Оқыту әдісі
1. Оқыту әдісінің мәні, әдістері мен тәсілдердің арақатынасы.
2. Оқыту әдістерінің үйлесімділігі және олардың оқушылар іс.әрекетінің тиімділігіне әсері.
3. Оқыту әдістерін таңдау.
2. Оқыту әдістерінің үйлесімділігі және олардың оқушылар іс.әрекетінің тиімділігіне әсері.
3. Оқыту әдістерін таңдау.
Қалай оқыту керек? дейтін дәстурлі дидактикалық сұрақ заңды түрде оқыту әдісінің категориясын шығарады, Әдіс-жоспарланған мақсат пен соңғы нәтиженің арасын байланыстыратын оқу процесінің өзегі болып табылады. Оның жүйедегі айқындаушы рөлін «мақсат - мазмұн - форма оқыту әдісінің құралдары» көрсетеді.
Әдіс (гректің metodos) деген сөзінен алынған, табиғат құбылысын және әлеуметтік өмірдің жағдайын зерттеу немесе таным жолы, құбылыстарды оқып білу жолдарын, әдіснамалық теория танымы мен шындықты зерттейтін тәсіл. Философия әдісті белгілі түрде іс-әрекетті ретке келтіретін, мақсатқа жету тәсілі ретінде қарастырады. Тұтастай алғанда, әдіс-практикалық және теориялық әрекеттерді шындығында меңгеруге бағытталған нақты міндеттерді шешудегі операциялардың бірдей тәсілдердің жиынтығы.
Педагогтар оқыту әдісі туралы түсінікті әр түрлі етіп дәлелдеді. Біреулері оны «танымды басқаға беру әдісі» (Д.И.Тихомиров) немесе мұғалімнің іс-әрекеті мен әдіс-тәсілі (Н.В,Ельницкий) деп қарастырса, С.А.Ананьев оқыту әдісін «білім беру тәсілдерініц үйлестіру жиынтығы» деп көрсетеді.
Оқу-танымдық іс әрекетіне сәйкес оқыту әдісі құбылыстың мәнін танып білудегі әдіс-тәсілі ретінде қарастырады. Осы түсініктегі әр түрлі дефиницияларды негізге ала отырып, мынадай тоқтамға келеміз: оқыту әдісі- бұл оқушы мен оқытушы арасындағы жүйелі, өзара байланысқан білім мазмұнын меңгеруге арналған іс-әрекет жүйесі.
Оқыту әдістері - тарихи категория, олар білім беру мазмұны мен мақсатының ауысуына байланысты өзгереді. Америкалық педагог К.Керр оқыту әдіс сапасындағы төрт «төңкерісті» бөліп көрсетеді (1972). Біріншісі - үлгі болып табылады мұғалім - ата-аналар кәсіби мұгалімдерге орын берді, екіншісі - ауызша сөздерді жазбашаға ауыстырды, үшіншісі оқуға баспа сөздерін кіргізді, төртіншісі - осы кезде болып жатқан автоматтандыру мен компьютерлендіру оқыту процесіне енгізуді болжады.
Әдіс (гректің metodos) деген сөзінен алынған, табиғат құбылысын және әлеуметтік өмірдің жағдайын зерттеу немесе таным жолы, құбылыстарды оқып білу жолдарын, әдіснамалық теория танымы мен шындықты зерттейтін тәсіл. Философия әдісті белгілі түрде іс-әрекетті ретке келтіретін, мақсатқа жету тәсілі ретінде қарастырады. Тұтастай алғанда, әдіс-практикалық және теориялық әрекеттерді шындығында меңгеруге бағытталған нақты міндеттерді шешудегі операциялардың бірдей тәсілдердің жиынтығы.
Педагогтар оқыту әдісі туралы түсінікті әр түрлі етіп дәлелдеді. Біреулері оны «танымды басқаға беру әдісі» (Д.И.Тихомиров) немесе мұғалімнің іс-әрекеті мен әдіс-тәсілі (Н.В,Ельницкий) деп қарастырса, С.А.Ананьев оқыту әдісін «білім беру тәсілдерініц үйлестіру жиынтығы» деп көрсетеді.
Оқу-танымдық іс әрекетіне сәйкес оқыту әдісі құбылыстың мәнін танып білудегі әдіс-тәсілі ретінде қарастырады. Осы түсініктегі әр түрлі дефиницияларды негізге ала отырып, мынадай тоқтамға келеміз: оқыту әдісі- бұл оқушы мен оқытушы арасындағы жүйелі, өзара байланысқан білім мазмұнын меңгеруге арналған іс-әрекет жүйесі.
Оқыту әдістері - тарихи категория, олар білім беру мазмұны мен мақсатының ауысуына байланысты өзгереді. Америкалық педагог К.Керр оқыту әдіс сапасындағы төрт «төңкерісті» бөліп көрсетеді (1972). Біріншісі - үлгі болып табылады мұғалім - ата-аналар кәсіби мұгалімдерге орын берді, екіншісі - ауызша сөздерді жазбашаға ауыстырды, үшіншісі оқуға баспа сөздерін кіргізді, төртіншісі - осы кезде болып жатқан автоматтандыру мен компьютерлендіру оқыту процесіне енгізуді болжады.
