Созылмалы гепатит кезіндегі егеуқұйрықтардың оқшауланған қуығының жиырылу белсенділігін зерттеу

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан республикасы

Білім және ғылым министрлігі

Әл- Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Биология және биотехнология факультеті

Биофизика және биомедицина кафедрасы

Дипломдық жұмыс

Тақырыбы: «Созылмалы гепатит кезіндегі егеуқұйрықтардың оқшауланған қуығының жиырылу белсенділігін зерттеу»

5В060700- «Биология» мамандығы бойынша

Кафедра меңгерушісі

б. ғ. д., профессор Төлеуханов С. Т.

Ғылыми жетекшілері

б. ғ. к Атанбаева Г. Қ.

Жетекші ғылыми қызметкер,

б. ғ. к., асс. профессор Әбдірешов С. Н.

Норма бақылаушы: Құлбаева М. С.

Орындаған

4-курс студенті: Сартбаева Г.

Алматы 2015

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

Негізгі бөлім . . . 5

Тепе-теңдіктің бұзылыу кезіндегі лимфа мен қан жүйелерінің күйі . . . 5
Ағзаның висцеральды қызыметіне органикалық және неорганикалық

улы заттардың әсері бұзылуы . . . 5

Лимфа және оған жалпы сипаттама, лимфа айналымының

нейрогуморальді реттелуі . . . 5

1. 2 Қан және лимфа айналымы, олардың реологиялық және

биохимиялық қаситеттері . . . 14

1. 3 Лимфа айналымы және оның нейрогуморалдық реттелу жолдары . . . 37

2. Зерттеу материалдары мен әдістері . . . 43

3. Зерттеу нәтижелері және оларды талқылау . . . 44

3. 1 Егеуқұйрықтардың улану кезіндегі лимфа ағысының және қан

клеткаларының көрсеткіштерін зерттеу . . . 44

4 Нәтижелерді талқылау . . . 53

Қорытынды . . . 54

Пайданалынған әдебиеттер тізімі . . . 56

РЕФЕРАТ

Бітіру жұмысы бетте жазылған ішінде 4 сурет, 3 кесте бар, әрі қолданылған әдебиеттер тізімі 91, оның ішінде 16 шетелдік болып табылады.

Зерттеу объектісі және әдістері: ҚР БҒМ ҒК Адам және жануарлар физиологиясы институтының лимфа жүйесі физиологиясы лабораториясында жүргізілді.

Сонымен қатар математикалық есептеулерден кейін M±m мәліметтері берілген топтарды салыстыру кезінде -*р<0, 05 жалпыға мәлім Стьюдент пен Фишер критерийлерін пайдаланып, ықтималдық теориясын тексереміз.

Алынған мәліметтерді Microsoft Excel комьютерлік бағдарламасын пайдаланып статистикалық өңдеп және алынған өзгерістерді -*р < 0, 05 пен *р < 0, 001 аралығын сәйкес деп есептедік.

Жұмыстың мақсаты: егеуқұйрықтардың лимфа мен қан плазмасының биохимиялық көрсеткіштеріне кадмий ионының әсерін және оларды энтеросорбенттермен қалпына келтіру жолдары зерттеу.

Жұмыстың міндеттері:

- егеуқұйрықтардың лимфа құрамының биохимиялық көрсеткіштеріндегі кадмий ионының әсерінен болатын өзгерістерді талдау.

- егеуқұйрықтардың қан плазмасының биохимиялық көрсеткіштеріне кадмий ионының әсерін және оларды энтеросорбенттермен қалпына келтіру жолдарын анықтау.

Кілтті сөздер: лимфа, қан плазмасы, кадмий иондары, энтеросорбенттер: СУМС-1, таган сорбент.

Жұмыстың өзектілігі мен жаңалығы Кадмий тұзымен уланған егеуқұйрықтардың лимфа және қан плазмасындағы биохмиялық көрсеткіштерді анықтау. Сондай-ақ кадмий тұздарымен болған өзгерістерді табиғи және синтетикалық сорбенттермен қалпына келтіру жұмыстарын жүрізу.

