Қабатты сұйықпен жару әдісін тиімді қолдану үшін игеру объектілерін таңдау шарттары

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

ҚСЖ жүргізетін ұңғымаларды таңдау шарттары.

Қабатты сұйықпен жарудың технологиясы.

Ұңғымаларды ҚСЖ дайындау.

Қабатты сұйықпен жару

ҚСЖ-дан кейін ұңғыманы меңгеру

ҚСЖ кезінде қолданылатын материалдар.

ҚСЖ кезінде қолданылатын құрылғылар

Скважиналарды жөндеуді ұйымдастыру

ҚОРЫТЫНДЫ

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы - ТМД аумағында мұнай өндіру бойынша екінші орын (Ресейден кейін), газ өндіру бойынша үшінші орын (Ресей мен Түркменстаннан кейін) алатын мұнай державасы.

Қазақстан аумағында мұнай мен газдың керемет қорлары бар. Қазіргі кезеңде Қазақстанда мұнай және мұнай-газ кен орындары ашылған, оларды «Ембімұнай», «Теңізшевройл», «Өзенмұнайгаз», «Ақтөбемұнайгаз» бірлестіктері игеруде.

Мұнайды өндірудің өсімін және тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін оны алу процестерінің техникалық және технологиялық барысын жетілдіру қажет.

Мұндайда мұнай өндірісін дамыту үрдістерінің негізгілерінің бірі елімізде қоры қомақты болып табылатын аномальды қаситтері бар ауыр мұнайды өндіруді ұлғайту болып табылады. Мұнай өндіру процестерінің мынадай факторлармен және қиыншылықтары бар: түп аймақтан мұнайды дайындау объектілеріне дейін өнімнің ұңғыларда қозғалу жолындағы асфальтті-шайырлы парафинді (АШП) компоненттер және минералды тұздар, өндірілетін мұнайдың құрылымдық-механикалық қасиеттерінің көрінуі, берік су тұтқырлы, су мұнайлы эмульсияларының түзілуі.

Өзен кен орны Қазақстан Республикасындағы ірі кен орындарының бірі болып табылады. Ол 1961 жылы ашылып, 1965 жылы өнеркәсіптік игеруге енгізілді. Өзен кен орны бірегей кен орнына жатады және оны өзге кен орындарынан айрықшаландыратын бірқатар ерекшеліктері бар, жобалау, сол секілді жасау тәжірибесінде ерекше тәсілді қажет етеді.

Өзен күрделі геологиялық-физикалық шарттардың кешені көрінетін кен орындарына жатады, қабат қыртысында игерудің жиырмаға жуық объекті (горизонттар) бөлінген; көпқабаттылық (әрбір объектіде 10-12-ге дейін) ; алаңы және қимасы бойынша өнімділік қалыңдығы жөнінен біртекті еместігінің жоғары дәрежесі; өндірілетін мұнайда 25-28% АШС компоненттері кездеседі, бұл оны ньютондық емес қасиетіне жағдай жасайды, бастапқы қабаттық температурасы парафиннің кристалдануының бастапқы температурасына жақын.

Қазіргі кезде Өзен кен орнында әртүрлі әдістер, атап айтқанда қабатты сұйықпен жару әдісі қолданылады. Қабатты сұйықпен жару әдісі алғаш рет 1948 жылы қолданылған. Қазіргі кезде бұл технология мұнай кен орындарындағы өткізгіштігі аз, әлсіз дренаждалатын қабаттардың мұнай бергіштігін көтеру және игеруді күшейтудегі ең белгілі әдістердің бірі болып саналады. Көптеген аймақтарда бұл технология өндіруді елеулі түрде көтеретін және ұңғымаларды рентабелді категорияға шығаратын жалғыз технология болып табылады.

Өзен кен орындарында қабатты сұйықпен жаруды қолдану саздалған, өткізгіштігі аз қабаттарды игеруде өзінің тиімділігін көрсетті.

