М. Жұмабаев

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

М. ЖҰМАБАЕВ

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 5

1 АҚЫН ПОЭЗИЯСЫНДАҒЫ РОМАНТИКАЛЫҚ САРЫН . . . 7

1. 1 М. Жұмабаев поэзиясының тақырыптық ауқымдылығы . . . 7

1. 2 Лирикалық каһарман - ақын бейнесінің айнасы . . . 11

2 М. ЖҰМАБАЕВ ПОЭМАСЫНЫҢ ТАБИҒАТЫ . . . 20

2. 1 Ақын шығармашылығындағы ерлік рухының бейнеленуі . . . 20

2. 2 Мағжан поэзиясының поэтикасы . . . 24

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 30

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 31

КІРІСПЕ

Курс жұмысында М. Жұмабаев поэзиясындағы романтизм қырлары арнайы түрде қарастырылып отыр. Романтизм проблемалары Мағжан шығармашылығына ғана байланысты емес, жалпы қазақ әдебиетінің тарихын ғылыми танымнан өткізуде де өзіндік орны бар теориялық мәселе. Курс жұмысында қазақ әдебиетіндегі романтизм арнасы да сөз болып ондағы ақын поэзиясының орны, аталған іргелі әдеби бағыттың дамуына қосқан үлесі, өзіндік жаңашылдығы айқындалады. Әрі суреткердің негізгі бейнелеу тәсілі мен реализм, сентиментализм, символизм сынды көркемдік әдістерінің өзара байланысы, сабақтастығы сөз болады. Сөйтіп, романтизмге ерекше мән беріліп, жалпы бейнелеу тәсілдерінің эволюциялық тенденциялары мен диалектикалық бірлігіне талдау жасалынады.

Курс жұмысының өзектілігі: М. Жұмабаевтың әдеби мұрасы соңғы жылдардағы қазақ әдебиеттану ғылымында әртүрлі қырынан зерттелініп, қарастырып келеді. Алайда оның арналы ерекшеліктерінің бірі болып табылатын бейнелеу тәсілдері жөніндегі мәселеге қажетті деңгейде назар аударылмай жүр. Соның нәтижесінде, ақын поэзиясының ең негізгі бейнелеу тәсілі - романтикалық тәсілдің идеялық-көркемдік мазмұны да арнайы зерттеу нысанасына айналды.

Курс жұмысының мақсаты: Мағжан Жұмабаевтың көркем шығармаларындағы, жалпы қазақ әдебиеті тарихындағы ақын романтизмінің табиғатын, маңызы мен орнын айқындау. Аса көрнекті суреткердің лирикасы мен поэмасындағы романтизмнің туу, қалыптасу себептерін ашып, қоғамдық жағдайлармен байланыстыра отырып, олардың идеялық-эстетикалық ерекшеліктерін қарастыру.

Курс жұмысының міндеті: Ақын романтизмінің тарихи-әлеуметтік, әдеби-эстетикалық және философиялық негіздерін көрсетіп, оның ұлттық табиғатына ерекше мән беру; Қаламгер лирикасындағы романтизмді тақырыптық, әрі хронологиялық жағынан қарастыра отырып, оның ішкі ағымдарының идеялық-көркемдік мазмұнына сипаттама жасау, олардың даму процесін ашу; Романтикалық поэма саласындағы ақындық ерекшелігі мен көркемдік жетістіктеріне көңіл бөлу; Суреткер поэзиясындағы романтзмді қазақ әдебиеті тарихындағы романтизм бағытының ірі көрінісі екендігін таныту; Романтикалық бейнелеу әдісі арқылы келген ақынның жаңалықтарына тиісті бағасын беру; М. Жұмабаев романтизмін әлем әдебиетіндегі кейбір романтиктермен өзіндік ерекшеліктер және ұқсас қырлары тұрғысынан бағалау; Ақынның негізгі бейнелеу әдісінің сыр-сипатын толымды ашу мақсатында, оның шығармаларындағы өзге де көркемдік әдістер ерекшелігін баяндап, олардың табиғи бірлігін айқындау.