Бітіру жұмысының талқылануы мен жариялануы:

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектiлiгi . Денсаулық үшін зиянды органикалық және бейорганикалық заттар улы және жоғары дәрежеде тұрақты болып табылады. Олар көбінесе канцероген, мутаген, тератоген немесе басқа аурулардың пайда болуын күшейтеді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының сарапшыларының болжамына сай (ДДҰ материалдары, Женева, 2003), ХХI ғасырда улы заттардың (неорганикалық және органикалық) әсерінен әлемде жүрек-тамыр жүйелерінің аурулары, бауыр, бүйрек және т. б. аурулар кең таралуда. ХХ ғасырдың өзінде антропогендік факторлардың әсерінен, еңбекке жарамсыздық пен мүгедектіктің туындауының жоғары жиіліктің болуы, әлеуметтік мәні бойынша әлемде алғашқы орындардың бірін алса, бұл көрсеткіштер ХХI ғасырда да жалғасын таппақ.

Қоршаған ортаны ластаушы химиялық заттардың ішінде адам денсаулығына үлкен қауіп төндіретіндер неорганикалық улы заттармен қатар өндірістік токсиканттар: ұшқыш органикалық қосылыстар: тетрахлорметан немесе төртхлорлы көміртек (CCl ₄ ), бензол, толуол, бензеперин және басқалар.

CCl ₄ - организмде бос радикалдардың түзілуіне алып келетін улылығы жоғары заттар. Ол липидтердің тотығуын активтендіреді, бауыр клеткаларын зақымдайды, ал ауыр жағдайларда гепотоциттердің некрозына және дистрофияға алып келеді [1] .

Жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижиелерінде [2, 3], кадмий иондарының лимфа ағысының жылжуы, лимфа тамырларының жиырылу белсенділігі мен иннетвациясына әсері анықталған. Кадмий иондарының лимфа ағысына, лимфадағы белок құрамына және ұлпалардың протеолитикалық белсенділігіне кері әсері туралы мәліметтер бар [4] . Лимфа жүйесінің транспорттық қызметі жеткілікті зерттелмеген, соның ішінде, организмнің органикалық улармен улануы кезіндегі лимфа түйіндерінің ролі зерттелмеген.

Жоғарыдағы мәселеге байланысты қазіргі кезде экстремалды жағдайларда (гравитация векторының өзгеруі, органикалық және неорганикалық улармен, оның ішінде бензол, CCl ₄ , толуол және ауыр металл иондарымен улану) организмнің ортаға бейімделу реакциясы кезінде лимфа жүйесінің маңызы және пайда болған ауытқуларды қалпына келтіру жолдарында олардың басты ролін зерттеу өзекті мәселелер болып отыр. Улы заттар адам орагизмінде көптеген әртүрлі аурулар тудырады. Жүрек-қантамыр жүйелерінің ауруы кезінде инфаркт, инсульт, бітелген эндоартрит, тромбоздар сияқты ауыр асқынулар кезінде ұзақ уақыт еңбекке жарамсыздық пен мүгедектікке алып келетіні байқалады. Белгілі болғандай, көптеген жүрек-қантамыр жүйесі аурулары лимфа жүйесінің патологиялық үдерістерге қатысуына алып келеді, ал өз кезегінде лимфа жүйесі өзінің қорғаныштық-компенсаторлық және тасымалдау қызметтері арқылы аурулардың өтуін және организмнің күйін өзгертуі мүмкін [5, 6, 7] .

Тірі организмнің тепе-теңдігін бұзатын экстремалды жағдайлардағы адаптациялық реакцияларға лимфа жүйесінің қатысу механизмін білу организмнің висцеральді функцияларына экстремалды факторлардың кері әсерін төмендету және профилактикалық шараларды жасауға мүмкіндік береді.

Осыған байланысты лимфа жүйесінің организмнің әртүрлі жағдайында қорғаныстық-компенсаторлық және оның ұлпаларда дренаждық қызметінің теориялық және практикалық маңызы зор, сондықтан да мүшелер мен ұлпалардың органикалық улармен кезіндегі мүшелік лимфаның тасымалдану қызметі туралы мәліметтер кездеспейді. Осыған байланысты лимфа жүйесінің, қан мен лимфаның реологиялық қасиеттерін зерттеу қазіргі таңда көп ғалымдардың қызығушылықтарын туғызуда.

