Бастауыш сыныптарында математика оқытуда жаңа технологияларды пайдалану
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОЛДАНУ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.1. «Технология» ұғымының мән.мағынасы және педагогика ғылымында қарастырылу жайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.2. Қазіргі бастауыш мектептің оқыту барысында қолданылатын
технологиялардың түрлері және пайдалану жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... .. 22
2 БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРЫНДА МАТЕМАТИКА ОҚЫТУДА
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ ТӘЖІРИБЕСІ ... ... . 45
2.1. 2 . сынып математика сабақтарында пайдаланылатын жаңа технологияларға сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
45
2.2. Жаңа технологияларды пайдалану тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 50
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 61
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
1 ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОЛДАНУ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.1. «Технология» ұғымының мән.мағынасы және педагогика ғылымында қарастырылу жайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.2. Қазіргі бастауыш мектептің оқыту барысында қолданылатын
технологиялардың түрлері және пайдалану жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... .. 22
2 БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРЫНДА МАТЕМАТИКА ОҚЫТУДА
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ ТӘЖІРИБЕСІ ... ... . 45
2.1. 2 . сынып математика сабақтарында пайдаланылатын жаңа технологияларға сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
45
2.2. Жаңа технологияларды пайдалану тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 50
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 61
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
Зерттеудің көкейкестілігі: Мемлекетіміздің 2030 жылға дейінгі стратегиясы халқымыздың рухани, ғылыми және шығармашылық қабілеті жетуге жоғары болған жағдайда ғана Қазақстанның дамуындағы ұзақ мерзімге жетелеген мақсаттарға жетуге болатындығын анықтап берді. Білімнің айрықша басымдылық алуы қазіргі қоғамдық прогрестің заңдылықтарынан туындайды. Әсіресі биік білімдер адамдар мемлекеттің экономикалық даму деңгейін анықтайды.
Адамзат дамуының жаңа кезеңіне жаңа білім беру жүйесі, жаңа оқыту жүйесі және жаңа білім үлгісі сай келуі тиіс. Бұл үшін білім үлгісінің даму бағыттары жөніндегі білім керек.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында білім берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие болды. Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі уақыттағы оқыту процесін технологияландырудың қажеттігінен туып отыр. Осыған орай соңғы кезде оқытудың әртүрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп тәжірибесіне енгізілуде. Атап айтқанда академик В.М. Манаховтың оқыту технологиясы Дьяченконың жұмыстарында айтылатын оқытудың ұжымдық тәсілі, професор Ж.А.Қараевтің жаңа педагогикалық компьютерлік технологиясы және т.б.с.с. Қазіргі заманғы оқыту технологияларын меңгеру өте күрделі де ұзақ процесс.
Көп уақыт бойы білім беретін мектептер өзінің басты мақсаты тек пәндік білім, білік, дағдысын қалыптастыру деп есептеді. Соның нәтижесінде біртекті ойлау, бір пікірді қуаттау мінезі қалыптасты. Бұрынғы Кеңес мектебінің жүйесі, барлық Кеңестер Одағына ортақ қалыптасқан жүйе көңілден шықпады.
Бүгін барлық әлемде білім жүйесін дамыту, жаңа білім моделін іздестіру жүріп жатқан кезде қазақстандық білім саласында осы принцип іске асырылуда.
Зерттеу жұмысымыздың тақырыбына байланысты айтылған ой-аікірлер, тұжырымдамалар, көзқарастар және жазылған еңбектер баршылық. Ежелден-ақ ұлы ойшыларымыз Жүсіп Баласағұн, әл- Фараби, ұлы Абайды ерекше толғандырған, сондықтан, еңбектерінде адамның жеке басын, қабілеттерін дамытуды үнемі көтеріп отырған.
Атап айтқанда, педагогика ғылымының классигі М.Н. Скаткин, сол сияқты психолог тар Я.С.Выготский, Л.В.Занков, В.Давыдов, А.Н.Леонтьевтің, өз Республикамыздың көрнекті ғалымдары Т.Тәжібаев, М.М.Мұқанов, Н.М. Әбділдин, Қ.Б. Жарықбаев, Т.С. Сабыровтың т.б. еңбектері осы мәселеге арналған.
Зерттеудің болжамы: Егер оқытуда жаңа технологияларды дұрыс пайдаланса әрі орынды жоспарланып, тиімді түрде іске асырылатын болса, онда оқушылардың білім сапасын арттыруға мүмкіндік туады..
Адамзат дамуының жаңа кезеңіне жаңа білім беру жүйесі, жаңа оқыту жүйесі және жаңа білім үлгісі сай келуі тиіс. Бұл үшін білім үлгісінің даму бағыттары жөніндегі білім керек.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында білім берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие болды. Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі уақыттағы оқыту процесін технологияландырудың қажеттігінен туып отыр. Осыған орай соңғы кезде оқытудың әртүрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп тәжірибесіне енгізілуде. Атап айтқанда академик В.М. Манаховтың оқыту технологиясы Дьяченконың жұмыстарында айтылатын оқытудың ұжымдық тәсілі, професор Ж.А.Қараевтің жаңа педагогикалық компьютерлік технологиясы және т.б.с.с. Қазіргі заманғы оқыту технологияларын меңгеру өте күрделі де ұзақ процесс.
Көп уақыт бойы білім беретін мектептер өзінің басты мақсаты тек пәндік білім, білік, дағдысын қалыптастыру деп есептеді. Соның нәтижесінде біртекті ойлау, бір пікірді қуаттау мінезі қалыптасты. Бұрынғы Кеңес мектебінің жүйесі, барлық Кеңестер Одағына ортақ қалыптасқан жүйе көңілден шықпады.
Бүгін барлық әлемде білім жүйесін дамыту, жаңа білім моделін іздестіру жүріп жатқан кезде қазақстандық білім саласында осы принцип іске асырылуда.
Зерттеу жұмысымыздың тақырыбына байланысты айтылған ой-аікірлер, тұжырымдамалар, көзқарастар және жазылған еңбектер баршылық. Ежелден-ақ ұлы ойшыларымыз Жүсіп Баласағұн, әл- Фараби, ұлы Абайды ерекше толғандырған, сондықтан, еңбектерінде адамның жеке басын, қабілеттерін дамытуды үнемі көтеріп отырған.
Атап айтқанда, педагогика ғылымының классигі М.Н. Скаткин, сол сияқты психолог тар Я.С.Выготский, Л.В.Занков, В.Давыдов, А.Н.Леонтьевтің, өз Республикамыздың көрнекті ғалымдары Т.Тәжібаев, М.М.Мұқанов, Н.М. Әбділдин, Қ.Б. Жарықбаев, Т.С. Сабыровтың т.б. еңбектері осы мәселеге арналған.
Зерттеудің болжамы: Егер оқытуда жаңа технологияларды дұрыс пайдаланса әрі орынды жоспарланып, тиімді түрде іске асырылатын болса, онда оқушылардың білім сапасын арттыруға мүмкіндік туады..
1. С. Құлшанова. Мектеп педагогикасы.- Алматы, 2005
2. Г.К.Ахметова, З.А.Исаева, Н.С.Әлқожаева. Педагогика.- А., 2006
3. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. – А., 2000
4. Оқыту үрдісінде педагогикалық технологияларды ұтымды пайдалану Білім. – 2006. - №3
5. Боранова К. Интерактивті режимдегі сабақты ұйымдастыру. //Қазақстан мектебі. – 2007. - №2
6. Кубаев К.Е. Жаңа технологияларды комерциализациялау. Оқу құралы. Алматы 2008
7. Ожегов С.И. Шведова Н.Ю. Толковый словарь русского языка. – М.: Азбуковник, 1999
8. Risk Management and Technology R&D // Anne-Marie Borbely-Bartis. – 2005. – Pacific Northwest National Laboratory. U.S. Department of energy.
9. Оппенлендер К. Технический прогресс .-М.: Прогресс, 1981
10. Көккөзова М.Б. Жаңа технология – заман талабы.
11. Мансуров Т. Әлем біздің әлеуетімізден тануға тиіс. // Егемен Қазақстан.- 2009. - 19 маусым.
12. Ертісбаев Е. Жеті жобаның жаңалығы жеткілікті. // Егемен Қазақстан.- 2007. - 1 желтоқсан.
13. Дәулетова А.М. ҚР 2003-2015 жж. Индустриалды-инновациялық дамуының стратегиясы. Астана, 2008. Стратегия индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003–2015 годы (www.government.kz).
14. Б.Құлмағамбетова. Қазақ тілін оқыту методикасы. Алматы, 1988ж.
15. Г.Қосымова, Ж.Дәулетбекова. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы,2001ж.
16. Қаражігітқызы А. Қазақ тілін оқытудың тиімді жолдары. // Қазақ тілі мен әдебиеті 2009 №2 3-9бб.
17. «Қазақстан Республикасының гуманитарлық білім беру тұжырымдамасында». Астана, 1994
18. Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» атты Қазақстан халқына жолдауы. Астана, 1997
19. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. Астана, 2007
20. С.Әбенбаев. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. Алматы: «Дарын», 2004
21. В.А.Сухомлинский. Мектептің жас директорымен сырласу. Киев, 1980
22. Л.И. Маленкова. «Педагогики, родители, дети» Москва, 2000
23. Р.М.Қоянбаев. «Педагогика». Алматы, 2002, 202-203 б
24. Т.С.Сабыров. «Оқыту теориясының негіздері». Алматы, 1993.
25. Р.М.Қоянбаев, Қ.Т.Ыбыраимжанов «Жалпы бастауыш білім беру педагогикасы». Түркістан, 2000, 202 б
26. Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалардың тәрбие тұжырымдамасы. Алматы, 1995
27. Педагогика. (оқулық). Алматы, 2005, 121 б
28. Абай. Энциклопедия. Бас ред. Р.Н.Нұрғалиев. Алматы, «Атамұра», 1995, 350 б.
29. Бержанов Қ., Мусин С. Педагогика тарихы. Алматы, 1984, 49 б
30. М.З. Жанбөбекова. « Бастауыш сынып оқушыларының экономикалық тәрбиесінің педагогикалық негіздері» Диссертация. Алматы, 2002ж
31. А.Н. Егенисова « Бастауыш сынып оқушыларына экологиялық білім беруді педагогикалық шарттары» Диссертация. Алматы, 2000ж
32. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 1995, 68 б
33. Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің Мемлекеттік стандарты. Алматы, 1998ж.
34. Т.Қ.Оспанов,О.В.Кочеткова, Ж.Қ.Астамбаева. «Жаңа буын оқулықтары бойынша математиканы оқыту әдістемесі». Алматы: «Атамұра», 2005ж.
35. Т.Қ.Оспанов, Ш.Х.Құрманалина, С.Қ.Құрманалина. «Бастауыш мектепте математиканы оқыту әдістемесі». Астана, 2007, 23 б.
36. Т.Қ.Оспанов, Ш.Х. Құрманалина, Ж.Т. Қайыңбаев, К. Ерешова, М.Маркина. 2-сынып математика оқулығы. Алматы, «Атамұра», 2009, 3 б
37. Р.М.Қоянбаев. «Қысқаша педагогикалық сөздік». Алматы, 2005ж.
38. Т.Қ.Оспанов және т.б. Математика. Оқыту әдiстемесi. 2-сынып: -Алматы, «Атамұра», 2009
39. Э.Бапиева. ондықтан аттап жазбаша қосу мен азайтуды тиянақтау «Қазақстан мектебі», №5, 2004, 47 б.
40. М.Қойлыбаева. 8-ді қосу және азайту. «Бастауыш мектеп». №3, 2006, 35 б.
41. С.Урунбаева. Қайталау. «Бастауыш мектеп». №2, 2010, 51 б.
42. М.Бантова. «Бастауыш кластарда математиканы оқытудың методикасы». Москва, 1987.
43. Б.М.Қосанов. «Математикадан тыс жұмыстарда оқушыларға экономикалық тәрбие беру». Алматы: «Іскер» типографиясы, 1998
44. Г.Н. Жолтаева «Негізгі мектепте математиканы оқыту процесінде этнопедегогика элементтерін пайдалану әдістемесі» Диссертация Алматы, 1999
45. Математикадан дидактикалық ойындар және қызықты жаттығулар. 1-2 –сынып. Алматы: «Атамұра», 1998
46. Ш.Х. Құрманалина және т.б «Математикадан дидактикалық материалдар» Алматы. «Атамұра» 1998
47. Б.М.Қосанов, П.С. Сағымбекова, А.С. Тортаева «Бастауыш мектепте математиканы оқыту әдістемесінің тарихы», Тараз, 2006
48. Б.М. Қосанов «Қазақстандағы әдістемелік- математикалық ой-пікірдің қалыптасу тарихы» Алматы, 1999
2. Г.К.Ахметова, З.А.Исаева, Н.С.Әлқожаева. Педагогика.- А., 2006
3. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. – А., 2000
4. Оқыту үрдісінде педагогикалық технологияларды ұтымды пайдалану Білім. – 2006. - №3
5. Боранова К. Интерактивті режимдегі сабақты ұйымдастыру. //Қазақстан мектебі. – 2007. - №2
6. Кубаев К.Е. Жаңа технологияларды комерциализациялау. Оқу құралы. Алматы 2008
7. Ожегов С.И. Шведова Н.Ю. Толковый словарь русского языка. – М.: Азбуковник, 1999
8. Risk Management and Technology R&D // Anne-Marie Borbely-Bartis. – 2005. – Pacific Northwest National Laboratory. U.S. Department of energy.
9. Оппенлендер К. Технический прогресс .-М.: Прогресс, 1981
10. Көккөзова М.Б. Жаңа технология – заман талабы.
11. Мансуров Т. Әлем біздің әлеуетімізден тануға тиіс. // Егемен Қазақстан.- 2009. - 19 маусым.
12. Ертісбаев Е. Жеті жобаның жаңалығы жеткілікті. // Егемен Қазақстан.- 2007. - 1 желтоқсан.
13. Дәулетова А.М. ҚР 2003-2015 жж. Индустриалды-инновациялық дамуының стратегиясы. Астана, 2008. Стратегия индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003–2015 годы (www.government.kz).
14. Б.Құлмағамбетова. Қазақ тілін оқыту методикасы. Алматы, 1988ж.
15. Г.Қосымова, Ж.Дәулетбекова. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы,2001ж.
16. Қаражігітқызы А. Қазақ тілін оқытудың тиімді жолдары. // Қазақ тілі мен әдебиеті 2009 №2 3-9бб.
17. «Қазақстан Республикасының гуманитарлық білім беру тұжырымдамасында». Астана, 1994
18. Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» атты Қазақстан халқына жолдауы. Астана, 1997
19. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. Астана, 2007
20. С.Әбенбаев. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. Алматы: «Дарын», 2004
21. В.А.Сухомлинский. Мектептің жас директорымен сырласу. Киев, 1980
22. Л.И. Маленкова. «Педагогики, родители, дети» Москва, 2000
23. Р.М.Қоянбаев. «Педагогика». Алматы, 2002, 202-203 б
24. Т.С.Сабыров. «Оқыту теориясының негіздері». Алматы, 1993.
25. Р.М.Қоянбаев, Қ.Т.Ыбыраимжанов «Жалпы бастауыш білім беру педагогикасы». Түркістан, 2000, 202 б
26. Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалардың тәрбие тұжырымдамасы. Алматы, 1995
27. Педагогика. (оқулық). Алматы, 2005, 121 б
28. Абай. Энциклопедия. Бас ред. Р.Н.Нұрғалиев. Алматы, «Атамұра», 1995, 350 б.
29. Бержанов Қ., Мусин С. Педагогика тарихы. Алматы, 1984, 49 б
30. М.З. Жанбөбекова. « Бастауыш сынып оқушыларының экономикалық тәрбиесінің педагогикалық негіздері» Диссертация. Алматы, 2002ж
31. А.Н. Егенисова « Бастауыш сынып оқушыларына экологиялық білім беруді педагогикалық шарттары» Диссертация. Алматы, 2000ж
32. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 1995, 68 б
33. Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің Мемлекеттік стандарты. Алматы, 1998ж.
34. Т.Қ.Оспанов,О.В.Кочеткова, Ж.Қ.Астамбаева. «Жаңа буын оқулықтары бойынша математиканы оқыту әдістемесі». Алматы: «Атамұра», 2005ж.
35. Т.Қ.Оспанов, Ш.Х.Құрманалина, С.Қ.Құрманалина. «Бастауыш мектепте математиканы оқыту әдістемесі». Астана, 2007, 23 б.
36. Т.Қ.Оспанов, Ш.Х. Құрманалина, Ж.Т. Қайыңбаев, К. Ерешова, М.Маркина. 2-сынып математика оқулығы. Алматы, «Атамұра», 2009, 3 б
37. Р.М.Қоянбаев. «Қысқаша педагогикалық сөздік». Алматы, 2005ж.
38. Т.Қ.Оспанов және т.б. Математика. Оқыту әдiстемесi. 2-сынып: -Алматы, «Атамұра», 2009
39. Э.Бапиева. ондықтан аттап жазбаша қосу мен азайтуды тиянақтау «Қазақстан мектебі», №5, 2004, 47 б.
40. М.Қойлыбаева. 8-ді қосу және азайту. «Бастауыш мектеп». №3, 2006, 35 б.
41. С.Урунбаева. Қайталау. «Бастауыш мектеп». №2, 2010, 51 б.