Дидактика средней школы /Под.ред. М.М. Данилова.,
МЛ.Скаткина, М.1975Гл.5
Лернер И.Я. Дидактические основы методов обучения. М.? 1976
Махмутов М.И Проблемное обучение. М., 1975
Паламарчук В,Ф Школа учить мыслить. М., 1986
Пуйман С.А. Педагогика. Основные положения курса. Мн.? 2002
Сорокин Н.А. Дидактика, 1974 Гл.6
Талызина Н.Ф, Управление процессом усвоения знаний. М.Д975
МЛ.Скаткина, М.1975Гл.5
Лернер И.Я. Дидактические основы методов обучения. М.? 1976
Махмутов М.И Проблемное обучение. М., 1975
Паламарчук В,Ф Школа учить мыслить. М., 1986
Пуйман С.А. Педагогика. Основные положения курса. Мн.? 2002
Сорокин Н.А. Дидактика, 1974 Гл.6
Талызина Н.Ф, Управление процессом усвоения знаний. М.Д975
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Кафедра____________________________ ______
РЕФЕРАТ
Тақырыбы:_________________________
___________________________________ _
Орындаған: _______________________
Тексерген:
_________________________
Алматы 2007
Жоспар:
1. Оқыту әдісінің мәні, әдістері мен тәсілдердің арақатынасы.
2. Оқыту әдістерінің үйлесімділігі және олардың оқушылар іс-
әрекетінің тиімділігіне әсері.
3. Оқыту әдістерін таңдау.
Оқыту әдісін мәні, әдіс және тәсілдерінің арақатынасы.
Қалай оқыту керек? дейтін дәстурлі дидактикалық сұрақ заңды түрде
оқыту әдісінің категориясын шығарады, Әдіс-жоспарланған мақсат пен соңғы
нәтиженің арасын байланыстыратын оқу процесінің өзегі болып табылады. Оның
жүйедегі айқындаушы рөлін мақсат - мазмұн - форма оқыту әдісінің
құралдары көрсетеді.
Әдіс (гректің metodos) деген сөзінен алынған, табиғат құбылысын және
әлеуметтік өмірдің жағдайын зерттеу немесе таным жолы, құбылыстарды оқып
білу жолдарын, әдіснамалық теория танымы мен шындықты зерттейтін тәсіл.
Философия әдісті белгілі түрде іс-әрекетті ретке келтіретін, мақсатқа жету
тәсілі ретінде қарастырады. Тұтастай алғанда, әдіс-практикалық және
теориялық әрекеттерді шындығында меңгеруге бағытталған нақты міндеттерді
шешудегі операциялардың бірдей тәсілдердің жиынтығы.
Педагогтар оқыту әдісі туралы түсінікті әр түрлі етіп дәлелдеді. Біреулері
оны танымды басқаға беру әдісі (Д.И.Тихомиров) немесе мұғалімнің іс-
әрекеті мен әдіс-тәсілі (Н.В,Ельницкий) деп қарастырса, С.А.Ананьев оқыту
әдісін білім беру тәсілдерініц үйлестіру жиынтығы деп көрсетеді.
Оқу-танымдық іс әрекетіне сәйкес оқыту әдісі құбылыстың мәнін танып
білудегі әдіс-тәсілі ретінде қарастырады. Осы түсініктегі әр түрлі
дефиницияларды негізге ала отырып, мынадай тоқтамға келеміз: оқыту әдісі-
бұл оқушы мен оқытушы арасындағы жүйелі, өзара байланысқан білім мазмұнын
меңгеруге арналған іс-әрекет жүйесі.
Оқыту әдістері - тарихи категория, олар білім беру мазмұны мен
мақсатының ауысуына байланысты өзгереді. Америкалық педагог К.Керр оқыту
әдіс сапасындағы төрт төңкерісті бөліп көрсетеді (1972). Біріншісі - үлгі
болып табылады мұғалім - ата-аналар кәсіби мұгалімдерге орын берді,
екіншісі - ауызша сөздерді жазбашаға ауыстырды, үшіншісі оқуға баспа
сөздерін кіргізді, төртіншісі - осы кезде болып жатқан автоматтандыру мен
компьютерлендіру оқыту процесіне енгізуді болжады.
Оқыту әдісінің маңызды белгісі - дидактикалық мүмкіндіктер. Егер осы
тәсілмен жоқ дегенде бір дидактикалык мәселені шешетін болсақ, мұның өзі
оқыту әдістемесі. Егер іс-әрекет әдісі қосымша болатын болса, онда біз
тәсілмен жұмыс істейміз. Оқыту тәсілі -әдіс элементі, оның құрама бөлігі,
әдістің көлемі бойынша кішігірім, құрылымы бойынша жай болатын болса, онда
әдісті және әдіс модификациясын орындау жолындағы өзгеше қадам болып
табылады. Әдіс пен тәсіл арасында өзара ауыспалық байқалады. Беріліп
отырған пәннің мазмұнына қарай әдіс тәсілге, тәсіл әдіске айналуы мүмкін.
Сөйтіп, барлық графикалық бейнелер пәндері үшін- тәсіл болып табылады
(қосымша әрекеттер).
Әдіс пен тәсілдің байланысын кітаппен жұмыс кезінде байқауға болады.
