Полимерлі материалдардың реологиясы және жылуфизикалық қасиеттерін зерттеу

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Физика факультеті

Жылуфизика және техникалық физика кафедрасы

Дипломдық жұмыс

Полимерлі материалдардың реологиясы және жылуфизикалық қасиеттерін зерттеу

Орындаған: 4 курс студенті С. Болат

Ғылыми жетекші: З. Қ. Саттинова

Норма бақылаушы: Ж. Қ. Шортанбаева

Қорғауға жіберілді:

Кафедра меңгерушісі, профессор С. Ә. Бөлегенова

Алматы, 2012

Реферат

Бітіру жұмысы: -беттен, кіріспеден, - бөлімнен, -формуладан, қорытындыдан және -әдебиеттр тізімінен тұрады.

Негізгі объектісі: полимерлі, пластикалық, лак-краскалы тұтқыр сұйықтар реологиясы

Негізгі сипаттаушы сөздер: тұтқырпластикалыағыс, құрылымдық өзгеріс, дисперсті, дисперсионды орта, физикалық-математикалық нобай.

ГЛОССАРИЙ

Реология -серпімді, пластикалы, тұтқыр қасиеттерінің үйлестіктерінен тұратын тұтас ортаның деформациясы мен аққыштығын қарастыратын ғылым.

Суспензия - тұтқыр сұйықта таралған өте ұсақ қатты бөлшектер

Адгезия -

Коагезия -

Адсорбция -

Ламинарлық ағыс - тұтқыр сұйықтың араласпай қабат-қабат болып қозғалатын реттелген ағысы

Стационарлық ағыс - жүйенің әрбір нүктесінде гидродинамикалық айнымалылар уақыт бойынша өзгермейтін орнықты ағыс.

БЕЛГІЛЕУЛЕР

шектік жылжу кернеуі,

аққыштық шегі,

пластикалы тұтқырлық,

динамикалық тұтқырлық,

кинематикалық тұтқырлық,

сұйық тығыздығы,

жылуөткізгіштік коэффициенті,

жылусиымдылық коэффициенті,

көлденең және радиусты жылдамдықтар,

көлденең, радиалды координаталар,

L - канал ұзындығы,

g - еркін түсу үдеуі,

L _k - кристалдану жылуы,

Т - температура,

Т ₀ - бастапқы температура.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1. ПОЛИМЕРЛІ, ПЛАСТИКАЛЫҚ СҰЙЫҚТАР МЕН ОЛАРДЫҢ ДИСПЕРСТІ ОРТАЛАРЫНЫҢ ЖЫЛУФИЗИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ

1. 1 Лак және краскалы заттардың жылуфизикалық қасиеттерін өлшеу.

1. 2 Полимерлер, пластикалы созылымдар мен дисперсті орталардың

жылуфизикалық қасиеттері.

1. 3 Құрылымдық өзгерістер және оның тұтқыр сұйықтар реологиялық

сипаттамасында атқаратын қызметі. Эластикалық қасиеттері.

2. ЛАК-БОЯУЛАР ӨНДІРІСІНІҢ ЖАРТЫЛАЙ ӨНІМДЕРІНІҢ РЕОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ЖЫЛУФИЗИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ

2. 1 Тұтқыр бояулы сұйықтардың дәрежелік реологиялық күй

теңдеулері. Тұтқыр бояулы ағыс параметрлерін анықтау.

2. 2 Лак-краскалардың реологиялық қасиеттері

2. 3 Оствальд дәрежелік заңына бағынатын тұтқыр сұйықтардың

дөңгелек құбырдағы ағысы

3. ЕСЕПТЕУ ЭКСПЕРИМЕНТ НӘТИЖЕЛЕРІ

4. ҚОРЫТЫНДЫ

КІРІСПЕ

Құрылыста кеңінен қолданылатын полимерлік және лак-краскалы материалдар өздерінің қасиеттерінің арқасында дәстүрлі материалдардың қатарына жатады. Полимерлік өнімдерді қалай сипаттауға болады: полимердің типі, өңдеу тәсілі, қолдану аймағы, сынаудың стандарттық шарттарында анықталған қасиеттері. Олар жеңіл, ұзақ уақытқа жарамды, жылуөткізгіштігі мен электрөткізгіштігі төмен, технологиялық тұрғыдан сапалы, химиялық орнықтылығы жоғары, безендіруге бейім және тағы басқа қасиеттері бар. Құрылыста қолданылатын лак, бояу, эмальдар мен полимерлердің көпшілігі безендіруге арналған және жабындар ретінде қолданылады. Полимерлік материалдарды, оның ішінде қорғаныштық безендіруге арналған сырлы жабындарды қолдану адам мен материалдардың шығынына алып келетін өрт санының артуына түрткі болып отыр, өйткені, олардың құрамында органикалық қабықша түзетін заттар өте көп. Қабаттарының саны көп ғимараттарды салу, қазіргі заманғы технологияларды, үлкен мөлшерде бөлгіш материалдарды қолдану саны артқан сайын өрт сөндірушілердің жұмысы тіптен көбейіп кетті. Өрттерге жоғарғы температура, көміртегі тотығы, улы түтін ғана емес, сонымен қатар термиялық бөлінуге бейім жоғары улы өнімдер, жарылыстар, иондаушы сәулелену мен өзге қауіпті факторлар да әсер етеді. Сондықтан органикалық жабындардың өрт қауіпсіздігін жоғарылату проблемасы өзекті болып отыр, оның шешімі үлкен практикалық маңыздылыққа ие. Осы себепті экономикалық тұрғыдан дамыған елдерде полимерлік құрылыс материалдарын түрлі ғимараттарда қолдану мәселесіне баса назар аударылуда. ТМД елдерінде сырлы бояулы жабындарды өндіру кемігенімен материалдардың осы түрінің нарықтағы сұранысы артып келеді және оны импорттың есебінен шешуде. Қазіргі таңда ТМД-дегі сырлы бояулы материалдардың қажеттілігі сыр мен бояулардың импортының есебінен 90%-ға қанағаттандырылуда. Қолдану барысында қабаттарды арттыру мүмкіндігі, түрлі сырлы бояулы жабындардың ара-жігінің ашылуы және осы себептен жабынның өрт қауіптілігі қасиеттері де өзгеріске ұшырайды. Безендіру материалдары мен жабындары, оның ішінде сырлы бояулы заттар құрылыста қолданылатын полимерлік материалдардың басым бөлігін алады. Сырлы бояулы заттардың тұтану заңдылықтары мен жану процесінің дамуын терең зерттеу теориялық та, тәжірибелік те тұрғыдан аса үлкен қызығушылық туғызады. Термиялық талдау әдісі мен жанудың жылулық теориясының негізгі қағидаларын қолдана отырып, сырлы бояулы жабындардың тұтану көрсеткіштері мен жанғыштығын болжауға кинетикалық тұрғыдан талдаудың методологиясы жасалған. Термиялық жұқа материалдарға қоса тұтану мәліметтері бойынша сырлы бояулы жабындардың жылуфизикалық қасиеттерін бағалау методологиясы да дамытылған. Жанғыш заттар мен материалдардың бөлінуінің тиімді макрокинетикалық параметрлерін қолдануға негізделген «макрокинетикалық» тәсілды сыртқы жылу ағынының массалық жану жылдамдығына әсер етудің бағамына, жылу бөліну жылдамдығына, тұтану барысындағы жылу ағынының тығыздығының критикалық мәніне қолданудың мүмкіндігі көрсетілді.

1. ЛАК, БОЯУ МАТЕРИАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ

1. 1 Полимерлі және лак, бояу заттарының жылуфизикалық қасиеттерін өлшеу.

Полимерлі материалдарға табиғи немесе жасанды материалдар жатады, оларды қоршаған ортаның зиянды әсерлерінен қорғау мақсатында қабықша түзілу үшін, сонымен қатар архитектуралық-шығармашылық безендіру және тазалық-гигиеналық жағдайларды жақсарту үшін тұтқырсұйық күйінде құрылыс материалдары мен бұйымдардың бетіне жұқалап жағады. Полимерлі материалдар негізгі және көмекші деп жіктеледі. Негізгі материалдарға сырлар, бояулар, лактар мен эмальдар жатады, көмекші материалдар - грунтты және шпаклевкалы құрамдас, араластырғыштар мен т. б. Сырлар боялатын заттың текстурасын жасыратын мөлдір емес түсті безендіру және қорғаныш жабынын жасау үшін арналған. Лактар мөлдір түсті жабын түзеді және өңделетін бетті шекті тазалау, сонымен қатар боялатын қабықшаны механикалық бұзылулардан сақтау үшін қажет. Сырлардың құрамына байланыстыратын немесе қабықша түзетін және бояйтын заттар - пигменттер кіреді. Кейбір жағдайда олардың құрамына пигменттердің шығынын кемітетін толықтырғыштар және технологиялық және қолдану қасиеттерін жақсарту үшін арнайы үстемелер қосылады (қатаюды үдеткіштер - сиккативтер, араластырғыштар және т. б. ) . Лак дегенімзі - табиғи немесе синтетикалық полимерлердің, битумның, ұшпа ерітінділердегі олифаның дисперсиялары. Эмальды сырлар (эмаль) - полимерлі немесе май лактарындағы пигменттер суспензиясы - әдеттегі сырлармен салыстырғанда құрамында толықтырғыштардың мөлшері аз, жарқырауы да жақсы. Грунтты құрамдар қорғалатын бет пен жабын арасын байланыстырады. Грунттар әдетте сырлар сияқты заттардан тұрады, бірақ, олардың құрамында пигменттер аз болады. Шпаклевка кеуектерді толтырып, боялатын беттерді тегістеу үшін қажет. Жабыстыратын заттың ерітіндісімен қоса оның құрамында толықтырғыштың айтарлықтай мөлшері де болады, оның рөлін әдетте бор атқарады. Шпаклевкаларға құрамы бойынша байланыстырушы пасталар жақын, оның құрамында желімнің мөлшері мен өзге байланыстырушы заттардың мөлшері көп болады. Олар адгезиялық қасиеттерді жақсартады, яғни негізбен жабысуды қамтамасыз етеді. Сырлы бояулы материалдарды жабын түзуші заттардың сипаты бойынша (майлы, глифтальді, эпоксидті, әкті, силикатты және т. б. ), сұйық фазаның түріне қатысты (сулы және сусыз), судың әсеріне қатысты (суға берік және суға берік емес), қолданылатын аясы бойынша (химиялық орнықты, термиялық орнықты, электр оқшаулаушы және т. б. ) жіктейді.

Сырлы бояулы материалдар өздерінің реологиялық қасиеттері бойынша ньютондық сұйықтардан айтарлықтай ерекшеленеді. Физикалық табиғаты мен өзара әсерлесетін күштердің байқалу дәрежесіне қарай ағыстың алуан түрлері кездеседі. Оларға пластикалық және псевдопластикалық ағыстар тән, олар материал массасындағы түрлі дәрежедегі құрылымдануға қатысты жүзеге асады. Пластикалық ағыс жоғары толтырылған жүйелерді сипатттайтын (майлы, типографиялық, офсетті, шығармашылық, су дисперсиялық және т. б. ) сырлардың көптеген түрлерінде байқалады. Ол тиксотропия құбылысымен байланысты. Құрылымдық тұтқырлықтың байқалуы көптеген жағдайларда оң қасиет ретінде танылады: сырлар паста сияқты, бұл шығармашылық және баспа ісінде маңызды рөл атқарады, оларда пигменттер тұнбайды, сырларды қалың қабаттармен жаға беруге болады. Ол үшін қабықша түзетін заттар мен пигменттерді сәйкесінше таңдап алу керек. Мысалы, алкидтерге полиамидтерді (олигомерлер), бентондарды (бентониттің органикалық негіздермен өзара әсерлесу өнімдері), алюминий алкоголяттарын, дегидратталған майсана майын қосу, сонымен қатар жоғары дисперсті пигменттер мен толықтырғыштарды (тальк, каолин, аэросил, титанның қос тотығы, кейбір органикалық пигменттер) және беттік-белсенді заттарды (Al және Zn стеараттары, балауыз) қолдану оларда өзіне тән жеткілікті жоғары беріктілігі бар коагуляциялық құрылымдардың түзілуіне алып келеді. Тиксотропты сырлар осы принципке сай жасалған. Жабындарды алу үшін алкидтар, эпоксиэфирлер, хлоркаучук, винил полимерлер негізіндегі тиксотропты сырлар мен грунттар жасалады және қолданылады (КЧ-771, ХС-416, ЭФ-094, ВД-ВА-27Т маркалы және т. б. ) . Орныққан құрылымында тиксотропты сырлар аққыш емес, алайда, бетке оңай жағылады, егер осы құрылым бұзылмаған болса. Осындай материалдар кәдімгі бингам денелері болып табылады. Олардың ағыстары жуықтап алғанда тұтқырпластикалық Шведов-Бингам ағыстарының теңдеуімен бейнеленеді.

Ұнтақты сырлардың құймаларының тұтқырлығын капиллярлық АКВ-2, КВПД вискозиметрлерімен және ротациялық РВ-7 вискозиметрмен немесе шартты түрде құйма тамшысының көкжиекке 60° жасай көлбеу орналасқан шыны пластинка бетімен аққан кезінде пайда болатын іздің ұзындығы бойынша анықтайды. Біртипті полимерлік сырларды, мысалы, полиэтилен сырларды салыстыру үшін құйманың аққыштық көрсеткішін (ҚАК) анықтауға арналған приборды қолданады. ҚАК күштің әсерінен 10 мин ішінде прибор соплосынан сығылып шығарылатын құйманың массасымен (г) сипатталады.

Көптеген жағдайда беттік керілу сұйық лактардың, сырлар мен қабықша түзетін құймалардың тозаңдандыруға бейімділігін және үлдірді батыру қабілеті, жағылған тамшылардың жылдамдығы, олардың бет бойынша ағуы сияқты маңызды қасиеттерді анықтайды. Сырлы бояулы материалдарды диспергирлеу (тозаңдандыру) барысында және диперсті бөлшектердің өзара бірігуі кезінде босап шығатын жаңа бетті түзу үшін қажетті жұмыс олардың беттік керілуіне пропорционал болады.

Сырлы бояулы материалдардың беттік керілуі көпкомпонентті жүйе ретінде олардың құрамына енетін сұйық компоненттердің беттік белсенділігімен анықталады. Өсімдік майын араластырып дайындалған сырлардың ауамен шекаралас бөлігінде жоғары емес беттік керілуі бар (25- 35 мДж/м ² ) . Сондықтан олар түрлі беттерге жақсы жағылады.

Жылуфизикалық қасиеттердің жылулық әсерге қатынасы материалдардың сапасының технологиялық және қолдану көрсеткіштерін анықтайды. Материалдың температурасын 1°С-қа көтеруге қажетті жылулық энергия мөлшері жылусиымдылық деп аталады. Жылусиымдылықты тәжірибелік тұрғыдан жүйенің жылулық баланс теңдеуін қолдана отырып, калориметрмен анықтайды. Жылусиымдылық химиялық құрамға, материалдардың құрылысына, олардың температурасы мен ылғалдылығына тәуелді. Алуан түрлі шынылардың меншікті жылусиымдылығы 15-100° С температура интервалында 0, 335-тен 1, 047 кДж/(кг° С) дейінгі аралықта жатады, ал табиғи және жасанды тас материалдар үшін - 0, 754-тен 0, 921 кДж/(кгХ Х°С) дейін. Ал органикалық материалдар үшін бейорганикалықтарға қарағанда айтарлықтай аз. Материалдағы температура айырымы болғанда анағұрлым аз қыздырылған бетерге жылу беріледі. Жылуөткізгіштік бөлшектердің тербелмелі қозғалысынан (керамика, табиғи тастар, шыны) немесе электрондардың соқтығысынан және олардың атомдармен соқтығысуынан (металдар) болады. Минералды кристалдық материалдар үшін жылуөткізгіштік температура артқан сайын кемиді, ал аморфты материалдарға кері тәуелділік тән. Жылуөткізгіштіктің өлшемі - температуралар айырымы болғанда бірлік уақытта бірлік беттен берілетін жылу мөлшері. Оны тәжірибелік жолмен мына теңдеуге сүйене отырып табады:

(1. 1)

Мұндағы Q- жылу мөлшері, Дж; - жылу ағынының бағытына перпендикуляр қима ауданы, м ; - жылу ағынының өту уақыты; - температуралар айырымы, ; - материалдың қалыңдығы, м. Жылуөткізгіштікке кері шама термиялық кедергі деп аталады. Жылуөткізгіштік материалдың химиялық құрамы, оның кеңістіктік торының құрылымы күрделенген сайын, кристалдық күйден аморфты күйге көшкенде кемиді, дегенмен ол анағұрлым кеуектілікке аса сезімтал. Төменде салыстыру үшін орташа тығыздығы әр түрлі кейбір материалдардың жылуөткізгіштігінің мәндері келтірілген. Кеуектілігі артқан сайын материалдар белгілі заттардан тұратын жылуөткізгіштігі төмен ауамен қаныға бастайды [0, 023 Вт/(м-°С) ] . Жылуөткізгіштігі төмен материалдар үшін ұсақ кеуекті құрылым болған жақсы, өйткені, осы жағдайда конвекцияның есебінен жылу тасымалы, яғни қыздырылған ауа аз болады. Жылуөткізгіштік - жылулық оқшаулайтын материалдар мен қабырғалар және жабылған ғимараттарды салу үшін қажетті материалдардың анықтаушы көрсеткіштерінің бірі. Қыздыру барысында тербеліс амплитудасының артуы атом аралық қашықтықтың өзгерісіне және қатты денелердің жылулық кеңеюіне алып келеді. Жылулық ұлғаюды сипаттау үшін әдетте сызықты ұлғаюдың температуралық коэффициентін қолданады. Оны температуралық тігіндерді қондырғанда, қорғаныш жабындарын енгізгенде, композициялық материалдардың құрамын таңдағанда ескеруге тура келеді. Ол қыздыру барысында үлгінің салыстырмалы ұзаруымен сипатталады. Органикалық полимер материалдардың сызықты ұлғаюының температуралық коэффициенті бейорганикалыққа қарағанда айтарлықтай үлкен. Егер кварц шыны үшін ол 0, 5-10~6 болса, дюралюминий құймасы үшін 2, 2-10~6, болат үшін 12-10~6, онда поливинилхлорид үшін (80-90) X ХЮЛ, полиэтилен үшін (160-230) • 10~~6 град. Сызықты ұлғаю коэффициенті кеміген сайын термо орнықтылық - бір және көп ретті термиялық әсерлерде материалдың сипаттамаларын сақтау қабілеті артады. Термо орнықтылықты әдетте температурамен анықтайды, оны тез қыздырып, кенет суытқан кезде материалдың беріктілігі күрт төмендеп кетеді. Термо орнықтылық жылуөткізгіштік пен беріктілік артқан сайын, серпімділік модулі кеміген сайын, материалдың біртектілігі артқан сайын ұлғаяды. Материалдың балқымай, жоғары температураларға беріктілік қасиеті отқа беріктілік деп аталады. Отқа беріктілікті температурамен сипаттайды, осы температура мәнінде пирамида пішінді үлгі деформацияланады және төбесі негізіне жетеді. Отқа берік заттарға отқа беріктілігі 1580° С аз емес материалдар жатады (динас, шамот, хромит, карборунд және т. б. ) .

Жоғары температураларда материалдар балқығанға дейін бұзылуы мүмкін. Материалдардың жоғары температураларда химиялық және механикалық бұзылуға орнықтылығы ыстыққа төзімділік деп аталады, ал өрт жағдайында өрттің әсеріне төтеп беру кезінде физика-механикалық қасиеттерін сақтау қабілеті - отқа беріктілік деп аталады. Отқа беріктілік шегі - беріктілік шығынына дейін оттың әсеріне қарсылық көрсету ұзақтығы. Қорғалмаған металл қондырғылардың отқа беріктілік шегі, мысалы, 0, 54 тең, темір бетон - 1-2, бетон - 2-5 сағ. Өрт қауіптілігі дәрежесіне қарай материалдар жанатын, қиын жанатын және жанбайтын деп жіктеледі. Жанатын заттарға мысал ретінде көптеген органикалық материалдарды айтуға болады, қиын жанатындарға органикалық минерал текті материалдар жатады (арболит, фибролит және т. б. ) . Отқа беріктілікті арттыру үшін қорғаныштық заттарды - антипирендерді (аммонилік қоспалар, бор-фосфорқышқылдық тұздар, силикаттар және т. б. ) қолданады. Сырлы бояулы жабындарды бетке жаққанда тұтқырлық мәні үлкен болады. Шартты тұтқырлықты вискозиметрмен анықтайды. Сырлы бояулы материалдардың шартты тұтқырлығы дегеніміз - материалдың белгілі бір көлемінің калибрленген сопло арқылы секундтар ішінде үздіксіз ағып шығуы. Маңызды технологиялық көрсеткіш ретінде сырлы бояулы заттардың жабындылығы алынады, ол боялатын материал бетінің 1 м беті арқылы шығынымен сипатталады. Осы көрсеткіштің мәні сырлы бояулы заттың жаққандағы біртектілігін анықтайды, бұл оның экономикалық тиімділігін білдіреді. Жабындылық пигменттің оптикалық қасиеттеріне, оның дисперстілігіне және байланыстырушы заттағы көлемдік концентрациясына, сондай-ақ сырлы бояулы заттың дисперстілік дәрежесіне тәуелді. Жабындылыққа қабықша түзетін материалдың химиялық құрамы мен түсі, байланыстырушы заттың физика-химиялық қасиеттері, ерітіндінің түрі және т. б. айтарлықтай әсер етеді. Алайда, жабындылық негізінен қабықшада өтетін оптикалық құбылыстардың салдарынан жүзеге асады. Жабындардың механикалық қасиеттері көптеген жағдайда қорғаныштық қасиеттердің деңгейлерін анықтайды, сонымен қатар айтарлықтай дәрежеде жабындардың безендіруші функцияларына әсер етеді. Жабындардың механикалық қасиеттеріне қаттылық, майысқыштық, соққыға беріктілік, адгезия жатады. Қаттылық - жабынға өзге дене енген кезде оның көрсететін қарсылығы. Қабықшаның қаттылығы - ішінара құрғау дәрежесін, сонымен қатар беттің беріктілігін сипаттайтын сырлы бояулы жабындардың маңызды механикалық қасиеттерінің бірі. Жабынды майыстыру жанама түрде оның эластикалығымен, яғни морт сынғыштыққа қарсы қасиетімен сипатталады. Әдістің мәні мынада: серіппені майыстыру кезінде оның минимал диаметрін анықтауда жатыр. Адгезия - сырлы бояулы бұйымдардың боялатын бетпен байланысу қабілеті. Адгезия мәніне жабындардың механикалық және қорғаныштық қасиеттері тәуелді болады. Адгезияны анықтау үшін үш стандартты әдіс бар (торлы әдіс, қабаттан ажырату әдісі, кері соқпамен торлы кесу әдісі) . Суға орнықтылық - сырлы бояулы жабындардың өзгеріссіз теңіз суына шыдамдылық қабілеті. Аязға беріктілік - сырлы бояулы материалдың қатыру-ерітудің бірнеше циклдарынан соң өзінің физика-химиялық қасиеттерін сақтап қалу қабілеті. Термиялық орнықтылық - жабынның өзінің функцияларын белгілі бір уақыт ішінде сақтай алатын шекті рұқсат етілген температура мәні. ПФ-115 эмальдері бетті температураның 60-800 С дейін периодты әсерінен сақтайды. Атмосфераға орнықтылығы - сырлы бояулы бұйымның белгілі бір уақыт ұзақтылығында атмосфералық жағдайларда өзінің қорғаныштық және безендіру қасиеттерін сақтау қабілеті. Мөлшерлік тұрғыдан атмосфераға орнықтылығын сырлы бояулы жабынның қызмет ету мерзімімен бағалайды (жыл, ай) . Атмосфералық әсердің салдарынан бұзылулар орын алып, қорғаныштық және безендіру қасиеттерінің дәрежелері анықталады. Қызмет ету мерзімі жергілікті жердің климаттық және арнайы шарттарына тәуелді болады. Сырлы бояулы жабындардың безендіру қасиеттерінің шығынына қатысты бұзылулардың түрлеріне мыналар жатады: жарқырауының жоғалуы, түсінің өзгеруі, ақшыл түстілігі және ласты ұстап қалуы. Барлық үдетілген сынақтар (атмосфералық, коррозиялық беріктілігі, ұзаққа шыдамдылығы) толығымен табиғи жағдайларда өтетін процестерді бейнелей алмайды. Олардың құрамында стандартты әсер ету факторларының саны шекті, ал олардың саны табиғат жағдайларында айтарлықтай көп болуы мүмкін.

Қазіргі таңда заманауи шарттарда сырлы бояулы материалдардың үш негізгі даму бағыттарын жіктеп көрсетуге болады:

- дәстүрлі органикалық еритін сырлы бояулы материалдар;

- суда еритін сырлы бояулы материалдар;

- ұнтақты сырлы бояулы материалдар.

Дәстүрлі органикалық еритін материалдар қазіргі таңда жөндеуге қатысты бояу жұмыстарында басымдылыққа ие.

Дәстүрлі СБМ балама ретінде суда еритін және ұнтақты СБМ жатады. Суда еритін СБМ дәстүрлі органикалық еритін материалдардан ерекшеленеді, оларды суды еріткіш ретінде қолданады. Бұл олардың экологиялық сипаттамаларын жақсартуда өз әсерін тигізбей қоймайды. Алайда, суда еритін СБМ органикалық еритін материалдар сияқты қолдану коэффициенттері төмен және қолданылған сырлы бояулы материалдарды қайта өндіріске қайтару мүмкін емес. Ұнтақты сырлы бояулы материалдар - бұл көпкомпонентті жүйелер, қатты бөлшектерден - қабықша түзетін негіз бен оларды бөліп тұратын ортадан - ауадан құралады. Олар пигменттелмеген - лактар және пигменттелмеген - сырлар болуы мүмкін.

Ұнтақты сырлар негізіндегі жабындар жоғары адгезиялық беріктілігімен, химиялық орнықтылығымен және жақсы физика-механикалық қасиеттерімен сипатталады; олар түрлі салаларда кеңінен қолданылады. Алайда, ұнтақты сырларды жөндеу жұмыстарында қолдану жоғары қатаю температурасы сияқты бірқатар қиындықтарды туғызады. Осы проблеманы шешу үшін «ашық» терморадиациялық қыздыруды қолданған жөн. Екінші тарауда ұнтақты сырлардың тиімді қатаю режимдерін терморадиациялық әдіспен анықтаудың теориялық моделінен тұрады. Терморадиациялық қыздыру машиналардың элементтерін монтаждамай-ақ, сырлы бояулы жабынның ақауларын жергілікті жоюға мүмкіндік жасайды. Терморадиациялық қатаю процесін 1 суреттегі сызба түрінде бейнелеуге болады.

Сурет 1 . Сырлы бояулы материалдың қабатына инфрақызыл сәуленің ену сызбасы:

1- үлдір; 2- сырлы бояулы материал; l ₁ - үлдірдің қалыңдығы; l ₂ - жағылған сырлы бояулы материалдың қалыңдығы; t _в - қоршаған ортаның температурасы; х - температура максимумының координатасы; а - СБМ қабаты жұтқан сәуле ағынының бөлігі; б - үлдір қабаты жұтқан сәуле ағынының бөлігі; в - СБМ қабаты жұтқан шағылған сәуле ағынының бөлігі; г - СБМ қабаты жұтпаған сәуле ағынының бөлігі.