банктік
ресурстарды шоғырландыра отырып, заңды және жеке тұлғаларға кең көлемде
банктік операциялар мен қаржылық жүзеге асырады.
Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғынан бастап
қалыптасты, яғни Қазақстандық банктік жүйенің не бары 10 жылдық тарихы бар.
ҚР-ның коммерциялық банктері өз қызметінде 1995 жылдың 30-наурызында
қабылданған, ҚР-сы Ұлттық банкі және 1995 жылдың 31-тамызында қабылданған
ҚР-ның Ұлттық банктер және банктік қызмет туралы ҚР-сы президентінің заң
күші бар жарлықтарын басшылыққа алады.
1999 жылдың 1-қаңтардағы мәліметі бойынша еліміздегі екніші деңгейдегі
банктер саны –71 құраған. Бұл 1994 жылмен салыстырғанда екінші деңгейдегі
банктердің өте көп мөлшерде қысқарғандығын сипаттайды. Олардың қысқаруын
банктердің интенсивтік жағынан өсуімен байланыстыруға болады.
ҚР-ның екінші деңгейдегі банктері, ҚР-ның Ұлттық банкінің берген
лицензиясы негізінде қызмет етеді.
Лицензияның өзіндік стандартты формасы бар және онда коммерциялық
банктердің айналысатын қызмет түрі жазылады. Дамыған шет елдерден
айырмашылығы Қазақстандағы берілетін лицензия әмбебап болып табылады.
ҚР-ғы банк қызметінде мемлекеттік органдар банктердің мамандануын
белгілемейді, мысалға, инвестициялық ипотекалық қызметтерді жүзеге
асыруларды және т.б. Қазақстандық банктер бағалы қағаздар нарығында да
тікелей қатысуға толық құқылы.
Банктік операцияларды жүзеге асыруға алатын лицензиядан басқа ҚР-сы
Ұлттық банктен валюталық операцияларды жүзеге асыруға бас лицензия алады.
Бас валюталық лицензия оларға өз қызметін жүзеге асыруы үшін қажетті
саналатын банктер қатарымен корреспонденттік қатынастар орнатуға, сондай-ақ
дамыған шет елдерде өз филиалдары мен өкілеттерін ашуға құқық береді.
Сонымен қатар Қазақстандық коммерциялық банктерге бағалы металдармен
операцияларды жүзеге асыру үшін ҚР-сы Ұлттық банкке лицензия береді.
Нарықтық экономикасы жүйесінде өмір сүретін елдерде банк жүйесі үш
звенодан ұрады.
- Орталық банк;
- Банктік жүйе;
- Банктік емес, ақша-несие арнайы институттардың жүйесі;
- Орталық банкке: Ұлттық банк жатады.
- Банктік сектор: Коммерциялық банктер, жинақ банктер, инвестициялық
банктер, ипотекалық банктер, арнайы банктер.
- Арнайы банктік емес: инвестициялық компания, қаржы компаниясы,
қайырымдылық қоры, сақтандыру компаниялары, зейнет ақы қоры.
Қазіргі нарық жағдайында несие жүйесін қалыптастыру мехнаизмінде,
коммерциялық банктердің ролі жоғары. Коммерциялық банк ақша капиталын
жұмылдыру және оны реттеу функциясын атқарады.

1. Тұтыну несиесінің классификациясы

Коммерциялық банктерде ұсынылған тұтыну несиесінің жалпы санының 80% -
ы бөліп төлейтін ссудаларға тән. Басқалары бір мезгілде жоятын ссудаларға
жатады. Несиелер мен заем жинаушылар мынадай қорытындыға келді, қарызды ай
сайын айлық алғанда жойып отыру орынды, егер ол санды жинап оны бірден беру
керек болса, қиналып қаламыз.
Бөліп беру тұтыну несиесін өтеуі
АҚШ-да әрбір коммерциялық банкке 50% бөліп төлеу ссудасынан келеді. Бұл
санның 45%-ы ссудасы автомобиль сатып алуға арналған, сондықтан бұл несие
түрінде коммерциялық банктердің атқаратын ролі жоғары. Қозғалту үйлер
категориясы дөңгелекті, палаткалар, үйлер, автомобильді платформалар мен
прицептер сатып алу қаржыларын қосады.