Қазіргі дидактиканың ең бір көкейтесті проблемасы -
оқыту әдісін классификациялау болып отыр. Әдіс классификациясы -нақты бір
белгілер бойынша ретке келтірілген жүйе. Көптеген авторлар оқыту
әдістемесінің негізіне түрлі белгілерді келтіргендіктен, классификацияның
алуан түрлері бар. Дәл қазіргі кезеңде бұл сұрақ төңірегінде нақты тоқтам
жоқ. Дидактика тарихы ең алғашқы классификацияны 1920 ж. оқыту әдісінің екі
категориясын бөліп көрсеткен Б.В.Всехсвятский атымен байланыстырады.Ол
бірінші категория дайын білімді беру, екіншісі - зерттеу әдісі екендігін
ашып көрсетті. Зерттеу әдісінің атқарар жүгі алғашқы категорияға қарағанда
ауырлау болды. Оқытудың зерттеу әдісі білімді шығармашылық тұрғыдан
қабылдауды және оны қолдануға педагогикалық классификацияның жоғарғы
деңгейін талап етеді. Бүгінде оқыту процесі көптеген классификациялармен
толықтырылды, оқыту әдісі - уақыт өткен сайын өзгеріп отыратын және негізгі
үш белгісімен (оқыту мақсатын білдіреді, меңгеру тәсілі, оқыту
субъектісінің өзара байланысы) сипатталатын тарихи категория екендігін
дәлелдеді. Қазіргі кезде мына ғалымдардың классификациялары кеңінен
қолданылуда: Бабанский Ю.К., Верзилин Н.М., Перовский Е.И., Голант Е.Я.,
Лордкипанидзе Д.О., Махмутов М.И., Лернер И.Я., Скаткин М.Н. т.б
Оқыту әдісінің классификациясына айтылған әр түрлі көзқарастар
әдістер теориясының дағдарысын білдірмейді, керісінше олардың әдісті
обьективті, айқын көптүрлілігін, ол туралы білімінің интеграциясы мен
дифференциясын табиғи процессін білдіреді.
Сонымен қатар оқыту әдісі классификацияларының басымдылығымен қатар
кемшілігі де бар және бір әдіс белсенді, бір әдіс белсенді емес деген
тұжырым қате болар еді. Оқыту әдісінің өздігінен аса бейтарап екендігін
түсіну қажет. Ол барлығы мұғалімнің мектептегі оқу -танымдық іс-әрекетке
қаншалықты дайын екендігіне байланысты болады. Көбінесе әдістер саласында
педагогтардың жеке басының шеберлігі үлкен рөл атқарады. Сондықтан да оқыту
әдісі педагогикалық өнердің биік шыңы болып келді және ары қарай да солай
болып қала бермек. Мектептің оқу-танымдық іс-әрекетінде оқыту әдісі түрлі
когнитивті функция ролін атқарады, олар: оқу материалын меңгеру, оны
бекіту, білім-білік дағдыларын жетілдіру, олардың тұлғалық қасиетін дамыту,
әлеуметтік-кәсіби іс-әрекетке дайындау.
Оқыту әдістерінің үйлесімділігі және олардың оқүшылар іс-әрекетінің
тиімділігіне әсері.
Оқыту әдістері, оқушылардың танымдық және практикалық іс-әрекеті
ұйымдастыратын, оқыту мақсатына сәйкес білім мазмұнын меңгеруді қамтамасыз
ететін мұғалімнің мақсатқа бағытталған әдістерінің жүйесін құрайды.
Мақсатқа сәйкес, оларды пайдаланатын нақты технологиялар арқылы әр түрлі
әдістерді жүзеге асыру арқылы көруге болады. Сөздік әдістер.
Баяндау. Мақсатына байланысты бірнеше әңгіме түрлері бар: баяндап айту,
әңгімелеп баяндау, әңгімелеп- бекіту. Бірінші - жаңа материалды игеруге
оқушыны дайыңдау, екінші - берілген мазмұнды баяндау, үшінші - оқытуды
аяқтау бөлімі.
Берілген әдістің тиімділігі мұғалімнің әңгімелеп беру білігіне,
педагогтың сөз байлығына және мазмұндап баяндауына, оқушылардың даму
деңгейіне және оның жеткілікті үғынуына байланысты болады.
Демек, оқушыларға білім беруде олардың қабілетін ескеру керек, Әңгіме
әдісі өз ойын жеткізуде логиканы сақтауға, жаңылмай сөйлеуге, сауатты
сөйлеуге үйретеді.
Баяндау қысқа (10 мин), эмоционалды тұрғыда болуы керек. Баяндаудың
тиімділігі басқа да оқыту әдісі- иллюстрация (бастауыш сыныпта), талдау
(жоғары сыныптарда) сонымен қатар мұғалімнің адамдар туралы уақыт пен
кеңістікке байланысты таңдап алған деректер жайында болуы керек.
Әңгіменің дамытушылығы. Сонда яғни, елестету, ес, ойлау, қиялдау,
эмоциональды қобалжу сияқты психикалық процесстерді белсенділік күйге
әкеледі. Оқушылардың тұрақты зейіні, білімділер, қызығушылығын
қалыптастыру, тәрбиелік нәтижесі болып табылады.
Лекция. Лекцияның ауызша әдістен айырмашылығы оқу материалының
логикалық мазмұндалуы, ақпарат ағымының көптігі, берілетін білімнің жүйелік
ерекшелігімен айқындалады.
Мектепте өтілетін лекция: күрделі жүйені, құбылысты, объектіні,
құбылыстардың өзара байланысын себеп-салдарды айқындау арқылы жүргізіледі.
Лекция жоғарғы сыныптарда өтіледі, өйткені олардың лекциядағы теориялық
материалдарды қабылдау және ойлау қабілеттері жеткілікті денгейде
қалыптасқан, лекция бір немесе біріктірілген сабақтарда жүргізіледі.
