Топырақ эрозиясы және оның алдын алу

Мазмұны

1. Кіріспе . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

2. Топырақ ресурстарының маңызы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
3. Топырақтың ластануы ... ... ... ... ... ... ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
4. Топырак эрозиясы және оның алдын алу . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
5. Жерді рекультивациялау. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

6. Қорытынды . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

7. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Жер байлығының негізі – құнарлы топырақ. Қазақта «байлықтың атасы – еңбек, анасы – жер» деген аталы сөз бар. өсімдіктер де, су да, жан-жануар мен адам баласы, бәрі де осы жер үстінде өмір сүреді. Қандай керемет, нендей құдірет болса, бәрі де осы жерден табылады. Жер бізді асырайды, қуат береді, пана болады.
Ал топырақ – жер қабатының сыртқы бөлігі.Ол өзінің құндылығыен, мол өнім беруге бейімділігімен бағаланады. Табиғатта топырақтың түзілуі - өте ұзаққа созылатын құбылыс. Топырақ тау жыныстарының ұзақ геологиялық мерзімде түрліше жолдармен үгілуінің және мүжілуінің нәтижесінде пайда болады.
Топырақ – сыртқы орта жағдайлары: жылу, су, ауа, өсімдіктер мен жануарлар, микроорганизмдердің біріккен әсерінен қалыптасқан жердің беткі құнарлы қабаты. Топырақтану ғылымының негізін салушылардың бірі В.В.Докучаев ХХ ғасырдың басында топырақты өзіне тән өзара байланыстары, тіршілік ету заңдылықтары мен өзін-өзі реттеуге қабілетті табиғи-тарихи дене деп қарастырады, топырақтың планетаның тарихымен, тау жыныстарымен, климатымен, өсімдіктерімен, рельефімен және ландшафтымен тығыз байланысты болатынын атап көрсетті. Топыраққа ең алғаш рет М.В.Ломоносов ғылыми анықтама берді, ол: топырақ түзілу процесі құнарлылық түзіле жүретін өсімдіктер мен тау жыныстарының арасындағы ұзақ өзара қарым-қатынас деп көрсетті.
Топырақ ресурстары Жер бетіндегі тіршілікке қажетті ең маңызды алғы- шарттардың бірі болып табылады. Топырақ биосфераның компоненттерінің бірі ретінде адам , жануарлар мен өсімдіктер үшін биохимиялық орта болып саналады, ол энегетикалық сиымдылығы жоғары, топырақ биотасы мен адамдар арасындағы тікелей және жанама әсерлерді тепе-теңдікте сақтап тұра алатын өздігінен тазару процестерінің механизмдерінің аса маңызды резерві болып табылады. Адамдарға азық-түлік пен жануарларға қоректі өндіру үшін қажетті жағдайлар тек топырақ арқылы ғана жасалынады. Топырақтың табиғи дене ретіндегі негізгі функциясы атмосфералық жауын-шашынды жинақтау мен су балансын реттеу, өсімдіктерге қажетті қоректік элементтерді жинақтау, жер асты суларын түзумен тазалығын қамтамасыз ету, ластаушы заттарды тасымалдау.
Топырақтың құнарлылығы дегеніміз – оның өсімдіктерді оларға қажетті қоректік элементтермен, сумен және ауамен қамтамасыз ету қабілеті. Топырақтың құнарлылығы әр түрлі жағдайларға, әсіресе адамдардың оған бапты қарауына байланысты өзгеріп отырады.
Топырақ көптеген жануарлардың өмір сүретін орталығы. Топырақ және оның құнарлығы – адамзат үшін ең басты байлық. К.Маркс топырақты ұлы лаборатория – онда еңбек құралдары да, еңбек заты да бар, онда қоныстануға болады. Сондықтан да топыраққа қамқорлық жасау, оны келесі ұрпаққа құнарлы күйінде қалдыру – біздің басты борышымыз деп көрсетті.
Құрлықтың барлық ауданы шамамен 14800 млн.га. Оның 28 %-ін өңдемелі жерлер, 45 %-ін – шөл далалар мен жатылай шөл далалар, мұздар, мәңгілік қарлар алады. Әрине құнарсыз жерді пайдаға асыру адам баласының өзіне байланысты. Топыраққа адам баласының әсер ету жолдары әр түрлі болып келеді және ол өндіргіш күштердің даму дәрежесімен тікелей байланысты. Өңделген жерлер тек қана күрделі табиғи процестердің нәтижесі емес, ол көп жағдайда адам баласының ұзақ жылдар бойы топырақты меңгеру жөніндегі еңбегінің нәтижесі. Адам еңбегінің нәтижесінде топырақ негізінен өзгереді. Бұл өзгеріс барлық жағдайда жағымды бағытта емес, жағымсыз бағытта да болуы мүмкін. Топырақтың түбірінен өзгеруі оларда ағаштарды отау, мал жаю, су қорларын пайдалану, табиғи ортаны ластау т.б нәтижесінде болады. Егер дұрыс жүргізілмесе аталған шаралардан табиғаттың құндылығы төмендейді. Жердің мал жайылымы есебінде дұрыс пайдаланбаудың өзі оның құнарлылығын кенет төмендетеді. Мысалы, бұдан 20-25 жылдар бұрын көгалы мол, жері қияқ пен қымаршыққа толы Нарын құмында қазір көбінесе қара шағыр, адыраспан өседі. Топырағының құнарлылығы төмендеді. Мұның басты

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Ұ. Б. Асқарова «Экология және қоршаған ортаны қорғау». Алматы 2005
2. А.К Жолбарыс «Су ресурстары» Атамекен 2005
3 . Қаженбаев С, Махмутов С «Табиғат қоргау »
4. Е.Жамалбеков «Жер құнары - өмір нәрі»
5. Е.Жамалбеков «Халық қазынасы »
6. Т.Дәуренбеков
«Топырақты жел эрозиясынан қорғау жұмысын механикаландыру»