Зерттеу жұмысының нысаны: Ақынның романтикалық лирикасын мазмұнына қарай жүйелеп, олардың романтизмнің әртүрлі ағымдарына қарай топтастырылуы. Қаламгердің романтикалық поэмаларының табиғатын ашып көрсету. М. Жұмабаев шығармаларының көркемдік бейнелеу тәсілдерін таныту, жалпы ұлттық сөз өнері тарихындағы маңызды әдеби- көркем құбылыстың қыр-сырын анықтау.

Курс жұмысының құрылымы: Жұмыс кіріспеден, негізгі екі тараудан, қорытындыдан тұрады. Соңында пайдаланылған әдебиеттердің тізімі берілген.

1 АҚЫН ПОЭЗИЯСЫНДАҒЫ РОМАНТИКАЛЫҚ САРЫН

1. 1 М. Жұмабаев поэзиясының тақырыптық ауқымдылығы

М. Жұмабаев поэзиясындағы романтизмінің тарихи- әлеуметтік, әдеби-эстетикалық жән философиялық негіздері қарастырылады. Олардың әрқайсысы жеке-жеке бөлімдерге бөлінген. Қандай да болмасын әдеби бағыт, ағым, көркемдік әдіс белгілі бір тарихи жағдайлардың, әлеуметтік құбылыстардың жемісі екендігі мәлім. Романтикалық бейнелеу тәсілінің де сондай тарихи - қоғамдық негіздері болды. Ж. Аймауытов оның тууын ауыспалы, көшпелі дәуірмен байланыстырса [1, 2б], Қ. Жұмалиев оны феодалдық формация орнына өзге қоғамдық қатынастардың «қанатын кең жая бастауынан» көреді [2, 205б] .

Романтизмнің ауыспалы кезеңде өркен жаятынын әлем әдебиетіндегі осы бағыт өкілдерінің шығармашылдығы да көрсетіп отыр. Бұған қазақ әдебиетіндегі романтизм тәжірибелері де қажетті мысал бола алды. XIX ғасырдың орта шенінде қазақ даласына буржуазиялық қарым- қатынастардың дендеп ене бастауы, соның нәтижесінде, қоғамдық-әлеуметтік жаңа тәртіптердің халық тұрмысына, салт-дәстүріне, сана-сезіміне кері ықпалы Д. Бабатайұлы, Ш. Қанайұлы т. б. өлең-толғауларында романтизмді дүниеге әкелді. Капитализм орнықтыра бастаған қоғамдық институттарды, әрі оның отарлау саясатымен бірге келуін романтикалық тұрғыдан сынау, бейнелеу XX ғасыр басындағы ақындардың да шығармаларынан көрініс тапты. Белгілі ғалым Ә. Қоңыратбаев бұл жөнінде: « . . . Дулат пен Шортанбай сол заманның алғашқы сыншылары болып оны романтизм мұнарасынан сынады. Ол сарынды кейін Әбубәкір, Мұрат, Нұржан, Жүсіп, Базарлар жаңа жағдайда жаңғырта жырлайды»-деп жазады [3, 12б] . Романтизмнің қандай түрі болса да, негізінен, бостандық, тәуелсіздік, азаттық идеяларымен сабақтаса көрінеді. Тарихи дәуіріне, ұлттық ерекшелігіне қарай ол әртүрлі мазмұнда болып келеді. Әлем әдебиетінің сан ғасырлық тәжірибесін жинақтап, күрделі ғылыми танымнан өткізген «Дүние жүзі әдебиеті тарихының» романтизм дәуіріне арналған томында жалпы әлемдік әдебиеттегі романтизмнің туып қалыптасуы-екі іргелі тарихи - әлеуметтік себеп арқылы көрсетіледі. Оның біріншісі- «Буржуазиялық қоғамның қарама- қайшылықтары шиеленіскен елдердің әдебиетіне», екіншісі- «бөтен елдердің ұзақ уақыттық билігінен тәуелсіздігін жеңіп алу жолындағы халықтардың әдебиетіне» тән болып келеді [4, 336б] . Осы әлем халықтары әдебиетінің даму ерекшеліктерінен тұжырымдалған орайлы ғылыми тұжырымды елесек, онда қазақ сөз өнері тарихындағы романтимнің туып қалыптасуын жоғарыда аталған екінші себептен ізденісіміз дұрыс болады. Капиталистік қарама-қайшылықтары шиеленіскен Франция, Англия, Германия т. б. Еуропа әдебиеттеріндегі романтизмнің тууына XYIII ғасыр аяғындағы Ұлы француз революциясы әсер етіп, оларда негізінен, буржуазиялық қоғамға сай жеке адам бостандығы, еркі алдыңғы қатарға шықса, отаршылдық саясатқа деген қарсылықтан туған қазақ романтизміне-жалпы ұлттың тәуелсіздігі мен азаттығын көтеру, өзге елдің езгісінен туып жатқан шаруашылық, тұрмыстық өзгерістерді қабылдамау, олардың халықтық салт-санаға әсерін сынау етене жақын. М. Жұмабаев поэзиясындағы романтизмге осындай себептер ортақ болады. Сонымен бірге, зерттеуде үстіміздегі ғасыр басындағы ұлт- азаттық қозғалысы, ояну дәуірінің және кейініректегі кеңес саясатының ықпалы да ақынның бұл бейнелеу тәсілінің тарихи-әлеуметтік негіздері ретінде көрсетіледі.