Лекциялық әдіс түсіндіру мен әңгімеден басталып күрделене түседі.
Лекцияны оқыту аспектісі оқушылардың көркемді оқу материалдарын тұтас
қабылдап меңгеруі және аяқталғандығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Лекцияны дамытушылық тиімділігі оқушылардың логикалық ойлау,
диолектикалы ойлау тәсілдерін, мұғалім ойының нақтыда абстрактілі ойлау
ағымынына білу болып табылады.
Лекцияның тәрбиелік мәні тұрақты еркін зейінін, конспектілеу дағдысын
қалыптастыру болып табылады.
Кітаппен жұмыс, Мектепте кітаппен жұмыс істеу - өзіндік білім алуды негізгі
әдістерінің бірі. Бұл әдістің мәнділігі оқушының оқу ақпаратын ез ыңғайына,
жағдайына қарай қайталап қарап, танымын өз шешімімен шектелуінде.
Оқулық кітаптар оқу іс-әрекетін атқарады: білім алу, дамытушылық,
тәрбие, ойлау, коррекциялық - бақылау т.б.
Кітаппен өзіндік жұмыста оқып шығу, жеке тараулармен танысу, жеке
сұрақтарға жауап іздеу, кітапты немесе мәтіндерді рефераттау, мысалдар мен
есептерді шешу, бақылау тесттерін орындап, материалдарды есте қалдыру
мақсатында жаттау жұмыстарын орындау жатады.
Әдістің сапасы еркін, жылдам оқып, ойдан өткізіп, түсіну,
қарастырылатын мәселелеріге әдебиеттер таңдай білуінде.
Берілген біліктердің бәрі оқушының мектепке келген күнінен бастап
білім алу мақсатын біртіндеп қалыптастырады.
Бағдарламадағы оқу кітаптары сапасымен ерекшеленеді. Оқушылар жұмыс
жүргізу барысында берілген тапсырманы орындауға керекті ықпалды іс-әрекет
қарастырып, дұрыс орындалғандығы туралы мағлұмат алады.
Жаңа оқу кітаптары қорытынды кестелерді, диаграммада, графиктерде,
көрнекті модельдерде, классификацияларда, коммуникативті түрде жинақталған
материалдарда берілген. Демек мұғалімдерге берілген ақпараттарды талдауға
көңіл бөліп, оқушылардың білім білігін қалыптастыру керек.
Кітаппен оқу жұмысын жасауда оқушылардың өзіндік бақылау білігін
қалыптастыруға көп көңіл бөлген жөн. Оқушы кітаптағы мәтінді қанша рет оқып
шыққанын санамау керек, оның оқығанын мазмұндап, толық түсіндіріп бере білу
біліктілігін меңгергенін бақылауы керек. Бұл үшін уақытгың көбін берілген
материалдарды оқуға емес, оны есте жақсы сақтап, белсенді түрде қайталап
айтып бере алатын әдетті қалыптастырғаны жөн.
Әңгіме. Әңгіме мәні бағытты мақсатта және біліктілікте қойылған сұрақтар
арқылы оқушылардың алған білімдерін естеріне түсіріп, жаңа білімді
игертілуін, өздігінен ойластырып және қорытындылау жолдарын жандандырады.
Әңгіме кезінде оқушының ойы мұғалімнің ойын қайталау болып отырады,
нәтижесінде оқушы адымдап жаңа білімді игереді. Әңгіме ойлауды
белсендіреді, білімді, білікті игертудің диагностикалық құралы болып,
оқушылардың танымдық қабілетін дамытуға бағыттайды, таным процесін
оперативті басқаруға жағдай туғызады. Әңгіме сонымен қатар тәрбие
міндеттерін де шешеді. Әңгіме баяндамамен, лекциямен, білімді жүйелі
қалыптастыратын басқа да әдістермен қатар қолданылу керек. Әңгіменің
оқушыларға керекті білімі мен дағдысын, жаттығуларды өткізуге, оларды
қалыптастыруға мүмкіндік бере алмайтындығын ескерген жөн,
Мақсатына қарай әңгімені бірнеше түрге бөлуге болады: кіріспе әңгіме немесе
ұйымдастыру; жаңа білім беру (сократтық, эвристикалық т.б.); синтездеуші
немесе бекіту; коррекциялық-бақылау.
Кіріспе әңгіме оқыту жұмысының басында өтіледі, мақсаты оқушыларға
берілетін жұмыстың мәні мен оның өтілуін дұрыс түсіндіргенін анықтау.
Кіріспе әңгіме саяхат, лабораториялық және практикалық сабақ алдында
өтіледі. Жаңа материалды оқушыға игертуде кіріспе әңгіменің мәні ерекше.
Жаңа білім игертуде катехизикалық (сұрақ-жауап, қарсы шықпау,
жауаптарды есте сақтау), Сократтық (ыңғайлы, оқушының ыңғайына қарай, қысқа
тұжырымды пікір білдіру), эвристикалық (оқушыға талап жүктеп мұғалімнің
берген сұрағына нақты жауап алу) әңгімелер қолданылады. Бүгінде мектептерде
эвристикалық әңгіме көбірек орын алуда. Жаңалық ашуда оқушылардың ойлау
қабілетін жандандыратын дүние -мүғалімнің білікті сұрақ қоя білуінде.