Сомасы (млн.тг.) Доля (%)
Автомобиль 60564 44,5
Жанама 33850
Тура 26714
Жылжымалы үйлер 9553 7,0
Өтелетін несие 24234 17,9
Басқа да 41638 30,6

Барлығы 136189 100,0

Бұл операциялар жылжымас мүлікті кредиттерге дәлел ретінде, осыған сәйкес
жарияланған федералды резервті статистикалық материалдар ссудасы Тұтыну
несиесі жатады. Мұндай топтастыру бұл несиенің шығуы және дәстүрлі үй сатып
алу автоприцеппен қаржыландыру несиелік банктің жылжымалы үйлерді сатып
алудың алдын алады және де бұл сатып алу автокөлік алудағы қаржыландыру,
яғни бұлар бір категорияға жатады. Банктер жылжымалы үйді алуда бұл
ссудалар ұзақ мерзімді жою несиесіне кіріп отырады, өйткені бұлардың
операциясы бір-бірімен сәйкес, яғни автоприцеп сатып алумен бірдей.
Жылжымалы үй алудағы берілетін несиенің юристік құжаттар, автоприцептер мен
көліктер сатып алу несиесін еске түсіреді, яғни ипотекалық. Одан басқа да
сұрақтардың шешімі, яғни тұтыну несиесіне жататын жылжымалы үйлерге
берілетін ссудалар ескеріледі.
Ақыры, мұндай ссудалар өте қысқа мерзімге арналған, жылжымайтын
мүліктерге қарағанда. Оны жою мерзімі түрлі бірақ олар 6-10 жыл аралықты
тұрақсызданады, ал жылжымалы емес мүліктерге 25-30 жыл аралықтарына
беріледі. Қайта жаңарту несиесі банктік несие карточкалары мен чектік
несиені ендірсе, ал басқа ссудалар статьясы (15.1) табл. Ағымды жөндеу
және өз баспанасын модернизациялары мен өз қажеттерін өтейтін ссудалар
кіреді; түрлі ссудалар, мысалы, үйлердің нығаюы, және одан да басқа шығыны
яғни емдеуге оқуға төлеуге, туристік жолына, салыққа және кепілдік
премияларында пайдаланатын. Бұл ссудалар тұтынудың кең көлемді заемдарына
шақырады. Оны ай сайын төлеп тұру немесе ұзақ мерзімді өтеген дұрыс. Бөліп
төлеуссіз тұтыну несиесін өтеу.
Бөліп төлеусіз өтеу тұтыну ссудасын пайдалануға берген несиелік
банктеодің жалпы соммасы басқа несиелік мекемелерде басым келеді. Дегенмен
бұл сомма (1978 жылдың соңында 50млрд. құрады) соңғы жылдары едәуір өсті.
Ал өсу темпі, несиеге беру өсімінен төменірек. Бөліп төлеу ссудасы да осы
мақсатта, яғни несиеге беру өсімі сияқты, бірақ олар те ұсақ. Мұның
көпшілігі 12 айға ғана беріледі.

2. Тұтыну несиесін ұсыну түрлері

Коммерциялық банктер тұтыну ссудаларын тек қана заемшыларға беруі
мүмкін. Олар банктен ссуда беруді немесе тұтыну мүмкіндігін бөлшек
судаларынан ала алатындай тауарларына қызмет етеді. Коммерциялық банктер,
автокөлік ссудаласатын делдалдардан, жиһаз саудагерлерінен, сонымен қатар
тұрмыстық, яғни тоңазытқыш, асханалық плиталар, кір жуатын машиналар,
кептіретін шкафтар, теледидарлар мен радиоқабылдағыштарды сатып алады.
Мұндай міндеттердің құжаттарын әдетте делдалдардың артуы финанстік
контрактке отырады. Мұндай әдістер несиесі тура және жанама ссудаларының
туындауына әкелуде. Жанама несиелер кейде тауарларды саутда бөліп-бөліп
төлеу қаржысы делінеді. Коммерциялық банктің бұл несие түрі кеңінен
қолданылуда. Банктер сонымен қатар мынадай міндеттемелерді, яғни
медициналық қызмет және сақтандыру сыйақысын төлеу де практикаға енді.
Жанама несиелердің себептері
Коммерциялық банктердің жанама несиесін тұтыну бір қатар себептердің
таралуына әсерін тигізеді. Бұған сату және тауарларды ұзақ мерзімдегі
сұранысқа мүмкіндік туғызады. Көптеген сатып алушылар алдымен зат алады.