XІІІ горизонтты игерудің жағдайы

1. 01. 2002 ж. дейің XVІ горизонттың мұнай кеніштерінен 2715, 5 мың т. мұнай және 50601 мың т. сұйық өндірілді. Өндіру скважиналарының жұмыс істейтін қоры 327 скважина (олардың 103-і XVІ+XV, XVІ+XV+XVІІ, XVІ+XІІІ, XVІ+XІV горизонттарды бірге пайдаланады), оның ішінде 1 фонтандық, 1 газлифт және 325 ШТС-пен жабдықталған. Жұмыс істемейтіндер тобына 43 скважина жатады. Су айдау скважиналарының жұмыс істейтін қоры 80 скважина. Бақылау скважиналары 63. Горизонт кенішті 12 бөлікке бөлетін нұсқа ішіндегі айдау скважиналары арқылы ыстық су айдау жолымен қабат қысымын көтеру арқылы игеріледі. Одан басқа, 2а, 3, 3а, 4, 4а бөліктерінің орталық бөлігінде сатылық термалдық су айдау енгізілген. Талдаулар көрсеткендей XVІ горизонтты игерудің негізгі көрсеткіштері жобадан төмен.

Айталық, 1. 01. 2002 ж. дейінгі қосынды мұнай өндіру жобадағыдан 6, 2 %-ке төмен. Сұйықтың жылдық өндірісі жобадан 50, 8-57, 1 % аз, осының нәтижесінде өнімнің жалпы сулануы жобадан 20-30 % төмен.

2001 ж. орташа жылдық сулану 62, 6 % болды. 1994-2000 жж. өндіру скважиналарының қоры жобадан 40 скважинаға (11, 5 %) аз. Айдау скважиналарының жұмыс қоры жобалық мөлшерге сәйкес, тіпті 2-6 скважинаға көп.

XVІ горизонтты бұрғылаудың өнімділігі төмен аймақтарда қысымды көтеру үшін қабат қысымын көтеру жүйелерін қалпына келтірудің жай жүруіне байланысты негізінен геологиялық-физикалық шарттары қолайлы учаскелерде жүргізілгенін айтып кету керек.

1995-2001 жж. өндіру және айдау скважиналары торының нақты тығыздығы жобадағыдан 0, 3-10, 2 %-ке сирек болғанмен, арта бастады, 1. 01. 2002 ж. ол жобадағы 195000 м ² /скв. орнына 186000 м ² /скв. құрады.

Скважинаның мұнай шығымы жобалық шамаға жақын (3, 4 т/тәулік) . 2001 ж. скважинаның сұйық шығымы 9, 1 т/тәулік болды. Алудың су айдаумен орнын толтыру 100 % боды, өйткені нақты алымдар жобадан төмен. 2001 ж. ысырап болуларды есепке алғанда бұл горизонтқа 2, 633 млн. м ³ су айдалды. Қабат жағдайларында жобадан төмен сұйық алымдарының орнын сумен толтыру қосындысы 121, 9 % болды, бұл талданылудағы кезеңде қабат қысымын 0, 5 МПа-ға көтеруге жәрдемдесті.

Талдаулар көрсеткендей, XVІ горизонтты игеру көрсеткіштері жобадан төмен болса да, олардың жақсаруға бет бұрғанын байқауға болады.

Горизонт бойынша жобалық көрсеткіштердің орындалмауының басты себеі жобалық өндіру скважиналарының толық бұрғыланбауы. Өндіру скважиналарын бұрғылау графигі орындалған жағдайда мұнай өндіру бойынша жобалық көрсеткіштерге жетуге, тіпті асып түсуге болар еді.

Өзен кен орнының өндіру және айдау скважиналары қорының жағдайы

1. 01. 2002 ж. жағдайға Өзен кен орнында барлығы 5948 скважина болды, оның ішінде пайдалану қоры - 3603 (60, 5 %), олардың жұмыс істейтіндері 2266 скважина, су айдау қоры 1263 (21, 2 %), олардың ішінде жұмыс істейтіндері - 632 скважина (2. 4-кесте) .