Сократтық әңгіменің шебері философ Сократ болған. Ол еш уақытта дайын жауап
бермеген. Сократтың мақсаты білімнің өзі емес, адамдардың білім алуға деген
ықыласын ояту, білімге ынтықтыру болған. Сократтың әңгімесі -әңгімелесушіге
сұрақтар қою арқылы білгендері мен білмегендерінің шекарасын ажырата білу,
сол арқылы ақылды, керемет, ойлы әлем ашуға жетелейтін ауызша диалог әдісі.
Сондықтан да эвристикалық әңгімеде оқушылар өздігінше ойлап, өз танымы
бойынша білімді игеретіндігі байқалады.
Герменевтикалық әңгіме - түсіндіру, ынтықтыру өнері. Герменевтика - негізгі
мәселесі философияға бағытталған, түсінік мәселесі. Бұл әңгімеде оқушылар
өздіктерінен оқу құралдарын, кітаптарды, картинкаларды, моделдерді колдана
алады. Герменевтикалык әңгіме әдісіне түсіндіріп оқу жатады.
Синтездеуші немесе бекітуін әңгіме оқушылардың білімін жүйелеп және
корытындылауда қолданылады.
Коррекциялық бақылау-әңгіме диагностикалық максатта және оқушының
білімін жетілдіріп, нақтылап, дамытуда пайдаланады.
Әңгіме барысында, барлық оқушылардын белсенділікпен қатысып, сұракты
зер салып тыңдауы, сұраққа дұрыс жауап іздеуі, өзінің достарының жауаптарын
талдауы, өзінің көзқарасын айта білуі қадағаланады. Дұрыс жауаптарды
мадақтау, қатені түзеу, толық емес жауаптарды толықтыру, оқытушылардың
жіберген қатесін өздері табуына, бір-біріне сұрақ коюына жол сілтенеді.
Әңгіменің танымдық нәтижесі оқушылардың білімінің мықты меңгерілуімен,
өміршеңдігімен айқындалады. Әңгіменің дамытушылық тиімділігі ақыл-ойды
үйлестіріп, тез және анық ойлай білуді қалыптастыруда, талдай және
қорытындылай білуде, сұрақтарды дәл койып, қысқаша ойлай алуында жатыр.
Әңгіменің тәрбиелік мақсат оқушының өз бетімен әрекет жасай білу қасиетін
оятады өз-өзіне сенімділік қасиетін жинақтауға көмектеседі, қарым-қатынас
жасай білу мүмкіндігін қалыптастырады.
Көрнекілік әдістер.
Бақылау оқьпу әдісі ретінде сезімдік танымының белсенді формасы болып
табылады. Бұл әдісті қолдану жан-жақты дайындықты қажет етеді; бакылаудың
сызба - нұсқасын өңдеу; оқушыларды бакылау нәтижелерін өңдей білуге және
оны тікелей білу тәсілдеріне уйрету. Бұл әдістің олардың өзіндік жұмыс
істей білу дағдыларына көмектеседі, танымдық, ұйымдастырушылық, тәрбиелік
мәні зор.
Демонстрация. Оқушылардың сезіміне көрнекілікті құбылыстарды,
процесстерді, объектілерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Кафедра____________________________ ______
РЕФЕРАТ
Тақырыбы:_________________________
___________________________________ _
Орындаған: _______________________
Тексерген:
_________________________
Алматы 2007
Жоспар:
1. Оқыту әдісінің мәні, әдістері мен тәсілдердің арақатынасы.
2. Оқыту әдістерінің үйлесімділігі және олардың оқушылар іс-
әрекетінің тиімділігіне әсері.
3. Оқыту әдістерін таңдау.
Оқыту әдісін мәні, әдіс және тәсілдерінің арақатынасы.
Қалай оқыту керек? дейтін дәстурлі дидактикалық сұрақ заңды түрде
оқыту әдісінің категориясын шығарады, Әдіс-жоспарланған мақсат пен соңғы
нәтиженің арасын байланыстыратын оқу процесінің өзегі болып табылады. Оның
жүйедегі айқындаушы рөлін мақсат - мазмұн - форма оқыту әдісінің
құралдары көрсетеді.
Әдіс (гректің metodos) деген сөзінен алынған, табиғат құбылысын және
әлеуметтік өмірдің жағдайын зерттеу немесе таным жолы, құбылыстарды оқып
білу жолдарын, әдіснамалық теория танымы мен шындықты зерттейтін тәсіл.
Философия әдісті белгілі түрде іс-әрекетті ретке келтіретін, мақсатқа жету
тәсілі ретінде қарастырады. Тұтастай алғанда, әдіс-практикалық және
теориялық әрекеттерді шындығында меңгеруге бағытталған нақты міндеттерді
шешудегі операциялардың бірдей тәсілдердің жиынтығы.
Педагогтар оқыту әдісі туралы түсінікті әр түрлі етіп дәлелдеді. Біреулері
оны танымды басқаға беру әдісі (Д.И.Тихомиров) немесе мұғалімнің іс-
әрекеті мен әдіс-тәсілі (Н.В,Ельницкий) деп қарастырса, С.А.Ананьев оқыту
әдісін білім беру тәсілдерініц үйлестіру жиынтығы деп көрсетеді.
Оқу-танымдық іс әрекетіне сәйкес оқыту әдісі құбылыстың мәнін танып
білудегі әдіс-тәсілі ретінде қарастырады. Осы түсініктегі әр түрлі
дефиницияларды негізге ала отырып, мынадай тоқтамға келеміз: оқыту әдісі-
бұл оқушы мен оқытушы арасындағы жүйелі, өзара байланысқан білім мазмұнын
меңгеруге арналған іс-әрекет жүйесі.