42. М.Бантова. «Бастауыш кластарда математиканы оқытудың методикасы». Москва, 1987.
43. Б.М.Қосанов. «Математикадан тыс жұмыстарда оқушыларға экономикалық тәрбие беру». Алматы: «Іскер» типографиясы, 1998
44. Г.Н. Жолтаева «Негізгі мектепте математиканы оқыту процесінде этнопедегогика элементтерін пайдалану әдістемесі» Диссертация Алматы, 1999
45. Математикадан дидактикалық ойындар және қызықты жаттығулар. 1-2 –сынып. Алматы: «Атамұра», 1998
46. Ш.Х. Құрманалина және т.б «Математикадан дидактикалық материалдар» Алматы. «Атамұра» 1998
47. Б.М.Қосанов, П.С. Сағымбекова, А.С. Тортаева «Бастауыш мектепте математиканы оқыту әдістемесінің тарихы», Тараз, 2006
48. Б.М. Қосанов «Қазақстандағы әдістемелік- математикалық ой-пікірдің қалыптасу тарихы» Алматы, 1999
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
1 Оқыту технологиялары және оларды қолдану
негіздері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
Технология ұғымының мән-мағынасы және педагогика ғылымында
қарастырылу 5
жайы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
Қазіргі бастауыш мектептің оқыту барысында қолданылатын
технологиялардың түрлері және пайдалану 22
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 Бастауыш сыныптарында математика оқытуда
жаңа технологияларды пайдалану тәжірибесі ... ... . 45
2.1. 2 - сынып математика сабақтарында пайдаланылатын жаңа
технологияларға 45
сипаттама ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
2.2. Жаңа технологияларды пайдалану тәжірибесі 50
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
ПаЙдаланылған әдебиеттер 63
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі: Мемлекетіміздің 2030 жылға дейінгі
стратегиясы халқымыздың рухани, ғылыми және шығармашылық қабілеті жетуге
жоғары болған жағдайда ғана Қазақстанның дамуындағы ұзақ мерзімге жетелеген
мақсаттарға жетуге болатындығын анықтап берді. Білімнің айрықша басымдылық
алуы қазіргі қоғамдық прогрестің заңдылықтарынан туындайды. Әсіресі биік
білімдер адамдар мемлекеттің экономикалық даму деңгейін анықтайды.
Адамзат дамуының жаңа кезеңіне жаңа білім беру жүйесі, жаңа оқыту
жүйесі және жаңа білім үлгісі сай келуі тиіс. Бұл үшін білім үлгісінің
даму бағыттары жөніндегі білім керек.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында білім
берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие болды. Білім
беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі
уақыттағы оқыту процесін технологияландырудың қажеттігінен туып отыр.
Осыған орай соңғы кезде оқытудың әртүрлі педагогикалық технологиялары
жасалып, мектеп тәжірибесіне енгізілуде. Атап айтқанда академик В.М.
Манаховтың оқыту технологиясы Дьяченконың жұмыстарында айтылатын оқытудың
ұжымдық тәсілі, професор Ж.А.Қараевтің жаңа педагогикалық компьютерлік
технологиясы және т.б.с.с. Қазіргі заманғы оқыту технологияларын меңгеру
өте күрделі де ұзақ процесс.
Көп уақыт бойы білім беретін мектептер өзінің басты мақсаты тек пәндік
білім, білік, дағдысын қалыптастыру деп есептеді. Соның нәтижесінде
біртекті ойлау, бір пікірді қуаттау мінезі қалыптасты. Бұрынғы Кеңес
мектебінің жүйесі, барлық Кеңестер Одағына ортақ қалыптасқан жүйе көңілден
шықпады.
Бүгін барлық әлемде білім жүйесін дамыту, жаңа білім моделін
іздестіру жүріп жатқан кезде қазақстандық білім саласында осы принцип іске
асырылуда.
Зерттеу жұмысымыздың тақырыбына байланысты айтылған ой-аікірлер,
тұжырымдамалар, көзқарастар және жазылған еңбектер баршылық. Ежелден-ақ
ұлы ойшыларымыз Жүсіп Баласағұн, әл- Фараби, ұлы Абайды ерекше
толғандырған, сондықтан, еңбектерінде адамның жеке басын, қабілеттерін
дамытуды үнемі көтеріп отырған.
Атап айтқанда, педагогика ғылымының классигі М.Н. Скаткин, сол сияқты
психолог тар Я.С.Выготский, Л.В.Занков, В.Давыдов, А.Н.Леонтьевтің, өз
Республикамыздың көрнекті ғалымдары Т.Тәжібаев, М.М.Мұқанов, Н.М.
Әбділдин, Қ.Б. Жарықбаев, Т.С. Сабыровтың т.б. еңбектері осы мәселеге
арналған.
Зерттеудің болжамы: Егер оқытуда жаңа технологияларды дұрыс пайдаланса
әрі орынды жоспарланып, тиімді түрде іске асырылатын болса, онда
оқушылардың білім сапасын арттыруға мүмкіндік туады..
Қазақ бастауыш мектептерінде жаңа білім мазмұнын жүзеге асыруда,
соның ішінде оқытудың жаңа технологиясын жүзеге асырудың жолдарын дұрыс
шешуді нысаналы түрде зерттеп, білу бүгінгі таңның өзекті мәселелерінің
бірі. Осы тұрғыда анықталған ғылыми зерттеу жұмысымыздың тақырыбы:
“Бастауыш сыныпта математика сабақтарында жаңа технологияларды пайдалану”.
Зерттеу жұмысымыздың мақсаты: 2 сыныпта математика сабақтарында жаңа
технологияны қолданудың тиімді әдіс – тәсілдерін айқындау. Осы мақсаттан
туындаған міндеттер:
1) Оқыту барысында жаңа технологияны қолдануға байланысты жарыққа шыққан
психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді оқып, талдау.
2) Педагогикалық технологияларға сипаттама беру.
3) 2 – сыныпта математика сабақтарында жаңа технологияны қолданып,
оқытудың тиімді әдіс – тәсілдерін анықтау.
Зерттеу объектісі: Бастауыш сыныпта математиканы оқыту процесі.
Зерттеу пәні: 2 – сыныпта математика оқыту барысында жаңа технологияны
қолдану жолдары.
Зерттеу әдістері:
1) Ғылыми, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді оқып пайдалану
2) Әр түрлі озат мұғалімдер тәжірибелерін жинақтау, талдау.
3) Бақылау, әңгіме.
Зерттеу жұмысының жаңалығы: 2 - сынып математика сабақтарында оқытуда
жаңа технологияларды пайдалануды жүзеге асыру тәжірибесінің нәтижесін
ұсыну.
Практикалық маңыздылығы: жоғары оқу орнының әдістемелік курсында,
бастауыш сыныптардың математика және өзге де пәндерін оқыту барысында
қолдануға болады.
Теориялық және әдіснамалық негіздері: Жеке тұлға және іс-әрекет туралы
философиялық, психологиялық, педагогикалық теориялар; тәрбие мен білім
берудің педагогикалық негіздері туралы ғылыми-зерттеу еңбектері; Қазақстан
Республикасы Білім туралы заңы мен тұжырымдамалары және т.б.
Зерттеудің базасы: Алматы қаласындағы №123 мектептің 2-сыныбы.
Оқушылар саны-31.
Диплом жұмысы құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады.
1. Оқыту технологиялары және оларды қолдану негіздері
Технология ұғымының мән-мағынасы және педагогика ғылымында
қарастырылу жайы
Әлемдік тенденцияларды талдау қоғамды ақпараттандырудың барлық дамыған
елдерде білім беру жүйесі, жас ұрпаққа тәжірибе жеткізу процесін
ұйымдастыруға, оқыту мен тәжірибелеуде жаңа білім беру технологияларының
пайда болуына қойылатын жаңа талаптардың қалыптасуына заңды түрде альп
келгенін көрсетуі.
Қай елдің болмасын өсіп өркендеуі дүниеде өзіндік болмысын өсіп
өркендеуі өркениетті дүниеде өзіндік орын алу оның білім жүйесінің
деңгейіне, даму бағытына байланысты. Қазіргі кезде біздің білім берудің
жаңа жүйесі жасалып, қалыптасуда. Ал қазіргі білім беру саласындағы
оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, Жан – жақты маман болу
мүмкін емес.
“Технология” атты жаңа интегративті білім саласын меңгеру оқушылардың
жалпы білім мен дағдыны меңгеруіне мүмкіндік береді. Интелектуалдық,
тұрғылық, этикалық және эстетикалық дамуын, өзіндік кәсіптік айқындалуын
қазіргі әлеуметтік – экономикалық жағдайға бейімделуін қамтамасыз етюді.
Егер жоғары технологиялармен танысуға жеткілікті көңіл аударылса,
жұмыстардың сапалы орындалуы мен өзіндік білім деп жағын қалыптастыруды
дайындауда халықтық, аймақтық отбасы дәстүрлеріне жалпы адамзаттық
құндылықтарды сақтауға бағытталса, аталған мақсаттарға жетуге болады.
“Технология” білім саласының бастр мақсаты – оқушыларды өздігінен
еңбек етуге дайындау, оқушылардың шығармашылық және эстетикалық даму,
оқушылардың өзін - өзі тану мүмкіндігін қамтамасыз етуі.
Оқыту, білім беру тәжірибесі педагогикалық процестің сапасы үнемі
арттырып отыруды талап етюді. Осыған байланысты ғылым мен тәжірибе
педагогикалық процестің сапасын көтерудің бай тәжірибесі жинақталған.
Солардың бірі – педагогикалық процесті технологияландыру.
Әлемдік педагогикалық тәжірибедегі “технология” ұғымының ену тарихына
көз жіберсек, бадан 15 – 20 жыл бұрын Отандық педагогіка технология
терминін мүлдем дер лік қолданған жоқ. Дәстүрлі педагогика өкілдері
“технология” терминіне үрке қарады, себебі, оған дейінгі түсінік бойынша
технология деп.. белгілі бір объектінің өзгерісін айтатын еді, яғни
технологияның барлық шарты орындалған кезде нәтижеге кепілдік берілетін.
Бірақ педагог тар, бұл категорияны педагогикалық құбылыс ретінде
қарастыруды қажет деп. таппады. Жалпы, технология идеясы өте жаңа ұғым
емес. Оқыту процесін технологияландыру ойды осыдан 400 жыл бұрын Я.А.
Коменский айтқан болатын. Оның ойынша оқыту “техникалық” болуы қажет, яғни
нені үйретсе де, нені оқытса да табыссыз болмауы қерек. Оқытудың мұндай
механизмін, яғни нәтижеге қолжеткізетін оқу үрдісін Я. А. Коменский
“дидактикалық машина” деп. атады. Оған:
- мақсат қою;
- осы мақсатқа жетудің құралдарын іздестіру;
- бұл құралдарды қолданудың ережелерін табу маңызды болды;
Сөйтіп, мақсат – құрал – он қолдану ережелері – нәтижі модулі шықты.
Бұл білім берудегі кез – келген технологияның өзегі. Я.А. Коменскийден
кейін педагогикалық технология элементтерін Песталоцци еңбектерінен
кездестшруге болады.
АҚШ – та педагогикалық технологияға қызығушылық үстіміздегі 30 – шы
жылдардағы техникалық құрылымды пайдаланып оқыта бастаған кезде басталып,
“білім берудегі технология” термині пайда болды. Бұл оқу үрдісінде
техниканы пайдаланумен пара-пар еді. Бағдарамалап оқыту және дидактикалық
машина жасау мен байланысты жаңа “білім беру технологиясы пайда болды, бұл
оқыту мен тәрбиелеуді қалай құру керек деген сияқты. Ақырында, 60- жылдары
америкалық және батыс еуропалық білім берудегі реформаларға байланысты “
оқу үрдісіне мжелеген білім нәтижесіне қалай жетуге болады” мағынасы
беретін педагогикалық технология термині пайда болды [2,33].
Оқыту технлогоиясы ұзақ тарифи дамудың жемісі. Мұның жолында талай
іздену мен адасу, жарқын ойлардың кездейсоқ жарқылы мен терең сенім, ұзақ
жылға еңбек пен еліктеу, ең соңында үйреншікті әдет қалыптасты. Қоғам
тарихи технология саласында көптеген рефолюцияны біледі. Табиғат танымында,
ғылымда алкен секіріс ретінде танылған ғылыми – техникалық революциялар
техника, технология саласына ірг елі өзгерістер әкелді, табиғатқа, қоғамға,
адам өміріне игі әсерін тигізді, нәтижесінде жаңа технологиялар, жаңа
перспективалық бағыттар өмірге кеді. Мұндай ғылыми – техникалық
революциялар қатарына нәрселердің микро – құрылымын тану, ғарышты игеру,
кибернетикалық құрылымдар, өндірісті автоматтандыру, қалдықсыз өнім өндіру
және қалдықты байта өңдеу жатады.
Қазіргі заманда ғылыми техникалық даму адам өмірінің, қызметінің
барлық саласын қамтиды, ал ғылым саласындағы теориялық және технологиялық
өзгерістердің жапы стратегиясы ғылымның тұрақты өзегі ретінде дүниенің
ғылыми бейнесін білдіреді.
Оқытудың технологиясы білім берудің теориялық және қызметтік негізін
қалыптастырады, яғни оқыту технологиясын техникалық құралдардың көмегімен
оқыту деп ұғынудан бастап педагогикалық технологияны ғылыми тұрғыдан
ұғынуға дейін түрліше пікірлер бар, олармен педагогикалық технология
мәселесіне арналған Б. Блум, Д.Ж.Кэррлл, П.Я. Гальнерин, В.В. Давыдов,
М.Киарин, Н.А.Менчинская, З.И.Калмыкова, Л.И. Заков, т.б. ғалымдардың
еңбегі арқылы танысуға болады. Солардың ішінде кейбіреуіне тоқталар болсақ,
В.П. Безпалько педагогикалық технология тәжірибеде жүзеге асырылатын
белгілі бір педагогикалық жүйенінң жобасы деп. анықтама береді.
ЮНЕСКО – ның құжаттарыда оқыту технологиясы пәнді оқыту үрдісі мен
тхникалық және адам ресурстарын ескере отырып, білімді меңгерудің және
олардың өзара әсерін анықтаудың, пайдаланудың және жасаудың білім беру
Турін оңтайландыруды өзіне міндет етіп қоятын жүйені әдіс ретінде
қарастырылады. (ЮНЕСКО, 1986).
Біріншіден, оқыту технологиясы – оқу ақпараттарының пайда болып
көріну, өзгеру, өңделу әдістері мен құралдарының жиынтығы болса, екінші
жағынан оқыту барысындағы мұғалімнінң оқушыға қажетті техникалық және
ақпараттық құралдарды қолдана отырып, әсер ету жолдары туралы ғылым. Оқыту
технологиясы – оқу бағдарламасында қарастырылған алға қойған мақсатқа
жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және түрлерінің
жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асару жолы. Сөйтіп, оқыту
технологиясында мазмұн, әдіс және құралдардың өзара байланысы мен
себептілігі жатыр, ал қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды
бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу
мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Барлық берілген
анықтамадан біз “технология” techhe - өнер, шеберлік және loor – ғылым ,
заң, бір сөзбен айтқанда технологія дегеніміз – шеберлік (өнер) туралы
ғылым екенін көреміз [3.22].
Қазіргі заманға оқыту технологиялары педагогикалық және психологиялық
ілімдер негізінде жасалған дамытушы, жеке бағдарлы, мақсатты технология
болып табылады.
Педагогикалық технология – оқушылардың жеке басын дамыту мен білім
беру мақсатына жету жолындағы педагогикалық қызметтің, іс - әрекеттің
жүйелі дамып отыратын жобасы. Бірақ педагогикалық жолдардың бәрі бірдей
педагогикалық жүйені дамытатын заңдылықтарды, оның құрылымының тұрақтылығын
және құрамдас бөлшектерінің үлесімді әсерін қарастыратын оқу үрдісінің
ғылыми негізін құрай бермейді.
Педагогикалық технологиялардың ерекшеліктерін педагогикалық жүйені
жобалау тұрғысынан анықтау үшін жобалаудың білім беру аймағында оқыту
жүйесі мен оның жекелеген компоненттерін жасаумен шектелмейтінін ескеру
қажет.
В.Т. Лихачев педагогикалық технологияны форма, әдіс, амал, тәрбиелік
құралдың (схема, сызба, диаграмма, карта) бірлігі негізінде арнайы
іріктеліп алынған психологиялық – педагогикалық қондырғының жиынтығы деп..
түсіндіріледі. Ал, технологиялық процессті нақты педагогикалық нәтижеге
жетелейтін бөліктердің (өлшемдердің) белгілі бір жүйесі ретінде көрсетеді.
В.Т.Лихачев педагогикалық технология түркілікті өзгермейтін механикалық
құрылым емес, байта бала мен мұғалім үнемі түрленіп отыратын өзара қарым –
қатынасының өзегі, мазмұнды ұйымдастырушы құрылым дейді. Педагогикалық
технологияның мәні – шығармашылық қабілетінің даму үшін қажетті жадай
туғызу.
В.В. Воронов педагогикалық технология – бұл тиімді оқыту жүйесін
құрумен айнаысатын жаңа бағыт деп.. есептейді. Бұл оқыту технологиясының
мынандай арнаулы белгілері арқылы анықталады: диагностикалық тұрғыда оқыту
мақсатын анықтау: барлық оқу әрәкетін оқу мақсаты белгілі бір нәтиже
беретіндей етіп бағдарлау: нәтиженің ағымдары мен қорытынды бағалары;
үйрету әрәкетінің пайда болуы. В.М. Шепель: технология бұл - өнер,
шеберлік, ептілік, іскерлік, әдістердің (Л.В.Заков, Д.Б. Эльконин, В.В.
