Тәуелсіздік жылдарындағы мәдени құрылыс

Жоспар:

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім
1. Тәуелсіздік жылдарындағы мәдени құрылыс
2. Қазақстан мәдениетінің дамуындағы өзгерістер.
3. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік ныcандары.

ІІІ. Қорытынды

IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

1. Қайта құру мен тәуелсіздік жылдарындағы мәдени құрылыс
Егеменді елімізде республикамыздың толғағы жеткен мәселелерді өзі шешуге еркіндік алуы мәдени салада жіберілген ағаттыктарды түзетуге мүмкіндік туғызды. Мәдениет пен өнер, әдебиет идеологиялық тыйым салу азабынан арыла бастады. Кеңестік жүйенің күйреуі мен нарықтық қатынастарға өту мәдениет пен спорттың дамуына зор ықпал етті.
Қайта құру жылдарында бюджеттен қаржыландыру едәуір қысқарды, көптеген ғылыми зертханалар мен спорт мектептері, клубтар, демалыс орындары жабылды немесе жеке меншікке берілді.
Қалыптасқан жаңа жағдайда нарықтық қатынастарға икемделе алған ұйымдар ғана өз жұмыстарын жалғастыра алды.
Қазақстан ғылымы дамуының жаңа кезеңі ғылым мен жаңа технологиялар министрлігі құрылған 1992 жылдан басталды. 1993 жылы бюджеттен қаржыландырылатын ғылыми-техникалық бағдарламалар жаппай сынақтан өткізілді. Мұндай тәсіл ғылымның болашағы зор салаларын анықтауға, маңызы ғылыми орталыктарға нақты көмек беруге мүмкіндік жасады. Университеттерде қазіргі заман талаптарын қанағаттандыра алатын жаңа мамандықтар ашылды. Нақты айтқанда, ғылымға жаңа - әлеуметтанушы, саясаттанушы, мәдениеттанушы кадрлар келді, компьютерлік техника, ақпараттык технологиялар, бизнес пен экономика саласы бойынша мамандар дайындала бастады. Жоғары Аттестациялық комиссия қайта құрылып, ғылыми дәреже беру шарттары кайта қаралды.
Республика ғалымдары Қазақстанның өткен кезеңін, ата тарихын зерттеуге елеулі үлес қосты. Ол, әсіресе, мынадай өзекті тақырыптар бойынша атқарылды: Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауы, Сталинизмнің орнығуы мен нығаюы, КСРО ыдырауының себептері (М. Қозыбаев, К. Нұрпейіс, Т.Омарбеков, А. Сакта). Өте көкейтесті мәселелер конференциялар мен «дөңгелек үстелдерде» ашық талқыланатын болды. Ғалым- құқықтанушылар Ғ. Сапарғалиев, Е Нұрпеисов, А. Котов республикамыздың конституциялық
дамуы кезеңдерін зерттеді . Әлеуметтану ( М. Тәжин, Қ Бикенов), геосаясат (К. Сыроежкин, Ж. Жүнісова), демография (М. Тәтімов, Ә. Ғали), философия (Ғ. Есім, Ғ. Тұрсынов) бойынша жаңа еңбектер жазылды. Академик Ә. X. Марғұланның ғылыми мұралары жарық көре бастады.
ЮНЕСКО бағдарламасы шеңберінде Қ. И. Сәтбаевтың туғанына 100 жыл толуы республикада кеңінен атап өтілді. 1999 жылы сәуірде Парижде осы оқиғаға арналған халықаралык ғылыми симпозиум өтті. Түркістанның 1500 жылдық мерейтойында «Қазақстан мен түркі әлемінің рухани тарихындағы Түркістан және Қожа Ахмет Йассауи» тақырыбында халықаралық ғылыми-практикалық конференция ұйымдастырылды. Оған Қазақстан мен жақын және алыс шетелдерден 200-ден аса ғалым мен мамандар қатысты. 2001 жылы 12 шілдеде «Ғылым туралы» Заң қабылданды. 2003 жылы қазанда Ғылым академиясы жаңа заман талабына сәйкес кайта құрылды.
Ғаламдық өзгеріс рухани салада да орын алды: діни сенім мен қасиетті орындарға зиярат етуге еркіндік берілді. Сәулеттік әсемділігімен ерекшеленетін мұсылман мешіттері Алматыда, Павлодарда, Таразда, Көкшетауда, Шымкентте жөнделді және жаңадан салынды. 2005 жылы сәуірде астана тұрғындары араб елдері көмегімен салынған Астанадағы Орталық мешіттің ашылуының куәсі болды.
Алматы, Петропавл қалаларына православие мен католик шіркеулері бой түзеп, Алматыда жаңа синагога салынды. Дінге сенушілер санасынан діни сенімі үшін мемлекет пен жазалаушы органдар алдындағы қоркыныш жойылды. Ұзак, жылдарғы тыйым салудан кейін дінге сенетіндер қасиетті орындарға еркін баратын, қажылық парызын өтей алатын болды. Жыл сайын мыңдаған мұсылмандар діни парызын атқаруға Мекке мен Мәдинеге аттанды. Діни орталықтар жанынан арнаулы медреселер ашыла бастады, мыңдаған жас қазақстандықтар ірі теологиялық орталықтарда оқуға мүмкіндік алды. Республиканың мәдени өміріндегі елеулі окиға - қасиетті Құранның қазақ (аударғандар - Халифа Алтай, Рәтбек Нысанбайұлы), орыс (аударған - Валерия Порохова) тілдерінде басылып шыққаны болды.
Театрлар және казақтың дәстүрлі өнері шығармашылық жаңа серпін мен еркіндікке қол жеткізді.
Сонымен қатар өкімет тарапынан қамкорлық пен бакылауға әбден қалыптасып калған бірқатар мәдениет кайраткерлерінің өмірдің жаңа жағдайына дайын еместігі де байқалады. Олар «кеңестік алтын ғасыр туралы» сағыныштан өзге жұртшылыкка ештеңе ұсына алмады.
Кино өнеріне, монументті кескіндеме жасауда өзіндік көркемдік ойы және идеялык принциптері бар жаңа ұрпак келіп қосылды. Қазак режиссерлерінің көптеген фильмдері өлемдегі ірі фестивальдердің лауреаттары атанды. 1996 жылы Алматыда Тәуелсідік монументі жәнеАстанада Кенесары Қасымов, Абылай хан, Төле би, Қазыбек би, Алматыда Ж.Жабаев ескерткіштері салтанатты түрде ашылды.
2003-2005 жылдарда қазақ-американ кинематографистері (Голливуд, Қазақфильм) «Көшпенділер» кинофильмін түсірді. Бұл маңызды алғашқы халықаралық жоба еді.
Республикамыз төуелсіздік алғаннан кейін мемлекеттік Ұлттық олимпиадалық комитет құрылды. Қазакстан спортшылары ірі-ірі халықаралық жарыстарда табысты өнер көрсетті. XI Азиялық ойындарға алғаш қатысқан қазақстандыктар жалпы командалык есепте 4-орын иеленді, 77 медаль (25 алтын) жеңіп алды. Дәулет Тұрлыханов, Сергей Филимонов, Наталья Торшина, Бақыт Ахметов сияқты спортшылар Қазақстанды спорттық держава ретінде танытты. Қыскы олимпиада ойындарында көкшетаулық В.Смирнов, XXVI жазғы олимпиада ойындарында Ю.Мель-ниченко (грек-рим күресі), А. Парыгин (бессайыс), В. Жиров (бокс) чемпиондар атанды. XXVII Олимпиада ойындарында (2000) Ольга Шишигина, Ермақан Ибрайымов, Бекзат Саттарханов чемпион болды. 2001 жылы Қазақстан тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған 1-жаздық спартакиада өткізілді, оған еліміздің 1 млн-нан астам тұрғындары қатысты.
XXVIII Олимпиада ойындарында (Афины) Бақтияр Артаев чемпион атанды": Ол олимпиаданың үздік боксшысы деп танылып, ең үздік спортшы ретінде оған Вэл Баркер кубогы табыс етілді. Штангашы С.Филимонов, боксшы Г.Головкин, палуандар Г.Цурцумия мен Г.Лалиев күміс медальдарды иеленді.
Республикада ұлттық спорт түрлері: бәйге, жорға жарыс, тоғызқұмалак кең тарады. Спорттың осы түрлері бойынша федерациялар құрылып, ресми түрде жарыстар өткізіле бастады.
Футбол, волейбол, бильярд секілді спорт түрлерімен халық кеңінен айналыса бастады. 2003 жылдан Қазақстан футболшылары Еуропа кубогы үшін жарыстарға катысады, шағын футболдан жарыс тұрақты өткізіліп тұрады.
Тәуелсіздік жылдарындағы мәдениет пен спорттың дамуы барысында өмір барынша қызғылықты және мәнді бола түсті. Қаржы жетіспеушілігіне қарамастан, мәдениет пен өнер, спорт дамуға жаңа серпін алды. Ғылым мен мәдениеттің дамуында жаңа бағыттар байқалды, өзге елдердің жетістіктері жакын бола түсті. Мүмкін, ең үлкен кемістіктің бірі әкрандар мен газет беттерін батыстың бұқаралық мәдениетінің басып кетуі, зорлык пен қатігездікті насихаттаудың жасырын түрі болуы да шығар.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. Ч. Мусин: «Қазақстан тарихы», Алматы, 2005.
2. Аяған Б. Ғ., М. Ж. Шәймерденова: «Қазақстанның қазіргі заман тарихы», Алматы, 2005.