Оқыту әдістері - тарихи категория, олар білім беру мазмұны мен
мақсатының ауысуына байланысты өзгереді. Америкалық педагог К.Керр оқыту
әдіс сапасындағы төрт төңкерісті бөліп көрсетеді (1972). Біріншісі - үлгі
болып табылады мұғалім - ата-аналар кәсіби мұгалімдерге орын берді,
екіншісі - ауызша сөздерді жазбашаға ауыстырды, үшіншісі оқуға баспа
сөздерін кіргізді, төртіншісі - осы кезде болып жатқан автоматтандыру мен
компьютерлендіру оқыту процесіне енгізуді болжады.
Оқыту әдісінің маңызды белгісі - дидактикалық мүмкіндіктер. Егер осы
тәсілмен жоқ дегенде бір дидактикалык мәселені шешетін болсақ, мұның өзі
оқыту әдістемесі. Егер іс-әрекет әдісі қосымша болатын болса, онда біз
тәсілмен жұмыс істейміз. Оқыту тәсілі -әдіс элементі, оның құрама бөлігі,
әдістің көлемі бойынша кішігірім, құрылымы бойынша жай болатын болса, онда
әдісті және әдіс модификациясын орындау жолындағы өзгеше қадам болып
табылады. Әдіс пен тәсіл арасында өзара ауыспалық байқалады. Беріліп
отырған пәннің мазмұнына қарай әдіс тәсілге, тәсіл әдіске айналуы мүмкін.
Сөйтіп, барлық графикалық бейнелер пәндері үшін- тәсіл болып табылады
(қосымша әрекеттер).
Әдіс пен тәсілдің байланысын кітаппен жұмыс кезінде байқауға болады.
Қазіргі дидактиканың ең бір көкейтесті проблемасы -
оқыту әдісін классификациялау болып отыр. Әдіс классификациясы -нақты бір
белгілер бойынша ретке келтірілген жүйе. Көптеген авторлар оқыту
әдістемесінің негізіне түрлі белгілерді келтіргендіктен, классификацияның
алуан түрлері бар. Дәл қазіргі кезеңде бұл сұрақ төңірегінде нақты тоқтам
жоқ. Дидактика тарихы ең алғашқы классификацияны 1920 ж. оқыту әдісінің екі
категориясын бөліп көрсеткен Б.В.Всехсвятский атымен байланыстырады.Ол
бірінші категория дайын білімді беру, екіншісі - зерттеу әдісі екендігін
ашып көрсетті. Зерттеу әдісінің атқарар жүгі алғашқы категорияға қарағанда
ауырлау болды. Оқытудың зерттеу әдісі білімді шығармашылық тұрғыдан
қабылдауды және оны қолдануға педагогикалық классификацияның жоғарғы
деңгейін талап етеді. Бүгінде оқыту процесі көптеген классификациялармен
толықтырылды, оқыту әдісі - уақыт өткен сайын өзгеріп отыратын және негізгі
үш белгісімен (оқыту мақсатын білдіреді, меңгеру тәсілі, оқыту
субъектісінің өзара байланысы) сипатталатын тарихи категория екендігін
дәлелдеді. Қазіргі кезде мына ғалымдардың классификациялары кеңінен
қолданылуда: Бабанский Ю.К., Верзилин Н.М., Перовский Е.И., Голант Е.Я.,
Лордкипанидзе Д.О., Махмутов М.И., Лернер И.Я., Скаткин М.Н. т.б
Оқыту әдісінің классификациясына айтылған әр түрлі көзқарастар
әдістер теориясының дағдарысын білдірмейді, керісінше олардың әдісті
обьективті, айқын көптүрлілігін, ол туралы білімінің интеграциясы мен
дифференциясын табиғи процессін білдіреді.
Сонымен қатар оқыту әдісі классификацияларының басымдылығымен қатар
кемшілігі де бар және бір әдіс белсенді, бір әдіс белсенді емес деген
тұжырым қате болар еді. Оқыту әдісінің өздігінен аса бейтарап екендігін
түсіну қажет. Ол барлығы мұғалімнің мектептегі оқу -танымдық іс-әрекетке
қаншалықты дайын екендігіне байланысты болады. Көбінесе әдістер саласында
педагогтардың жеке басының шеберлігі үлкен рөл атқарады. Сондықтан да оқыту
әдісі педагогикалық өнердің биік шыңы болып келді және ары қарай да солай
болып қала бермек. Мектептің оқу-танымдық іс-әрекетінде оқыту әдісі түрлі
когнитивті функция ролін атқарады, олар: оқу материалын меңгеру, оны
бекіту, білім-білік дағдыларын жетілдіру, олардың тұлғалық қасиетін дамыту,
әлеуметтік-кәсіби іс-әрекетке дайындау.
Оқыту әдістерінің үйлесімділігі және олардың оқүшылар іс-әрекетінің
тиімділігіне әсері.
Оқыту әдістері, оқушылардың танымдық және практикалық іс-әрекеті
ұйымдастыратын, оқыту мақсатына сәйкес білім мазмұнын меңгеруді қамтамасыз
ететін мұғалімнің мақсатқа бағытталған әдістерінің жүйесін құрайды.