Давыдов, т.б. идеяларына жалғасты) жиынтығы, жағдайдың өзгеруі – десе М.
Чошанов: “технология бұл дидактикалық жүйенінң құрамды бөлігі” деп..
анықтама береді.
Жоғарыда айтылған авторлардың пікірі бір – бірінен онша
алшақтамағанымен, олар педагогикалық технология біршама әртүрлі белгілеріне
Назар аударуды ұсынады [1,14].
Г.К. Селевконың пікірінше, педагогикалық технология үш түрлі өрісте
көрінуі мүмкін: ғылыми, бейнелік және нақты. Бірінші жағдайда ол педагогіка
ғылымының оқытудың мақсатын, мазмұнын және оқыту әдістерін зерттеп,
педагогикалық процесті жобалаушы бөлігі, аймағы болып табылады.
Екінші орайда, ол процестің жүру алгоритімі, жоспарын нәтижеге
жеткізудің мақсат, мазмұнын, әдістер мен құралдарының бірлігі, ал
үшіншіден, барлық жеке, заттың әдісінің құралдың жұмыс істеп, жүзеге асуы
ретінде. Сөйтіп, педагогикалық техниканы оқытудың барынша ұтымды жолдарын
іздейтін ғылым ретінде де және нақты жүзеге асатын оқыту процесі ретінде де
түсінуге болады. М.В. Кларин: педагогикалық технология – бұл педагогикалық
мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданған барлық қисынды Ілім амалдары мн
әдісінің құралдың жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу реті; деп.. жазды.
Біздің пікірімізше, педагогикалық процесс технологиясы дегеніміз мақсат –
мүдені анықтаудың жалпы әдіснамасы негізінде мемлекеттің қазіргі таңда
білім беру білім беру саласына қойып отырған талаптарына сәйкес анықталып,
іріктеліп, реттелген оқытудың мазмұн, түр, әдіс амалдың, дидактикалық
талаптың психологиясы педагогикалық нұсқаудың жиынтығы.
Шетел мамандары оқыту техникасы дамуының 3 кезеңге бөледі. Бір інші
кезең – оқытушы оқыту процесін ешқандай құралсыз бір өзі қамтамасыз етуі
тиіс болды. Екінші кезең кітап басып шығаруды тапқаннан кейін оқыту
техникасы түбірмен өзгереді, мұғалімдерге әр түрлі дидактикалық материалдар
көмекке кеді. Қазіргі кезеңде оқыту техникасы одан әрі түбірлі өзгерістерге
ұшырады, әр түрлі дидактикалық материалдан басқа оқыту техникасының
құралдары қосылды.
Н.Ф. Талызинаның пікірінше : оқыту техникасы – бұл оқу процесінің
нақты сипатының мұғалімге қойылған мақсатқа же туге басшылыққа алынудың нақ
өзі.
“Оқытудың мазмұны тұрғанын қарағанда оқыту техникасы бірқалыпты
жоспарлы ұйымдастырылған жән оқытудың техникалық құралдарын толық және
ішінара қолданған оқу процесі мен білімді игеруді игеруді зерттеумен
айналысады” – деп. жазды белгілі дидактик В.Окон. Былайша айтқанда оқыту
техниканы оқу аппараты қалыптастыру, өзгертудің, таратудың, қабылдаудың,
сезінудің, есте сақтаудың және жаңғыртудың мақсаты динамикалық процесс
ретінде елестетуге болады. Бұл техникалық процестің шартты түрде адамның
білмеуін білуіне, қолынан келмеуінен білігіне апаратын жарқын жол ретінде
де қарауға болады. Оқыту техникасын – бұл қолданбалы дидактика. Ол
педагогикалық тәжірибенің нақты жағдайда керемет оқу процесін жүзеге
асырады, оқытып үйрету мен оқып үйренудің ақиқат қызметін бейнелейді.
Басқаша айтқанда, оқыту технологиясы – оқу іс - әрекеті мен оқытушы
ұйымдастырудың амал, әдіс, тәсілдерін қолдану теориясы.
Д.И. Левитестің пікірінше білім беру технологиясының орындалуы
педагогикалық мақсатқа же туге кепілдік беретін реттелген қызмет жүйесі.
Бірақ бұл өте ауқымды анықтама. Оған тәрбиелеу технологиясы да, қарым
қатынас техникасы да, оқыту техникасы да кіреді. Педагогикалық (білім беру)
технология – бұл оқытудың межелеген нәтижесіне жетудің педагогикалық және
экономикалық тұрғыдан негізделген процесі. Ж. Қараевтің пікірінше,
технология дегеніміз әдістемелік жүйемен сәйкесті дидактикалық процес тер
кешендерінің тәжірибеде жүзеге асырылған жобасы, ал педагогикалық
жағдаяттарға сай қолданған әдісі, тәсілдер оның құрамды бөлігі ғана. Оның
үстіне қолданған әдістер нәтижеге же туге кепілдік бере алмайды.
Берілген анықтамадан байқауымызша, технология мұғалім мен оқушының іс
- әрекетімен, оның құрылымен, құрамдары, әдістері және түрлерімен тығыз
байланысты. Сол себептен педагогикалық технология құрылымына төмендегідей
бөліктер кіреді :
А) тұжырымдық негіз
Ә) мазмұндық бөлім: Оқушының жалпы және нақты мақсаты, оқу материалдарының
мазмұны.
Б) процессуалды бөлім – технологиялық процесс; оқу процесін ұйымдастыру;
оқушының оқу әрекетінің әдістері мен түрлері; мұғалімнің материалды игеру
процесін басқарудағы іс - әрекеті; оқу процесінің диагностикасы.
Қазіргі заманғы педагогикалық технология төмендегі негізгі
әдістемелік талаптарға сай болуы тиіс:
1. технологиялық сызба (карта) техникалық процесті он жеке функционалды
бөліктерге және олардың арасындағы логикалық байланыстарды белгілеу
арқылы, көрсететін шартты бейнесі.
2. әр педагогикалық технология тәжірибе игерудің белгілі бір ғылыми
тұжырымдамасына негізделуі тиіс: білім беру мақсаттарына жету
процесінің ғылыми негіді болу керек.
3. педагогикалық технологияның барлық жүйелік сипаттары: процестің
логикасы, барлық бөліктің өзара байланысы, тұтастығы;
4. оқу процесін жобалау, жоспарлау мақсатынан анықтау мүмкіндіктері
ескерілуі керек: кзеңді діагностика, нәтижелері түзету мақсатында
әдістер мен құралдарды түрлендіру мүмкіндігі қаралуы қажет.
Педагогикалық технологияның осы сапарлы оған басқарушылық
(меңгерушілік) сипат береді [3,25].
5. қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар бәсекелетік жағдайда
қызметь етюді. Содан белгілі бір білім стандартна сай оқыту кепілдігін
беріп, нәтижесі тиімді, шығыы аз болуы керек.
6. педагогикалық технологияны басқа білім беру мекемесінде басқа
субъектінің де қолдануы мүмкіндіктері ескерілуі керек, яғни ол байта
қолданылған болуы тиіс.
Педагогикалық технологияның өзіндік ерекшелігі оқу процесінің қойылған
мақсатқа же туге кепілдік беретінінде. Мақсатқа жетудің негізгі бағдары
кері байланыс. Осыған сәйкес оқытуға техникалық қатыста мыналарды атап
өтуге болады:
- мақсат қою және нақтылау, мақсатты нәтижеде табысқа же туге орай
айқындау;
- оқытдың барлық барысын және оқу материалдарын оқу мақсатына сәйкес
дайындау;
- ағымдағы нәтижені бағалау, қойылған мақсатқа жету жолында оқытуды
өзгерту;
- нәтиженің қорытынды бағасы;
Сөйтіп оқыту технологиясы мектепте оқыту процесі не қажетті әдіс,
тәсіл, амал дидактикалық талап секілді психологикалық педагогикалық іс-
әрекеттің жүйелі кешені ретінде пайдалы. Ол оқушының тәртібіне, оқуға
ынтасына, оқу іс - әрекетіне игі әсер етуімен қатар, педагогиканы нақты
ғылымға жақындату, мұғалімдердің интелектуалдық, шығармашылық қызметі болып
табылатын педагогкалық іс-тәжірибенің нәтижелігіне, жинақылығына ұтымды
әсер етеіндей оқу – тәрбие процусінің бастр күре тамырының рөлін
атқарады.Былайша айтқанда, педагогикалық технология оқу-тәрбие процесінің
шығармашылықпе терең ойласатын көптеген фактордың үйлесімділігі оқыту мен
тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін жанды құрамдас бөлігі (компоненті).
Бадан, оқыту технологиясы дегеніміз педагогикалық тәжірибеде оқыту мен
тәрбиенінң нақты көздеген мақсатына қол жеткізу тұтас дидактикалық жүйе
құрайтын амалдар мен іс - әрекеттер тізбегі.
“Педагогикалық технологиясы”, “оқыту технологиясы” және “оқу
технологиясы” терминдерінің бадан бұрын анықталған белгілері мен құрамдас
бөліктерні салыстыра отырып, оқу технологиясы дегеніміз оқушы мен
мұғалімнің сабан үстіндегі өз ара қарым – қатынасының оқушының өз бетімен
жұмыстануы мен инициативасын, белсендіре дамыту мақсатында амал, іс-әрекет,
тәсілдердің жүйесі –деп. анықтама бердік. Оның педагогикалық технологиядан
айырмашылығы оқу процесін жүзеге асару жолында алдын – деп дйындық
“технологиясынсыз” тек сабан үстінде ғана іске асады [7,23].
Оқу техникасы тек мұғалім мен оқушының тек оқу – оқыту іс - әрекетіне
ғана негізделеді, ол мұғалімнің оқушыныңы танымдық қызығушылығы мен
дербестілігін қамтамасыз ететін тұрақты да қайталамалы амал, әдіс, іс -
әрекетінің жүйесі. Оқу техникасы жекелеген оқу пәннің әдістің құрамды
бөлігі болып табылады; есептеу дағдысы қалыптастырып, дамытудың, бекітудің
оқу техникасы оқушының есептері өз бетімен шығара білу білігін жетілдірудің
шарте. Бұл жағдайда оқу техникалары математиканы оқыту әдістемесіне жатады,
сонымен бірге оқу технологиялары жеке дидактикасынан шығып, жалпы
дидактикалық категорияға айналады. Мысалға: оқу материалындағы ең негізгі
мәнін ажырата білу техникасы және оқушының белсенділік пен өз бетінше
жұмыстана білу ін дамыту технологиясы (мақұдау, қолдау, мадақтау,
ынталандыру техникасы, тапсырманы өз бетінше орындау, нашар оқитындарға
көмек ұйымдастыру тәсілдері). Сөйтіп, оқу технологиялары көбіне көп
мұғалімнің алдын ала жоспарлаған !с-әрекеті есебінде сабан үстінде
орындалады. Ең бастысы, оқу технологиялары оқушының қарым қатынастағы оның
ынтасын сол бойда қолданған қысқа мерзімдік қана тапқырлық.
Педагогикалық технология оқушының оқу танымдық қызметінің құрылымы мен
мазмұнын көрсетеді. Сонысымен де ол әдістерден ерекшелінеді. М.Чошанов
“оқыту техникасы мен әдістік жүйенің” негізгі айырмашылықтары әрбір
белгінің Байкалу дәрежесін анықтайды дей келіп, педагогикалық технологияның
негізгі бөлігін айқындап береді. Олар: діагностика және нәтижелік мақсатқа
жетудің және оқыту процесінің тиімділігіне же туге кепілдік береді:
үнемділік оқу уақытын ұқыпты пайдаланып, мұғалім еңбегін ұйымдастыру мен
қысқа уақыт аралығында межелеген нәтижеге жету тиімділігін қамтамасыз
етюді.
Түзету- жедел кері байланыс мүмкіндіктеріне жол ашып, мақсатқа жетудің
нақты бағдарын анықтайды.
Егер педагогикалық техникада бұл белгілер айқын байқалса, әдістік
жүйеде бұлар өте әлсіз болады не мүлдем болмайды.
Педагогикалық технология және оқыту техникасы дидактикалық немесе
әдістік жүйенінің негізгі бөлігі болып табылады. Мысалы егер әдістік жүйе
“неге оқыту керек?” “не үшін оқыту керек?” “қалай оқыту керек?” деген
мінді шешуге бағытталса, оқыту техникасы осылардың тек соңғысын, яғни
“қалай нәтижелі оқыту керек?” Деген сұраққа ғана жауап береді.
Қазіргі заманғы ғылыми зерттеулер педагогикалық технологиялардың
қолдану деңгейіне, философиялақ негізіне, психологиялық даму факторна,
меңгерілу тұжырымдарына, жеке тұлғаның қалыптасу бағдарына, мазмұы мен
құрылымының сипатына, ұйымдастырудың түріне, танымдық қызметті басқару типі
не, балаға қарым – қатынас тәсіліне, қолданып жүрген әдісіне, дәстүрлі
жүйені жетілдіру бағанына және оқушының категориясына қарай түрліше болып
бөлінгенін анықтап отыр [6,22].
Сол сияқты, біз жоғарыда айтқанымыздай, бүгінгі күні оқыту
технологиясының дәл нақты жіктелуі жоқ. Дегенмен екі-дәстүрлі және жаңа
технология болып бөлінеді. Педагогикалық жүйеде В.П. Беспальконың
педагогикалық техникасының мәні, мазмұны,мақсаты туралы. Тұжырымдары кең
қолдау тапты. Педагогикалық жүйе деп.. белгілі бір қабілеті бар дара
тұлғаны қалыптастыруға бағытталған педагогикалық әрекетті ұйымдарға қажет
құрылымдар, мазмұн, әдістермен процестің өзара байланысын бірлігін айтады.
“Педагогиаклық технология”, оқыту технологиясы” анықтаған көптеген
ғалымдар үшір маңыздыережеге біріктіреді, олар:
- оқытуды оқушының іс әрекетін қалаған үлгі (эталон( түрінде дәл
анықтау негізінде жоспарлау;
- мұғалімнің қызметі мен оқушыға қаыптасқан ықпалын қатаң жүйелеу
түріндегі оқыту процесінің бағдарын жасау;
- Көзделген үлгі(эталон) мен оқытудың нәтижесін сәйкестендіру;
Жалпы, оқыту технологиясын сабақта қолдану оқушының білім
сапасын арттырып қана қоймайды, оларды жеке тұлға ретінде қалыптасуға өз
әсерін тигізеді. Тек олардың ерекшеліктеріне, мән-мағынасына қарай таңдап
қолдана білу керек.
Қазіргі заманғы оқыту технологияларын меңгеру өте күрделі де ұзақ
процесс. Кейде ол мұғалімнен ққытудың үйреншікті әдіс тәсілінен арылуды
талап етюді. Сонда мұғалімнен оқыту технологиясынан үйретуді арнайы кәсіби
тұрғыдан ұйымдастыру керек. Бір техниканың одан әр мұғалім орташа
дәрежеде; ұқыпты, дәл нұсқау бойынша немесе шығармашылықпен іске асыруы
мүмкін. Бұл жерде техниканы жүзеге асырушының тұлғалық компоненті, белгілі
бір ерекшеліктері елеулі түрде әсер етеді сонымен бірге оқушы әрекеті он
қабылдауы, ынтасы, құштарлығы негізгі роль атқарады.
Оқыту технологиясын талап, іріктеу оқушының оқу танымдық іс-әрекетін
басқарудың негізгі бір буыны, қазіргі кезде әдебиеттерден осы заманғы білім
берудің даму бағыы мен тенденциясын қамтитын 50-ден астам педагогикалық
технология қолданылып жүргені мәлім.
Білім алу, шеберлікке, іс-әрекет дағды-ларына үйрету мен меңгеру барысы
және адамды емір мен еңбекке бейімді етіп даярлаудың негізгі құралы -
оқыту. Оқыту барысының нәтижесінде білім беру мен тәрбие мақсаттары жүзеге
асырылады. Түрлі оқу орындарындағы оқыту - білім берудің басты жолы, сол
сияқты оқу отбасында, өндірісте, жумыста т.б. күнде-лікті адамның тіршілік
және қызмет барысындағы жағдайларда іске асып отырады.
Оқытудың мазмуны мен сипаты қоғамның материалдық және мәдени даму
дәрежесіне сай белгіленеді. Оқудың мақсаты мен мазмұны, оны ұйымдасты-рудың
түрлері мен әдістері адамзат қоғамының даму кезеңдеріндегі қоғамдық
қатынастар негізінде, жалпы білімге, адамдардың даярлығы негізінде қойыла-
тын талаптардың сипатына және оқыту жөніндегі педагогикалық идеяларға сай
езгеріп отырады.
"Дәстүрлі оқыту" уғымы XVII ғасырда Я.А. Коменскский "улы дидактика"
еңбегінің кегізінде қалыптасты, күні бүгінге дейін әлем мектептерінде
қолданылатын сынып-сабақтың оқытуды ұйымдастыру деп түсін-діріледі.