Сонымен жұмыстың өзектілігі - органикалық улы заттармен улану барысында лимфаайналымының қорғаныштық-компенсаторлық қызметін және жануарлар организміндегі лимфа мен қанның биохимиялық және реологиялық көрсеткіштерін бағалау болып табылады. Зерттеу жұмысының мақсатына сәйкес жұмыстың келесі міндеттері анықталды.

Жұмыстың мақсатына байланысты қойылатын мiндеттер:

1. Егеуқұйрықтардың қалыпты және уландырудан кейін лимфа мен қанның биохимиялық көрсеткіштерін анықтау.

2. Егеуқұйрықтардың қалыпты және уландырудан кейін лимфа мен қанның реологиялық көрсеткіштерін зерттеу.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы. Алғаш рет жануарларда органикалық улармен улану кезінде лимфа мен қанның реологиялық қасиеттері және лимфа ағысы зерттелді. Лимфа ағысының төмендеуі, жалпы белоктың төмендеуі, АлАТ пен АсАТ ферменттерінің белсенділігінің артуы, соған сәйкес қан мен лимфаның ұю жылдамдығының артуы, тұтқырлықтың төмендеуі организмде біршама өзгерістер болғандығын көрсетеді және лимфа жүйесінің тасымалдау қызметінің төмендегені байқалды.

Жұмыстың теориялық және практикалық құндылығы

Диплом жұмысының нәтижелерінің теориялық және практикалық құндылығы жоғары, іргелі физиология мен лимфология ғылымдарға қосатын маңызы зор. Алынған мәліметтер бойынша органикалық заттармен, әсіресе тетрахлорметанмен улану кезінде қуықтың жиырылу белсенділігі мен лимфа жүйесінің тасымалдау қызметіне қатысуы және лимфа жүйесі физиологиясынада алатын орны жоғары.

Диплом жұмысының талқылануы мен жариялануы. Диплом жұмысы негiзгi мазмұны әл-Фараби атындағы ҚазҰУ халықаралық конференциясында (Алматы, 2014) талқыланды. Тақырыбы бойынша 2 жұмыс жарияланды.

Диплом жұмысының құрылымы мен мөлшерi. Диплом жұмысы 65 беттен тұрады. Олар: кiрiспе, әдебиеттерге шолу, зерттеу материалдары мен әдiстерi, зерттеу нәтижелерi мен оларды талқылау, қорытынды, әдебиеттер тiзiмi бөлiмдерi. Пайдаланылған әдебиеттер саны 139. Тәжiрибе барысында алынған нәтижелер, оларды ьалдау негізінен 8 сурет пен 2 кестеде бейнелендi.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

I АҒЗАНЫҢ ІШКІ ОРТАСЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫ КЕЗІНДЕГІ ЛИМФА ЖӘНЕ ҚАН ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ ЖАҒДАЙЫ

1. 1 Улы заттар мен аурулардың шығу жолдарына жалпы сипаттама

Органикалық қосылыстардыі ішінде, әсіресе галгенді көмірсулар мен полициклді ароматтық көмірсулар (ПАК) қауіпті. Галогенді көмірсуларға - бір немесе бірнеше көміртегі атомдары хлор, бром, йод және фтормен алмасқан органикалық қосылыстар жатады. Хлорлы көмірсулар табиғатта кең тараған. Олардың көпшілігі тқұрақты, ағзалар оларды жеңіл сіңреді және жекеленген мүшелер мен ұлпаларға жиналуға қабілетті. Мысалы, полихлорлы бифенилдер (ПХБ), еріткіштер - тетрахлорфенол және терахлорэтилен, поливинилхлорид (ПВХ), пестицидтер - ДДТ. Поливинилхлорид пен винилхлорид бауырдың қатерлі ісігін, тері, сүйек пен аяқ-қолдың зақымдануынан көрінентін винилхлоридтік ауруды туғызады. Ұзақ уақыт бойы винилхлорид қауіпсіз деп саналаып, оны аэрозоль баллондарында газ тасымалдаушы және медицинада наркоз ретінде қолданылған. Тек өткен ғасырдың 70-жылдарында оның улы қасиеттері анықталды. Бізге белгілі ДДТ - хлорлы көмірсутектер қатарына жатады. 1939 жылы Моллер бұл заттың инсектицидтік қасиеттерін анықтады. Бұл препараттың 15 млн. тоннасы жер шарының барлық дерлік аймақтарында қолданылған. Антарктиданың өзінен шамамен 25 мың тонна ДДТ табылған.