Мақсатқа сәйкес, оларды пайдаланатын нақты технологиялар арқылы әр түрлі
әдістерді жүзеге асыру арқылы көруге болады. Сөздік әдістер.
Баяндау. Мақсатына байланысты бірнеше әңгіме түрлері бар: баяндап айту,
әңгімелеп баяндау, әңгімелеп- бекіту. Бірінші - жаңа материалды игеруге
оқушыны дайыңдау, екінші - берілген мазмұнды баяндау, үшінші - оқытуды
аяқтау бөлімі.
Берілген әдістің тиімділігі мұғалімнің әңгімелеп беру білігіне,
педагогтың сөз байлығына және мазмұндап баяндауына, оқушылардың даму
деңгейіне және оның жеткілікті үғынуына байланысты болады.
Демек, оқушыларға білім беруде олардың қабілетін ескеру керек, Әңгіме
әдісі өз ойын жеткізуде логиканы сақтауға, жаңылмай сөйлеуге, сауатты
сөйлеуге үйретеді.
Баяндау қысқа (10 мин), эмоционалды тұрғыда болуы керек. Баяндаудың
тиімділігі басқа да оқыту әдісі- иллюстрация (бастауыш сыныпта), талдау
(жоғары сыныптарда) сонымен қатар мұғалімнің адамдар туралы уақыт пен
кеңістікке байланысты таңдап алған деректер жайында болуы керек.
Әңгіменің дамытушылығы. Сонда яғни, елестету, ес, ойлау, қиялдау,
эмоциональды қобалжу сияқты психикалық процесстерді белсенділік күйге
әкеледі. Оқушылардың тұрақты зейіні, білімділер, қызығушылығын
қалыптастыру, тәрбиелік нәтижесі болып табылады.
Лекция. Лекцияның ауызша әдістен айырмашылығы оқу материалының
логикалық мазмұндалуы, ақпарат ағымының көптігі, берілетін білімнің жүйелік
ерекшелігімен айқындалады.
Мектепте өтілетін лекция: күрделі жүйені, құбылысты, объектіні,
құбылыстардың өзара байланысын себеп-салдарды айқындау арқылы жүргізіледі.
Лекция жоғарғы сыныптарда өтіледі, өйткені олардың лекциядағы теориялық
материалдарды қабылдау және ойлау қабілеттері жеткілікті денгейде
қалыптасқан, лекция бір немесе біріктірілген сабақтарда жүргізіледі.
Лекциялық әдіс түсіндіру мен әңгімеден басталып күрделене түседі.
Лекцияны оқыту аспектісі оқушылардың көркемді оқу материалдарын тұтас
қабылдап меңгеруі және аяқталғандығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Лекцияны дамытушылық тиімділігі оқушылардың логикалық ойлау,
диолектикалы ойлау тәсілдерін, мұғалім ойының нақтыда абстрактілі ойлау
ағымынына білу болып табылады.
Лекцияның тәрбиелік мәні тұрақты еркін зейінін, конспектілеу дағдысын
қалыптастыру болып табылады.
Кітаппен жұмыс, Мектепте кітаппен жұмыс істеу - өзіндік білім алуды негізгі
әдістерінің бірі. Бұл әдістің мәнділігі оқушының оқу ақпаратын ез ыңғайына,
жағдайына қарай қайталап қарап, танымын өз шешімімен шектелуінде.
Оқулық кітаптар оқу іс-әрекетін атқарады: білім алу, дамытушылық,
тәрбие, ойлау, коррекциялық - бақылау т.б.
Кітаппен өзіндік жұмыста оқып шығу, жеке тараулармен танысу, жеке
сұрақтарға жауап іздеу, кітапты немесе мәтіндерді рефераттау, мысалдар мен
есептерді шешу, бақылау тесттерін орындап, материалдарды есте қалдыру
мақсатында жаттау жұмыстарын орындау жатады.
Әдістің сапасы еркін, жылдам оқып, ойдан өткізіп, түсіну,
қарастырылатын мәселелеріге әдебиеттер таңдай білуінде.
Берілген біліктердің бәрі оқушының мектепке келген күнінен бастап
білім алу мақсатын біртіндеп қалыптастырады.
Бағдарламадағы оқу кітаптары сапасымен ерекшеленеді. Оқушылар жұмыс
жүргізу барысында берілген тапсырманы орындауға керекті ықпалды іс-әрекет
қарастырып, дұрыс орындалғандығы туралы мағлұмат алады.
Жаңа оқу кітаптары қорытынды кестелерді, диаграммада, графиктерде,
көрнекті модельдерде, классификацияларда, коммуникативті түрде жинақталған
материалдарда берілген. Демек мұғалімдерге берілген ақпараттарды талдауға
көңіл бөліп, оқушылардың білім білігін қалыптастыру керек.
Кітаппен оқу жұмысын жасауда оқушылардың өзіндік бақылау білігін
қалыптастыруға көп көңіл бөлген жөн. Оқушы кітаптағы мәтінді қанша рет оқып
шыққанын санамау керек, оның оқығанын мазмұндап, толық түсіндіріп бере білу
біліктілігін меңгергенін бақылауы керек. Бұл үшін уақытгың көбін берілген
материалдарды оқуға емес, оны есте жақсы сақтап, белсенді түрде қайталап
айтып бере алатын әдетті қалыптастырғаны жөн.