Дәстүрлі сыныптық - сабақтың техноло гияның ерекшеліктері мыналар:
оқушылардың жас ерекшеліктері бір деңгейде болады және дайындық көлеміне
қарай сыныпты құрайды. Бұл құрам негізінен мектептегі кезеңде еш өзгеріссіз
сақталады;
сынып бірыңғай жылдық жоспармен және бағдарламаға сай сабақ кестесімен
жұмыс істейді.;
3. оқудың негізгі бірлігі - сабақ;
сабақ бір пәнге, бір тақырыпқа арнзгғэн. Бір сыныптың оқушылары бір
материалмен жумыс жасайды;
сабақта оқушылармен жұмысты муғалім жүргізеді. Ол жеке пәндер бойынша әр
оқушының білімін жеке-жеке бағалап, жыл соңында сыныптан сыныпқа көшіру
мәселесін шешеді;
оқулық негізінен үй тапсырмасын орындау үшін қажет;
оқу жылы, оқу күні, сабақ кестесі, оқу демалыстары, үзілістер, яғни,
сабақтар арасындағы үзілістер - бұлардың бәрі сыныптық-сабақтық жүйенің
атрибуттары.
Оқытудың мақсаты - қозғалушы категория, бұған дейінгі педагогика оқытудың
мақсаттары былайша қурылған еді:
білім жүйесін қүру, ғылым негізін үйрену;
ғылыми көзқарастар негізін қалыптастыру;
әрбір оқушының жан-жақты, үйлесімді дамуы;
адамзаттың жарқын болашағына, сенімді күрескерлерді тәрбиелеу;
ой еңбегіне, сондай-ақ дене еңбегіне қабілетті, жоғары білімді, ақыл ойлы
адамдарды тәрбиелеу.
Сонымен оқыту технологиясының мақсаты - бұл берілген қасиеттері бар
тулғаны тәрбиелеу.
Оқыту технологиясы тулғаның дамуына емес, білімді, шеберлікті, дағдыны
меңгеруге бағытталған.
Қазіргі жалпы мектептерде мақсаттар біршама өзгертілді-идеологизация
жойыл-ды, жан-жақты уйлесімді дамудың үндеу-лері алынып тасталынды, өнегелі
тәрбие үлгісі өзгертілді, бірақ негізгі мақсаттардың міндеті алдын ала
жоспарланған сапалы білім алу стандарттары сол күйінде қалды.
Дәстүрлі технологиямен оқытатын мектептер "білім мектебі" болып саналады.
Қазіргі ғылыми-техникалық прогрестің жағдайында жаңа әлеуметтік
талаптарға, оқушылардың жеке басының даму мүмкін-діктеріне сай оқудың
мазмуны мен әдістерін жетілдіріп, оқу құралдарының жаңа түр-лерін жасау
қажеттілігі туды.
Оқыту технологиясы өзіне өзара байланысты екі процестен -оқушының
қызметін ұйымдастыру мен оқытушының осы қызметті бақылаунан тұратын оқыту
процесін баскаруды көздейді [8,11].
Оқыту технологиясында оқутыдың мазмуңы максаттардың, жоспарлардың
және пәнің бағдарламасы негізінде қалыптасады және оның басты өлшемдері:
көлемі, ұзақтығы, деңгейі тағы басқалары анықталады. Сонан соң оқу әдістері
мен тәсілдері тандалады, танымдық қызметті атқаруға әкелетін , оны
бейнелеудің қуралдары мен формалары анықталады.
Оқыту технологиясының негізгі белгілері.
1.Осы замандылық - оқыту бағдарламасын жаңартуға,яғни ғылым жетистіктері
мен оны педагогикалық практикада пайдалану арасындағы алшақтықты жүйелі
түрде азайтуға тұрақты ұмтылыс жасау.
2. Оңтайлылық- оқу-тәрбие мақсаттарына бір мезгілде уақытты үнемдеу және
оқытудың жоғары сапасы сияқты шарттарды ескере отырып , студенттер мен
оқутышының мнмкіндігінше аз күш жұмсау арқылы қол жеткізуге ұмтылыс.
3. Интеграциалық-оқу -тәрбие процесін жетілдіруге ықпал ететін, бірлесіп
қызмет жасаитын әр түрлі пәндердін жетістіктерін біріктіру .Педагогикамен
тек дәстурлі байланыстағы пәндерд-психология, әлеуметтану, физиология ғана
емес, сондай-ақ информатика ,статистика, экономика,басқару
теориясы,эргономика және басқа ғылыми, техниқалык,ұймдастырушылық ,
қоғамдық және мәдени инновацияның зор әлуетін жинақтаған.
4. Ғылымилық-оқыту процесіндегі оқытудың белгілі бір мазмұнын ,әдістері
мен құралдарын және ұйымдастыру шешімдерін паидалунудың тиімділігін зертеу.
5.Процестер мен нәтижелердің қайталамдылығы-оқу процесінің осы
жағдайларында белгілі бір жетістіктерді алдын ала болжауға ұмтылыс.
6.Оқытушы мен студентердің қызметерін бағдарламалау,яғни оқыту процесін
тиянақты ұйымдастыру, ол оқу процесін жобалаудың манызың айқын көрсетеді,
онсыз технологиясы туралы сөз етугеде болмас еді.
7. Оқу құралдары мен материалдарын зертеу-бұл қазіргі дидактиканы
сипаттайтын, сондай-ақ жұмыс әдістері мен құралдарын ұдайы техникалық
жағынан жетілдіру туралы қагиданы жүзеге асыруға мүмкіндік жасаитын
вербализмді жоққа шығару.
8. Материалдық оқу ортасынтиімдіұйымдастыру ғылыми зертеулерге,
дидактиканың эргономикалық жетістектеріне және жетекші оқу орталықтарының
практикалық мұраларын пайдануға негізделген.Жоғарғы оқу орнын қазіргі
жағдайда лайық ететін оның материалдық базасы ғана емес, сонымен қатар
аталған құралдардын көмегімен жүзеге асырылатынпедагогикалық идеяларға да
зор маңыз қажет .
9.Оқыту нәтижелерін сапалы бағалау оқыту технологиясының алдыңғы
белгілермен тығыз байланысты , ал оның мақсаты- оқу тәрбие процесінің
сапалы ,жоғары тиімділігі жету.Іргелендіру мен прагматикалықтың жүйелі
сабақтастығы білім берудің жаңа моделін құруға алып келеді.[2,14]
Оқыту технологиясының өзіндік ерекшіліктері жоғару оқу
орындарында игерілетін білім қызметіндегі өзгерістер болып табылады.Оқышыны
өз бетінше білім алуға жетелейтін тұлғаның даму құралы ретінде
қарастырылады.Білім берудің мазмұнына дайын білімдердің белгілі бір жүйесі
, сонымен қатар айналадағы ортаны зерттеу процестерін және олардың
арасындағы өзара байланысты іздестіру де кіруі керек.
Егер оқытудың дәстурлік жүйесінде оқулық , яғни мәтін білім берудін
негізгі құралы болып есептелсе ,бұл құрал оқутуға компьютерлик оқулықтар
түріндегі компьютерлер , тренажерлар , оқу және бақылау бағдарламаларын
енгізген жағдайда да қала береді және студенттердің өздері жинақтаған,жаңа
білімдердің пайда болуына ықпал етеді.Бүл білім ақпараттық алаңдар -
кәдімгідей ақпарат беру тәсілмен өзгерішіленетін, ғылыми анықтамалық
ақпараттар түрінде берүлі мумкін.Олар түпнусқа кесте ,графиктер
видеокөріністер,түрінде болуы мүмкін, яғни білім санадан кейбір көрнекі
бейне түрінде компьютердің экранына ,технологияның бір түрі ретінде ,
орындауды "экрандық" формасы пайда болады.
Дидактикалық міндеттерді қою мыналарды қарастырады:
- оқыту мақсатарын талдау және оны оқу пәні мазмүның негізінде анықтау;
- оқу пәні мазмұнын жүйелендіру және оны оқу элементтерің жинақтаған
модуль түрінде ұсыну;
- оқу элементтерін игеру деңгейн белгілеу;
- студенттерді даярлаудың бастапқы және олардың оқу материалдын
меңгеруін сипаттайтын деңгейлерін анықтау.
Оқыту технологиясы білім беруді ізгілендіру принципін практикада
қолдануды жүзеге асыру тетігі болып табылады,өйткені оқыту оқытушылардың
студенттермен өзара белсенді әрекет процесі ретінде қарастылады, оңын
мақсаты студентерді тұлға және кәсіпқой ретінде даярлау.Сабақ беруге ,
оқуға және білім беру мазмұнына дидактикалық өзара әрекетсіз жүйені құру
мүмкін емес.
Оқу процесінде оқыту технологиясына қолдану , бір жағынан , оқу-
тәрбие жұмысын женілдетеді, екінші жағынан, өз тенологиясын жасау жолымен
алға басу білім беру жүйесінің ғылыми-техникалық прогрестен кейін қалуын
жоюға көмектеседі.
Қазіргі оқыту технологиясына қатысты әдістер мен тәсілдердін
ережелерін меңгеру үшін олармен байланысты прцестерді терең түсініп,
оларды өздерінің педагогиқалық практикасында қолдану қажет ,ал ол үшін
уақыт , табандылық және күнделікті тәжірибе керек.
Оқытуды ұйымдастырудың дидактикалық әдістері.
Оқыту мақсаттарын ұйымдастыру мен жүзеге асырудын дидактиқалық
әдістері.[3,26]
Педагогикалық прцестің мәні қай жерде өтсе де оқытушы мен оқушының
бірлескен қызметінен тұрады және ол оқытушы тарапынан оқушыға берілетін
көмекке саяды. Оқытушы түсіндіреді, есіне салады , кеңес береді,
мадақтайды, ынтыландырады, қызықтырады,дәлелдейді және талап етеді.
Білім беру - адамның жүйленген білімді ,дағдыны және білікті
меңгеру , ақыл-ойы мен сезімін дамыту, дүниеге көзқарасын және танымдық
үрдістерін қалыптастырупроцестері және нәтижесі.Білім берудің жалпы мақсаты
-бітіруші бойында кәсіби және тұлғалық сапаларды жоғары қалыптастыру, бұл
оқу орны жұмысының соңғы нәтижесі болып табылады.Жоғарғы оқу орнының
міндеті - тұлғаны белгілі бір уақыт ішінде кезең-кезеңмен қалыптастыру үшін
жалпы мақсаттарды шағын мақсатарға бөлу
Оқыту технологиясында жүйе құрушы элемент мақсатар болып табылады
,бұлар мемлекетік және әлеуметтік тапсырыстарға, білім беру стандарттарына,
белгілі бір қызмет саласының жоғары білімді маманға деген қажет ін анықтау
мақсатындағы маркетингтік зерттеулердің нәтижесіне байланысты болады.
"Оқыту мен тәрбиелеудің белгіленген мақсаттарының диагностикалыгы" ұғымы
білдіреді :
а) анықтаманың және оның белгілерінің анық сипатталғаны соншалық, үғым оны
білдірушімен бірдей қатынаста болады;
б) бұл ұғым білдіретін көріністер мен факторлар өлшем категориясына ие,
яғни өлшеуге келеді;
в) өлшеулердің нәтижесі бағалаудың белгілі бір шкаласына келтіріледі.
Осыдан диагностикалыкалықтың формуласы туындайды:
Д=С+Ө+Б,
бұл жерде Д-диагностикалық, С-дәлме-дәл суреттеу, Ө-өлшеу, Б-бағалау.
Оқытудың диагностикалық жолмен белгіленген мақсаттары белгілі
бір шарттарды қанағаттандыруы керек, өйткені жоғары оқу орнынан шыққан жас
маман оқытудын мазмүнын қайталап айтып беруге емес , қызметке дайын болуы
керек.
Педагогиқалық психологияда кез келген мамандық пен кезкелген
пәнге арналған қызметтің әмбебап жүйесі әзірленген. Оның мәні : оқу пәнің
игерудкгі нақты мақсаттарды белгілеу кезінде маманның біліктілік
сипаттарының талаптарын басшылыққа алу керек . Мақсаттарды білік , қызмет,
міндет тілінде тұжырымдау керек.Міндет- белгілі бір мақсаттарға процестің-
қызметтің көмегі арқылы жететін жағдай, оны іске асыру үшін білік қажет .
Оқу қызметінде абстрактылықтан нақтылыққа, жалпыдан жекегеайналу
жүреді .Бұл қызметтің басты нәтижесі студенттің теориялық санасы меғн
ойлауын қалыптастыру болып табылады, өйткені алған білімнің сипаты
эмпирикалық танымды ауыстыратын дәл осы танымға ғана байланысты.
Білім берудің мазмұнына енетіндер:
-табиғат, қоғам, техника, ойлау және қызмет тәсілдері туралы білімдер.Бұл
білімдерді игеру оқушының санасында өмір туралы дұрыс тусініктің
қалыптасуынқамтамасыз етеді.
-осы тәжірибелерді игерген тұлғаның білімімен, білігімен және дағдысымен
іске асатын қызметтің белгілі тәсілдерін жүзеге асыру тәжирбелері.
-қоғамның алдында тұрған жаңа проблемаларды шешудегі шығармашылық
,ізденістік қызметтердің тәжирбіесі. Дербестік пен бастамашылық адамдарда
шығармашылық пен жұмыс істей білудің қалыптасу көрсеткіші ретінде әр
оқушыда жекелей жинақталады , бірақ оларды білім беру мазмұнында
бағдарламау керек;
-адам қызметінің обьектілеріне немесе құралдарына құндылық тұрғысынан карау
тәжірбиесі, оның айналадағы ортаға, оныңқұндылықтар жүйесине енген,
тұлғалық - белгілі бір обьектілерді эмоционалдық қабылдаудан пайда болатын
қажеттілік жиынтығында басқа адамдарға деген көз қарастан көрінді.Бұл
көзқарас адамдардың мінез- құлқында ,практикалық және санаткерлік сипаттағы
қызметтерде байқалады , бұл -білімдердің, сенімдердің және практикалық
сипаттағы қызметтердің жиынтығы.Білімсіз білік болуы мүмкін емес.
Білім мазмұны көздері мен факторлары.
Мәденіет пен әлеуметтік тәжербе жоғары білім берудін мазмұнын
қалыптастырудың көзі болып табылады.
Жоғары білім берудің мазмұның тандауға және қалыптастыруға ықпал
ететін факторлар: қоғамның білімді адамдарға деген сұранысы; қоғамнын
жоғарғы мектептердің алдына олардың белгілі бір тарихи даму кезеңінде
қоятын мақсаттары; оқыту прцесінің нақты мүмкіндіктері; студенттердің
орташа және оңтайлы мүмкіндіктері, сондай-ақ тұлғаның білім алуға
сұранысы.
Қандай принциптер білім берудің мазмұнын жасауға неғіз болады?
Педагогика ғылымыцнда бұл сұраққа жауап жоқ.
Педагогикалық әдебиеттерде бұл жөнінде берілген бүкіл ақпарат
төмендегі үш принципте атап айтқан:
-білім мазмұнының оның барлық элементтері мен барлық құрастыру
деңгейлерінде қазіргі ғылым , өндіріс деңгейлеріне және даму үстіндегі
гуманистік демократикаялық қоғамның негізгі талаптарына сәйкес келу
принципі;
-оқу материалының мазмұнын қалыптасу деңгейінде қурылымдық жағынан
бірлігі принципі, мұнда маманның тұлғалык дамыу мен қалыптасуы есепке
алынады [6,23].
Оқу жоспары.Білім мазмұны- бұл оқыту құралы ретінде көрінетін
пәндік мазмұн және ол оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларында
беріледі.Жоғары оқу орындарында олар мамандардың жалпы білім , жалпы кәсіби
және кәсіби даярлығың мазмұнын аныктайды.
Оқу жоспарлары -жоғары оқу орындарының қызметіне бағыт беретін
нормативті құжат.
Жалпы білім беру мектептерінің оқу жоспарын жасау және жетілдіру екі
бағытта жүргізіледі:
1.Бұрын оқытылмаған жаңа пәндер енгізіледі. Олар ғылымның, техниканың алға
басуын , қоғамдық өмірдегі өзгерістерді айқындаиды.
2.Дәстурлі пәндердің өзіндік салмағы қайта қаралады. Білім берудің әр
түрлі- міндетті және элективті компоненттеінің арасындағы, оқу пәндері
цикилдері арасындағы тендікті іздестіру жұмыстары жүргізіледі.
Оқу бағдарламасының, оқулықтардың және оқу құралдарының
сиппатамасы.Оқу бағдарламасы -ол әрбір жеке пәндер бойынша меңгерулілуге
тиісті негізгі білімдердің, дағды мен біліктің аясы белгіленген норматифті
құжат.Оған оқылатын материалдар тақырыптарының тізбесі , әр тақырыпқа
қажетті уақыт саны бойынша ұсыныстар ,оларды щқу жылдары бойынша бөлу
бүкіл курсты оқуға бөлінген уақыт кіреді.
Типтік оқу бағдарламасы құрылымдылық тұрғыдан қарағанда негізгі үш
компоненттен тұрады:жогары мекткптердегі оқу пәндері жуйесіндегі нақты бір
оқу пәнін оқудың мақсатты бағыттарын айқындайтын түсініктеме немесе
кіріспе; білім берудің өзіндік мазмуны -негізгі ақпараттар кіретін оқу
материалы; ұғымдар , зандар , теориалар , міндеттер пәндік дағдылар мен
біліктердің
тізбесі [6,33].
Білім беру стандарты - бұу бітірушулерді жалпы білім беру
негізінде даярлауға қойлатын міндетті талап деңгейі және осы талаптарға
сәйкес оқуту мен бақылаудың мазмұны, әдістері, түрлері мен
құралдары.Мазмұндық тұрғыда жоғары мектептің стандарты төмендегіні
қөздейді:
- ғылым негіздерің теориясын , тұжымдамаларын, зандары мен заңдылықтарын,
олардың тарихын, әдіснамасын, мәселелері мен болжамдарын білуді;
- ғылыми білімдерін практикада танымдылық және практикалық міндеттерді
шешуді паидалана білуді;
- белгілі бір білім беру саласының теориясы мен практикасы ауқымында әз
ұстанымының болуын;
- қоғамның әлеуметтік , саяси , экономикалық ,экологиялық ,адамгершілік,
өндірістік , басқару ,ұлттық , халықарлық, мәдені т.б. негізгі
мәселелерін білуді және оларды шешудегі өзінің ролің түсінуді;
- білімдер ,ғылымдар және қызмет түрлері бойынша өз бетінше үздіксіз білім
алу технологиясын.
Оқу пәні білім жүйесінің құрылымы күрделі тапсырмалар тізбегі
түрінде берілүі мүмкін: оқу тапсырмалары- кәсіби бағыт сипатындағы тапсырма
-кешінді тапсырмалар.Типтік тапсырмалар бағдарламаның негізгі мәселелері
бойынша оқытудын мақсаты негізінде жасалады.Сипаты кәсіби бағыттагы
тапсырмалар болашақ мамандыққа пайдаланылатын , оқу пәнінің тақырыбы
бойынша әзірленеді. Типтік міндеттердің шешімін оқыған студенттер алған
білімдері мен дағдыларын пәнараллық жағдайларда енгізуге көшетіндей болуға
тиіс.Кешенді тапсырмалар проблемалық жағдайлардан тұратын жоғарыда аталған
тапсырмаларды біріктіретін материалдарға негізделеді, бұл проблемаларды
шешу еселі де, ізденіске толы сенімді әрі жемісті еңбекті талап етеді.
Оқытудың мазмұнын терендету үшің күрделі алгоритм түріндегі
үлгілер мен өз бетінше атқарылатын жұмысты пайдалануға болады.
Оқыту әдістерің білім алу көздері бойнша жіктеу кең тараған
.Әдістергеосылай қарау оларды төмендегіше бөледі:
а)сөздік әдіс ( білім көзі ауызша немесе баспа сөздері болып табылады);
б)көрнекі әдістер )білім көзі бақыланатын заттар ,құбылыстар , көрнекі
құралдар боп табылады );
в)практикалық әдістер ( практикалық қызмет атқара отырып, стунденттер
білім алады және білігін қалыптастырады).
Сөздік әдістер келесі түрлерге бөлінеді: әңгіме, түсіндіру, сүхбат,
пікірталас , кітаппен жұмыс.
Сұхбат .Сұхбат-оқутышынын тыңғылыкты ойланған мәселелер жүйесін қою арқылы
материалды түсінуіне алып келетін немесе оқығанда игеруін
тексеретіндиалогты оқыту әдісі.
Пікірталас.Бұл әдісті студенттер біршама толымды білім алған және өз
бетінше ой түйіп , өз көзкарасын дәлелдей және негіздей алатын жағдайда
пайдаланғантиімді [9.22].
Баспас сөздерімен өз бетінше жұмыс істеудің көптеген тәсилдері
бар.
-конспектілеу-қысқаша мазмұндама.
- тақырыптын жоспарын жасау .Жоспар жай және курделі болуы мүмкін.
-тезистеу-оқыған ойларды қысқаша мазмұндау;
-дәйектеме беру -тақыптан сөзбе-сөз үзінді.
-аннотациялау - оқылғанның негізгі мәнің жоймай , қысқаша мазмұнын беру;
-рецензиялау - оқылғанға өз ойын білдіріп , қысқаша пікір жазу;
- анықтама жасау-іздестіру арқылы алынған бір нәрсе туралы мәлімет.
-тақырыптық тезаурус жасау-бөлім ,тақырып бойынша негізгі ұғымдар кешенің
реттеу;
-идеялардың матрицасын жасау-әр автордың еңбектеріндегі біртектес
заттардың, құбылыстардың салыстырмалы сипаттамасы.
Көрнекі әдістер. Оқытудын көрнекі әдістерін екі топқа бөлуге болады
:иллюстрация және демонстрация.
Мына талаптарды орындау қажет:
а)көрнекілік әдісті қажетіне қарай пайдалунуғатиіс және оны бірте-бірте
,тек сабақтың тиісті сәтінде көрсету керек;
б)бақылауды барлық студенттер көрсетілетінпәнді жақсы көретіндейетіп
ұйымдастыру керек;
в)иллюстрацияны көрсетуде басты нақты нәрселерді анық бөліп көрсету;
г)құбылыстарды көрсету кезінде берілетін түсініктемені мұқият ойланукерек;
д) көрсетілетін көрнекі құрал материалдың мазмұнына сәйкес болуы керек;
е)көрнекі құралдардан және көрсететін қондырғылардан өздері ұнататын
ақпараттарды табуға студентердің өздері жұмылдыру.
Практикалық әдістер. Оқытудың практикалық әдістері студенттердің
практикалық қызметтеріне негізделген.
Жаттығулар. Жаттығуларды орындауда студенттердің жұмысты дербес орындау
қабілетіне қарай бөлінеді:
а) қайта жанғырту жаттығулары- пысықтау мақсатында белгілі нәрсені қайта
жаңғырту;
б) жаттықтурышы жаттығулар - білімді жана жағдайларда пайдалану
жаттығулары.
Жаттығуларды пайдалану ерекшеліктерін қарастырайқ.
Ауызша жаттығуларлогикалық паймдаудың , есте сақтаудың, дамуына
мүмкіндік жасаиды.
Жазбаша жаттығуларбілімді бекіту және оларды пайдалунуға білік табу
үшін қолданылады.
Графикалық жаттығулар студенттердің сызбалар ,графиктер,технологиялық
карталар, альбомдар ,пллакатар,т.б. жұмыстары жатады.
Дидактикалық ойындар-бұл оқылатын жүйелерді, құбылыстарды, процестерді
имитациялық модельдеуде жүзеге асыратын белсенді оқу қызметі.Оның негізгі
құрылымдық элементтері:
- оқу қызметінің моделденетін обьектісі;
- ойынға қатысушылардың бірлескен іс-әрекеті;-ойынын ережесі;
-жағдайдың өзгеруіне орай шешім қабылдау;
- қабылданған шешімнің тиімділігі [6.47].
Дидактикалық ойындардың циклі-міндеттерді шешудегі оқу қызметінің
үздіксіз тізбегі болып табылады.Бұл прцесс шартты түрде келесі кезендерге
жіктеледі:
-өз бетінше оқуға дайындау;
-басты міндеттерді белгілеу ;
-обьектінің имитациялық моделін тандау;
-соңын негізінде талаптарды шешу;
-тексеру ,түзету;
-қабылданғаншешімді жүзеге асыру;
-оның нәтижелерін бағалау;
-алынған қорытындыны талдау және бар тәжірибе арқылы жинақтау.
Оқыту әдістерін дидактикалық мақсаттар бойынша классификациялау:
а)жаңа білімдердің мазмүндау әдістері;
б) қайталау және білімді бекіту ;
в)білімді қолдану әдістері;
г)бақылау әдістері.
В.А.Онищук оқыту әдістерін классификациялаудың негізіне сабақтың
дидиактикалық мақсатары мен міндеттерін және оқытушылар мен студентердің
соған сәйкес қызметтерің түрлерін алуды ұсынады
1.Оқытудың коммуникативтік әдісі.
Сабақтың білім беру мақсаты:дайын білімді игеру.
Қызметі: а) оқытушының жаңа материалды баяндау , оның ішінде проблемалық
баяндау және оны студенттердің қабылдауы;
б) жаңа оқу материалының мазмұны жөнінде әнгімелесу.
в)оқулықтың мәтінімен жұмыс істеу, оның ішінде мәтінді студенттердің өз
бетінше оқуы;
г)жұмысты бағалау.
2. Оқутыдынң танымдылық әдісі.
Білім беру мақсаты:студенттердің қабылдауы, ойлауы және жаңа
материалдарды есте сақтауы.
Студенттердің қызметі:бақылау, модельдеу, қабылдау, көрсетілетін
материалдардыталдау және жалпы маңызын ашу.-.
Дидактикалық мақсаты:білік пен дағдыны игеру және оларды
шығармашылықпен қолдану.
Студенттердің қызметі:жаттығуларды, проблемалық тапсырмаларды, танымдық
міндеттердіорындау, практикалық және өндірістік кызмет.
4.Оқытудың жүйелеуші әдісі.
Дидактикалық мақсаты: білімнің,дағды мен біліктің жалпы манызың ашу
және жүйелеу.
Қызметі: а) оқытушының бағдарламаның өзара байланысты бірнеше
тараулар бойынша қорытынды жасап, баяндауы; б) қорытынды жасап әнгімелесу.
5.Оқытудың бақылау әдісі.
Дидактикалық мақсаты: білімді ,білікті және дағдыны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
1 Оқыту технологиялары және оларды қолдану
негіздері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
Технология ұғымының мән-мағынасы және педагогика ғылымында
қарастырылу 5
жайы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
Қазіргі бастауыш мектептің оқыту барысында қолданылатын
технологиялардың түрлері және пайдалану 22
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 Бастауыш сыныптарында математика оқытуда
жаңа технологияларды пайдалану тәжірибесі ... ... . 45
2.1. 2 - сынып математика сабақтарында пайдаланылатын жаңа
технологияларға 45
сипаттама ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
2.2. Жаңа технологияларды пайдалану тәжірибесі 50
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
ПаЙдаланылған әдебиеттер 63
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі: Мемлекетіміздің 2030 жылға дейінгі
стратегиясы халқымыздың рухани, ғылыми және шығармашылық қабілеті жетуге
жоғары болған жағдайда ғана Қазақстанның дамуындағы ұзақ мерзімге жетелеген
мақсаттарға жетуге болатындығын анықтап берді. Білімнің айрықша басымдылық
алуы қазіргі қоғамдық прогрестің заңдылықтарынан туындайды. Әсіресі биік
білімдер адамдар мемлекеттің экономикалық даму деңгейін анықтайды.
Адамзат дамуының жаңа кезеңіне жаңа білім беру жүйесі, жаңа оқыту
жүйесі және жаңа білім үлгісі сай келуі тиіс. Бұл үшін білім үлгісінің
даму бағыттары жөніндегі білім керек.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында білім
берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие болды. Білім
беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі
уақыттағы оқыту процесін технологияландырудың қажеттігінен туып отыр.
Осыған орай соңғы кезде оқытудың әртүрлі педагогикалық технологиялары
жасалып, мектеп тәжірибесіне енгізілуде. Атап айтқанда академик В.М.
Манаховтың оқыту технологиясы Дьяченконың жұмыстарында айтылатын оқытудың
ұжымдық тәсілі, професор Ж.А.Қараевтің жаңа педагогикалық компьютерлік
технологиясы және т.б.с.с. Қазіргі заманғы оқыту технологияларын меңгеру
өте күрделі де ұзақ процесс.
Көп уақыт бойы білім беретін мектептер өзінің басты мақсаты тек пәндік
білім, білік, дағдысын қалыптастыру деп есептеді. Соның нәтижесінде
біртекті ойлау, бір пікірді қуаттау мінезі қалыптасты. Бұрынғы Кеңес
мектебінің жүйесі, барлық Кеңестер Одағына ортақ қалыптасқан жүйе көңілден
шықпады.
Бүгін барлық әлемде білім жүйесін дамыту, жаңа білім моделін
іздестіру жүріп жатқан кезде қазақстандық білім саласында осы принцип іске
асырылуда.
Зерттеу жұмысымыздың тақырыбына байланысты айтылған ой-аікірлер,
тұжырымдамалар, көзқарастар және жазылған еңбектер баршылық. Ежелден-ақ
ұлы ойшыларымыз Жүсіп Баласағұн, әл- Фараби, ұлы Абайды ерекше
толғандырған, сондықтан, еңбектерінде адамның жеке басын, қабілеттерін
дамытуды үнемі көтеріп отырған.
Атап айтқанда, педагогика ғылымының классигі М.Н. Скаткин, сол сияқты
психолог тар Я.С.Выготский, Л.В.Занков, В.Давыдов, А.Н.Леонтьевтің, өз
Республикамыздың көрнекті ғалымдары Т.Тәжібаев, М.М.Мұқанов, Н.М.
Әбділдин, Қ.Б. Жарықбаев, Т.С. Сабыровтың т.б. еңбектері осы мәселеге
арналған.
Зерттеудің болжамы: Егер оқытуда жаңа технологияларды дұрыс пайдаланса
әрі орынды жоспарланып, тиімді түрде іске асырылатын болса, онда
оқушылардың білім сапасын арттыруға мүмкіндік туады..
Қазақ бастауыш мектептерінде жаңа білім мазмұнын жүзеге асыруда,
соның ішінде оқытудың жаңа технологиясын жүзеге асырудың жолдарын дұрыс
шешуді нысаналы түрде зерттеп, білу бүгінгі таңның өзекті мәселелерінің
бірі. Осы тұрғыда анықталған ғылыми зерттеу жұмысымыздың тақырыбы:
“Бастауыш сыныпта математика сабақтарында жаңа технологияларды пайдалану”.
Зерттеу жұмысымыздың мақсаты: 2 сыныпта математика сабақтарында жаңа
технологияны қолданудың тиімді әдіс – тәсілдерін айқындау. Осы мақсаттан
туындаған міндеттер:
1) Оқыту барысында жаңа технологияны қолдануға байланысты жарыққа шыққан
психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді оқып, талдау.
2) Педагогикалық технологияларға сипаттама беру.
3) 2 – сыныпта математика сабақтарында жаңа технологияны қолданып,
оқытудың тиімді әдіс – тәсілдерін анықтау.
Зерттеу объектісі: Бастауыш сыныпта математиканы оқыту процесі.
Зерттеу пәні: 2 – сыныпта математика оқыту барысында жаңа технологияны
қолдану жолдары.
Зерттеу әдістері:
1) Ғылыми, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді оқып пайдалану
2) Әр түрлі озат мұғалімдер тәжірибелерін жинақтау, талдау.
3) Бақылау, әңгіме.
Зерттеу жұмысының жаңалығы: 2 - сынып математика сабақтарында оқытуда
жаңа технологияларды пайдалануды жүзеге асыру тәжірибесінің нәтижесін
ұсыну.
Практикалық маңыздылығы: жоғары оқу орнының әдістемелік курсында,
бастауыш сыныптардың математика және өзге де пәндерін оқыту барысында
қолдануға болады.
Теориялық және әдіснамалық негіздері: Жеке тұлға және іс-әрекет туралы
философиялық, психологиялық, педагогикалық теориялар; тәрбие мен білім
берудің педагогикалық негіздері туралы ғылыми-зерттеу еңбектері; Қазақстан
Республикасы Білім туралы заңы мен тұжырымдамалары және т.б.
Зерттеудің базасы: Алматы қаласындағы №123 мектептің 2-сыныбы.
Оқушылар саны-31.
Диплом жұмысы құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады.
1. Оқыту технологиялары және оларды қолдану негіздері
Технология ұғымының мән-мағынасы және педагогика ғылымында
қарастырылу жайы
Әлемдік тенденцияларды талдау қоғамды ақпараттандырудың барлық дамыған
елдерде білім беру жүйесі, жас ұрпаққа тәжірибе жеткізу процесін
ұйымдастыруға, оқыту мен тәжірибелеуде жаңа білім беру технологияларының
пайда болуына қойылатын жаңа талаптардың қалыптасуына заңды түрде альп
келгенін көрсетуі.
Қай елдің болмасын өсіп өркендеуі дүниеде өзіндік болмысын өсіп
өркендеуі өркениетті дүниеде өзіндік орын алу оның білім жүйесінің
деңгейіне, даму бағытына байланысты. Қазіргі кезде біздің білім берудің
жаңа жүйесі жасалып, қалыптасуда. Ал қазіргі білім беру саласындағы
оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, Жан – жақты маман болу
мүмкін емес.
“Технология” атты жаңа интегративті білім саласын меңгеру оқушылардың
жалпы білім мен дағдыны меңгеруіне мүмкіндік береді. Интелектуалдық,
тұрғылық, этикалық және эстетикалық дамуын, өзіндік кәсіптік айқындалуын
қазіргі әлеуметтік – экономикалық жағдайға бейімделуін қамтамасыз етюді.
Егер жоғары технологиялармен танысуға жеткілікті көңіл аударылса,
жұмыстардың сапалы орындалуы мен өзіндік білім деп жағын қалыптастыруды
дайындауда халықтық, аймақтық отбасы дәстүрлеріне жалпы адамзаттық
құндылықтарды сақтауға бағытталса, аталған мақсаттарға жетуге болады.
“Технология” білім саласының бастр мақсаты – оқушыларды өздігінен
еңбек етуге дайындау, оқушылардың шығармашылық және эстетикалық даму,
оқушылардың өзін - өзі тану мүмкіндігін қамтамасыз етуі.