Кеңес өкіметінің орнауы, оның әміршіл-әскери саясаты Мағжанның бірқатар шығармаларының романтикалық пафосын дүниеге әкелді. Большевиктік тәртіптерге көңілі толмаған ақын өз заманының шындығына, өткен дәуірлердегі қазақтың еркін дәуренін қарсы қоя суреттейді. Мұндай қарсылық реализмдегідей әлеуметтік саралауға құрылған сын болмай, романтикалық дүниетану ерекшелігі тудырған наразылық болып отырады. М. Жұмабаевтың мұндай шығармаларында бірінші қатарға қоғамның объективті заңдылығы емес, осылай болса деген сенімі мен идеалы шыққан. Бұл романтизм еді [5, 336б] . Мағжанның мұндай шығармаларының қатарына бірнеше өлеңдерімен бірге «Ертегі», «Оқжетпестің қиясында», «Қорқыт», «Батыр Баян» поэмаларын жатқызамыз.

Мағжан романтизміне, сөз жоқ, өз дәуірінің азаттық аңсаған әдебиетінің де ықпалы болды. Мұндағы мәселені әдеби әдістің тікелей әдеби әдіске әсері төңірегімен шектемей, ұлттық сананы оятуға арналған идеялардың бейнелеу тәсіліне әсерімен түсіндірген абзал. А. Байтұрсынов, М. Дулатов т. б. қайраткерлер қаламгерлердің шығармалары Мағжан романтизміне әсер етуші факторлардың бірі. Сондай-ақ, «Қазақ», «Айқап» сынды ұлттық басылымдардың мазмұны да романтик болып қалыптасатын қалам иесінің идеялық мақсатына соқпай өткен жоқ. «Қазақ» газетінің ғасыр басындағы әдебиеттегі айрықша орнын кезінде М. Әуезов аса жоғары бағалаған еді [6, 231б] .

Бұл әдеби бағыттың теориясы мен тарихына арналған еңбектерде оның әдеби-эстетикалық қайнар көздері ретінде ауыз әдебиеті мен сентиментализм жиі аталады. Ауыз әдебиетінің халықтық сипаты абсолютті идеяларды көтеруі, суреттеудегі универсализм мен шарттылығы образдарының рухани жағынан күштілігі романтизм эстетикасының бірқатар негізгі белгілерінің іргетасын қалады. Мағжанның аңыздық, ертегілік сюжеттерге құрылған шығармаларынан осыны аңғарамыз. Өзінің туу тарихында романтизм сентиментализм қазақ әдебиеттану ғылымында еленбей келеді. Тағдыр мен тұрмыс тауқыметіне ұшыраған жандарға аяушылық білдіретін сентиментализм қазақ әдебиетінде қазақ қызы мен кедейдің ауыр өміріне байланысты көрінді.