Әңгіме. Әңгіме мәні бағытты мақсатта және біліктілікте қойылған сұрақтар
арқылы оқушылардың алған білімдерін естеріне түсіріп, жаңа білімді
игертілуін, өздігінен ойластырып және қорытындылау жолдарын жандандырады.
Әңгіме кезінде оқушының ойы мұғалімнің ойын қайталау болып отырады,
нәтижесінде оқушы адымдап жаңа білімді игереді. Әңгіме ойлауды
белсендіреді, білімді, білікті игертудің диагностикалық құралы болып,
оқушылардың танымдық қабілетін дамытуға бағыттайды, таным процесін
оперативті басқаруға жағдай туғызады. Әңгіме сонымен қатар тәрбие
міндеттерін де шешеді. Әңгіме баяндамамен, лекциямен, білімді жүйелі
қалыптастыратын басқа да әдістермен қатар қолданылу керек. Әңгіменің
оқушыларға керекті білімі мен дағдысын, жаттығуларды өткізуге, оларды
қалыптастыруға мүмкіндік бере алмайтындығын ескерген жөн,
Мақсатына қарай әңгімені бірнеше түрге бөлуге болады: кіріспе әңгіме немесе
ұйымдастыру; жаңа білім беру (сократтық, эвристикалық т.б.); синтездеуші
немесе бекіту; коррекциялық-бақылау.
Кіріспе әңгіме оқыту жұмысының басында өтіледі, мақсаты оқушыларға
берілетін жұмыстың мәні мен оның өтілуін дұрыс түсіндіргенін анықтау.
Кіріспе әңгіме саяхат, лабораториялық және практикалық сабақ алдында
өтіледі. Жаңа материалды оқушыға игертуде кіріспе әңгіменің мәні ерекше.
Жаңа білім игертуде катехизикалық (сұрақ-жауап, қарсы шықпау,
жауаптарды есте сақтау), Сократтық (ыңғайлы, оқушының ыңғайына қарай, қысқа
тұжырымды пікір білдіру), эвристикалық (оқушыға талап жүктеп мұғалімнің
берген сұрағына нақты жауап алу) әңгімелер қолданылады. Бүгінде мектептерде
эвристикалық әңгіме көбірек орын алуда. Жаңалық ашуда оқушылардың ойлау
қабілетін жандандыратын дүние -мүғалімнің білікті сұрақ қоя білуінде.
Сократтық әңгіменің шебері философ Сократ болған. Ол еш уақытта дайын жауап
бермеген. Сократтың мақсаты білімнің өзі емес, адамдардың білім алуға деген
ықыласын ояту, білімге ынтықтыру болған. Сократтың әңгімесі -әңгімелесушіге
сұрақтар қою арқылы білгендері мен білмегендерінің шекарасын ажырата білу,
сол арқылы ақылды, керемет, ойлы әлем ашуға жетелейтін ауызша диалог әдісі.
Сондықтан да эвристикалық әңгімеде оқушылар өздігінше ойлап, өз танымы
бойынша білімді игеретіндігі байқалады.
Герменевтикалық әңгіме - түсіндіру, ынтықтыру өнері. Герменевтика - негізгі
мәселесі философияға бағытталған, түсінік мәселесі. Бұл әңгімеде оқушылар
өздіктерінен оқу құралдарын, кітаптарды, картинкаларды, моделдерді колдана
алады. Герменевтикалык әңгіме әдісіне түсіндіріп оқу жатады.
Синтездеуші немесе бекітуін әңгіме оқушылардың білімін жүйелеп және
корытындылауда қолданылады.
Коррекциялық бақылау-әңгіме диагностикалық максатта және оқушының
білімін жетілдіріп, нақтылап, дамытуда пайдаланады.
Әңгіме барысында, барлық оқушылардын белсенділікпен қатысып, сұракты
зер салып тыңдауы, сұраққа дұрыс жауап іздеуі, өзінің достарының жауаптарын
талдауы, өзінің көзқарасын айта білуі қадағаланады. Дұрыс жауаптарды
мадақтау, қатені түзеу, толық емес жауаптарды толықтыру, оқытушылардың
жіберген қатесін өздері табуына, бір-біріне сұрақ коюына жол сілтенеді.
Әңгіменің танымдық нәтижесі оқушылардың білімінің мықты меңгерілуімен,
өміршеңдігімен айқындалады. Әңгіменің дамытушылық тиімділігі ақыл-ойды
үйлестіріп, тез және анық ойлай білуді қалыптастыруда, талдай және
қорытындылай білуде, сұрақтарды дәл койып, қысқаша ойлай алуында жатыр.
Әңгіменің тәрбиелік мақсат оқушының өз бетімен әрекет жасай білу қасиетін
оятады өз-өзіне сенімділік қасиетін жинақтауға көмектеседі, қарым-қатынас
жасай білу мүмкіндігін қалыптастырады.
Көрнекілік әдістер.
Бақылау оқьпу әдісі ретінде сезімдік танымының белсенді формасы болып
табылады. Бұл әдісті қолдану жан-жақты дайындықты қажет етеді; бакылаудың
сызба - нұсқасын өңдеу; оқушыларды бакылау нәтижелерін өңдей білуге және
оны тікелей білу тәсілдеріне уйрету. Бұл әдістің олардың өзіндік жұмыс
істей білу дағдыларына көмектеседі, танымдық, ұйымдастырушылық, тәрбиелік
мәні зор.
Демонстрация. Оқушылардың сезіміне көрнекілікті құбылыстарды,
процесстерді, объектілерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz