Тауарлық-материалдық қорлар жайлы тусінік туралы ақпарат

Кіріспе

1. Тауарлы материалдық қорларға жалпы түсінік

1.1 Тауарлы материалдық қорлар және оның жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Материалдық есептерді ұйымдастыру және материалдардың номенклатурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.3. Материалдық қорларды түгендеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10

2. Тауарлы материалдардың есебі

2.1 Материалдар қозғалысының есебі және олардың жіктелуі ... ... ... ... ... 14
2.2.Тауарлы материалдық қорларды бағалау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.3. Материалдық қорлардың қоймадағы есебі, бухгалтериядағы есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27

Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28

Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30

Жұмысшылардың өзектілігі. Қазіргі нарықтық уақытта экономикалық мәселелер төңірегінде жүргізіліп жатқан зерттеулер өздерінің қоғам мен экономиканың дамуы өзекті поблемаларды көтеруімен ерекшеленеді. Соның бір ғана бөлігі курстық тақырып ретінде зерттелуге алынып отырған – Тауарлы- материалдық қорлар. Тауарлы- материалдық қорлар экономикада бухгалтерлік есеп жөніндегі ғылыми әдістемелерде қарастырылып жүр. Оның негізгі бір себебі Тауарлы- материалдық қорлардың жалпы ғылыми жүйеде өз жауабын таппаған. Сондай-ақ, Тауарлы- материалдық қорлардың құжаттарының рәсңмделуі мәселесі де жүйелеп, бір ізге түсіруді қажет ететін өзекті іс. Біз өз жұмысымызда Тауарлы- материалдық қорлардың жалпы сипаттамасын жасап, методологиялық базасын өз деңгейімізде жеке күрделі мәселе ретінде айқындауға тырыстық. Жұмысымыздың өзектілігі осыған орай анықталады.

Зерттеу нысаны. Зерттеуге Тауарлы- материалдық қорлардың жалпы мәселелері алынды.

Зерттеу әдістері. Тақырыптың өзектілігіне орай талдау, жинақтау, статистикалық есептеу әдістері қолданылады.

Негізгі материалдар мен шикізаттар өндірілетін өнімнің құрамына кіріп оның материалдық негізін жасайды.

Қазақстан Республикасының осы күнгі қолданып жүрген ереже бойынша кәсіпорындар жылына кем дегенде бір рет өздерінің меншігіндегі материалдық қорларына түгендеу жұмысын жүргізуі керек.

1.ҚР Президентінің жарлығы, заңды күшке ие «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру», 26.12,95 №309;

2. .К.Радостовец: Т.Ғ.Ғабдулдин, В.В.Радостовец, О.И.Шмидт . «Кэсіпорындағы бухгалтерлІк есепж Алматы 2002;

3.Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжібаева. Н.А.Құдайбергенов
«Бухгалтерлік есеп принциптері», Алматы 2003, Экономикс:

4.Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжібаева, Н.А.Құдайбергенов, А.Ә.Жантаева «Қаржылық есеп», Алматы 2001, Экономикс;

5.Қ.К.Кеулімжаев, Н.А. Құдайбергенов «Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері», «Экономика баспасы» ЖШС, 2006

6. 13,11,96 ж. ҚР бухгалтерлік есеп бойынша Үлттық комиссиясының «Бухгалтерлік есеп стандарттары және әдістемелік ұсынылымдары». бухгалтерлік бюллетені, 2006/8
наурыз, №14;

7.Бухгалтерлік бюллетень,2005 ж, №5,№6,№7

8. Бухгалтерлік бюллетень, 2004 ж,; қаңтар, №4, №5; Ж20 Ю.Бухгалтерлік бюллетень, 2004ж., №37

9. Стат, бюллетень 2006/7

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе

1. Тауарлы материалдық қорларға жалпы түсінік

1.1 Тауарлы материалдық қорлар және оның
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. Материалдық есептерді ұйымдастыру және материалдардың
номенклатурасы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
3. Материалдық қорларды
түгендеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
10

2. Тауарлы материалдардың есебі

2.1 Материалдар қозғалысының есебі және олардың
жіктелуі ... ... ... ... ... 14
2.2.Тауарлы материалдық қорларды бағалау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.3. Материалдық қорлардың қоймадағы есебі, бухгалтериядағы
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .27

Қосымшалар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 28

Пайдаланған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..30

Кіріспе.

Жұмысшылардың өзектілігі. Қазіргі нарықтық уақытта экономикалық
мәселелер төңірегінде жүргізіліп жатқан зерттеулер өздерінің қоғам
мен экономиканың дамуы өзекті поблемаларды көтеруімен ерекшеленеді.
Соның бір ғана бөлігі курстық тақырып ретінде зерттелуге алынып
отырған – Тауарлы- материалдық қорлар. Тауарлы- материалдық қорлар
экономикада бухгалтерлік есеп жөніндегі ғылыми әдістемелерде
қарастырылып жүр. Оның негізгі бір себебі Тауарлы- материалдық
қорлардың жалпы ғылыми жүйеде өз жауабын таппаған. Сондай-ақ,
Тауарлы- материалдық қорлардың құжаттарының рәсңмделуі мәселесі де
жүйелеп, бір ізге түсіруді қажет ететін өзекті іс. Біз өз
жұмысымызда Тауарлы- материалдық қорлардың жалпы сипаттамасын жасап,
методологиялық базасын өз деңгейімізде жеке күрделі мәселе ретінде
айқындауға тырыстық. Жұмысымыздың өзектілігі осыған орай анықталады.

Зерттеу нысаны. Зерттеуге Тауарлы- материалдық қорлардың жалпы
мәселелері алынды.

Зерттеу әдістері. Тақырыптың өзектілігіне орай талдау, жинақтау,
статистикалық есептеу әдістері қолданылады.

Негізгі материалдар мен шикізаттар өндірілетін өнімнің құрамына
кіріп оның материалдық негізін жасайды.

Қазақстан Республикасының осы күнгі қолданып жүрген ереже
бойынша кәсіпорындар жылына кем дегенде бір рет өздерінің
меншігіндегі материалдық қорларына түгендеу жұмысын жүргізуі керек.

1. Тауарлық-материалдық қорлар жайлы тусінік

1.1 Тауарлы – материалдық қорлар және оның жіктелуі

Кәсіпорындар мен ұйымдардың қызметі барысында өздерінің өндірген дайын
бұйьндары, сату үшін сатып алған тауарлары, сатып алған бірақ әзірге ұйымға
келіп түспеген тауарлары (жолдағы тауарлар), аяқталмаған өндіріс,
басқаларға көрсеткен қызметтері, сондай-ак жұмыстарды орындау және
қызметгерді көрсету барысында пайдалануға арналған қосалқы бөлшектері,
отындары, ыдыс және ьдыстьиқ материалдары, жартылай фабрикатгар және басқа
да материалдары сол ұйымның тауарлық-материалдьқ қоры түріндегі ағымдағы
активі болып табылады.
Олардың өндіріс құралдарынан өзгн еңбек заттары өндірісте пайдаланылған
кезде өздерінің бастапқы кұнын түгелдей ендірілетін өнімге ауыстырады.
Шығарылатьш өнімнін, атқарылатын жұмыстьң өзіндік құныньщ көп бөлігі еңбек
заттарының құнынан тұрады. Сонымен қатар еңбек затгары өндірістік қор болып
табылады.
Материалдарды есептеудіц негізгі міндеттері:
1. Дайьшдалған, келіп тускен және ендіріске немесе сыртқа босатылған
материалдарды уақытында есептеп, кіріске алу немесе есептен шығару.
2. Материалдардың қоймада және тасымалдау кезінде түгел сақталуын
бақылау.
3. Материалдық қорлар қалдығының белгіленген мөлшерден артьш немесе
төмендеп кетпеуін бақылау.
4. Материалдарды ендірісте пайдаланған кезде олардың техникалық жолмен
анықталған мөлшерін және тұтыну мөлшерінің қорын аныктау.
5. Материалдардың ендірісте ұтымды пайдаланылуын бақылау
6. Дайындалған материалдардың өзіндік құньш анықтап және олардың жоспарлы
есептеу бағасынан айырмашылығьш тауып, пайдаланылған материалдар құнын әр
объектінің шығынына қосу.
Жақсы және дұрыс ұйымдастырылған есеп материалдардың түгел сақталуына,
үнемді пайдаланылуына көмегін гигізеді. Материалдардың түгел және дұрыс
сақталуы, сондай-ақ ұгымды пайдаланылуы, жұмсалуы үшін алдын ала мыналарды
жасау қажет:
• тиісті түрде жабдықталған материалдық-қорларды сақ-тайтын қойма
немесе белме болуы қажет және бөлмелердің әрқайсысы материалдардьщ
белгілі бір тұрін сақтауға арналған болуы керек;
• материалдар қойманьщ әр бөлігінде ездерінің түрлері, сорттары,
өлшемдері бойынша керекті кезінде тез алуға және босатқаннан кейінгі кезде
қалдығын тексеруді қамтамасыз ететіндей етіп орналастырылуы керек.
Кәсіпорындар мен ұйымдардьң әкімшілігі материалдарды сақтайтын жерді
таразымен, өлшеу аспаптарымен және ыдыстармен жабдықтап және оларды жиі
тексеріп, дұрыстыгын қадағалап отыруы керек. ¥йымның басшысы материалдарды
қабылдайтын және босататын адамдардың топтарын белгілеп, олармен
материалдарга жауапкершілік туралы шарт жасайды. Сондай-ақ кәсіпорын
басшысы материалдарға жауапты адамдарды жұмысқа алу, жұмыстан босату
барысында ұйымның бас бухгалтерімен алдын ала келісіп
отыруы қажет. Материалдарды кіріске алу және қоймадан босату құжаттарына
қол қою құкығына ие болған қызмет иелерінің тізімін белгілеу кәсіпорын
басшысының немесе ол сенім білдірген адамньң жүмысы болып табылады.
Материалдардың есебін дүрыс және үтымды ұйьшдастыру ушін мыналар керек:
• материалдардьщ бірыңғай номенклатурасы мен жоспарлы есеп айырысу
бағасын белгілеу;
• құжат айналымының дәл жүйесін белгілеу және материалдарды есепке алу
мен есептен шығару операцияларының тәртібін сақтау;
• бірыңғайланған алғашқы есеп қүжатгары нысандарының түрлерін белгілеу және
олармен ұйымның барлық бөлімін қамтамасыз ету.
Сонымен қатар материалдарды алдағы уақытгарда пайдалану үшін ендіріске
босату және басқа жаққа берілетін мөлшерін белгілеп, оларды жетілдіріп
отыру керек. Белгіленген тәртіп бойынша материалдардьң қалдығын жаппай
түгендеу, бақылау арқылы тексеріп және олардың нәтижесін дер кезінде есепке
алып отыру қажет.
Тауарлық-материалдық қорлардың жіктелуі
Еңбек затгары біртекті емес. Олардың бір-бірінен өндірісте атқаратын
міңдеттеріне қарай, сондай-ак физикалық және химиялық касиеттеріне қарай
өзара айырмашылыктары бар. Сондықтан да материалдар есебін дүрыс
ұйымдастырудың ең басты мэселесі - оларға экономикалық жағынан дәлелденген
жіктеу жасау болып табылады. Өздерінің езгешеліктері мен өнім дайындауда
атқаратын міндеттеріне қарай материалдар:
- шикізат;
- негізгі материал;
- көмекші материал;
- жартылай фабрикат және тағы да басқалар болып бөлінеді.
Негізгі материалдар мен шикізатгар өндірілетін өнімнің қүрамына кіріп оның
материалдық негізін жасайды.
Шикізаттар деп бұрын азды-көпті еңбек сіңірілген затгарды атайды. Бүлардың
құрамына кен өндіруші өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы
мекемелерінің өндірген енімдері - мүнай, кен, мақта, жүн, тері, ағаш және
тағы да баска материалдар жатады,
Негізгі материалдардың қатарына өнімнің өзіндік қүнын қүрайтын өндеуші
өнеркәсіп өнімдері - ұн, мата, кірпіш және тағы да басқалар жатады.
Өндірістік үдерістің бір сатысынан толық өтіп әрі қарай өңдеуді қажет
ететін материалдар жартылай фабрикаттар деп аталады.
Материалдардың бул түрін әрі қарай өңдеу арқылы дайын бұйымдар
алынады. Олардың аяқталмаған өнімнен айырмашылығы, оны сол күйінде сатуға
болады. Бүндай жағдайда жартылай фабрикатты сатып алған ұйымдар оны әрі
қарай өңдейді. Сондықтан да әрі қарай өңдеуге арналған ұйымның өзінің
өндірген немесе басқалардан сатып алған заттары еңбек заттарының қатарында
есептеледі. Жартылай фабрикаттар қатарына қүрылыс үйымдарында — бетон және
ағаш бұйымдарын, металлургияда—шойын мен болатгы жатқызуға болады.
Көмекші материалдарга - әр түрлі химикатгар мен майлайтын, сүртетін жэне
жөндеуге керекті басқа да материалдар жатады. Көмекші материалдардың
негізгі материалдардан өзгешелігі, олар өнімнің материалдық (заттық)
негізін құрамайды, Олар өндіріс үдерісінде қолданылуы барысында негізгі
материалдарға өзінің қандайда бір тиісті әерін тигізіп, негізгі
материалдардың түсін тағы да басқа жақтарын өзгертеді. Материалдардың бүл
түріне бояуларды, әктерді(известь) жатқызуға болады.
Материалдық қорлардың ішінде белек топ болып отындар, ыдыс және ыстық
матермалдар қосалқы бшектер, кұрылыстериалдары және тағы да басқалар
есептеледі. Отындар тобына техникалық мақсатта энергия ендіруге, үй
-жайларды жылытуға пайдаланатын материалдардың барлық түрі жатады.
9.3 Материалдарды есептеуді ұйымдастыру
¥йымның типтік бухгалтерлік есепшоггар кестесінің екінші белімінде
Материалдар есебі мына шоггарда жүргізіледі. — шикізат пен материалдар;
- сатылып алынған жартылай фабрикаттар;
- отындар;
- ыдыс және ыдыстық материалдар;
- қосалқы бөлшектер;
- басқадай материалдар ;
- өңдеуге берілген материалдар;
- қүрылыс материалдары.
Шикізаттар мен материалдар шотында өндірілетін енімнің қүрамына кіріп, оның
негізін жасайтын немесе енімді дайындағанда оның керекті қүрастырушысы
болып табылатын шикізаттар мен негізгі материалдардың, өнім
өндіруге қатысатьш немесе шаруашылық қызметіне сондай-ақ техникалық
мақсатқа пайдаланатын, өнім өндіру үдерісіне әсер ететін материалдардың
үйьмдардағы есебі, олардың кіріске алынуы мен шығыс етілуі есептеледі.
Сатылып алынган жартылай фабрикаттар шотында өндіріліп шығарылатын өнімді
жинақгау үшін сатылып алынған өңдеу және жинақтауды керек ететін жартылай
фабрикаттардың, жинақтауышы бүйымдардың, белшектердің кәсіпорындағы есебі
жүргізіледі.
Отындар деп аталатын шотта тасымалдау қүральна пайдаланатын, сондай-ақ
өндірістің технологиялық қажетіне, энергия өидіруге және үйді жылытуға
пайдаланатын (мұнай өнімдері мен фтор, газ, көмір тағы да басқа) отындардың
қалдығы және кірісі мен шығысы есептеледі.
Ыдыс және ыдыстық материалдар шотыида үйымдағы ыдыс және ыдыстьқ
материалдардың барлық турлерінің (шаруашылык қүралы ретінде
пайдаланатындардан басқасы), сондай-ак ыдыстарды өндіріп (жасап) шығаруга,
оларды жөндеуге арналған материалдар мен бөлшектердің кіріске алынуы мен
шығыс етілу есебі жүргізіледі. Жабдықтаушы, өткізуші немесе саудамен
айналысатын кәсіпорындар тауарлар салынған ыдыстарды сатылып алынған
тауарлар шотында есептейді.
Қосалқы бөлшектер деп аталатын шотта ұйымның пайдалануындағы машиналар мен
жабдықтарды, тасымалдау құралдарын және тағы сол сияқтыларды жөңдеуге,
мүжілген жерлерін ауыстыруға арналған косалқы
бөлшектердің кірісі мен шығысы және қалдығы есептеледі.
Басқадай материалдар деп аталатын шотта өндіріс қалдықтары, түзетілмейтін
өндіріс ақаулары, үйымның езінде материал, отын немесе қосалқы бөлшек
ретінде пайдалануға жарамайтын есептен шығарылған негізгі қүралдарды
бүзғаннан алынған материалдардың, металл сынықтарының есебі жүргізіледі.
Сонымен қатар бүл шотта ауыл шаруашыльқ кәсіпорындары өз өндірісіне
қажетті түқымдарды, отырғызылатын кешеттерді, мал азығын дайындаудағы
тыңайтқыштарды, ауыл шаруашылық дақылдарын дайындауда зиянын тигізетін
жәндіктермен күресу үшін пайдаланатын улы химикаттар мен дәрі-дэрмекгерді
және тағы да басқа материалдарды есептейді.
Өңдеуге берілген материалдар шотында қайта өңдеу үшін басқа үйымдарға
берілген, келешекте өңдеуден алынған бүйымның өзіндік қүнының құрамына
кіретін материалдар есептеледі.
Құрылыс материалдары атты шотта тікелей қүрылыс салуға және монтаж
жұмыстарына, сондай-ақ қүрылыс бөлшектерін дайындауға пайдаланатын
материалдар және құрылыс қажетіне керекті басқадай материалдар есептеледі.

2. Материалдарды есептеуді ұйымдастыру және материалдардың
номенклатурасы

Материалдар есебін дүрыс ұйымдастыру үшін материалдардың номенклатуралық
тізімі мен баға көрсеткішін дайындаған лұрыс.
Материалдардың номенклатурасы деп ендірісте пайдаланатын материалдардың
белгілі бір түрлеріне олардың аты, сапасы, мөлшері тағы да басқа
кәрсеткіштері бойынша жасалған жіктеу тізімін айтады. Номенклатуралық
тізімде әр материалдың дұрыс аты, оған берілген номенклатуралық нөмірі мен
елшем бірлігі көрсетіледі. Сонымен қатар номенклатуралық тізімде әрбір
материалдың бухгалтерлік есепте есептелетін бағасы көрсетіледі. Сондықтан
номенклатуралық тізімді номенклатуральқ бага көрсеткіші деп те атайды.
Кәсіпорындар мен үйымдарда пайдаланатын материалдар номенклатуралық
тізімде, әдетте белгілі бір ездерінің топтары бойынша және ішкі топтары
аттары, сапалары немесе мелшерлері бойынша жікгеліп көрсетілуі тиіс. Әрбір
топқа тиісті сан жүйесі яғни шифр *** цифрларының аз болуы ыңғайлы әрі
дүрыс болады. Материалдарға шифрлар тағайындағанда сол шифрдан материалдың
қай шотка, сондай-ақ қандай аралық шотқа жататынын көрсететіндей етіп
тағайындау керек. Материалдардың номенклатуралық нөмірін жеті цифрдан
құрастыру ыңғайлы болып табылады. Оның алдыңғы үш цифры шотгың келесі екі
цифры қай топқа жататынын көрсетсе, соңғы екі цифры материалдардың осы топ
ішіндегі ретгік санын керсетеді. Номенклатуралық нөмірді бес саннан да
құрастыруға болады. Ол жағдайда оның алдыңғы бірінші цифры шотгың келесі
екі цифры қай топқа
жататынын, ал соңғы екі цифры материалдың топ ішіндегі реттік санын
көрсететіндей болып тағайындалуы керек. Номенклатуралық баға
көрсеткіштерінде материалдар өздерінің статистикалық есеп берудегі қаралған
тізімдердегі тәртібі бойынша топталғаны дұрыс. Номенклатуралык тізімде
материалдың әр тобы бойынша жаңадан алынатын материалдарға бос орын және
реттік сан қалдырылады. Егер бағаларында көп айырмашылық болмаса бір
номенклатуралық нөмірге түрлері бір тектес, бірақ бағасы мен сортында аздап
айырмашылығы бар материалдарды біріктіруге болады. Бұл жағдайда олардың
есептеу бағасы орташа бағаға сәйкес тағайындалады. Материалдарға қойылатын
номенклатуралық нөмірі, өлшем бірлігі ол материалдың барлық кіріс-шығыс
құжаттарында, қоймадағы есеп карточкасында (үлгілі түрі М-17) және
материалдық есеп беруде керсетіледі. Егер ұйымдарға кейбір материалдар
басқа өлшем бірлігімен келіп тұссе ондай материалдар номенклатуралық
немірде көрсетілген өлшем бірлігі бойынша қайтадан саналып кіріске альнады.
Материалдардың номенкла-туралық баға көрсеткіші, әсіресе материалдар есебін
оперативтік (жедел) қалдық тәсілін қолдану арқылы жүргізгенде өте тиімді.

3. Материалдық қорларды түгендеу

Қазақстан Республикасында осы күнгі қолданылып жүрген ереже бойынша
кәсіпорындар жылына кем дегенде бір рет өздерінің меншігіндегі материалдық
қорларына түгендеу жұмысын жүргізуі керек. Түгендеу жұмысы міндетті түрде
мынадай жағдай-да жүргізіледі:
• Жылдық есеп беру (жыл аяғында) алдында маусыммен жұлыс істейтін қайта
өндіруші үйымдар, сондай-ақ дайындаушы және басқа да үйымдар материалдар
мен шикізаттарға олардың қалдығының азайған кезінде түгендеу жүмысын
жүргізе алады.
• Материалдық қорларды міндетті түрде түгендеу материалдарға жауапты
адамның ауысуына байланысты, үрлық және қиянат жасалғанда, сондай-ақ
материалдық қорлар бүзылғанда, табиғи апат, өрт болғанда, ұйым таратылғанда
(қайта құрылғанда) тағы да басқа жағдайларда жүргізіледі.
Түгендеу жүргізу үшін кәсіпорын басшысының бұйрығымен орталық түгендеу
комиссиясы қүрылады. Бүл комиссияны кәсіпорын басшысы немесе оның
орынбасары басқарады. Сонымен қатар әрбір цех, бөлімше бойынша жергілікті
түгендеу комиссия-сы қүрылады. Оның жұмысын орталық комиссия ұйымдастырып
және басқарьш отырады.
Кәсіпорын басшысының бүйрығымен түгендеу жүргізу оның басталуы және
аяқталуы мерзіміне жауапты адам тағайындалады. Түтендеу жүмысы
материалдарға жауапты адамның жауапкершілігіндегі материалдардың түрлері
және олардың сақтаулы түрған жерлері бойынша жүргізіледі. Кәсіпорында
сақталып тұрған, бірақ оның өз меншігіне жатпайтын яғни басқа ұйымдардың
немесе жеке адамның материалдарында түгендеу керек.
Түгендеу - бүл барлық материалдардың әрқайсысын біртіндеп санап шығып, одан
кейін материалдардың нақтылы қалдығын бухгалтерлік баланстағы қалдығымен
салыстыру. Түгендеу жүмысы материалдардың түгел сақталуын қамтамасыз етудің
басты құралы болып табылады. Жергілікті түгендеу комиссиясы материалдардың
қалдығын өлшеу және санау арқылы олардың сақталып түрған жерлері және
материалдарға жауапты адамдар бойынша түгендеу тізімін жазып (үлгілі түрі
инв-3), кәсіпорынның бухгалтериясына тапсырады. Түгендеу тізіміне түгендеу
комиссиясының барлық мүшелері қол қоюлары тиіс. Басқа ұйымдардың немесе
жеке адамның материалдық игіліктеріне бөлек тізім жасалады. Үйым бойынша
түгендеу нәтижесін анықтау үшін салыстыру тізімдемесі жасалады. Салыстыру
тізімдемесі түгендеу кезінде анықталған нақтылы қалдығы, оның бухгалтерлік
есептегі қалдығына сәйкес келмейтіні тауарлық-материалдық қорлар бойынша
жасалады. Салыстыру тізімдемесінде артық немесе кем шыққан материалдық-
қүндылықтар бухгалтерлік есепте көрсетілген бағасымен есеп-теледі. Түгендеу
комиссиясы барлық артық немесе кем шыққан материалдар жөнінде оларға
жауапты тиісті адамдардан жазбаша каларьшан үлгілі түрі М-20 түрлі
тізімдемеге дұрыс толтырылуын бухгалтерия қызметкері міндетті түрде
тексеріп қол қояды. Ай сайын үлгілі түрі М-20 санды тізімдемесінде
көрсетілген материалдар қалдығы олардьщ жоспарлы бағасына көбейтіліп,
материалдардың есептеу топтары және

синтетикалық (топтамалық) шотгары бойынша сомалары есептеліп жазылады.
Жоғарыда айтылғандай бухгалтерияда материалдардың сомалық есебі
синтетикалық (топтамалық) шотгар бойынша олардьщ ішінде әрбір қоймадағы
материалдардың топтары бойынша бөлек жүргізіледі. Сонымен қатар кәсіпорында
материалдардьщ кіріске алынғандары мен шығыс етілгеңдерінің сомасын
тапқаннан кейін оларды материалдардың әрбір есептеу топтары
бойынша біріктіріп және ол сомалардың жиынтығын материалдардың кіріс-
шығысымен қатар қалдығын есептейтін тізімдемеге көшіріп жазады. Бүл
тізімдеме екі бөлімнен түрады.
Бірінші бөлімде кіріске алынған материалдардың жиынтық өзіндік қүны жайлы
деректер көрсетіледі. Сонымен қатар бұл бөлімде кіріске алынған
материалдардың нақтылы өзіндік қүны мен есептеу бағасымен есептелген
құнының арасьшдағы ауытку мөлшері көрсетіледі.
Екінші бөлімде әрбір қойма мен материалдарға жауапты тұлғалар бойынша
материалдардың қозғалысы (айдың басындағы және айдың аяғындағы қалдығы,
кірісі мен шығысы) тиісті шоттар бойынша керсетіледі.

Тауарлық-материалдық қорлар шоты бойынша жүргізілетін операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебитте-летКредитте-
ін шот летін шот
1 2 3 4
1. Жабдықтаушылар мен 13 бас шот 3310
жеткізушілерден келген
материалдар есеп айырысу
құжатының келгеніне карамастан
кіріске алынады. Құны төленіп,
ай соңында жолда қалған немесе
жабдықтаушы қоймасынан әлі
алынбаған материалдар ай аяғында
коймага кіріске алынбай
көрсетіледі. Келесі айдьң
басында

бұл сома сторно етіледі.
Төленген сома материалды
құндылықтарды алғанға дейін
алашақ болып болып саналады.
2. Сатылып алынған материалдардың 1310-1315 1010-1020
кұны кассадан (қолма-қол
ақшамен) теленді.
3. Есеп беруге тиісті тұлғалар 1310-1315 1250
арқылы сатыльш алынғаи
материалдық кұндылықгардың құны
4. Занды тұлгалар мен жеке 1310-1315 6260
адамдардан өтеусіз (тегін) келіп
түскен материал
5. Негізгі құралды бұзганнан, істен1310-1317 6210-
шығарғаннан алынғаи материалдық
құндылықгар
6. Кәсіпорындар мен ұйымдардың өз 1310-1317 8010-030
өндірісінде өндіріліп,
дайындальп өз қажетіне
пайдалануға арналған
материалдарды кіріске алу
7. Алынған материалдар және олар 1310-1315 1070
үшін кеткен шығындар арнайы
банктердегі шотгардан төленеді.
8. Пайдалануаға болатын өндірістік 1310-1315 8010
ақаулардан алынған материалдарды
кіріске алу
9. Түгендеу кезінде артык шыққан 1310-1315-16280
материалдарды кіріске алу 317
10. Еншілес және тәуелді 1310-1315-1641-643
серіктестіктермен бірлесіп 317
бақыланатын занды тұлғалардан
келіп тускен кіріске алынған
материалдар:
11. Материалдык құндылықтарды 1310-1315 681
дайындайтын жұмыскерлерге
есептелінген еңбекақы
12. Өндіріс пен шаруашылыққа 8011-8031-813 бөлім
пайдалану үшін жіберілген 041-440 шоттары
материалдар: - негізгі
өндіріске; - қосалқы өндіріске;
- цехка (үстеме шығын); -
ұйымның экімшілік шығындарына.
13. Салынып жатқан 126 1310-1315
(аяқталмаған)құрылысқа жіберу -1317
мақсатымен есептен шығарылған
материалдар
14. Өндірістік ақауды жөндеу үшін 8010 1310-1315
есептен шығарылған материалдар

2. Тауарлы-материалдар есебі

2.1Материалдар қозғалысының есебі және оларды құжаттау

Кәсіпорындар мен ұйымдарда материалдық-техникалық жабдықтармен
қамтамасыз ету жүмысымен арнайы бөлім және мамандар шұүғылданады. Олар ұйым
бойынша келер
жылы өндірілетін өнім көлеміне қарай белгіленген өлшем бойынша өндіріске
керек болатын материалдардың көлемін алдын ала анықтап, жабдықтаушы
мекемелермен қажет болатын материалдар көлемі туралы шарт жасайды. Шартта
материалдардың аты, келемі, бағасы, жеткізіліп берілетін уақыты
көрсетіледі. Кәсіпорындар мен ұйымдардың жабдықтау бөлімі шартта
көрсетілген келісімдердің орындалуын қадағалап отырады. Ол үшін
материалдарды алып келген тасымалдау көлігінің жолдама құжаты, теміржол жүк
қүжаты (накладнойы), көліктік жүкқұжаты, жабдықтаушыдан келген басқа да
қүжатгар алдымен жабдықтау беліміне табыс етіледі. Бұл жерде, яғни
жабдықтау бөлімінде келген қүжаттар М-1 түрлі келген жүкті есептеу
журналына тіркеледі. Одан кейін бұл қүжатгарды материалды алып келетін
экспедиторға береді. Сонымен қатар экспедиторға материалдарды алу үшін
сенімхат беріледі. Экспедитор алған жүкқұжаттары мен сенімхатты алғаны үшін
М-1 түрлі журналға қол қояды.
Жабдықтау бөлімі келген материалдарды қабылдап алуды да қадағалап
отырады. Ол үшін жоғарыда аталған журналға материалдардың қабылданған
уақыты (күні, айы, жылы) мен ол үшін толтырылған қүжаттың атын (үлгілі
түрі) және нөмірін жазады. Жабдықтаушы мекемеден және жүк тасымалдаушы
ұйымдардан материалдарды немесе жүктерді алу үшін кәсіпорыннан
тағайындалған экспедиторға немесе жүкті алатын басқа адамға үлгілі түрі М-2
немесе М-2А сенімхаты беріледі. М-2 түрлі сенімхаты лауазымды адамның
материалдық қорларды қабылдап алуға ұйымның сенімді адамы ретінде қатысу
құқыгын ресімдеу үшін беріледі. Бүл сенімхатгы бухгалтерия бір дана етіп
жазады. Сенімхатты алған адам оны алғаны үшін хатгың бухгалтерияда қалған
түбіршегіне қол қояды. Сенімхаттың М-2А түрі жабдықтаушы ұйымдардан
белгіленген мерзім ішіндегі материалды тұрақты алып тұратын экспедиторға
беріледі. М-2А түрлі сенімхат алдын ала нөмірленген барлық парағы арқылы
жіп өткізіп тігілген, және үлгілі түрі М-3 Берілген сенімхаттарды есептеу
журналына тіркелуі керек. Кэсіпорындар мен ұйымдардың экспедиторы немесе
басқа да қызметкері М-2А түрлі сенімхатты алғаны үшін осы журналға қол
қояды. Кейіннен олар осы журналға сенімхатта керсетілген материалдарды
алған уақытын (күні, айы, жылы), кіріс ету құжатының нөмірін жазады.
Коймаға қабылданған материалдық қорларға жауапты адам сол күні үлгілі түрі
М-4 Кіріс ету ордерін бір дана етіп толтырады.
Жабдықтаушы ұйым тауарлық-материалдық қорларды автомобиль көлігі арқылы
жеткізіп беретін жағдайда жіберілетін материалдарға 4 (төрт) дана етіліп
Тауар-көлік жүкқүжаты (накладной) толтырылады. Оның бірінші
данасы жіберілген материалдарды есептен шығару үшін материалдарды
жіберушіде қалдырылады: екінші, үшінші жэне төртінші данапары материалдарды
жіберуші (босатушы) ұйымның мөрі (мөртаңбасы) және лауазымды адамдардың
қолымен расталып, сондай-ақ жүкті қабылдап алғаны жайлы көлікті
жүргізушінің қолы қойылып жүргізушіге тапсырылады.
Жүргізуші тауар-көлік жүк қүжатының екінші данасын материалдарды
қабылдап алушы үйымға тапсырады. Бүл қүжаттың негізінде ұйым келген
материалдарды кіріске алады.
Қүжатгың үшінші және төртінші даналары материалдарды қабылдап алғанын
растайтын құжат ретінде үйымның мөрі (мөртаңбасы) басылып және тиісті
адамдардың қолдары қойылып, жүкті тасымалдаушы автомобиль көлігі тіркелген
үйымға тапсырылады.
Кейіннен ол құжаттың үшінші данасы материалдық қүндылықтарды
тасымалдауға тапсырыс берген ұйымға тасымалдау құнын төлеуге табыс етілетін
шотқа негіздеме ретінде қосылып беріледі.
Қүжатгың төртінші данасы автомобиль келігінің жол қағазына (путевой
лист) тіркеліп, жүргізушіге еңбекақы және автомобиль көлігінің атқарған
жұмысына сэйкес түрлі есептеулер есептеу үшін пайдаланылады.
Егер келіп түскен материалдардың нақты саны, көлемі, сапасы онымен
келген қүжаттағы дерекке сәйкес келмесе үлгілі түрі М-7 қабылдау актісі
жасалынады. Сонымен қатар үлгілі түрлі М-7 қабылдау актісі жіберу
құжатынсыз келген
материалдарға да толтырылады. Бұл акт екі дана етіліп міндетті түрде
материалдарды қабылдап алған кісінің және материалдарды жіберген
жабдықтаушы кәсіпорын өкілінің қатысуымен, егер де жабдықтаушы ұйымның
өкілі болмаған (келмеген) жағдайда бұл үйымға ешқандай катысы (мүдделілігі)
жоқ ұйым өкілінің (адамның) қатысуымен жасалады. Материалдарды қабылдап
болғаннан кейін бұл актінің бір данасы материалдармен бірге келген жөнелтпе
қүжатымен бірге қабылданған материалдарды есепке алу үшін үйымның
бухгалтериясына, ал екінші данасы кәсіпорынның жабдықтау бөліміне келіп
түскен материалдардың жетіспейтіндігін жабдықтаушы үйымға хабарлау үшін
табыс етеді. Кәсіпорындар мен ұйымдарға жаңылыс келіп түскен немесе үйымның
алудан бас тартқан материалдары уақытша қабылданып, бөлек жиналады. Ондай
материалдар үлгілі түрі М-4 Кіріс ету ордері бойынша қабылданып, баланс
сыртындағы Уақытша сақтауда түрған материалдық қорлар деп аталатын шотта
есептелінеді.
Материалдар кәсіпорындар мен ұйымдардың ішіндегі цехтарына, белімшелеріне,
өзінің аумағы (территориясы) сыртындағы шаруашылықтарына, сондай-ақ басқа
үйымдарға үлгілі түрі М-15 A материалдарды босату (ішкі ауыстыруды) Талап
ету жүк қүжаты бойынша босатылады.
Материалдарды босату (ішкі ауыстыруды) Талап ету жүк құжаты екі дана
етіліп жазылып, оған бас бухгалтердің немесе ол сенім білдірген түлғаның
қолы қойылуы арқылы шешіледі.
Егер материалдар қоймадан кәсілорынның өзінің шаруашьшықтарына
(цехтарына, бөлімшелеріне) босатылатын жағдайда үлгілі түрі M-15A
материалдарды босатуды (ішкі ауыстыруды) Талап ету жүк қүжатының бір
данасы материалдарды алушыға беріледі де, ал екінші данасы қоймада
қалдырыльш, кейіннен бухгалтерияға табыс етіледі. Бүл жағдайда толтырылатын
қүжаттарды материалдарды босататын қойманың (цехтың) сол материалдарға
жауапты түлғасы толтырады.
Үйлерді, ғимараттарды, қүрылыстарды бұзғаннан, бөлшектегеннен алынатын іске
жарамды материалдарды кіріске алу үшін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.