Мағжанның «Зарлы сұлу », «Шын сорлы », «Тілегім », «Алданған сұлу» өлеңдерінде сентименталистік сезімшілдік пен аяушылық басым. Сентименталистер романтизмді субьективтілік, сезімшілдік жағынан даярлады да оның алғашқы сатысы болды.

Әдеби бағыт, көркемдік әдіс тарихи-әдеби категория болумен бірге, оның негізінде белгілі бір дүниетану ерекшелігі де жатады. Орыс ғалымы А. Н. Гуляеев дүниетаным сипатын романтизмдегі ең шешуші мәселе деп санайды [7, 105б] . Материалдық дүниеден гөрі адамның рухын бірінші кезекке қоятын романтиктер болмыстан да, идеяны ілгері оздырып жіберетін идеалистер еді. Сондықтан да, романтизмнің философиялық негізінде-идеализм жатады. Өмірдің қоғамның обьективті дамуынан да өзінің идеалды арманы мен қиялын биік қойып, оларға елітетін, содан барып ішкі әлеміндегі субьективті пікірлерге бейім тұратын, баршасын романтикалық идеалға түсіріп, абсолютті, шартты бейнелеулерге баратын, тарихтың өзін субьективті менімен» өткізіп, соған телулі етіп суреттейтін суреткерді материалист еді дей қоймасақ керек-ті. Ақынды материализмге «әкелудің» де қажеті шамалы. Мағжанның идеалист қаламгер екендігін кезінде Ж. Аймауытов та жазған [1] .

Мағжанның алғашқы әдеби тәжірибелерден шығандап шырқап қаламының дара қолтаңбасын таба бастауы-ұлт-азаттық қозғалыстың қарқынды кезеңімен тұспа -тұс келеді. Азаттық күніні аңсаған қайраткер азаматтардың саяси-мәдени іс-шаралары, «Қазақ», «Айқап» сынды басылымдардың ояну дәуіріндегі ерен еңбектері табиғаты әсершіл жас дарынды жігерлі де, сенімді поэтикалық ойларға бастады. Соның негізінде шамамен 1914-15 жылдар шегінде М. Жұмабаев лирикасына өршіл пафос ене бастайды. Бұл өлеңдер идеясы жағынан төңкерісшіл романтизм үлгілері еді. «Есімде . . . тек таң атсын», «Жер жүзіне », «Тез барам » өлеңдерінен басталатын төңкерісшілдік рух «Бостандық», «Мен кім?», «Пайғамбар» өлеңдерінде жалғасын табады. Болмысқа деген үзілді-кесілді қарсылық, оны өзгертуге деген күмәнсіз сенім, абсолютті идея, көтеріңкі-эмоциональды стиль-ақынның төңкерісшіл романтизміінң басты қасиеттері. Осыдан барып романтиктің мұндай өлеңдерінде орын, уақыт нақтылана бермейді, мұнда субьективті тілек өзінің қалауына орай обьективті болмысты ретке келтіруші, өзінің идеалды мақсатын орындаушы бейнесінде көрінеді. Ол ірі қоғамдық мүддеден туған орасан мақсат. Романтик мұндай лирикалық туындыларында осы қасиетті істі қалпына келтіруші болады. Ақынның төңкерісшілдік романтизмі тереңдей келе, ұлттық идея жалпы түркілік, шығыстық идеяға негізделеді. «От» циклына енетін «Күншығыс», «Пайғамбар», «От» өлеңдері осындай мазмұнға құрылған. Циклды әсіресе, романтизмге тән уақыт, әрекет, жағдай шарттылығы анық байқалады. Сондай-ақ бұл өлеңдердің «идеялық-көркемдік арқауында асқақ арман, көтеріңкі пафос бар» [8, 344б] . «От » циклі мазмұны жағынан да, пішіні жағынан да жаңашыл туындылар болды. Ақынның төңкерісшілдік романтизмінде ұлт азаттығы едеуір үстем екендігі айтылды . Сондай-ақ, романтик лирикасына жеке адамның бостандығы мен еркі категориялары да еш жат болмайды. Оның сыры-романтизм өкілдерінің тәуелділіктің қандай да болмасын түрлеріне наразылық білдіруінде М. Жұмабаев та жеке адамның бостандығына, оның өмірдегі шешуші маңызына бірқатар өлеңдерін арнаған. «Тіршіліктің көркі ерік», «Мешіт Һәм абақты», «Жел» лирикалық шығармаларында адам бостандығы романтикалық жолмен бейнеленген.

Қазақ поэзиясының табиғатына аса дари қоймаған, сонысымен жаңалық болатын символизмге ұлт ақынының келуіне бірнеше себеп болды. Біріншісі, қоғамдық фактор. Белгілі мағжантанушы Ш. Елеукенов оны социализм саясатының қаталдығынан көрді [10, 199б] . Ақынның элегиялық романтизміндегі мұңды әуеннің қоюлануы соншалық, ол ендігі жерде романтизм шеңберіне сия бермейді, сол себепті де жаңа мазмұн өзіне жаңа пішінді табады. М. Жұмабаевтың негізгі шығармашылық әдісі-романтизмді еліктеу асыра салуға келмейді. Мағжанның Батыс пен Шығыс сөз өнерін игергенін айтамыз деп, оны орынды-орынсыз, әсіресе, Еуропа, орыс ақындарына шәкірт етіп алатынымыз бар. Осындай кеңестік кешегіден қалған келеңсіз дағдыдан арылуды көрнекті ғалым Т. Кәкішев те қатты ескертеді [11, 288б] . Ал, қазақ қаламгерінің символизміне келгенде орыс поэзиясының «Күміс ғасырының» әсерін аңғарамыз. Мағжан мен орыс символизмінің ұқсастығы-қоғамның рухани дағдарысының ортақ жағдайларынан өріс алған. Өлеңді түрлендірудегі пішіндік ізденістерінде Блок, Бальмонт, Мережковский тәжірибелерінен тыс кете қоймайды. Романтизм мен символизмнің ортақ тұстары бола тұрса да, әрине, олар әрқайсысы өзінше бейнелеу типтері. Осы ерекше жайларды М. Жұмабаев поэзиясынан ұшыратамыз. Ақын романтизмінде суреткерлік идеал ретінде әлеуметтік мақсат анық байқалса, символистік өлеңдерінде көңіл-күй, жан-дүние сырлары жетекшілік орынды иемденеді. Әрі, ол шығарманың сыртқы пішініне бағындырылады да, автор мақсаты түр жаңалығымен байланысты болады. Дегенмен, кемел пішін арқылы автор трагедиялы хәлді, ішкі тебіреніс пен табиғат жарасымын беруде бірқатар табыстарға жетеді («Қысқа жолда», «Жазғы жолда», «Мені де өлім әлдиле», «Қайың» ) . Адамның жүрек сырын тың пішінге түсіре отырып қазақ ақыны Батыс Еуропа, орыс символистеріндей фаталистік көзқарастарға ұрынған жоқ.

Суреткер романтизмінің ен арналы романтикалық ағымы тағы да бір аспектіде өріс алады. Рухты, рухани дүниені тірліктің күйбеңіне қарама-қарсы қою, идеал біріншілігі романтизм көркемөнерінде идеалға не қарсы келсе соған наразылық білдірді [12, 209б] . Байронның «Дон-Жуаны» мен «Аралы», А. С. Пушкиннің Оңтүстік» поэмаларынан әдеби әдістің осындай көркемдік принципін аңғара аламыз. Материалдық-шаруашылық басқыншылыққа наразылық білдіріп, рухани әлемді қорғай жазғандардың ішінде «Айда атыңды, Сәрсенбай», «Шойын жол» өлеңдерін бөле-жара атауға болады. Өтпелі кезеңнің ауыспалы сипаты әлеуметтік-шаруашылық өзгерістерге қоса, қалыптасқан әдет-ғұрыпқа, салт-санаға да сапалы ықпал етіп, адамды бірден қанағаттандыра қоятын жаңа қоғамдық сананы түзе қоймайды. Міне, романтик осыдан секем алып, төңкерісшіл, тым жедел жолмен келіп, қысқа мерзім ішінде әдет-ғұрыптардың ыдыратылуына наразы. Желдей еркін, жер-анадай кең пейілді әсершіл қаламгер табиғат жарасымын бүлдіре салынған қалаға, қазақтың дархан мінезін ұсақтаған қала тұрғындарына көңілі толмай қаймағы бұзылмаған табиғат қойнауындағы ауылға асығады. Кезінде үлкен саяси шу тудырған «Шойын жол» өлеңінде қоғамдағы өзгерістерге романтик көзімен қараған. Бұл романтикалық дүниетаным арнасында туған ақындық идея «дала табиғатының тұтастығын, оның қазақтық бейнесін, ұлттық дәстүрін сақтау мақсатымен сабақтас [13, 137б] .

Кең арналы әдеби бағыттың басты-басты ішкі ағымдарын лирикалық шығармалары негізінде өткен ұлы суреткер қазақ өлеңіне романтизмнің бірқатар идеялық-эстетикалық қырларын дарытып орнықтырды. Өзі куә болған күрделі де, қарама-қайшылықты тарихи дәуірде ұлттық идея, туған елінің тәуелсіздігі сынды қасиетті мақсатына адал алаш ақыны Мағжан Жұмабаев сол ауыспалы, алмағайып кезеңнің бейнелеу тәсілі-романтизмнің мүмкіншіліктерін шеберлікпен қолданып, қазақ лирикасын мазмұн жаңалығымен де, пішін соңылығымен де байытты.

1. 2 Лирикалық каһарман- ақын бейнесінің айнасы

Поэзия әлемінде айрықша із қалдырған, өзіндік үлкен өнер, өрнек тудырған, терең сырға, ұшқыр қиялға толы өлең дүниесін кейінгілерге аманат етіп қалдырған ақын М. Жұмабаев. Өзі де, өлеңі де қиын-қыстау тауқымет жолын көп кешті. Ғасыр басындағы шытырман оқиғаның бәріне куә болған ақын - олардың бәрін ой елегінен, өлең өрнегінен өткізіп отырған. Мәселен, XX ғасыр басының қазақ ортасына тән демократиялық, ағартушылық, бостандық ізденістері М. Жұмабаев үшін Қазан революциясымен бітіп, арманға қол жеткендей үзіліп қалмайды, одан кейін де ақын өз болжамынан танбай, жалпы халықтық, адамдық, мұраттық жайлардан қол үзбейді. Тендік, азаттық жайындағы лепірме ұрандар, толып жатқан «жасасындар» Мағжанды баурап әкетпейді.

Мағжан өз тегін де, өз жерін де ардақтаумен өткен, өмірдегі азаматтық орнын ақтауға ұмтылған, өлең сөзді асыл маржандай терген, сұлу жырымен оқырман жүрегін баураған, ал өзі болса, өне бойы қапаста, қайғы мен қасіретте өмір кешіп, өзі айтатындай соры арылмаған халқының зарлы перзенті. Мағжан Бекенұлы Жұмабаев 1893 жылы Ақмола губерниясының, Ақмола уезіндегі Полуденов болысыңда, қазіргі Солтүстік Қазақастан обл. Булаев ауд. қазіргі «Мағжан» совхозында дүниеге келген. Ол алғаш ауыл мұғалімінен хат танып, сауатын ашады, ал 1905ж Қызылжардағы (Перопавловск) медресеге оқуға түседі. Араб, парсы, түрік тілдерін еркін меңгерген, Стамбулда оқып, дәріс алған Мұхаметжан Бегішов ашқан бұл медресені ақын 1910ж жақсы үлгеріммен бітіреді. Елдегі оқумен қанағаттанбай болашақ ақын 1910ж күзде өзінің ауылдасы, талапкер жазушы Бекмұхамбет Серкебаевпен бірге (Е. Серкебаевтің әкесі) «Ғалия» медресесіне түсу үшін Уфаға сапар шегеді. Ол жерде ұстаз, татар жазушысы Ғалымжан Ибрагимовпен, болашақ көрнекті жазушы Б. Майлинмен танысады.

Ғ. Ибрагимовтің кеңесімен М. Жұмабаев Омбыдағы мұғалімдер семинариясына түсіп, сол қалада орын тебеді. 1912ж. Қазан қаласында «Шолпан» атты жинағы шыққанда оған Ғ. Ибрагимовтың көп көмегі тиеді. Семинарияда болашақ революционер ақын С. Сейфуллинмен танысады. Бірінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында М. Жұмабаев көпшілік қауым мойындаған ірі ақын болып қалыптасып қалған еді. Оның жырлары қазақ даласын шарлап кетеді. 1912-1915ж М. Жұмабаев даңқы түркі әлеміне танымал болған А. Байтұрсыновтан, дарын иесі М. Дулатовтан дәріс алып, шығармашылықтың жаңа бір қырына көтеріледі. Мағжанға европалық білім алуға, орыс тілін үйреніп, мәдениетімен қанығуға олар көп себін тигізеді. 1916ж М. Жұмабаев семинарияда оқып жүрген шәкірт кезінде «Алаш» партиясын қүруға қатысады, кейін Ақмола губерниялық «Бостандық туы» газетінде істейді. 1919 жылы ақын екі қасіретке душар болады. Жары Зейнеп және ұлы Граждан қайтыс болады, ақын «Мені де, өлім, әлдиле» өлеңін жазады. 1920 жылдары М. Жұмабаев Ташкенттегі «Шолпан», «Сана» журналдарында, «Ақжол» газетінде шығармашылық өнімді еңбек етіп, біраз өлеңдерін бастырды. Осы кезде атақты поэмасы «Батыр Баянды» жарыққа шығарды. 1924-1927 жылдары Москвада Б. Брюсов басқаратын жоғарғы әдебиет-көркемөнер институтында оқиды. Орыс мәдениет қайраткерлерімен жете танысып, көпшілігімен достық қарым-қатынаста болады. 1929ж М. Жұмабаев «Алқа» атты ұйым құрды деген айыптаулармен 10 жылға сотталады. Одан кейінгі ақын ғұмыры көмескілеу болып келеді. 1936 жылы М. Горький, Е. Пешкованың араласуымен аз ғана уақыт бостандық алады, еліне келеді. Петропавл қаласындағы мектепте орыс тілі мен әдебиетінен сабақ береді. 1937ж. жұмыстан себепсіз, саяси науқанға байланысты босатылып, пана іздеген ақын Алматыға келеді. Аласапыран тұста ақыры 30 желтоқсанда Мағжан да қайтара тұтқындалып, 1938 жылы мерт болады.

Сұм өмір, сұлу дүние алдадың ба?

Тән арып, тамырда қан жаймадың ба?

Жалған үшін жан қиып, жапа шектім,

Еңбегім екі болып, жанбадың ба? - дейтін

өлеңінде ақын ертеңгі күнінің не болатынын болжап білген екен.

Тұтасымен алғанда Мағжан өлендері - қазақтын сөз өнері үшін жаңа, соны дүние. Мұндай абстракциялық ой-толғамдарды Мағжаннан бұрынғы поэзиядан көру қиын. Ақын өлеңдерін оқи отырып, оның түйсіну, қабылдау қабілетінің айрықша мол, әрқилы екенін аңғарасың, сондықтан да терең эстетикалық ләззат табасың. Мағжанның «Жел», «Толқын», «Көктем», т. б. өлендерінің үйлесімі еріксіз ләззатқа бөлейді. Мысалы:

Мен ақынмын - жел жүйрік,

Гуілдеймін ұшамын.

Мен - ойыншы көбелек.

Көрінген гүлді құшамын. («Жел»)

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.