Жұмыс істемейтін скважиналардың құрылымы:

● жерасты жөндеудегі апат - 104 (16, 5 %) ;

● суланып кеткендер - 92 (14, 6 %) ;

● пайдалану тізбегінің ақаулары - 162 (25, 7 %) ;

● пайдалану тізбегінің ығысуы - 15 (0, 4 %) ;

● перфорациялық тесіктер бітелген - 44 (6, 9 %) ;

● пайдасыз скважиналар - 137 (3, 8 %) ;

● жерасты жөндеуді күту - 509 (14, 1 %) ;

● СКЖ тастап кеткен скважиналар - 198 (3, 5 %) ;

● цемент көпірі жоқ - 7 (0, 2 %) ;

● жоюды күтуде - 24 (0, 7 %) .

2. 4 кесте - «Өзенмұнайгаз» АҚ бойынша 1. 01. 2002 ж. скважиналар қорының күйі

Аталуы: Аталуы

2001: 2001

2002: 2002

Аталуы:

1. Мұнай қоры

Пайдалану қоры

а) жұмыс істейтін

оның ішінде фонтан

газлифт

ШТС

Жұмыс істейтін қордың бос тұрулары

б) жұмыс істемейтін қор

оның ішінде фонтан

газлифт

ШТС

меңгеруде

2001:

3560

2572

2559

240

985

922

2002:

3493

2862

2839

167

631

587

Аталуы:

2. Су айдау қоры

Пайдалану қоры

оның ішінде:

жұмыс істейтіні

жұмыс істемейтіні

жабдықталуда

жұмыс істейтін қордың бос тұрулары

2001:

1244

562

681

2002:

1265

720

545

Аталуы: БАРЛЫҒЫ

2001: 4914

2002: 4866

1. 01. 2002 ж. жағдайда айдау скважиналарының пайдалану қоры 1263 скважина, оның 632 жұмыс істейді, 628 жұмыссыз және 3 меңгерілуде. Айдау скважиналарының жұмыссыздығының негізгі себептері:

● СКҚ апаты - 101 (15, 1 %) ;

● пайдалану тізбегінің бұзылуы - 154 (23, 7 %) ;

● сыйымдылық (сіңіру) жоқтығы - 20 (1, 9 %) ;

● жоюды күту - 244 (40, 7 %) ;

● су құбырларын ауыстыру - 17 (2, 7 %) ;

● перфорациялық тесіктері бітелген - 39 (6, 1 %) ;

● цемент көпірі жоқ - 26 (4, 5 %) ;

● СКЖ тастап кеткен скважиналар - 24 (4, 3 %) ;

● басқа да себептер - 13 (2, 4 %) .

Жұмыс істейтін скважиналардың көбі ШТС-пен жабдықталған (96 % қор), газлифт- 0, 6 % және фонтан - 3, 4 %.

Есептік кезеңде 3606 мың т. мұнай өндірілді, оның ішінде 2839 мың т. (92, 5 %) - штангілі терең сорап, 193, 7 мың т. (6, 3 %) - фонтандық тәсілі және 34, 5 мың т. (1, 1 %) - газлифт тәсілмен (2. 5-кесте) .

Бір скважинаға келетін мұнай мен сұйық шығымы сәйкесінше 4, 1 және 12, 9 т/тәулік.

2. 5 кесте - Пайдалану тәсілдері бойынша мұнай өндіру

Өндіру тәсілдері: Өндіру тәсілдері

Мұнай өндіру, мың т.: Мұнай өндіру, мың т.

Сулану, %: Сулану, %

2001 ж.: 2001 ж.

Өндіру тәсілдері:

Мұнай өндіру, мың т.: 2000

Сулану, %: 2001

2001 ж.: 2000

2001

Өндіру тәсілдері: Мұнай өндіру, барлығы

Мұнай өндіру, мың т.: 2780

Сулану, %: 3067

2001 ж.: 66, 2

67, 4

110, 3

Өндіру тәсілдері: Оның ішінде тәсілдер бойынша:

Мұнай өндіру, мың т.:

Сулану, %:

2001 ж.:

Өндіру тәсілдері: Терең сорап

Мұнай өндіру, мың т.: 2357, 5

Сулану, %: 2838, 6

2001 ж.: 58, 2

63, 6

120, 4

Өндіру тәсілдері: Фонтан

Мұнай өндіру, мың т.: 401, 5

Сулану, %: 193, 8

2001 ж.: 77, 4

77, 3

48, 3

Өндіру тәсілдері: Газлифт

Мұнай өндіру, мың т.: 21, 0

Сулану, %: 34, 5

2001 ж.: 57, 5

69, 6

164, 3

Фонтан скважиналарының 90 %-і 30 т/тәулік шығыммен жұмыс жасайды. Бұл скважиналар фонтандаудың орнықсыз тәртібімен сипатталады, бұл кезде сораптық-компрессорлық құбырларда парафин жиналады және шығару құбырөткізгіштерінде мұнай қатып қалады. Пайдаланудың мұндай жағдайлары скважтналардың табиғи фонтандау кезеңін азайтады және оларды меаникалық өндіруге ауыстыруды талап етеді.

Өзен кен орныныда штангілі терең сораптардың жұмысы скважина түбінде бос газдың болуымен, парафин мен тұздардың жиналуымен, шығару құбырөткізгіштерінде мұнайдың қатуымен күрделіленеді және салыстырмалы аз жөндеу аралық кезеңі және пайдалану коэффициентімен сипатталады. Сорапты скважиналардың 70 %-і тәулігіне 10 тоннадан аз өнім береді. Өзен кен орнында терең сорапты скважиналар негізінен диаметрі 43, 44, 56 және 68 мм сұғындырма сораптармен жабдықталған, олар 73 мм-лік СКҚ-ға орнатылады. Жобада ШТС скважиналарды негізінен жүк көтергіштігі 8 және 12 т тербелмелі станоктармен жабдықтау қарастырылған, яғни 7СК-8 және 7СК-12.

Тербелмелі станоктардың нақты негізгі қоры жүк көтергіштігі 6. 8 және 12 т сандармен келесі сандарда: 6СКС - 302 скважина (14, 7 %), 7CK8 - 1566 (76, 2 %), 7CK12 - 34 (1, 7 %), ИР-12 - 129 (5, 9 %) .

Бұл тербелмелі станоктардан басқа кен орнында 30 скважина гидротербегіштермен (АГН) жабдықталған. Оларды пайдалану барысында біраз кемшіліктер байқалды: динамометрлеудің жоқтығына байланысты жерасты жабдықтар жұмысын қадағалау мүмкіндігінің болмауы; гидрожүйеден май ағуы, осыған байланысты скважинаның тұруы көп. Терең сорапты пайдалануда қоса жүретін кемшіліктердің бірі қабат жұмысы жайлы сенімді ақпараттың болмауы, бұл кен орнын игеру процесін бақылауды қиындатады. Талдау көрсеткендей, ШТС скважиналары қорының 34, 5 %-інің шығымы төмен, небары 5 т/тәулік. Жылдың суық кезеңінде өнімнің қату температурасының жоғары болуына байланысты жоғары болуына байланысты жабдықты жылулық және химиялық қорғауға қарамастан бұл скважиналар тоқтайды. Оларды жұмысқа қайта жіберу арнайы техниканы талап етеді және мұндай скважиналар қорының үсіліссіз жұмысын қамтамасыз ету өте қиын.

ҚСЖ жүргізілген кездегі өнімділіктің көтерілу деңгейі жарықтың еніне және жарылған материалдың өткізгіштігіне байланысты. Соңғы жылдары ғылыми-зерттеу зертханаларында және шетел фирмаларының орталықтарында әртүрлі геологиялық жағдайларда қабатты сұйықпен жару технологиясын жетілдіру жұмыстары жүргізілуде, яғни жарудағы жұмыс сұйықтығын, жарықтарды бекіту материалдарын таңдау, айдаудың оптималды қысымы мен жылдамдығын, сонымен қатар ҚСЖ-нің периодтылығын анықтау және т. б. ҚСЖ-ні жүргізуді жобалаудың жетілдірілген әдістері мен зертханалық зерттеулер гидрожару операциясының мақсималды экономикалық тиімділігін қамтамасыз ететін жағдайларды анықтауға мүмкіндік береді.

Полимерлер химиясындағы зерттеулер, сонымен қатар қабатты жару технологиясындағы жетістіктер үлкен масштабтағы өңдеулерді жүргізуге мүмкіндік берді. 7600 м ³ сұйықтық және 1300 т құм айдау арқылы өңдеу жұмыстары жүргізілген. Әдетте айдау темптері 0, 8-16 м м ³ /мин аралығында болады. Қазіргі таңда жарғыш материал концентрациясы 600-960 кг/м ³ аралығында өзгереді, және де операцияның басында бұл материалдың концентрациясы 120 кг/ м ³ көлемінде болады, ал операция соңында 1700-1900 кг/ м ³ -ке дейін өседі.

Қабатты сұйықпен жару қондырғысы жоғары дәрежеде қиын болып кетті, ол көп мөлшерде құрғақ және сұйық қоспаларды дозалауға, сәйкесінше олардың жұмыстық сұйықпен араласуына және оларды әртүрлі концентрациядағы жарғыш материалдармен айдауға мүмкіндік береді. Кеңейткіш концентрациясы 2400 кг/м ³ мөлшерге жеткен кездер сирек емес. Үлкен көлемді материалмен жұмыс істеу үшін, оларды сақтауға және тасымалдауға арналған арнайы қондырғылар жасалған, бұл олардың сұйыққа үлкен жылдамдықпен берілуін, жүйеге қоюландырғыштарды, фильтрация көрсеткішін төмендеткіш қоспаларды, полимерді деструкциялайтын реагенттер және БАЗ-ды енгізуді және дозалауды жеңілдетуге арналған.

Қабатты сұйықпен жару әдісін тиімді қолдану үшін игеру объектілерін таңдау шарттары

Қабатты гиравликалық жару әдісін қолдану объектілерін таңдау белгілі геолого-техникалық шарттармен шектелген, бұл шарттарды орындамау ҚСЖ-дың тиімділігінің төмендеуіне немесе/және кері нәтижелерге әкелуі мүмкін. Геологиялық жағдайларды және ҚСЖ-ды қолданудың тәжірибесін анализ жасау негізінде ҚСЖ жүргізу баянды нәтиже беретін объектілерді таңдау шарттары жасалған.

Коллектордың өткізгіштігі және мұнайдың тұтқырлығы.

Қабатты сұйықпен жару өткізгіштігі аз коллекторларды игерудің қарқындылығын жоғарылатуда қолданылатын тиімді әдіс. Сондықтан ҚСЖ-ды жүргізетін объектілерді таңдаудың негізгі критериі өнімді қабаттың орташа өткізгіштігі болып табылады. ҚСЖ-ды табысты жүргізу үшін қабаттық жағдайдағы тұтқырлығы 5МПа*с-тен аспайтын мұнайлар үшін қабаттың өткізгіштігі 0, 03 мкм ² және тұтқырлығы 5-50 МПа*с мұнайлар үшін 0, 05 мкм ² -тан аспау керек. Өнімді қабаттың өткізгіштігі жоғары болған жағдайда гидрожару жарықтары фильтрация процесіне елеулі әсер етпейді, нәтижесінде ұңғымалардың өнімділігін көбейту ҚСЖ-ды жүргізуге кеткен шығындардың орнын толтырмай қалуы мүмкін. Өткізгіштігі орташа және жоғары қабаттарда ҚСЖ-ды тек ластанған түп зонасын тазарту үшін қолдану тиімді нәтиже береді.

Қабаттың қалыңдығы.

Өнімді қабаттың тиімді қалыңдығы 4-5 метрден аз болмау керек. Егер қабат қалыңдығы аз болса ҚСЖ жұмыстарын жүргізу қиындайды және оның тиімділігі төмендеу мүмкін.

Қабаттың тереңдігі.

ҚСЖ-ды қолданылу арқылы игерілетін объектілердің максимал тереңдігі гидрожаруға арналған қондырғылар комплектісінің техникалық мүмкіндіктерімен және бекіткіш материалдардың төзімділігімен анықталады. Кварцты құмды пайдаланған кезде игеру объектісінің жату тереңдігі метрден аспау керек. Төзімділігі жоғарырақ материалдарды пайдалану ҚСЖ қолдану арқылы игерілетін объектінің максимал жату тереңдігін көбейтеді.

ҚСЖ жүргізетін ұңғымаларды таңдау шарттары.

Жоғарыдағы шарттар бойынша игеру объектілерін таңдаған соң ҚСЖ жүргізетін ұңғымаларды таңдайды. Кенішті игеруді оптимизациялаумен қатар ұңғыманың техникалық жағдайы, оның өндірістік көрсеткіштері ескеріледі; таңдауға алынған ұңғымалардың қалдық дебиті 7т/тәуліктен кем болмау керек. Таңдау жарудан соң ұңғымалардың 80%-нің дебитінің өсуі 15 т/тәуліктен аз болмау керек, қалғанының дебиті 8 т/тәуліктен кем болмау керек.

Ұңғымалардың техникалық жағдайы.

Ұңғыма техникалық жағынан дайын болу керек. Эксалуатациялық колоннаның пакерді отырғызу интервалында ешқандай бұзылыстары мен деформациялары болмау керек. Перфорацияланған интервалдан 50 м жоғары және төмен жерлердегі цементтік сақинаның эксплуатациялық колоннамен және қабат жынысымен ілінісуі қанағаттанарлық болу керек, бұл ҚСЖ барысында колоннадан тыс ағыстардың болмауын қамтамасыз етеді.

Перфорация интервалы.

Перфорацияланған интервал 20-25 метрден аспау керек. Бұлай болмаған жағдайда ҚСЖ-дың қабатты толық қамтуын қамтамасыз ететін қосымша техникалық және технологиялық шараларды жүргізуге тура келеді.

Скин-эффект

ҚСЖ жүргізгеннен кейін ұңғыманың өнімділігін арттырудың қолайлы факторы - онда скин-эффекттің болуы. ҚСЖ өнімділігі жоғары қабаттармен қоршалған өнімділігі төмен ұңғымаларда ұңғымаларда жақсы эффект көрсетеді.

Қабатты сұйықпен жарудың технологиясы.

Қабатты гидрожару тиянақты дайындықты, ұңғыма мен өнімді қабаттың жұмысының көптеген факторларын ескеруді, жоғары профессионалды дайындықты қажет ететін технологиялық процесс болып табылады.

Қабатты гидрожару жұмыстарының құрамына ҚСЖ жүргізетін ұңғымаларды таңдау, оларды дайындау, қабатты жару операцияларын жүргізу және гидрожарудан кейін ұңғыману игеру кіреді.

Ұңғымаларды ҚСЖ дайындау.

ҚСЖ эффективтілігі едәуір дәрежеде ұңғыма мен өнімді қабаттың бастапқы анықталған көрсеткіштеріне байланысты.

ҚСЖ жүргізу ұңғымаларын таңдау геолого-техникалық шарттарға сәйкес жүргізіледі. Таңдалынған ұңғымалар бойынша жүргізілетін ҚСЖ жүргізу жобасын жасайды, бұл жобада барлық операциялардың реттілігі, процестің технологиялық параметрлері, сонымен қатар қолданылатын құрал-жабдықтар, материалдар, олардың саны көрсетіледі.

Қажет болған жағдайда ҚСЖ жүргізбес бұрын ұңғымадағы сұйықтықты ауыстырады, ұңғыма бітеледі және жұмыс істеп тұрған құбырлар желісінен ажыратылады. Ұңғымаға жұмысқа қажетті барлық қондырғылр мен құрал-жабдықтар жеткізіледі:

- көтеріп-түсіру жұмыстарын жүргізу үшін ұңғымаларды жөндеуге арналған А-50М агрегаты;

- құбырларға арналған сөрелер (стеллаж) ;

- сорапты компрессорлы құбырларды тасымалдауға арналған құбыр тасығыш;

- автокран (2 адам) ;

- бульдозер (1 адам) ;

- цементтеуші агрегат (1 адам) ;

- төменгі қысымды сорап АЦН-12 (1 адам) ;

- жоғарғы қысымды сорап 4АН-700 (1 адам) ;

- мұнай қыздырғыш қондырғы (1 адам) ;

- трактор Т-100 (1 адам) ;

- мұнай тасығыш (1 адам) ;

- құм тасығыш (1адам) ;

- бу қозғалтқыш қондырғы ППУ-1600/100 (1 адам) ;

- өрт сөндіру машинасы (5 адам) ;

- сағалық және ұңғымалық қондырғылар;

- құрал-жабдықтар;

- технологиялық сұйықтықтарға арналған сыйымдылықтар және т. б.

МК мамандары ұңғыманы жөндеу агрегатының көмегімен ұңғымадан терең-сорапты қондырғыны алып, соңғы жағы қиылған (перо) сорапты компрессорлы құбырларды түсіреді де, ұңғыманы түбіне дейін жуады.

МК мамандары өнімді қабаттың параметрлерін, шегендеуші колоннаның, өнімді қабат маңындағы және одан төмен, жоғары жердегі цемент тасының жағдайын анықтау мақсатында қосымша зерттеулер жүргізеді.

Шегендеуші колоннаның өткізгіштігін анықтау үшін МК мамандары оны сійкес диаметр шаблонымен шаблондайды. Дайындық жұмыстарында келесілей техника қолданылады:

- технологиялық сұйықтықтарды тасымалдауға арналған автоцистерналар;

- бригаданың құрал-жабдықтарын тасымалдауға арналған трейлерлер;

- жұмысшыларды тасымалдайтын автобустар;

- жұмысшыларға арналған вагон-үй;

- қондырғыларды, материалдарды, құрал-жабдықтарды жеткізетін автомобиль;

- геофизикалық қондырғылар (зертхана, көтергіш) .

Қабатты сұйықпен жару

ҚСЖ қажетті құрал-жабдықтар МК мамандарымен ұңғыма алдындағы алаңда технологиялық схема бойынша орналастырылады (1-сурет), сонан соң қондырғыларды өзара, сыйымдылықтармен, ұңғымамен құбырлар арқылы байланыстырады (төмен қысымдыларды - жұмсақ шлангілермен, жоғарға қысымдылар - болат құбырлармен) . Барлық құбырларды бекіткен соң оларды 1, 5 есе үлкен қысым беру арқылы тексереді. Сыйымдылықтардығы технологиялық сұйықтықтарды тұтқырлықты көтеретін химиялық реагенттермен араластырып, жарудың жұмыстық сұйықтығы дайындалады. Сұйықтықты дайындау уақыты оның көлемі мен температукрасына байланысты.

ҚСЖ процессі жұмыстық жобаға сәйкес қысым мен шығымға сәйкес жару сұйықтығын айдаудан басталады. Қабаттың жарылуы айдау қысымының төмендеуінен және ұңғыманың қабылдауының көбеюінен білінеді.

ҚСЖ қысымы ұңғыма түбінде Рз төмендегі формула бойынша анықталады:

Рз = Рг + Бр,

Мұндағы Бр - өнімді қабаттың жаруға шыдамдылық шегі, Рг - таукжынысының қысымы.

Қабатты жарған соң ұңғыманың қабылдауын көбейту мақсатында сұйықтық шығынын көбейтеді және жару қысымын көтереді. Жобалық мәнге сәйкес келетін жарық болған кезде оны бекіту үшін сыналаушы (расклинивающий) материалды айдау басталады.

Сыналаушы материалды айдап болған соң оны құбырлардың көлеміне сәйкес таза сұйықтықпен басу жүргізіледі де; барлық агрегаттар тоқтатылады, сағалық қаусырма жабылады да ұңғыма бір тәулік бойы қысымды таратуда тұрад.

ҚСЖ процесі кезінде СКҚ-ғы қысымдардың түсуін азайту мақсатында құбырдан тыс кеңістікте 10-13 МПа қысым ұсталып тұрады.

ҚСЖ барлық параметрлері (сорапты агрегаттардағы қысым, сұйықтық пен бекіткіш материалдың сәттік және жиналған шығындары) процесті бақылау және басқару станциясына жіберіледі және тіркеледі.

Ұңғыманы тапсырумен қатар ҚСЖ-дың барлық құжаттары беріледі: акт, процестің картограммасы, жұмыстың сипаттамасы және т. б.

ҚСЖ кезінде қолданылатын материалдар.

ҚСЖ кезінде қолданылатын материалдарға жұмыстық сұйықтықтар мен бекіткіш материалдар жатады.

Жұмыстық сұйықтықтар

ҚСЖ жүргізу кезінде жұмыстық сұйықтық ретінде көмірсутек және су негізіндегі сұйықтықтар және эмульсиялар қолданылады.

ҚСЖ процесі кезінде төмендегідей жұмыстық сұйықтықтарды қолданады:
- көмірсутек негізді - газсыздандырылған мұнай, амбар мұнайы, қою мұнай, мазут немесе оның мұнаймен қоспасы, арнайы реагенттермен қоюлатылған керосин және дизель отыны;

- су негізді - сульфит-спиртті барда, су, тұз қышқылының ерітінділері, әртүрлі реагенттермен қоюлатылған су тұз қышқылының қоюлатылған ерітінділері;

- эмульсиялар - гидрофобты мұнайсулы, гидрофильді мұнайсулы, мұнай қышқылды және керосин қышқылды;

Әдетте, мұнай ұңғымаларында ҚСЖ жүргізуде жару сұйықтығы және сұйық-құм тасығыш ретінде бір сұйықтықты немесе оның қоюландырғыштармен қоспасын қолданылады.

Айдау ұңғымаларында жару сұйықтығы ретінде су қолданылады. Су негізді басқа жұмыстық сұйықтықтар жару сұйықтығы немесе құм тасығыш сұйықтық ретінде қолданылады.

Мұнай ұңғымаларында басу сұйықтығы ретінде мұнайдың өзін қолданады. Тұщы немесе қабаттық суларды тек ҚСЖ технологиясы бойынша олардың өнімді қабат кеуектеріне енуі болмайтын жағдайларда ғана қолданады.

Бекіткіш материалдар

Жарықтарды ұстатуға арналған бекіткіш материал ретінде аса төзімді материал - пропанткарболит қолданылады, оның физика-химиялық қасиеттері 4. 1-кестеде көрсетілген.

Пропанттың физика-химиялық қасиеттері

Көрсеткіш: Көрсеткіш

Өлшем бірлігі: Өлшем бірлігі

Мәні: Мәні

Көрсеткіш: Түйішіктерінің өлшемдері

Өлшем бірлігі: мм

Мәні: 0, 42-0, 84

Көрсеткіш: Түйіршіктерінің орташа өлшемдері

Өлшем бірлігі: мм

Мәні: 0, 71

Көрсеткіш: Абсолютті тығыздығы

Өлшем бірлігі: кг/ м ³