Сонан соң қаржылай міндеттерін дайындайды. Мұндай бөлшектік саудалау
практикасы кеңінен қолданылуда. Яғни несиеге берілген тауарлар, тауарлардың
көбейіп айналымға көбірек түседі. Көптеген сатушылар қаржылары
жетіспегендіктен берілген несиемен дебиторлық қарыздарды жаба алмай, ссуда
алуға қаржы басқармасына қарайды. Көптеген ұзақ мерзімге ұсынылған тауарлар
несие басқармасының ыңғайына қарай сатылады. Жанама қаржылар несие көлемін
операциялық шығыстарсыз арттырады.
Тура несиеге жеке әңгіме өткізіп, ал бұл қымбат процедура, яғни бұл
банк қызметкерлерінің уақытын шығындайды жіне де басқа да шығындар
келтіреді. Ал дәлірек қаржыландыру келісімі тура несиеге қарағанда
әлдеқайда арзан. Одн басқа, жанама несие тура несиеден бірқатар артықшылығы
бар. Кейбір сатушылардан сатып алған міндеттер көп қамсыздандырылған; көп
жағдйада саудагер міндеттерін таңбалайды. Егер саудагердің көп мөлшерде
капиталы болса, онда сатып алған міндеттерді қаржылай сенімді түрде
көтереді. Саудагер, сонмен қатар, берілген ссуданы қадағалап, мысалы, бөліп
төлеуге берілген несиені бақылап, өтелмеген тауарларды алып, оны өндіру
жұмысын мойына алады, осылайша банктің уақытысы мен қаржысын үнемдейді.
Жанама несиенің жанындағы қор.
Көптеген жанама несиемен жұмыс атқарғанда делдалдық қор шығарады. Ол
саудагермен банкті қандай да бір шығыннан қорғайды. Мұндай қорлар барлық
шығынды қаржылай келісім бойынша төленеді, ол несие алған сатып алушыдан
өндіріледі, бұл комиссия шешімімен салыстырылып, оның техникалық ссудалық
шартына байланысты. Бұл қордың маңыздылығы тек банк ісінің сапасына емес,
сонымен қатар саудагердің кірісін де құрайды. Автокөлік алу ссудасы 36 айға
5000 доллар болса, оның қоры 300 доллар құрайды.
Көптеген қорларды құру келісімінде жинақталған қаржының белгілі-бір
деңгейіне дейін қарастырылады. Егер қор белгілі процентінен қарыздардың
жалпы сомасынан көтерсе, артығын саудагерге төлейді. Саудагердің
қажеттілігіне қарай қордың мөлшері ссудалық тәуекелге байланысты. Бірнеше
жыл тәжірибесі бар және де жақсы келісім-шартта отырған саудагерлердің
көрсеткіші автокөлік сатуда алғашқы төлемін төлеу сияқты, оны уақытылы
жойылуы және сатып алушының несие төлеушілігі 3-5% қорды жойылмаған жалпы
соманың келісімін құрйады. Ал үй тұрмысында қолданылатын мүліктердің
деңгейі екі немесе үш есе жоғары болады.
Жанама несиеге байланысты маңызды факторлар. Делдалдық қаражаттану
келісім шартын сатып алу, ол саудагер ұсынған несие шартымен келісу.
Сондықтан көптеген коммерциялық банктер белгілі-бір ережелер орнатады.
Мұндай ережелер жентельмендік келісім формасын қабылдауы мүмкін, немесе
құжаттардың белгіленуі керек, яғни банк пен делдалдың келісім-шарты.
Банктер адал емес саудагерлерден келісім-шарт сатып алмайды. Сатушының
қомақты капиталы болып жатса, жағдайды бағалауы міндетті. Кейбір
коммерциялық банктер жанама қаржыландырумен айналыспайды, ал кейбірі
біртұтас ережені қатты ұстанады. Біріншіден, банк сатып алушымен келісімге
отырмайды, оның жағдаын бағалай алмайды. Екіншіден, кейбір адамдардың
өзінің міндеттеріне қатынасы, яғни ұзақ мерзімге алған тауарларын бөліп
төлеуінің айырмашылығ ссуда алатын клиент міндетті түрде Коммерциялық
банктен алады. Банктен алатын заемщиктер қарызды міндетті түрде төлейді. Ал
тауар алушы сатып алушылар ссудагерге тауарды қайтаруы мүмкін, немесе
ссуданы төлей алмауы да ықтимал. Егер кредитор заемщымен сөйлесе алмаса
алдануы мен жаңылысуы артады. Мұндай себептерге қарап Коммерциялық банктер
әрбір келісімді тексеріп, қаржылай қатынасы әлсіз саудагерден сатып алмауға
тырысады.
Коммерциялық банктер қаржылай сауда қағаздарының бірнеше тәсілін
қарастыруда және әрбір қағаздың артықшылығы да, кемістігі де бар. Мұның көп
тараған әдісі кері талаптың жоқ болу құқығы, кері талаптың немесе төлеу
құқығының жоқтығы. Бірінші әдіс бойынша саудагер барлық міндеттеме мен
келісімге яғни банкке сатқандарға кепілдік береді. Егер кейбір вексельді
жою қажет және де онда саудагер вексельді жою қажет және де басқа да төлеу
уақытысына байланысты келісімдер мүмкін. Бұл әдіс банк үшін тиімді. Барлық
келісімге саудагер тікелей сенімді көңіл аударады. Сонымен бірге келісім
шартты жою бақылауы да саудагерге байланысты немесе ол зияндық шегеді. Одан
басқа қарыз сатып алушы қашып болмаса төлем уақытын ұзатса саудагер оны
іздестіріп жоюына ықпалын тигізеді. Көптеген саудагерлер осы әдіске
жүгінеді. Өйткені проценті төмен
Кері талаптың немесе өтеу құқығының жоқтығы әдіс таңба жазушыны керек
етпейді. Сондықтанда банкке сатылған қағаздарға байланысты саудагер
ешқандай міндеттемені өзіне артпайды. Бұл жағдайда барлық қауіпті өзіне
алады, сатып алушыны әбден тексереді, ал саудагер қордан өз үлесін ала
алмайды. Осыған байланысты көптеген саугерлер банкке өз міндеттерін сатады.
Ол сенімді жерде болад. Егер саудагердің қаражат жағдайы тұрақты болса,
сатып алу әдісін таңдап алады. Бұл түрі екі әдіске қарағанда жабылмаған
қалдықтарды сатып алуға ссуданы ұзартуға жәе банк тауарды алып, оны
саудагерге белгілі мерзімге жеткізіп отырады. Мысалы, ұзату мерзімі тоқсан
күн болса ал банк бұл уақытта тауарды алмаса, саудагердің қатысы жоқ.
Осыған байланысты саудагер өзіне деген қаупін азайтады. Саудагер
міндеттемені сатып алуға міндеттеледі және де сенімді несие шартына
ұмтылады. Сонымен қатар ссуданың дұрыс жойылуын, дұрыс қадағалайды. Бірақ
қаражат жетіспеушіліктен саудагер операцияны тоқтатса банк қарызды жоя
алмауы мүмкін. Несие факторлары. Жанама қаржылау тұсында.
Жанама қаржылау кезінде, несие факторлары тура несиелеу сияқты болады.
Бірақ банкке белгісіз заемшы туралы әңгімелессе банк белгілі-бір жағдайда
несие төленуін, бағалауын тиіс. Сондықтанда тұрақты ережелер ұстанылады.
Мұны міндеттері сатылатын саудагерлер ұстануы тиіс. Ең маңызды ережелер
сатып алушының тауарды төлей алатынын анықтау банктер саудагерлерден
тұрақты жұмысы бар немесе уақытысында төлей алатын адамдарға міндеттейді.
Көптеген банктер сатушылардан әрбір міндеттерін несиелік анықтамасының
қосымшасын қажет етеді, және де сатып алушының несиелік төлей алатын туралы
жергілікті жерлерден анықтамасын алады.банктер тауар сатып алу кезінде аның
уақытылы төлеу кезінде төлеуіне ықпал етеді. Бөліп төлеудің сатылуы мына
екі алтын ережеге байланысты.
А) бірінші жарнама үлкен көлемде болуы керек. Яғни сатып алушы өз
тауарының үлкен үлесін төлеу қажет, және осы тауардың егесі екенін сезіну
керек;
Б) мұндағы төлемдер сатып алушының тауар бағасының үлесімен
байланысты. Яғни алған зат көп қолданылмай тұрып төленуі керек. Егер 1-ші
және әр айлық жарнама төлемі сатып алушыны қанағаттандырмаса, ол уақытылы
ғана алғандай сезінеді. Бөліп төлеу қаржыландыру тәжірибесі кезінде
көптеген келеңсіз жағдай кездеседі. Сондықтан банктер үлкен ақшаны бірден
төлеуін және несие уақытысын қысқартады.
Кейбір запастарды несиелеу.
Бұл ұзақ мерзімге алынған тұтынған, яғни автокөлік, кір жуу және
кептіру машинасы, теледидарлар, сатып алушының көзіне көрме ретінде
қойылып, ол тауарлар бағалануы тиіс. Осыған байланысты көрсетілген қаржылар
формасы демонстрациялық немесе қабырға несиесі делінеді. Бұл несие тұтыну
ссудасы емес, коммерциялық жатады, және де қысқа мерзімді несие яғни
жанама несиенің бағдарламасы бойынша делдалдық операцялық қаржыландыруға
жатады. Қабылғалы несие делдалдық банктік несиесінен жалғыз формасы болып
табылмайды. Бұл несие аз кіріс әкеліп, үлкен қауіп тудырады. Мұндай бөлім
тұтынушы мен келісім алу саудагерге байланысты. Қабырғалы ссудалар бұл
несие запасының формасы, яғни тауарлардың тез таралуына ықпал етеді. Мұндай
тауарлар сериялық фабрикалық несиелерге келеді. Қабырға көрмесіне қымбат
тұтыну заты және бағасын оңай тұрақтандыратын тауар жатады. Бұл дайын
заттар және оларды оңай тұтқындауға болады. Бұл заттарды тез ескереді деуге
болмайды. Запастардың жағдайын бақылау формасы бір қатар қиыншылықтар
әкеледі. 1-ші мәселе көрме қабырғасында бірнеше тауар тұруы қажет. Егер
мұндай запас тауарлары аз болса сату көлемі кірісі төмендейді. Содан
саудагердің қаржылай жағдайы нашарлайды. Егер запас көп болса, тауар
ескіруі мүмкін, сөйтіп жаңа модельдер түсуі мүмкін. Запастың деңгейін ұстап
тұру қиын. Өйткені мезгілді факторлармен экономикалық жағдайы әсерін
тигізеді.
Келесі проблеманың бірі, сатушы банкке сатылған тауарларды төлей
алмауы мүмкін. Мұндай жағдай жиі кездеседі. Саудагер тауар төлеуді ұмытады.
Мұндай жағдайда қосарланған қаржы қажет. Мұның ерекшілігі несиеленген тауар
бағасы, запастікімен көлемдес келеді. Мұнда саудагердің қаржысы түспейді де
банктерде қатырылған ссудалар пайда болады. Мұндай ссудалар берген банктер
көрме қабырғасында бірнеше тексеруден өтіп, олар жеткілікті түрде сатылдыма
немесе дұрыс сақталғанын қадағалайды.
Соңғы тұтыну несиесіндегі жаңалықтар. Банктер әр уақытта жаңа
қызметтер табуға ұмтылады. Тұтынушының жағдайына қарай көбейтеді. Жаңа екі
жарнамалаушы жаңалықтар: чектік несие мен банктік несие карточкалар. Бұл
жаңалықтар несиесі жеке тұлғаларға сұранысы бойынша бөліп төлеуге арналған.

3. Несиелік карточкалар түрлері

Бұл несие карточкалық санауға ұсынылған. Бұл несие түрі кассир
карточкаға, сапарлық карточкаға, кепілдік және овердрафтикпен ұштасады.
Карточкалық несиенің 2 негізгі түрі бар. Ең тараған түрі, өтпелі бағаның
қолма-қол және алдын-ала автоматтық несие қарастырылады. Мұндай
карточкалық несие айтылған лимитті төлеуге, оның құрылымы 100-ден 500
долларға дейін болады. Белгілі себептерге байланысты көрсетілген жүйе
овердрафтық есептесу деп аталады. Көптеген жағдайда, несие автоматты түрде
беріледі, егерде карточка есебіндегі қалдақ көбейсе, бірқатар жағдйада
жалпы есеп несиеленуі 37 долл. 50 центке тең болғанда 50 долл. Сомасында
несие беріледі. Мұндай судалар несие есебіне салым түскенде өшіріледі,
немесе өте кең тараған арнайы өтем. Кейбір банктерде овердрафты есеппен
үйлесетін карточкаларда сақтандыру карточкалары қолданылады. Олар тұтынушы
үйлестіру мақсатында қолданады. Мұндай жүйе карточкаларды қолдануды
қолдайды. Сақтандыру карточкаларында үйлестіру көшірледі, уақытылы және
тұтынушының қолы болады. Тұтынушының артықшылығы, пайдасына қарай банктер
овердрафтар шартынсыз сақтандыру карточкаларын шығарады.
Несиелік карточканың басқа түрі арнайы каротчка және арнайы банк
карточкасымен қолданылу негізінде. Мұндай карточкалар ерекше форманы керек
етеді. Мұндай карточкамен ақша алу барысында үйлестірілген карточка қажет
етеді.
Ақырында бірқатар банктер тұтынушыны тұрақты карточкамен
қамсыздандырады, яғни олар жолай карточкасымен ұқсас. Мұндай салымшы
банктен ссуда алады, егер карточка банкке түссе. Егер тұтынушы карточка
жалпы сомаға қарсы болса, ертерек тұрақталған сомма лимит азаяды. Егер
есебіне тлем түссе несиелік лимит қайта тұрақтанады.
Несиелік карточка, басқа несиелік мүмкіндік тұтыну варианттарымен
салыстырғанда, бірқатар артықшылықтары, дәл сондай кемшіліктер де бар. Ол
өте аз шығыспен және де оңай бақыланады. Несие карточкаларына қарағанда, ал
шығын бұл операцияларда өте төмен. Несиелік карточкалық жүйенің алғашқы
шығындары жоғары. Олар: жарнаманы, сауда басқармасының келісімінің
дайындалуы, карточканың жасалуы мен шығуы. Операция кірісті болуы үшін,
несиенің жалпы соммасы көп болуы тиіс. Бұл көптеген тұтынушылардың бірнеше
карточкалары және де өз тауарларының осыған сәйкес келетіндей сатушы дайын
болуы қажет. Мұның бәрі өте қымбат болады. Несиелік карточка банкке
байланысты беріледі, яғни банк әрбір несие алушыны мұқияття түрде
бағалайды. Бұл несиелік карточка тұсындағы лимит, несие карточкасына
қарағанда жоғары. Карточкалық несие кіші және орташа банкке қолайлы,
өйткені оның ұйымы арзан. Бұл несиелік карточкамен салыстырғанда икемдірек,
яғни егер банк бір уақытта екі немесе одан да көп жүйені ірі және майда
салымшыларға тәжірибелесе, несиелік карточкамен салыстырғанда, несиелік
карточка жүйесі аздаған тұтынушының шығымына байланысты, өйткені алынатын
ақысы әдетте төмен. Несиелік карточканы қолданған үшін айына 1% бен 1,5%
айына өзгеріс болады. Несиелік чектің артықшылығына қарамастан банктер бұл
жүйелерде соншама санды тұтынушы қызметін қамти алмады несие карточка
беретін банктер сияқты. Несиелік карточка, чектік несиенің қасында үлкен
артықшылығы, яғни қолайлығы бар. Түрлі несиелік карточкаларда жарнамалау
көптеген американдықтарға әсер етіп, олар төлем қаражаты сапасында атақ
алды. Сонда да чектік несие карточкалармен салыстырғанда көп банктер жұмыс
атқарады, яғни чектік несиенің жалпы сомасы төмен және оның үлесі де
төмендеуде. Соңғы мәліметтерге жүгінсек, бұл несиенің жалпы сомасы ¾
кредиттік карточкаға тең келеді.
Кредиттік карточкалар
Тұтыну несиесінің ең маңызды даму ерекшілігі соңғы 20 жылда банктік
несие карточкасының өсімімен болады. Несие банктері 50-ші жылдардың басында
пионер болмай-ақ мұнай компаниялары бірнеше жылдар көлемінде осындай
карточкалар таратты. Олар магазиндер, саяхаттар мен түрлі ойын-сауықтарда
қолданылады. 1959 жылдарға қарай карточкаларды 60 банктерге таяу шығарды.
Кейбір бұл операцияның көлемін қорғай алмай, мөлшері кіріс болмағандықтан
тоқтатылады. Бұл елдердің көптеген банктерде несиелік карточканы
табандылықтың арқасында қол жеткізеді. Бэнк оф Америка. Бұл банк
Калифорнияда несие карточкаларын өркендете ғана қоймай, басқа штаттар мен
кейбір шет елдерде бұл несиелік карточкаларын қолдану құқығын сату
мүмкіндігіне ие.
Несие карточкалары банктерде жанама қызметтерге әсер етті. Несиелік
карточкалар банктің басқа да қызметін жарнамалауға мүмкіндік береді. Бұл
шешуші факті болмаса да, көптеген банктер тұтыну несиесі формасына жүгінді.
Осыдан барлық операцияны қамту үшін түгендейтін электрондық жүйенің шығуына
әкеп соғады.
Банктің несие карточкалары чектік несиеге қарағанда бірқатар
аспектілер бар. Олар чектік несиеге негізделмей 3 жақты қатысты
қарастырылады: карточканың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.