Оқыту, білім беру тәжірибесі педагогикалық процестің сапасы үнемі
арттырып отыруды талап етюді. Осыған байланысты ғылым мен тәжірибе
педагогикалық процестің сапасын көтерудің бай тәжірибесі жинақталған.
Солардың бірі – педагогикалық процесті технологияландыру.
Әлемдік педагогикалық тәжірибедегі “технология” ұғымының ену тарихына
көз жіберсек, бадан 15 – 20 жыл бұрын Отандық педагогіка технология
терминін мүлдем дер лік қолданған жоқ. Дәстүрлі педагогика өкілдері
“технология” терминіне үрке қарады, себебі, оған дейінгі түсінік бойынша
технология деп.. белгілі бір объектінің өзгерісін айтатын еді, яғни
технологияның барлық шарты орындалған кезде нәтижеге кепілдік берілетін.
Бірақ педагог тар, бұл категорияны педагогикалық құбылыс ретінде
қарастыруды қажет деп. таппады. Жалпы, технология идеясы өте жаңа ұғым
емес. Оқыту процесін технологияландыру ойды осыдан 400 жыл бұрын Я.А.
Коменский айтқан болатын. Оның ойынша оқыту “техникалық” болуы қажет, яғни
нені үйретсе де, нені оқытса да табыссыз болмауы қерек. Оқытудың мұндай
механизмін, яғни нәтижеге қолжеткізетін оқу үрдісін Я. А. Коменский
“дидактикалық машина” деп. атады. Оған:
- мақсат қою;
- осы мақсатқа жетудің құралдарын іздестіру;
- бұл құралдарды қолданудың ережелерін табу маңызды болды;
Сөйтіп, мақсат – құрал – он қолдану ережелері – нәтижі модулі шықты.
Бұл білім берудегі кез – келген технологияның өзегі. Я.А. Коменскийден
кейін педагогикалық технология элементтерін Песталоцци еңбектерінен
кездестшруге болады.
АҚШ – та педагогикалық технологияға қызығушылық үстіміздегі 30 – шы
жылдардағы техникалық құрылымды пайдаланып оқыта бастаған кезде басталып,
“білім берудегі технология” термині пайда болды. Бұл оқу үрдісінде
техниканы пайдаланумен пара-пар еді. Бағдарамалап оқыту және дидактикалық
машина жасау мен байланысты жаңа “білім беру технологиясы пайда болды, бұл
оқыту мен тәрбиелеуді қалай құру керек деген сияқты. Ақырында, 60- жылдары
америкалық және батыс еуропалық білім берудегі реформаларға байланысты “
оқу үрдісіне мжелеген білім нәтижесіне қалай жетуге болады” мағынасы
беретін педагогикалық технология термині пайда болды [2,33].
Оқыту технлогоиясы ұзақ тарифи дамудың жемісі. Мұның жолында талай
іздену мен адасу, жарқын ойлардың кездейсоқ жарқылы мен терең сенім, ұзақ
жылға еңбек пен еліктеу, ең соңында үйреншікті әдет қалыптасты. Қоғам
тарихи технология саласында көптеген рефолюцияны біледі. Табиғат танымында,
ғылымда алкен секіріс ретінде танылған ғылыми – техникалық революциялар
техника, технология саласына ірг елі өзгерістер әкелді, табиғатқа, қоғамға,
адам өміріне игі әсерін тигізді, нәтижесінде жаңа технологиялар, жаңа
перспективалық бағыттар өмірге кеді. Мұндай ғылыми – техникалық
революциялар қатарына нәрселердің микро – құрылымын тану, ғарышты игеру,
кибернетикалық құрылымдар, өндірісті автоматтандыру, қалдықсыз өнім өндіру
және қалдықты байта өңдеу жатады.
Қазіргі заманда ғылыми техникалық даму адам өмірінің, қызметінің
барлық саласын қамтиды, ал ғылым саласындағы теориялық және технологиялық
өзгерістердің жапы стратегиясы ғылымның тұрақты өзегі ретінде дүниенің
ғылыми бейнесін білдіреді.
Оқытудың технологиясы білім берудің теориялық және қызметтік негізін
қалыптастырады, яғни оқыту технологиясын техникалық құралдардың көмегімен
оқыту деп ұғынудан бастап педагогикалық технологияны ғылыми тұрғыдан
ұғынуға дейін түрліше пікірлер бар, олармен педагогикалық технология
мәселесіне арналған Б. Блум, Д.Ж.Кэррлл, П.Я. Гальнерин, В.В. Давыдов,
М.Киарин, Н.А.Менчинская, З.И.Калмыкова, Л.И. Заков, т.б. ғалымдардың
еңбегі арқылы танысуға болады. Солардың ішінде кейбіреуіне тоқталар болсақ,
В.П. Безпалько педагогикалық технология тәжірибеде жүзеге асырылатын
белгілі бір педагогикалық жүйенінң жобасы деп. анықтама береді.
ЮНЕСКО – ның құжаттарыда оқыту технологиясы пәнді оқыту үрдісі мен
тхникалық және адам ресурстарын ескере отырып, білімді меңгерудің және
олардың өзара әсерін анықтаудың, пайдаланудың және жасаудың білім беру
Турін оңтайландыруды өзіне міндет етіп қоятын жүйені әдіс ретінде
қарастырылады. (ЮНЕСКО, 1986).
Біріншіден, оқыту технологиясы – оқу ақпараттарының пайда болып
көріну, өзгеру, өңделу әдістері мен құралдарының жиынтығы болса, екінші
жағынан оқыту барысындағы мұғалімнінң оқушыға қажетті техникалық және
ақпараттық құралдарды қолдана отырып, әсер ету жолдары туралы ғылым. Оқыту
технологиясы – оқу бағдарламасында қарастырылған алға қойған мақсатқа
жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және түрлерінің
жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асару жолы. Сөйтіп, оқыту
технологиясында мазмұн, әдіс және құралдардың өзара байланысы мен
себептілігі жатыр, ал қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды
бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу
мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Барлық берілген
анықтамадан біз “технология” techhe - өнер, шеберлік және loor – ғылым ,
заң, бір сөзбен айтқанда технологія дегеніміз – шеберлік (өнер) туралы
ғылым екенін көреміз [3.22].
Қазіргі заманға оқыту технологиялары педагогикалық және психологиялық
ілімдер негізінде жасалған дамытушы, жеке бағдарлы, мақсатты технология
болып табылады.
Педагогикалық технология – оқушылардың жеке басын дамыту мен білім
беру мақсатына жету жолындағы педагогикалық қызметтің, іс - әрекеттің
жүйелі дамып отыратын жобасы. Бірақ педагогикалық жолдардың бәрі бірдей
педагогикалық жүйені дамытатын заңдылықтарды, оның құрылымының тұрақтылығын
және құрамдас бөлшектерінің үлесімді әсерін қарастыратын оқу үрдісінің
ғылыми негізін құрай бермейді.
Педагогикалық технологиялардың ерекшеліктерін педагогикалық жүйені
жобалау тұрғысынан анықтау үшін жобалаудың білім беру аймағында оқыту
жүйесі мен оның жекелеген компоненттерін жасаумен шектелмейтінін ескеру
қажет.
В.Т. Лихачев педагогикалық технологияны форма, әдіс, амал, тәрбиелік
құралдың (схема, сызба, диаграмма, карта) бірлігі негізінде арнайы
іріктеліп алынған психологиялық – педагогикалық қондырғының жиынтығы деп..
түсіндіріледі. Ал, технологиялық процессті нақты педагогикалық нәтижеге
жетелейтін бөліктердің (өлшемдердің) белгілі бір жүйесі ретінде көрсетеді.
В.Т.Лихачев педагогикалық технология түркілікті өзгермейтін механикалық
құрылым емес, байта бала мен мұғалім үнемі түрленіп отыратын өзара қарым –
қатынасының өзегі, мазмұнды ұйымдастырушы құрылым дейді. Педагогикалық
технологияның мәні – шығармашылық қабілетінің даму үшін қажетті жадай
туғызу.
В.В. Воронов педагогикалық технология – бұл тиімді оқыту жүйесін
құрумен айнаысатын жаңа бағыт деп.. есептейді. Бұл оқыту технологиясының
мынандай арнаулы белгілері арқылы анықталады: диагностикалық тұрғыда оқыту
мақсатын анықтау: барлық оқу әрәкетін оқу мақсаты белгілі бір нәтиже
беретіндей етіп бағдарлау: нәтиженің ағымдары мен қорытынды бағалары;
үйрету әрәкетінің пайда болуы. В.М. Шепель: технология бұл - өнер,
шеберлік, ептілік, іскерлік, әдістердің (Л.В.Заков, Д.Б. Эльконин, В.В.
Давыдов, т.б. идеяларына жалғасты) жиынтығы, жағдайдың өзгеруі – десе М.
Чошанов: “технология бұл дидактикалық жүйенінң құрамды бөлігі” деп..
анықтама береді.
Жоғарыда айтылған авторлардың пікірі бір – бірінен онша
алшақтамағанымен, олар педагогикалық технология біршама әртүрлі белгілеріне
Назар аударуды ұсынады [1,14].
Г.К. Селевконың пікірінше, педагогикалық технология үш түрлі өрісте
көрінуі мүмкін: ғылыми, бейнелік және нақты. Бірінші жағдайда ол педагогіка
ғылымының оқытудың мақсатын, мазмұнын және оқыту әдістерін зерттеп,
педагогикалық процесті жобалаушы бөлігі, аймағы болып табылады.
Екінші орайда, ол процестің жүру алгоритімі, жоспарын нәтижеге
жеткізудің мақсат, мазмұнын, әдістер мен құралдарының бірлігі, ал
үшіншіден, барлық жеке, заттың әдісінің құралдың жұмыс істеп, жүзеге асуы
ретінде. Сөйтіп, педагогикалық техниканы оқытудың барынша ұтымды жолдарын
іздейтін ғылым ретінде де және нақты жүзеге асатын оқыту процесі ретінде де
түсінуге болады. М.В. Кларин: педагогикалық технология – бұл педагогикалық
мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданған барлық қисынды Ілім амалдары мн
әдісінің құралдың жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу реті; деп.. жазды.
Біздің пікірімізше, педагогикалық процесс технологиясы дегеніміз мақсат –
мүдені анықтаудың жалпы әдіснамасы негізінде мемлекеттің қазіргі таңда
білім беру білім беру саласына қойып отырған талаптарына сәйкес анықталып,
іріктеліп, реттелген оқытудың мазмұн, түр, әдіс амалдың, дидактикалық
талаптың психологиясы педагогикалық нұсқаудың жиынтығы.
Шетел мамандары оқыту техникасы дамуының 3 кезеңге бөледі. Бір інші
кезең – оқытушы оқыту процесін ешқандай құралсыз бір өзі қамтамасыз етуі
тиіс болды. Екінші кезең кітап басып шығаруды тапқаннан кейін оқыту
техникасы түбірмен өзгереді, мұғалімдерге әр түрлі дидактикалық материалдар
көмекке кеді. Қазіргі кезеңде оқыту техникасы одан әрі түбірлі өзгерістерге
ұшырады, әр түрлі дидактикалық материалдан басқа оқыту техникасының
құралдары қосылды.
Н.Ф. Талызинаның пікірінше : оқыту техникасы – бұл оқу процесінің
нақты сипатының мұғалімге қойылған мақсатқа же туге басшылыққа алынудың нақ
өзі.
“Оқытудың мазмұны тұрғанын қарағанда оқыту техникасы бірқалыпты
жоспарлы ұйымдастырылған жән оқытудың техникалық құралдарын толық және
ішінара қолданған оқу процесі мен білімді игеруді игеруді зерттеумен
айналысады” – деп. жазды белгілі дидактик В.Окон. Былайша айтқанда оқыту
техниканы оқу аппараты қалыптастыру, өзгертудің, таратудың, қабылдаудың,
сезінудің, есте сақтаудың және жаңғыртудың мақсаты динамикалық процесс
ретінде елестетуге болады. Бұл техникалық процестің шартты түрде адамның
білмеуін білуіне, қолынан келмеуінен білігіне апаратын жарқын жол ретінде
де қарауға болады. Оқыту техникасын – бұл қолданбалы дидактика. Ол
педагогикалық тәжірибенің нақты жағдайда керемет оқу процесін жүзеге
асырады, оқытып үйрету мен оқып үйренудің ақиқат қызметін бейнелейді.
Басқаша айтқанда, оқыту технологиясы – оқу іс - әрекеті мен оқытушы
ұйымдастырудың амал, әдіс, тәсілдерін қолдану теориясы.
Д.И. Левитестің пікірінше білім беру технологиясының орындалуы
педагогикалық мақсатқа же туге кепілдік беретін реттелген қызмет жүйесі.
Бірақ бұл өте ауқымды анықтама. Оған тәрбиелеу технологиясы да, қарым
қатынас техникасы да, оқыту техникасы да кіреді. Педагогикалық (білім беру)
технология – бұл оқытудың межелеген нәтижесіне жетудің педагогикалық және
экономикалық тұрғыдан негізделген процесі. Ж. Қараевтің пікірінше,
технология дегеніміз әдістемелік жүйемен сәйкесті дидактикалық процес тер
кешендерінің тәжірибеде жүзеге асырылған жобасы, ал педагогикалық
жағдаяттарға сай қолданған әдісі, тәсілдер оның құрамды бөлігі ғана. Оның
үстіне қолданған әдістер нәтижеге же туге кепілдік бере алмайды.
Берілген анықтамадан байқауымызша, технология мұғалім мен оқушының іс
- әрекетімен, оның құрылымен, құрамдары, әдістері және түрлерімен тығыз
байланысты. Сол себептен педагогикалық технология құрылымына төмендегідей
бөліктер кіреді :
А) тұжырымдық негіз
Ә) мазмұндық бөлім: Оқушының жалпы және нақты мақсаты, оқу материалдарының
мазмұны.
Б) процессуалды бөлім – технологиялық процесс; оқу процесін ұйымдастыру;
оқушының оқу әрекетінің әдістері мен түрлері; мұғалімнің материалды игеру
процесін басқарудағы іс - әрекеті; оқу процесінің диагностикасы.
Қазіргі заманғы педагогикалық технология төмендегі негізгі
әдістемелік талаптарға сай болуы тиіс:
1. технологиялық сызба (карта) техникалық процесті он жеке функционалды
бөліктерге және олардың арасындағы логикалық байланыстарды белгілеу
арқылы, көрсететін шартты бейнесі.
2. әр педагогикалық технология тәжірибе игерудің белгілі бір ғылыми
тұжырымдамасына негізделуі тиіс: білім беру мақсаттарына жету
процесінің ғылыми негіді болу керек.
3. педагогикалық технологияның барлық жүйелік сипаттары: процестің
логикасы, барлық бөліктің өзара байланысы, тұтастығы;
4. оқу процесін жобалау, жоспарлау мақсатынан анықтау мүмкіндіктері
ескерілуі керек: кзеңді діагностика, нәтижелері түзету мақсатында
әдістер мен құралдарды түрлендіру мүмкіндігі қаралуы қажет.
Педагогикалық технологияның осы сапарлы оған басқарушылық
(меңгерушілік) сипат береді [3,25].
5. қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар бәсекелетік жағдайда
қызметь етюді. Содан белгілі бір білім стандартна сай оқыту кепілдігін
беріп, нәтижесі тиімді, шығыы аз болуы керек.
6. педагогикалық технологияны басқа білім беру мекемесінде басқа
субъектінің де қолдануы мүмкіндіктері ескерілуі керек, яғни ол байта
қолданылған болуы тиіс.
Педагогикалық технологияның өзіндік ерекшелігі оқу процесінің қойылған
мақсатқа же туге кепілдік беретінінде. Мақсатқа жетудің негізгі бағдары
кері байланыс. Осыған сәйкес оқытуға техникалық қатыста мыналарды атап
өтуге болады:
- мақсат қою және нақтылау, мақсатты нәтижеде табысқа же туге орай
айқындау;
- оқытдың барлық барысын және оқу материалдарын оқу мақсатына сәйкес
дайындау;
- ағымдағы нәтижені бағалау, қойылған мақсатқа жету жолында оқытуды
өзгерту;
- нәтиженің қорытынды бағасы;
Сөйтіп оқыту технологиясы мектепте оқыту процесі не қажетті әдіс,
тәсіл, амал дидактикалық талап секілді психологикалық педагогикалық іс-
әрекеттің жүйелі кешені ретінде пайдалы. Ол оқушының тәртібіне, оқуға
ынтасына, оқу іс - әрекетіне игі әсер етуімен қатар, педагогиканы нақты
ғылымға жақындату, мұғалімдердің интелектуалдық, шығармашылық қызметі болып
табылатын педагогкалық іс-тәжірибенің нәтижелігіне, жинақылығына ұтымды
әсер етеіндей оқу – тәрбие процусінің бастр күре тамырының рөлін
атқарады.Былайша айтқанда, педагогикалық технология оқу-тәрбие процесінің
шығармашылықпе терең ойласатын көптеген фактордың үйлесімділігі оқыту мен
тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін жанды құрамдас бөлігі (компоненті).
Бадан, оқыту технологиясы дегеніміз педагогикалық тәжірибеде оқыту мен
тәрбиенінң нақты көздеген мақсатына қол жеткізу тұтас дидактикалық жүйе
құрайтын амалдар мен іс - әрекеттер тізбегі.
“Педагогикалық технологиясы”, “оқыту технологиясы” және “оқу
технологиясы” терминдерінің бадан бұрын анықталған белгілері мен құрамдас
бөліктерні салыстыра отырып, оқу технологиясы дегеніміз оқушы мен
мұғалімнің сабан үстіндегі өз ара қарым – қатынасының оқушының өз бетімен
жұмыстануы мен инициативасын, белсендіре дамыту мақсатында амал, іс-әрекет,
тәсілдердің жүйесі –деп. анықтама бердік. Оның педагогикалық технологиядан
айырмашылығы оқу процесін жүзеге асару жолында алдын – деп дйындық
“технологиясынсыз” тек сабан үстінде ғана іске асады [7,23].
Оқу техникасы тек мұғалім мен оқушының тек оқу – оқыту іс - әрекетіне
ғана негізделеді, ол мұғалімнің оқушыныңы танымдық қызығушылығы мен
дербестілігін қамтамасыз ететін тұрақты да қайталамалы амал, әдіс, іс -
әрекетінің жүйесі. Оқу техникасы жекелеген оқу пәннің әдістің құрамды
бөлігі болып табылады; есептеу дағдысы қалыптастырып, дамытудың, бекітудің
оқу техникасы оқушының есептері өз бетімен шығара білу білігін жетілдірудің
шарте. Бұл жағдайда оқу техникалары математиканы оқыту әдістемесіне жатады,
сонымен бірге оқу технологиялары жеке дидактикасынан шығып, жалпы
дидактикалық категорияға айналады. Мысалға: оқу материалындағы ең негізгі
мәнін ажырата білу техникасы және оқушының белсенділік пен өз бетінше
жұмыстана білу ін дамыту технологиясы (мақұдау, қолдау, мадақтау,
ынталандыру техникасы, тапсырманы өз бетінше орындау, нашар оқитындарға
көмек ұйымдастыру тәсілдері). Сөйтіп, оқу технологиялары көбіне көп
мұғалімнің алдын ала жоспарлаған !с-әрекеті есебінде сабан үстінде
орындалады. Ең бастысы, оқу технологиялары оқушының қарым қатынастағы оның
ынтасын сол бойда қолданған қысқа мерзімдік қана тапқырлық.
Педагогикалық технология оқушының оқу танымдық қызметінің құрылымы мен
мазмұнын көрсетеді. Сонысымен де ол әдістерден ерекшелінеді. М.Чошанов
“оқыту техникасы мен әдістік жүйенің” негізгі айырмашылықтары әрбір
белгінің Байкалу дәрежесін анықтайды дей келіп, педагогикалық технологияның
негізгі бөлігін айқындап береді. Олар: діагностика және нәтижелік мақсатқа
жетудің және оқыту процесінің тиімділігіне же туге кепілдік береді:
үнемділік оқу уақытын ұқыпты пайдаланып, мұғалім еңбегін ұйымдастыру мен
қысқа уақыт аралығында межелеген нәтижеге жету тиімділігін қамтамасыз
етюді.
Түзету- жедел кері байланыс мүмкіндіктеріне жол ашып, мақсатқа жетудің
нақты бағдарын анықтайды.
Егер педагогикалық техникада бұл белгілер айқын байқалса, әдістік
жүйеде бұлар өте әлсіз болады не мүлдем болмайды.
Педагогикалық технология және оқыту техникасы дидактикалық немесе
әдістік жүйенінің негізгі бөлігі болып табылады. Мысалы егер әдістік жүйе
“неге оқыту керек?” “не үшін оқыту керек?” “қалай оқыту керек?” деген
мінді шешуге бағытталса, оқыту техникасы осылардың тек соңғысын, яғни
“қалай нәтижелі оқыту керек?” Деген сұраққа ғана жауап береді.
Қазіргі заманғы ғылыми зерттеулер педагогикалық технологиялардың
қолдану деңгейіне, философиялақ негізіне, психологиялық даму факторна,
меңгерілу тұжырымдарына, жеке тұлғаның қалыптасу бағдарына, мазмұы мен
құрылымының сипатына, ұйымдастырудың түріне, танымдық қызметті басқару типі
не, балаға қарым – қатынас тәсіліне, қолданып жүрген әдісіне, дәстүрлі
жүйені жетілдіру бағанына және оқушының категориясына қарай түрліше болып
бөлінгенін анықтап отыр [6,22].
Сол сияқты, біз жоғарыда айтқанымыздай, бүгінгі күні оқыту
технологиясының дәл нақты жіктелуі жоқ. Дегенмен екі-дәстүрлі және жаңа
технология болып бөлінеді. Педагогикалық жүйеде В.П. Беспальконың
педагогикалық техникасының мәні, мазмұны,мақсаты туралы. Тұжырымдары кең
қолдау тапты. Педагогикалық жүйе деп.. белгілі бір қабілеті бар дара
тұлғаны қалыптастыруға бағытталған педагогикалық әрекетті ұйымдарға қажет
құрылымдар, мазмұн, әдістермен процестің өзара байланысын бірлігін айтады.
“Педагогиаклық технология”, оқыту технологиясы” анықтаған көптеген
ғалымдар үшір маңыздыережеге біріктіреді, олар:
- оқытуды оқушының іс әрекетін қалаған үлгі (эталон( түрінде дәл
анықтау негізінде жоспарлау;
- мұғалімнің қызметі мен оқушыға қаыптасқан ықпалын қатаң жүйелеу
түріндегі оқыту процесінің бағдарын жасау;
- Көзделген үлгі(эталон) мен оқытудың нәтижесін сәйкестендіру;
Жалпы, оқыту технологиясын сабақта қолдану оқушының білім
сапасын арттырып қана қоймайды, оларды жеке тұлға ретінде қалыптасуға өз
әсерін тигізеді. Тек олардың ерекшеліктеріне, мән-мағынасына қарай таңдап
қолдана білу керек.
Қазіргі заманғы оқыту технологияларын меңгеру өте күрделі де ұзақ
процесс. Кейде ол мұғалімнен ққытудың үйреншікті әдіс тәсілінен арылуды
талап етюді. Сонда мұғалімнен оқыту технологиясынан үйретуді арнайы кәсіби
тұрғыдан ұйымдастыру керек. Бір техниканың одан әр мұғалім орташа
дәрежеде; ұқыпты, дәл нұсқау бойынша немесе шығармашылықпен іске асыруы
мүмкін. Бұл жерде техниканы жүзеге асырушының тұлғалық компоненті, белгілі
бір ерекшеліктері елеулі түрде әсер етеді сонымен бірге оқушы әрекеті он
қабылдауы, ынтасы, құштарлығы негізгі роль атқарады.
Оқыту технологиясын талап, іріктеу оқушының оқу танымдық іс-әрекетін
басқарудың негізгі бір буыны, қазіргі кезде әдебиеттерден осы заманғы білім
берудің даму бағыы мен тенденциясын қамтитын 50-ден астам педагогикалық
технология қолданылып жүргені мәлім.
Білім алу, шеберлікке, іс-әрекет дағды-ларына үйрету мен меңгеру барысы
және адамды емір мен еңбекке бейімді етіп даярлаудың негізгі құралы -
оқыту. Оқыту барысының нәтижесінде білім беру мен тәрбие мақсаттары жүзеге
асырылады. Түрлі оқу орындарындағы оқыту - білім берудің басты жолы, сол
сияқты оқу отбасында, өндірісте, жумыста т.б. күнде-лікті адамның тіршілік
және қызмет барысындағы жағдайларда іске асып отырады.
Оқытудың мазмуны мен сипаты қоғамның материалдық және мәдени даму
дәрежесіне сай белгіленеді. Оқудың мақсаты мен мазмұны, оны ұйымдасты-рудың
түрлері мен әдістері адамзат қоғамының даму кезеңдеріндегі қоғамдық
қатынастар негізінде, жалпы білімге, адамдардың даярлығы негізінде қойыла-
тын талаптардың сипатына және оқыту жөніндегі педагогикалық идеяларға сай
езгеріп отырады.
"Дәстүрлі оқыту" уғымы XVII ғасырда Я.А. Коменскский "улы дидактика"
еңбегінің кегізінде қалыптасты, күні бүгінге дейін әлем мектептерінде
қолданылатын сынып-сабақтың оқытуды ұйымдастыру деп түсін-діріледі.
Дәстүрлі сыныптық - сабақтың техноло гияның ерекшеліктері мыналар:
оқушылардың жас ерекшеліктері бір деңгейде болады және дайындық көлеміне
қарай сыныпты құрайды. Бұл құрам негізінен мектептегі кезеңде еш өзгеріссіз
сақталады;
сынып бірыңғай жылдық жоспармен және бағдарламаға сай сабақ кестесімен
жұмыс істейді.;
3. оқудың негізгі бірлігі - сабақ;
сабақ бір пәнге, бір тақырыпқа арнзгғэн. Бір сыныптың оқушылары бір
материалмен жумыс жасайды;
сабақта оқушылармен жұмысты муғалім жүргізеді. Ол жеке пәндер бойынша әр
оқушының білімін жеке-жеке бағалап, жыл соңында сыныптан сыныпқа көшіру
мәселесін шешеді;
оқулық негізінен үй тапсырмасын орындау үшін қажет;
оқу жылы, оқу күні, сабақ кестесі, оқу демалыстары, үзілістер, яғни,
сабақтар арасындағы үзілістер - бұлардың бәрі сыныптық-сабақтық жүйенің
атрибуттары.
Оқытудың мақсаты - қозғалушы категория, бұған дейінгі педагогика оқытудың
мақсаттары былайша қурылған еді:
білім жүйесін қүру, ғылым негізін үйрену;
ғылыми көзқарастар негізін қалыптастыру;
әрбір оқушының жан-жақты, үйлесімді дамуы;
адамзаттың жарқын болашағына, сенімді күрескерлерді тәрбиелеу;
ой еңбегіне, сондай-ақ дене еңбегіне қабілетті, жоғары білімді, ақыл ойлы
адамдарды тәрбиелеу.
Сонымен оқыту технологиясының мақсаты - бұл берілген қасиеттері бар
тулғаны тәрбиелеу.
Оқыту технологиясы тулғаның дамуына емес, білімді, шеберлікті, дағдыны
меңгеруге бағытталған.
Қазіргі жалпы мектептерде мақсаттар біршама өзгертілді-идеологизация
жойыл-ды, жан-жақты уйлесімді дамудың үндеу-лері алынып тасталынды, өнегелі
тәрбие үлгісі өзгертілді, бірақ негізгі мақсаттардың міндеті алдын ала
жоспарланған сапалы білім алу стандарттары сол күйінде қалды.
Дәстүрлі технологиямен оқытатын мектептер "білім мектебі" болып саналады.
Қазіргі ғылыми-техникалық прогрестің жағдайында жаңа әлеуметтік
талаптарға, оқушылардың жеке басының даму мүмкін-діктеріне сай оқудың
мазмуны мен әдістерін жетілдіріп, оқу құралдарының жаңа түр-лерін жасау
қажеттілігі туды.
Оқыту технологиясы өзіне өзара байланысты екі процестен -оқушының
қызметін ұйымдастыру мен оқытушының осы қызметті бақылаунан тұратын оқыту
процесін баскаруды көздейді [8,11].
Оқыту технологиясында оқутыдың мазмуңы максаттардың, жоспарлардың
және пәнің бағдарламасы негізінде қалыптасады және оның басты өлшемдері:
көлемі, ұзақтығы, деңгейі тағы басқалары анықталады. Сонан соң оқу әдістері
мен тәсілдері тандалады, танымдық қызметті атқаруға әкелетін , оны
бейнелеудің қуралдары мен формалары анықталады.
Оқыту технологиясының негізгі белгілері.
1.Осы замандылық - оқыту бағдарламасын жаңартуға,яғни ғылым жетистіктері
мен оны педагогикалық практикада пайдалану арасындағы алшақтықты жүйелі
түрде азайтуға тұрақты ұмтылыс жасау.
2. Оңтайлылық- оқу-тәрбие мақсаттарына бір мезгілде уақытты үнемдеу және
оқытудың жоғары сапасы сияқты шарттарды ескере отырып , студенттер мен
оқутышының мнмкіндігінше аз күш жұмсау арқылы қол жеткізуге ұмтылыс.
3. Интеграциалық-оқу -тәрбие процесін жетілдіруге ықпал ететін, бірлесіп
қызмет жасаитын әр түрлі пәндердін жетістіктерін біріктіру .Педагогикамен
тек дәстурлі байланыстағы пәндерд-психология, әлеуметтану, физиология ғана
емес, сондай-ақ информатика ,статистика, экономика,басқару
теориясы,эргономика және басқа ғылыми, техниқалык,ұймдастырушылық ,
қоғамдық және мәдени инновацияның зор әлуетін жинақтаған.
4. Ғылымилық-оқыту процесіндегі оқытудың белгілі бір мазмұнын ,әдістері
мен құралдарын және ұйымдастыру шешімдерін паидалунудың тиімділігін зертеу.
5.Процестер мен нәтижелердің қайталамдылығы-оқу процесінің осы
жағдайларында белгілі бір жетістіктерді алдын ала болжауға ұмтылыс.
6.Оқытушы мен студентердің қызметерін бағдарламалау,яғни оқыту процесін
тиянақты ұйымдастыру, ол оқу процесін жобалаудың манызың айқын көрсетеді,
онсыз технологиясы туралы сөз етугеде болмас еді.
7. Оқу құралдары мен материалдарын зертеу-бұл қазіргі дидактиканы
сипаттайтын, сондай-ақ жұмыс әдістері мен құралдарын ұдайы техникалық
жағынан жетілдіру туралы қагиданы жүзеге асыруға мүмкіндік жасаитын
вербализмді жоққа шығару.
8. Материалдық оқу ортасынтиімдіұйымдастыру ғылыми зертеулерге,
дидактиканың эргономикалық жетістектеріне және жетекші оқу орталықтарының
практикалық мұраларын пайдануға негізделген.Жоғарғы оқу орнын қазіргі
жағдайда лайық ететін оның материалдық базасы ғана емес, сонымен қатар
аталған құралдардын көмегімен жүзеге асырылатынпедагогикалық идеяларға да
зор маңыз қажет .
9.Оқыту нәтижелерін сапалы бағалау оқыту технологиясының алдыңғы
белгілермен тығыз байланысты , ал оның мақсаты- оқу тәрбие процесінің
сапалы ,жоғары тиімділігі жету.Іргелендіру мен прагматикалықтың жүйелі
сабақтастығы білім берудің жаңа моделін құруға алып келеді.[2,14]
Оқыту технологиясының өзіндік ерекшіліктері жоғару оқу
орындарында игерілетін білім қызметіндегі өзгерістер болып табылады.Оқышыны
өз бетінше білім алуға жетелейтін тұлғаның даму құралы ретінде
қарастырылады.Білім берудің мазмұнына дайын білімдердің белгілі бір жүйесі
, сонымен қатар айналадағы ортаны зерттеу процестерін және олардың
арасындағы өзара байланысты іздестіру де кіруі керек.
Егер оқытудың дәстурлік жүйесінде оқулық , яғни мәтін білім берудін
негізгі құралы болып есептелсе ,бұл құрал оқутуға компьютерлик оқулықтар
түріндегі компьютерлер , тренажерлар , оқу және бақылау бағдарламаларын
енгізген жағдайда да қала береді және студенттердің өздері жинақтаған,жаңа
білімдердің пайда болуына ықпал етеді.Бүл білім ақпараттық алаңдар -
кәдімгідей ақпарат беру тәсілмен өзгерішіленетін, ғылыми анықтамалық
ақпараттар түрінде берүлі мумкін.Олар түпнусқа кесте ,графиктер
видеокөріністер,түрінде болуы мүмкін, яғни білім санадан кейбір көрнекі
бейне түрінде компьютердің экранына ,технологияның бір түрі ретінде ,
орындауды "экрандық" формасы пайда болады.
Дидактикалық міндеттерді қою мыналарды қарастырады:
- оқыту мақсатарын талдау және оны оқу пәні мазмүның негізінде анықтау;
- оқу пәні мазмұнын жүйелендіру және оны оқу элементтерің жинақтаған
модуль түрінде ұсыну;
- оқу элементтерін игеру деңгейн белгілеу;
- студенттерді даярлаудың бастапқы және олардың оқу материалдын
меңгеруін сипаттайтын деңгейлерін анықтау.
Оқыту технологиясы білім беруді ізгілендіру принципін практикада
қолдануды жүзеге асыру тетігі болып табылады,өйткені оқыту оқытушылардың
студенттермен өзара белсенді әрекет процесі ретінде қарастылады, оңын
мақсаты студентерді тұлға және кәсіпқой ретінде даярлау.Сабақ беруге ,
оқуға және білім беру мазмұнына дидактикалық өзара әрекетсіз жүйені құру
мүмкін емес.
Оқу процесінде оқыту технологиясына қолдану , бір жағынан , оқу-
тәрбие жұмысын женілдетеді, екінші жағынан, өз тенологиясын жасау жолымен
алға басу білім беру жүйесінің ғылыми-техникалық прогрестен кейін қалуын
жоюға көмектеседі.
Қазіргі оқыту технологиясына қатысты әдістер мен тәсілдердін
ережелерін меңгеру үшін олармен байланысты прцестерді терең түсініп,
оларды өздерінің педагогиқалық практикасында қолдану қажет ,ал ол үшін
уақыт , табандылық және күнделікті тәжірибе керек.
Оқытуды ұйымдастырудың дидактикалық әдістері.