Ғалымдардың зерттеулері бойынша ДДТ мөлшерлері май ұлпалары мен ана сүтінде жиналатындығы белгілі болған. Сондықтан да өткен ғасырдың 70-ші жылдарынан бастап бұл инсектицидті қолдануға тиым салынды. Препараттың ыдырау мерзімі 50 жыл, сондықтан да ол қоректік тізбектерде әлі де интенсивті түрде айналымда болып келеді, яғни бұл препараттың жоғары дәрежеде тұрақтылығына байланысты екенін көрсетеді.

Сонымен қатар диоксиндер де қазіргі кездегі улы заттардың ішіндегі ең күштілерінің бірі. Диоксиннің канцерогенді, мутагенді, тетрогенді әсерлері анықталған. Ол әйелдердің бала туу қабілетіне әсер етеді. Диоксиннің көп бөлігі (шамамен 200 кг) қоршаған ортаға амеркандықтардың Въетнамда қолданған дефолианттары түрінде шығарылды. Бұның салдарынан Вьетнамдықтар ғана емес сонымен бірге 20 мыңға жуық американдықтар да зардап шекті.

Фенолмен улану барысында көбінесе бауыр мен бүйрек, қан зақымдалады. Ағзаның тұқым қуалау қасиетіне де кері әсерін тигізеді, сонымен бірге оның да канцерогендік және тетрогендік әсері анықталған.

Адам ағзасына, жалпы халықтың денсаулығына метанол немесе метил спирті өте қауіпті. Оны түсі мен исі бойынша этил спиртінен айыру өте қиын, улы зат. 30-100 мл мөлшері адамның өліміне әкеліп соқтырады.

Формальдегид химия өндірісінің маңызды өнімдерінің бірі болып саналады. Фтор альдегид аллергиялық реакциялар туғызуы мүмкін. Сонымен қатар ғылыми әдебиеттер бойынша оның канцерогендік әсері бар екендігі туралы мәліметтер бар.

Аурулар туғызатын заттар мен факторлар. Ағзаларға қолайсыз әсер ететін және ауруларға әкеліп соқтыратын заттарды төмендегідей топтарға бөліп көрсетуге болады:

1) канцерогендер (латын тілінен аударғанда cancir - рак, генезис - шығу тегі) қатерлі ісіктер туғызады. Қазіргі уақытта шамамен 500 осындай заттар белгілі. Олардың ішіндегі ең күштілеріне бензо(а) пирен және басқа да полициклді ароматтық көмірсулар, ультракүлгін сәулелер, радиоактивті изотоптар, эноксидті смолалар, антриттер, нитрозаминдер, асбест және т. б. жатады;

2) мутагендер (латын тілінен аударғанда mutasio - өзгеру) - хромосомалар саны мен құрылымының өзгеруіне әкеліп соқтырады. Оларға: рентген сәулелері, гамма-сәулелер, нейтрондар, бензо(а) пирен, колхицин, кейбір вирустар және т. б. жатады;

3) тератогендер (грек тілінен аударғанда teras, teralos - құбыжық) - жеке дамуда кемістіктерге әкелетін, кемтарлықтардың пайда болуына әкелетін заттар. Тератогендерге әсер ететін мөлшерінен артып кететін кез келген фактор жатады. Көбінесе тератогендерге мутагендер, сондай-ақ пестицидтер, тыңайтқыштар, шу және т. б. ластаушылар жатады. Сонымен қатар, эмбриогендерді де бөліп көрсетуге болады.

Эмбриогендер (грек тілінен аударғанда embryo - ұрық) эмбрионалдық даму кезінде зақымдануларға әкелетін заттар. Эмбриогендерге тератогендер, мутагендер және басқа да заттар (мысалы, алкогольді ішімдіктер, есірткі заттар және т. б. ) жатады.

Адам қызметінің нәтижесінде жаңа, бұрын болмаған аурулар пайда болады. Мұндай ауруларды ерекше техногенді аурулар тобына жатқызады. Оларға қорғасын («сатуризм»), кадмий («ита-ита»), сынап қосылыстарымен (“минамата”) және т. б. уланудан пайда болған аурулар жатады.

Денсаулық үшін зиянды органикалық және бейорганикалық заттар
Көптеген органикалық заттар улы және жоғары дәрежеде тұрақты болып табылады. Олар көбінесе канцероген, мутаген, тератоген немесе басқа аурулардың пайда болуын күшейтеді. Органикалық қосылыстардың ішінде, әсіресе, галогенді көмірсулар мен полициклді ароматтық көмірсулар (ПАК) қауіпті.

Адам денсаулығы - қоғамдық дамудың басты белгісі, елдің әлеуметтік-экономикалық және экологиялық аман-саулығының бет бейнесі, сонымен қатар, экономика, еңбек, қорғаныс және мәдени потенциалдар қуаты. Ал денсаулық - динамикалық процесс, ол өмір сүру ортасының салдарынан жақсаруы да, нашарлауы да мүмкін.

Еліміздің тарихында мемлекет басшысы азаматтардың денсаулығын қорғауды бірінші басым бағыт ретінде белгілеп берді. «Қоғамды құруымызға қарай азаматтарымыздың өз өмірінің аяғына дейін сау болуы және оларды қоршаған, табиғи ортаның таза болуы үшін күш салу керек» деді [8 мақапл ] .

Бұлар адамдарды ауыртып қана қоймай, биотикалық айналым барысында инфекцияның көзі болып табылады. Көптеген аурулар, оның ішінде гепатит ауруы тұрғындардың пайдаланған ауыз су деңгейіне байланысты. Ауыз судың сапасының төмендігі көптеген аурулардың пайда болуына себепші. Елімізде ауыз сумен жабдықтау мәселесі де күрделеніп келеді. Арал маңындағы халықтың 75%-ға жуығы су құбырындағы суды пайдаланса, санитарлық талаптарға жауап бермейтін, ашық су көздерін пайдалануда. Кейбір тұрғындар әртүрлі пункттер алып келетін суды пайдаланады. Мұның барлығы соңында облыстағы халық денсаулығына кері ықпалын тигізуде.

Вирусты гепатит бойынша ахуал шиеленiскен жағдайда қалып отыр, бұл Арал өңiрiнiң жекелеген өңiрлерiндегi ауыз су сапасының нашарлығының куәсi.

Су құрамындағы тұздың жеке компоненттерінің артуы, минералдану деңгейінің артуы және канцерогенді, токсинді заттармен, минералды тыңайтқыштармен қоршаған ортаның ластануы адам денсаулығына тікелей әсер етіп, ісік алды және ісік ауруларының кең таралуына, халықтың басқа жаққа қоныс аударуына себепші болып отыр.

Арал және Байқоңыр аймағындағы ісік аурлары жоғары болса, енді уран кені өндіріліп жатқан Шиелі ауданында ауру саны жоғарылап келеді. Арал өңiрiнде халықтың 70 пайызынан астамы ауыз суды сумен жабдықтаудың орталықтандырылмаған көздерiнен пайдаланады.

Қызылорда облысын ауыз сумен қамтамасыз етудiң жағдайы қанағаттанғысыз, мұнда да көптеген ауылдық елдi мекендердегі халық құдықтың суын, әкелiнетiн суды, сондай-ақ ашық көздердің суын пайдаланады.

Ауыз сумен жабдықтау саласында Қызылорда облысы бойынша 1992 жылдан бастап 2006 жылға дейiн республикалық бюджет есебiнен 1060, 98 млн. теңге сомасына 15 жоба iске асырылғанын айта кеткен жөн. Бұдан басқа, 2001-2003 жылдар аралығында жергілiктi бюджеттен "Таза су" өңiрлiк бағдарламасы шеңберiнде ауыз сумен қамтамасыз етуге 293, 3 млн. теңге бөлiндi. Арал, Жалағаш, Қазалы, Сырдария аудандарының халқын ауыз сумен қамтамасыз ету, Жиделі топтық су құбырын қайта салу сияқты iрi жобалар iске асырылды.

Арал өңiрi халқының ауруға шалдығу деңгейi 1992 жылдан бастап ұлғайды және 2007 жылы орташа республикалық көрсеткiштен асып түсті. 2007 жылы Қызылорда облысында ауруға шалдығу 100 мың адамға шаққанда 71538-дi құрады, орташа республикалық мәндегі бұл көрсеткiш 57518-дi құрайды. 1992 жылмен салыстырғанда ауруға шалдығу 100 мың адамға шаққанда 1, 6 есеге, Арал және Қазалы аудандары бойынша шамамен 2 есеге өсті. Ақтөбе облысының Шалқар ауданында халықтың ауруға шалдығуы 1992 жылы 100 мың адамға шаққанда 18231-ден 2007 жылы 59145-ке дейiн, яғни 3, 2 есеге өсті [10 мақпал -алынды ] .

Қолданыстағы су құбырларының санитарлық-техникалық жағдайы су құбырлары құрылыстары мен су тарату желiлерiне жоспарлы-профилактикалық жөндеу жұмыстарының жүргiзiлмеуiнен, су құбырлары мен құрылыстарының ауыстырылмауынан нашарлауда.

Ақтөбе облысының өңiрлерiнде халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету мәселелерi шешiлмеген елдi мекендер саны едәуiр. Мәселен, Ақтөбе облысының Байғанин ауданында халықты орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету 2003 жылдың басында 7, 5% құрады. Соңғы 10 жыл iшiнде осы облыстың Ырғыз ауданында сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету 53, 0-ден 42, 7%; Мұғалжар ауданында - 83, 0-ден 69, 3%-ға; Темiр ауданында - 86, 6-дан 80, 5%-ғa дейiн төмендедi. Байғанин ауданының Байғанин кентiнде, Мұғалжар ауданының Жұрын селосында Темiр ауданының Алтықарасу селосында су құбырлары жұмыс iстемейдi. Ырғыз ауданының жекелеген селоларында халық iшуге пайдалану мақсатында Торғай өзенiнiң ашық тоғандарынан алынатын суды әкелiнетiн сумен бiрдей пайдаланады.

Оңтүстiк Қазақстан облысының Отырар ауданы халқының 41, 5%-ы әкелінетін суды пайдаланады.

Қарағанды облысының ашық тоғандардағы суды пайдаланатын ауылдық елдi мекендерiнiң неғұрлым көп саны Ұлытау ауданында орналасқан. 52 елдi мекеннiң 14-i қоғамдық құдықтың, 21-i ашық тоғандардың суын, 2-i әкелiнетiн суды пайдаланады.

Республика бойынша тұтастай алғанда 1992-2007 жылдар аралығында халықтың ауруға шалдығу көрсеткiшiнiң өсу үрдiсi жоқ. Қарастырылып отырған өңiрлердегi ауруға шалдығудың өсуi азаматтардың медициналық жәрдемге жүгiнуiмен және қызмет көрсету сапасының жақсаруымен, оның шынайы өсуiмен де түсiндiрiледi. Сонымен бiрге, 2007 жылдың қорытындысы бойынша Ақтөбе облысының Мұғалжар, Teмip, Байғанин, Ырғыз аудандарында ауруға шалдығу 1992 жылмен салыстырғанда 100 мың адамға шаққанда 30247-ден 38338-ге дейiн ауытқып отырды, бұл орташа республикалық көрсеткiштен едәуiр төмен.

Қазақстанның әр айматары бойынша туберкулезбен ауыру жоғары, бұл көрсеткiш 2010 жылы 100 мың адамға шаққанда республика бойынша - 125, 4-тi құраса, Қызылорда облысы бойынша - 157, 2-нi, Ақтөбе облысы бойынша - 124, 0-ды құрады. Туберкулезбен ауыратындардың көпшiлiгі Қызылорда қаласында байқалады - 100 мың адам санына - 373, Қызылорда облысының Арал ауданында - 360, Ақтөбе облысының Ырғыз ауданында 100 мың адамға 320-дан келедi.

Сонымен қатар Оңтүстiк Қазақстан облысының тиiстi аудандарындағы туберкулезбен ауратындар саны орташа республикалық көрсеткiш шегінде немесе одан төмен.

1. 2 Органикалық ұшпалы улы заттар, олардың тірі организмге кері әсері

Заманауи әлемде техникалық прогреске байланысты атмосфераға түрлі токсиканттарды, әсіресе ауыр металл қалдықтарын тастау артып барады. Топырақ құрамында жоғары мөлшерде ауыр металдар болса, олар таға арқылы адам мен жануарлар организміне түседі, бұл тірі организмдер үшін үлкен қауіп тудыратын жағдай. Көптеген мәліметтер планетамыздың біршама аймақтарында халық денсаулығының нашарлағанын көрсетеді, генетикалық ақпараттың өзгеруі, хромосомалық аберрацияның жоғарылауы орын алуда [11, 12, 13] .

Зиянды заттардың жалпы сипаттамасы. Қазіргі заманда адамзатқа белгілі 7 млн. астам химиялық заттар бар. Олардың 60 мыңнан астамы кең қолдану табуда, тамаққа қосу түрінде - 5500, дәрі -дәрмек - 4000, тұрмыс химиясында - 1500 пайдаланылады. Халықаралық рыногта жыл сайын 500-ден 100-ға дейін жаңа химиялық қосындылар, өнімдер пайда болуда. Міне, сондықтан адам өміріне қауіпті улы заттар дүниеге көптеп келіп жатыр.

Улы химиялық заттар, өзінің пайдалануына байланысты төмендегідей болып жіктеледі:

өнеркәсіп улы - өндірісте қолданылатын заттар;
улы химикаттар - ауыл шаруашылығында қолданылатын заттар;
дәрі-дәрмектер;
тұрмыс химикаты;
өсімдіктер және жануарларда, саңырауқұлақтарда, құрт-құмырсқаларда болатын заттар;
әскери улаушы заттектер.

Адам организміне әсер ету сипаты бойынша улы заттар төмендегідей болып бөлінеді:

жалпылама улылар - организмді жалпы улайтын, жеке органдарды ауру етіп, істен шығаратын улы заттар;
қоздырғыштар - тыныс жолдарының шырышты (слизистый) қабатын, көзді, өкпені, теріні ауру ететін заттар;
аллергия тудыратын заттар;
мутагендер - генетикалық кодты бұзатын заттар;
канцерогендер - қауіпті ісіктер тудыратын заттар;
бала жасау қызметін жоятындар - қорғасын, сынап, стирол, радиоактивті басқа да заттар.

Зиянды заттардың әсер етуі және организмге енудің жолдары. Зиянды заттар адам органтзміне тыныс алу жолдары, тері және ас қорыту жолдары арқылы енеді. Көп жағдайда (80-90 пайыз) кәсіпке байланысты ауруларжәне уланулар организмге улы газдардың, булардың, тұмандардың енуіне байланысты болады. Бұл жолмен ауруға шалдығу өте ауыр болуы мүмкін, себебі улы зат бірден қанмен араласып бүкіл денеге тарап кетеді.

Улы заттар ішкен тағаммен, сумен, темекімен, қолдың кірімен асқорту жолдары арқылы организмге енеді. Улы заттар ауыз қуысында - ақ сіңіп, қанға өтіп кетуі мүмкін. Ондай заттарға фенол, циянит сияқты улар жатады. Асқазанның қышқылды ортасы улы қосындымен бірігіп, заттың улылығын одан ары арттырып түсуі мүмкін.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.