Оқыту мақсаттарын ұйымдастыру мен жүзеге асырудын дидактиқалық
әдістері.[3,26]
Педагогикалық прцестің мәні қай жерде өтсе де оқытушы мен оқушының
бірлескен қызметінен тұрады және ол оқытушы тарапынан оқушыға берілетін
көмекке саяды. Оқытушы түсіндіреді, есіне салады , кеңес береді,
мадақтайды, ынтыландырады, қызықтырады,дәлелдейді және талап етеді.
Білім беру - адамның жүйленген білімді ,дағдыны және білікті
меңгеру , ақыл-ойы мен сезімін дамыту, дүниеге көзқарасын және танымдық
үрдістерін қалыптастырупроцестері және нәтижесі.Білім берудің жалпы мақсаты
-бітіруші бойында кәсіби және тұлғалық сапаларды жоғары қалыптастыру, бұл
оқу орны жұмысының соңғы нәтижесі болып табылады.Жоғарғы оқу орнының
міндеті - тұлғаны белгілі бір уақыт ішінде кезең-кезеңмен қалыптастыру үшін
жалпы мақсаттарды шағын мақсатарға бөлу
Оқыту технологиясында жүйе құрушы элемент мақсатар болып табылады
,бұлар мемлекетік және әлеуметтік тапсырыстарға, білім беру стандарттарына,
белгілі бір қызмет саласының жоғары білімді маманға деген қажет ін анықтау
мақсатындағы маркетингтік зерттеулердің нәтижесіне байланысты болады.
"Оқыту мен тәрбиелеудің белгіленген мақсаттарының диагностикалыгы" ұғымы
білдіреді :
а) анықтаманың және оның белгілерінің анық сипатталғаны соншалық, үғым оны
білдірушімен бірдей қатынаста болады;
б) бұл ұғым білдіретін көріністер мен факторлар өлшем категориясына ие,
яғни өлшеуге келеді;
в) өлшеулердің нәтижесі бағалаудың белгілі бір шкаласына келтіріледі.
Осыдан диагностикалыкалықтың формуласы туындайды:
Д=С+Ө+Б,
бұл жерде Д-диагностикалық, С-дәлме-дәл суреттеу, Ө-өлшеу, Б-бағалау.
Оқытудың диагностикалық жолмен белгіленген мақсаттары белгілі
бір шарттарды қанағаттандыруы керек, өйткені жоғары оқу орнынан шыққан жас
маман оқытудын мазмүнын қайталап айтып беруге емес , қызметке дайын болуы
керек.
Педагогиқалық психологияда кез келген мамандық пен кезкелген
пәнге арналған қызметтің әмбебап жүйесі әзірленген. Оның мәні : оқу пәнің
игерудкгі нақты мақсаттарды белгілеу кезінде маманның біліктілік
сипаттарының талаптарын басшылыққа алу керек . Мақсаттарды білік , қызмет,
міндет тілінде тұжырымдау керек.Міндет- белгілі бір мақсаттарға процестің-
қызметтің көмегі арқылы жететін жағдай, оны іске асыру үшін білік қажет .
Оқу қызметінде абстрактылықтан нақтылыққа, жалпыдан жекегеайналу
жүреді .Бұл қызметтің басты нәтижесі студенттің теориялық санасы меғн
ойлауын қалыптастыру болып табылады, өйткені алған білімнің сипаты
эмпирикалық танымды ауыстыратын дәл осы танымға ғана байланысты.
Білім берудің мазмұнына енетіндер:
-табиғат, қоғам, техника, ойлау және қызмет тәсілдері туралы білімдер.Бұл
білімдерді игеру оқушының санасында өмір туралы дұрыс тусініктің
қалыптасуынқамтамасыз етеді.
-осы тәжірибелерді игерген тұлғаның білімімен, білігімен және дағдысымен
іске асатын қызметтің белгілі тәсілдерін жүзеге асыру тәжирбелері.
-қоғамның алдында тұрған жаңа проблемаларды шешудегі шығармашылық
,ізденістік қызметтердің тәжирбіесі. Дербестік пен бастамашылық адамдарда
шығармашылық пен жұмыс істей білудің қалыптасу көрсеткіші ретінде әр
оқушыда жекелей жинақталады , бірақ оларды білім беру мазмұнында
бағдарламау керек;
-адам қызметінің обьектілеріне немесе құралдарына құндылық тұрғысынан карау
тәжірбиесі, оның айналадағы ортаға, оныңқұндылықтар жүйесине енген,
тұлғалық - белгілі бір обьектілерді эмоционалдық қабылдаудан пайда болатын
қажеттілік жиынтығында басқа адамдарға деген көз қарастан көрінді.Бұл
көзқарас адамдардың мінез- құлқында ,практикалық және санаткерлік сипаттағы
қызметтерде байқалады , бұл -білімдердің, сенімдердің және практикалық
сипаттағы қызметтердің жиынтығы.Білімсіз білік болуы мүмкін емес.
Білім мазмұны көздері мен факторлары.
Мәденіет пен әлеуметтік тәжербе жоғары білім берудін мазмұнын
қалыптастырудың көзі болып табылады.
Жоғары білім берудің мазмұның тандауға және қалыптастыруға ықпал
ететін факторлар: қоғамның білімді адамдарға деген сұранысы; қоғамнын
жоғарғы мектептердің алдына олардың белгілі бір тарихи даму кезеңінде
қоятын мақсаттары; оқыту прцесінің нақты мүмкіндіктері; студенттердің
орташа және оңтайлы мүмкіндіктері, сондай-ақ тұлғаның білім алуға
сұранысы.
Қандай принциптер білім берудің мазмұнын жасауға неғіз болады?
Педагогика ғылымыцнда бұл сұраққа жауап жоқ.
Педагогикалық әдебиеттерде бұл жөнінде берілген бүкіл ақпарат
төмендегі үш принципте атап айтқан:
-білім мазмұнының оның барлық элементтері мен барлық құрастыру
деңгейлерінде қазіргі ғылым , өндіріс деңгейлеріне және даму үстіндегі
гуманистік демократикаялық қоғамның негізгі талаптарына сәйкес келу
принципі;
-оқу материалының мазмұнын қалыптасу деңгейінде қурылымдық жағынан
бірлігі принципі, мұнда маманның тұлғалык дамыу мен қалыптасуы есепке
алынады [6,23].
Оқу жоспары.Білім мазмұны- бұл оқыту құралы ретінде көрінетін
пәндік мазмұн және ол оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларында
беріледі.Жоғары оқу орындарында олар мамандардың жалпы білім , жалпы кәсіби
және кәсіби даярлығың мазмұнын аныктайды.
Оқу жоспарлары -жоғары оқу орындарының қызметіне бағыт беретін
нормативті құжат.
Жалпы білім беру мектептерінің оқу жоспарын жасау және жетілдіру екі
бағытта жүргізіледі:
1.Бұрын оқытылмаған жаңа пәндер енгізіледі. Олар ғылымның, техниканың алға
басуын , қоғамдық өмірдегі өзгерістерді айқындаиды.
2.Дәстурлі пәндердің өзіндік салмағы қайта қаралады. Білім берудің әр
түрлі- міндетті және элективті компоненттеінің арасындағы, оқу пәндері
цикилдері арасындағы тендікті іздестіру жұмыстары жүргізіледі.
Оқу бағдарламасының, оқулықтардың және оқу құралдарының
сиппатамасы.Оқу бағдарламасы -ол әрбір жеке пәндер бойынша меңгерулілуге
тиісті негізгі білімдердің, дағды мен біліктің аясы белгіленген норматифті
құжат.Оған оқылатын материалдар тақырыптарының тізбесі , әр тақырыпқа
қажетті уақыт саны бойынша ұсыныстар ,оларды щқу жылдары бойынша бөлу
бүкіл курсты оқуға бөлінген уақыт кіреді.
Типтік оқу бағдарламасы құрылымдылық тұрғыдан қарағанда негізгі үш
компоненттен тұрады:жогары мекткптердегі оқу пәндері жуйесіндегі нақты бір
оқу пәнін оқудың мақсатты бағыттарын айқындайтын түсініктеме немесе
кіріспе; білім берудің өзіндік мазмуны -негізгі ақпараттар кіретін оқу
материалы; ұғымдар , зандар , теориалар , міндеттер пәндік дағдылар мен
біліктердің
тізбесі [6,33].
Білім беру стандарты - бұу бітірушулерді жалпы білім беру
негізінде даярлауға қойлатын міндетті талап деңгейі және осы талаптарға
сәйкес оқуту мен бақылаудың мазмұны, әдістері, түрлері мен
құралдары.Мазмұндық тұрғыда жоғары мектептің стандарты төмендегіні
қөздейді:
- ғылым негіздерің теориясын , тұжымдамаларын, зандары мен заңдылықтарын,
олардың тарихын, әдіснамасын, мәселелері мен болжамдарын білуді;
- ғылыми білімдерін практикада танымдылық және практикалық міндеттерді
шешуді паидалана білуді;
- белгілі бір білім беру саласының теориясы мен практикасы ауқымында әз
ұстанымының болуын;
- қоғамның әлеуметтік , саяси , экономикалық ,экологиялық ,адамгершілік,
өндірістік , басқару ,ұлттық , халықарлық, мәдені т.б. негізгі
мәселелерін білуді және оларды шешудегі өзінің ролің түсінуді;
- білімдер ,ғылымдар және қызмет түрлері бойынша өз бетінше үздіксіз білім
алу технологиясын.
Оқу пәні білім жүйесінің құрылымы күрделі тапсырмалар тізбегі
түрінде берілүі мүмкін: оқу тапсырмалары- кәсіби бағыт сипатындағы тапсырма
-кешінді тапсырмалар.Типтік тапсырмалар бағдарламаның негізгі мәселелері
бойынша оқытудын мақсаты негізінде жасалады.Сипаты кәсіби бағыттагы
тапсырмалар болашақ мамандыққа пайдаланылатын , оқу пәнінің тақырыбы
бойынша әзірленеді. Типтік міндеттердің шешімін оқыған студенттер алған
білімдері мен дағдыларын пәнараллық жағдайларда енгізуге көшетіндей болуға
тиіс.Кешенді тапсырмалар проблемалық жағдайлардан тұратын жоғарыда аталған
тапсырмаларды біріктіретін материалдарға негізделеді, бұл проблемаларды
шешу еселі де, ізденіске толы сенімді әрі жемісті еңбекті талап етеді.
Оқытудың мазмұнын терендету үшің күрделі алгоритм түріндегі
үлгілер мен өз бетінше атқарылатын жұмысты пайдалануға болады.
Оқыту әдістерің білім алу көздері бойнша жіктеу кең тараған
.Әдістергеосылай қарау оларды төмендегіше бөледі:
а)сөздік әдіс ( білім көзі ауызша немесе баспа сөздері болып табылады);
б)көрнекі әдістер )білім көзі бақыланатын заттар ,құбылыстар , көрнекі
құралдар боп табылады );
в)практикалық әдістер ( практикалық қызмет атқара отырып, стунденттер
білім алады және білігін қалыптастырады).
Сөздік әдістер келесі түрлерге бөлінеді: әңгіме, түсіндіру, сүхбат,
пікірталас , кітаппен жұмыс.
Сұхбат .Сұхбат-оқутышынын тыңғылыкты ойланған мәселелер жүйесін қою арқылы
материалды түсінуіне алып келетін немесе оқығанда игеруін
тексеретіндиалогты оқыту әдісі.
Пікірталас.Бұл әдісті студенттер біршама толымды білім алған және өз
бетінше ой түйіп , өз көзкарасын дәлелдей және негіздей алатын жағдайда
пайдаланғантиімді [9.22].
Баспас сөздерімен өз бетінше жұмыс істеудің көптеген тәсилдері
бар.
-конспектілеу-қысқаша мазмұндама.
- тақырыптын жоспарын жасау .Жоспар жай және курделі болуы мүмкін.
-тезистеу-оқыған ойларды қысқаша мазмұндау;
-дәйектеме беру -тақыптан сөзбе-сөз үзінді.
-аннотациялау - оқылғанның негізгі мәнің жоймай , қысқаша мазмұнын беру;
-рецензиялау - оқылғанға өз ойын білдіріп , қысқаша пікір жазу;
- анықтама жасау-іздестіру арқылы алынған бір нәрсе туралы мәлімет.
-тақырыптық тезаурус жасау-бөлім ,тақырып бойынша негізгі ұғымдар кешенің
реттеу;
-идеялардың матрицасын жасау-әр автордың еңбектеріндегі біртектес
заттардың, құбылыстардың салыстырмалы сипаттамасы.
Көрнекі әдістер. Оқытудын көрнекі әдістерін екі топқа бөлуге болады
:иллюстрация және демонстрация.
Мына талаптарды орындау қажет:
а)көрнекілік әдісті қажетіне қарай пайдалунуғатиіс және оны бірте-бірте
,тек сабақтың тиісті сәтінде көрсету керек;
б)бақылауды барлық студенттер көрсетілетінпәнді жақсы көретіндейетіп
ұйымдастыру керек;
в)иллюстрацияны көрсетуде басты нақты нәрселерді анық бөліп көрсету;
г)құбылыстарды көрсету кезінде берілетін түсініктемені мұқият ойланукерек;
д) көрсетілетін көрнекі құрал материалдың мазмұнына сәйкес болуы керек;
е)көрнекі құралдардан және көрсететін қондырғылардан өздері ұнататын
ақпараттарды табуға студентердің өздері жұмылдыру.
Практикалық әдістер. Оқытудың практикалық әдістері студенттердің
практикалық қызметтеріне негізделген.
Жаттығулар. Жаттығуларды орындауда студенттердің жұмысты дербес орындау
қабілетіне қарай бөлінеді:
а) қайта жанғырту жаттығулары- пысықтау мақсатында белгілі нәрсені қайта
жаңғырту;
б) жаттықтурышы жаттығулар - білімді жана жағдайларда пайдалану
жаттығулары.
Жаттығуларды пайдалану ерекшеліктерін қарастырайқ.
Ауызша жаттығуларлогикалық паймдаудың , есте сақтаудың, дамуына
мүмкіндік жасаиды.
Жазбаша жаттығуларбілімді бекіту және оларды пайдалунуға білік табу
үшін қолданылады.
Графикалық жаттығулар студенттердің сызбалар ,графиктер,технологиялық
карталар, альбомдар ,пллакатар,т.б. жұмыстары жатады.
Дидактикалық ойындар-бұл оқылатын жүйелерді, құбылыстарды, процестерді
имитациялық модельдеуде жүзеге асыратын белсенді оқу қызметі.Оның негізгі
құрылымдық элементтері:
- оқу қызметінің моделденетін обьектісі;
- ойынға қатысушылардың бірлескен іс-әрекеті;-ойынын ережесі;
-жағдайдың өзгеруіне орай шешім қабылдау;
- қабылданған шешімнің тиімділігі [6.47].
Дидактикалық ойындардың циклі-міндеттерді шешудегі оқу қызметінің
үздіксіз тізбегі болып табылады.Бұл прцесс шартты түрде келесі кезендерге
жіктеледі:
-өз бетінше оқуға дайындау;
-басты міндеттерді белгілеу ;
-обьектінің имитациялық моделін тандау;
-соңын негізінде талаптарды шешу;
-тексеру ,түзету;
-қабылданғаншешімді жүзеге асыру;
-оның нәтижелерін бағалау;
-алынған қорытындыны талдау және бар тәжірибе арқылы жинақтау.
Оқыту әдістерін дидактикалық мақсаттар бойынша классификациялау:
а)жаңа білімдердің мазмүндау әдістері;
б) қайталау және білімді бекіту ;
в)білімді қолдану әдістері;
г)бақылау әдістері.
В.А.Онищук оқыту әдістерін классификациялаудың негізіне сабақтың
дидиактикалық мақсатары мен міндеттерін және оқытушылар мен студентердің
соған сәйкес қызметтерің түрлерін алуды ұсынады
1.Оқытудың коммуникативтік әдісі.
Сабақтың білім беру мақсаты:дайын білімді игеру.
Қызметі: а) оқытушының жаңа материалды баяндау , оның ішінде проблемалық
баяндау және оны студенттердің қабылдауы;
б) жаңа оқу материалының мазмұны жөнінде әнгімелесу.
в)оқулықтың мәтінімен жұмыс істеу, оның ішінде мәтінді студенттердің өз
бетінше оқуы;
г)жұмысты бағалау.
2. Оқутыдынң танымдылық әдісі.
Білім беру мақсаты:студенттердің қабылдауы, ойлауы және жаңа
материалдарды есте сақтауы.
Студенттердің қызметі:бақылау, модельдеу, қабылдау, көрсетілетін
материалдардыталдау және жалпы маңызын ашу.-.
Дидактикалық мақсаты:білік пен дағдыны игеру және оларды
шығармашылықпен қолдану.
Студенттердің қызметі:жаттығуларды, проблемалық тапсырмаларды, танымдық
міндеттердіорындау, практикалық және өндірістік кызмет.
4.Оқытудың жүйелеуші әдісі.
Дидактикалық мақсаты: білімнің,дағды мен біліктің жалпы манызың ашу
және жүйелеу.
Қызметі: а) оқытушының бағдарламаның өзара байланысты бірнеше
тараулар бойынша қорытынды жасап, баяндауы; б) қорытынды жасап әнгімелесу.
5.Оқытудың бақылау әдісі.
Дидактикалық мақсаты: білімді ,білікті және дағдыны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz