Білім беру әлеуметтануы
Кіріспе. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
I. Тарау Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың бір саласы.
1.1 «Білім беру әлеуметтануы» пәнінің қарастырылатын мәселелердің ауқымы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¬¬¬. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.2 Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың басқа салалары. . . . . . . . . . . . . 7
II. Тарау Қазіргі замағы білім жүйесі
2.1 Жоғары білім жүйесіндегі жастар. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.2 Қазіргі білім беру жүйесіндегі үрдістер. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
Қорытынды. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Пайдаланылған әдебиеттер. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
I. Тарау Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың бір саласы.
1.1 «Білім беру әлеуметтануы» пәнінің қарастырылатын мәселелердің ауқымы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¬¬¬. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.2 Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың басқа салалары. . . . . . . . . . . . . 7
II. Тарау Қазіргі замағы білім жүйесі
2.1 Жоғары білім жүйесіндегі жастар. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.2 Қазіргі білім беру жүйесіндегі үрдістер. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
Қорытынды. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Пайдаланылған әдебиеттер. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Білім беру педагогика, психология, философия, тарих, экономика, әлеуметтану секілді ғылымдар қатарын зерттеудің объектісі мен пәні болып табылады. Олардың әрқайсысы өздеріне тән шекарасын зерттеді. Білім беру әлеуметтану білім жүйесі әлеуметтік институты ретінде және оның қоғаммен өзара әрекеттестігін зерттейтін ғылыми пән. Әлеуметтанудың мұндай ерекше саласынан бөлініп шығуы бөлімінің тарихи ауыспалы жүйесіне және шартты дербесшілігіне, оларды тудырушы қоғамдық қатынастар шеңберінде қоғамның дамуы мен қызмет етуіне белсенді әсер ете алуы қабілеттілігіне негізделген.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде білім (оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы) әлеуметтік ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын т.б. Сонымен бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып табылады. Білім беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің әлеуметтік институт ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен өзара әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс элементтері, экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе элементтері, рухани өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке кіші жүйелер ішінде пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп, кәсіби оқу орны) оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым мен топ арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас саласындағы мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын қалыптастырады. Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм қалаған. Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және саяси процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша оқу орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т. Парсонс білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде зерттеді.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде білім (оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы) әлеуметтік ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын т.б. Сонымен бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып табылады. Білім беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің әлеуметтік институт ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен өзара әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс элементтері, экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе элементтері, рухани өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке кіші жүйелер ішінде пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп, кәсіби оқу орны) оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым мен топ арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас саласындағы мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын қалыптастырады. Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм қалаған. Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және саяси процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша оқу орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т. Парсонс білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде зерттеді.
1. Р.Әбсаттаров, М.Дәкенов, «Әлеуметтану», Алматы «Ғылым» ғылыми баспа орталығы; 2003. – 376 б.
2. Рахметов Қ.Ж, Болатова А.Н, Исмағамбетова З.Н, «Социология» Алматы 2005 «Өлке» - 256 б
3. Нысанбаев. Ә. «Социология» Алматы, 2002
4. Тажин М., Аяғанов Б., «Социология негіздері» Алматы, 1993
5. Н.Р. Айтов, Қ.У. Биекенов «Социология» Алматы, 2000
6. Қ. Р. «Білім туралы» заңы Алматы, 1999
7. Тұрғынбаев Ә.Х «Социология» Алматы, 2001
8. . Тажин М., Аяғанов Б., «Социология негіздері» Алматы, 1993
9. Н.А. Айтов «Основы социологии» Алматы, 2001
10. «Әлемдік әлеуметтану антологиясы», Алматы, 2006
11. Габдуллина. К.Г. «Социология» Алматы, 1992
12. Оданова Р.К «Социология тарихы және теориясы», Шымкент, 2005- 256б.
13. Ж. Сәрсенова, Г. Тәңібергенова «Әлеуметтану» Алматы, 2000
14. И Икенов, А.Д. Жүсіпова «Әлеуметтану негіздері» Алматы, 2004
15. Социология. Ж. Сарсенова. Алматы. 1998.
16. М.М Аженов, С.И. Утешов «Общая социология» Алматы, 2001
17. И.Шәмшәтұлы, МДәкенов, Д.Дәуіт, Н.Күнкожаев "Әлеуметтану" Алматы, 1999ж
18. Радугин А.А., Радугин К.А. Социология (курс лекций) М, 1995 г
19. С.С.Фролов Социология М. "Логос" 1998
20. А.И.Кравченко Социология учебное пособие Екатиринбург
2. Рахметов Қ.Ж, Болатова А.Н, Исмағамбетова З.Н, «Социология» Алматы 2005 «Өлке» - 256 б
3. Нысанбаев. Ә. «Социология» Алматы, 2002
4. Тажин М., Аяғанов Б., «Социология негіздері» Алматы, 1993
5. Н.Р. Айтов, Қ.У. Биекенов «Социология» Алматы, 2000
6. Қ. Р. «Білім туралы» заңы Алматы, 1999
7. Тұрғынбаев Ә.Х «Социология» Алматы, 2001
8. . Тажин М., Аяғанов Б., «Социология негіздері» Алматы, 1993
9. Н.А. Айтов «Основы социологии» Алматы, 2001
10. «Әлемдік әлеуметтану антологиясы», Алматы, 2006
11. Габдуллина. К.Г. «Социология» Алматы, 1992
12. Оданова Р.К «Социология тарихы және теориясы», Шымкент, 2005- 256б.
13. Ж. Сәрсенова, Г. Тәңібергенова «Әлеуметтану» Алматы, 2000
14. И Икенов, А.Д. Жүсіпова «Әлеуметтану негіздері» Алматы, 2004
15. Социология. Ж. Сарсенова. Алматы. 1998.
16. М.М Аженов, С.И. Утешов «Общая социология» Алматы, 2001
17. И.Шәмшәтұлы, МДәкенов, Д.Дәуіт, Н.Күнкожаев "Әлеуметтану" Алматы, 1999ж
18. Радугин А.А., Радугин К.А. Социология (курс лекций) М, 1995 г
19. С.С.Фролов Социология М. "Логос" 1998
20. А.И.Кравченко Социология учебное пособие Екатиринбург
Мазмұны
Кіріспе- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -3
I. Тарау Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың бір саласы.
1.1 Білім беру әлеуметтануы пәнінің қарастырылатын мәселелердің ауқымы -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 4
1.2 Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың басқа салалары- - - - - - - - -
- - - - 7
II. Тарау Қазіргі замағы білім жүйесі
2.1 Жоғары білім жүйесіндегі жастар- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - 10
2.2 Қазіргі білім беру жүйесіндегі үрдістер- - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - -13
Қорытынды- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - -22
Пайдаланылған әдебиеттер- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - 24
Кіріспе
Білім беру педагогика, психология, философия, тарих, экономика,
әлеуметтану секілді ғылымдар қатарын зерттеудің объектісі мен пәні болып
табылады. Олардың әрқайсысы өздеріне тән шекарасын зерттеді. Білім беру
әлеуметтану білім жүйесі әлеуметтік институты ретінде және оның қоғаммен
өзара әрекеттестігін зерттейтін ғылыми пән. Әлеуметтанудың мұндай ерекше
саласынан бөлініп шығуы бөлімінің тарихи ауыспалы жүйесіне және шартты
дербесшілігіне, оларды тудырушы қоғамдық қатынастар шеңберінде қоғамның
дамуы мен қызмет етуіне белсенді әсер ете алуы қабілеттілігіне негізделген.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде білім
(оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы) әлеуметтік
ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын т.б. Сонымен
бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып табылады. Білім
беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің әлеуметтік институт
ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен өзара
әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс элементтері,
экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе элементтері, рухани
өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке кіші жүйелер ішінде
пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп, кәсіби оқу орны)
оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым мен топ
арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас саласындағы
мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру
әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын
қалыптастырады. Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм
қалаған. Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және
саяси процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша
оқу орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т.
Парсонс білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде
зерттеді. Оқу орындары мен оның элементтерін әлеуметтік жүйе ретінде
қарастыруды ұсынды.
I. Тарау. Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың бір саласы.
1.1 Білім беру әлеуметтануы пәнінің қарастырылатын мәселелердің
ауқымы.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде
білім (оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы)
әлеуметтік ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын
т.б. Сонымен бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып
табылады. Білім беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің
әлеуметтік институт ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен
өзара әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс
элементтері, экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе
элементтері, рухани өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке
кіші жүйелер ішінде пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп,
кәсіби оқу орны) оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым
мен топ арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас
саласындағы мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру
әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын
қалыптастырады.
Білім беру әлеуметтануының өзіндік ерекше міндеттері бар:
- білім алудағы қажеттіліктерді зерттеу, қоғам өмірі мен жеке
өмірдегі оның рөлін түсініп бағалау.
- олардың әлекметтік маныздылық астарындағы білім саласын және
деңгейін бағалау.
- қоғам мен білім алушылардың білімге қатынасы, оның әлеуметтік
құндылықтырын зерттеу.
- әсіресе мәртебенің факторы ретінде білімнің рөлін көрсету.
- рухани қажеттіліктер мен мүдделер әсер ету деңгейін анықтау.
Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм қалаған.
Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және саяси
процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша оқу
орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т. Парсонс
білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде зерттеді.
Оқу орындары мен оның элементтерін әлеуметтік жүйе ретінде
қарастыруды ұсынды. Осы тұрғыдан алғанда мектептер, сыныптар
әлеуметтік психологиялық орта топтың процестер, жанжалдың шығу тегі
оқыту тәсілі. Әлеуметтік құрлымдарға ие болатын білім алушылардың
бейресми топтары зерттелді.
Білім беру жүйесі - әлеуметтік институттардың ең маныздыларының
бірі функционалды көзқарас бойынша білім жүйесі жеке адамдардың
әлеуметтендірілуін қамтамасыз ететін институтционалды жұмыс істеу
үшін өмір сүру арқылы сапасын дамыту процесі. Әлеуметтендіру
мәдениеттің сабақтастығын оның ұрпақтан – ұрпаққа берілуін қамтамасыз
етеді. Алғашқы әлеуметтендірудің (баланың әлеуметтендірілуі) алып
жүруші агенттер болып отбасы табылады, әлеуметтендіруді көбінесе
стихиялық сипатта болады. Осылармен қатар әлеуметтенуші агенттер
қоғам құрлымдары болып табылады. Бұл жерде әлеуметтендіру
басымдылығы бойынша мақсатты бағытталған сипатта болады.
Қазіргі қоғам саналы әлеуметтендірудің шешуші құралы білім
жүйесі болып табылады. Олардың әрекет етуі процесінде сонымен қатар
әлеуметтік процесінің екі жақты қызметі туындайды:
1.Мәдениетті жетілдіру.
2.Тұлғаның дамуы.
Мақсаты бағытталған әлеуметтану тарихи институтционалды құрылымы
осы кезеңге дейін қоғамның азғана бөлігі қамтылады, және біртұтас
саяси, діни, әскери және экономикалық элитаны қалыптастыру мақсатын
көздеді. Қазіргі кезде білім беру жүйесі озінің маныздылығын,
мазмұның, көлемі жағынан қоғам өткен ғасырларда жетістігі тарихи
экономикалық табыссыз, бірақ элита тобының өкілдерінің мәртебелі құрамында
болса, қазіргі кезде қоғам өңдіріс маманданған білімінің кен таралғанымен
анықталады. Қазіргі демократиялық саяси жұенің басшы талабына
бұқаралық білімнің шаралауы жатады.
Білім тұлғаның дамуына өзін - өзі көрсетуіне көмектеседі. Сонымен
бірге білім тәжірибесін және нышандық сипаттағы маңызды міндеттерінің
орындалуын қамтамасыз етіп, қоғам үшін шешуші манызды орын алады .
Мәдиениетті жеткізу қызметі құндылықтарды арнайы емес тиісті білім
беру жүйесінде сақтау және оларды жоғалтып алуды толғандыратын тарихи бағыт
алған сана сезім ашық көрінетін қоғамдарда көрініс береді . білімнің бұл
қызметінің жүзеге асуы гуманитарлық жиынтық пәндерінің – қоғам тарихының
тілдік, әдиебиеттін, географияның, дін және философияның қолдануынан
көрінеді.
Білім беру жүйесі қоғам бірігуіне маңызды үлес қосады. Қазіргі
көптеген елдерде этникалық, діни нәсілдік топтармен сипатталады. Білім
тарихының тағдырын қауымдастық сезімін, осы бір тұтас қоғам қатарына
жататының қалыптастыруға өзінің үлесін қосады және осындай топтардың ұлттық
мәдени ерекшеліктерін сақтай отырып мәдени ықпалдасу шеңберіндегі ортақ
құндылықтарды, қалаларды, мұраттарды және ұмтылыстарды жасап шығаруға
көмектеседі. Білім жүйесінің рухани өмірдің маңызды құрамдас бөлігі
болып табылады. Ол жастардың алған білімі негізінде өмірге дайындығын іске
асырып, қалыптасқан қоғам институттарды іс- әрекетін қамтиды.
1.2 Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың басқа салалары.
Білім беру педагогика, психология, философия, тарих, экономика,
әлеуметтану секілді ғылымдар қатарын зерттеудің объектісі мен пәні болып
табылады. Олардың әрқайсысы өздеріне тән шекарасын зерттеді. Білім беру
әлеуметтану білім жүйесі әлеуметтік институты ретінде және оның қоғаммен
өзара әрекеттестігін зерттейтін ғылыми пән. Әлеуметтанудың мұндай ерекше
саласынан бөлініп шығуы бөлімінің тарихи ауыспалы жүйесіне және шартты
дербестілігіне, оларды тудырушы қоғамдық қатынастар шеңберінде қоғамның
дамуы мен қызмет етуіне белсенді әсер ете алуы қабілеттілігіне негізделген.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде білім
(оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы) әлеуметтік
ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын т.б. Сонымен
бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып табылады. Білім
беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің әлеуметтік институт
ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен өзара
әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс элементтері,
экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе элементтері, рухани
өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке кіші жүйелер ішінде
пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп, кәсіби оқу орны)
оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым мен топ
арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас саласындағы
мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру
әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын
қалыптастырады.
Білім беру әлеуметтануының өзіндік ерекше міндеттері бар:
- білім алудағы қажеттіліктерді зерттеу, қоғам өмірі мен жеке
өмірдегі оның рөлін түсініп бағалау.
- олардың әлекметтік маныздылық астарындағы білім саласын және
деңгейін бағалау.
- қоғам мен білім алушылардың білімге қатынасы, оның әлеуметтік
құндылықтырын зерттеу.
- әсіресе мәртебенің факторы ретінде білімнің рөлін көрсету.
- рухани қажеттіліктер мен мүдделер әсер ету деңгейін анықтау.
Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм қалаған.
Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және саяси
процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша оқу
орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т. Парсонс
білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде зерттеді.
Оқу орындары мен оның элементтерін әлеуметтік жүйе ретінде
қарастыруды ұсынды. Осы тұрғыдан алғанда мектептер, сыныптар
әлеуметтік психологиялық орта топтың процестер, жанжалдың шығу тегі
оқыту тәсілі. Әлеуметтік құрлымдарға ие болатын білім алушылардың
бейресми топтары зерттелді.
Білім беру жүйесі - әлеуметтік институттардың ең маныздыларының
бірі функционалды көзқарас бойынша білім жүйесі жеке адамдардың
әлеуметтендірілуін қамтамасыз ететін институтционалды жұмыс істеу
үшін өмір сүру арқылы сапасын дамыту процесі. Әлеуметтендіру
мәдениеттің сабақтастығын оның ұрпақтан – ұрпаққа берілуін қамтамасыз
етеді. Алғашқы әлеуметтендірудің (баланың әлеуметтендірілуі) алып
жүруші агенттер болып отбасы табылады, әлеуметтендіруді көбінесе
стихиялық сипатта болады. Осылармен қатар әлеуметтенуші агенттер
қоғам құрлымдары болып табылады. Бұл жерде әлеуметтендіру
басымдылығы бойынша мақсатты бағытталған сипатта болады.
Қазіргі қоғам саналы әлеуметтендірудің шешуші құралы білім
жүйесі болып табылады. Олардың әрекет етуі процесінде сонымен қатар
әлеуметтік процесінің екі жақты қызметі туындайды:
1.Мәдениетті жетілдіру.
2.Тұлғаның дамуы.
Мақсаты бағытталған әлеуметтану тарихи институтционалды құрылымы
осы кезеңге дейін қоғамның азғана бөлігі қамтылады, және біртұтас
саяси, діни, әскери және экономикалық элитаны қалыптастыру мақсатын
көздеді. Қазіргі кезде білім беру жүйесі озінің маныздылығын,
мазмұның, көлемі жағынан қоғам өткен ғасырларда жетістігі тарихи
экономикалық табыссыз, бірақ элита тобының өкілдерінің мәртебелі құрамында
болса, қазіргі кезде қоғам өңдіріс маманданған білімінің кен таралғанымен
анықталады. Қазіргі демократиялық саяси жұенің басшы талабына
бұқаралық білімнің шаралауы жатады.
II Тарау Қазіргі замағы білім жүйесі
2.1 Жоғарғы білім жүйесіндегі жастар.
Ғылыми-техникалық революция қоғамның бүкіл құрамын, мінездемесін,
адамның орны мен қызметін, өмір бейнесі мен тұрмысын, әлемге көзқарасын
қарқынды түрде өзгертеді. ғылыми-әлеуметтік потенциал мемлекеттің беделінің
символына айналды, себебі оның болашақтағы ұлылық пен ірілігін анықтайды.
Ғылым - әлем туралы объективті білімдерді жүйелеп негіздеуге
бағытталған адамзат қызметінің саласы ғылым арқылы тарихи дамушы білімдер
мен әлеуметтік институттар жиынтығын түсінеміз. Егер ғылымды білімнің бір
саласы ретінде қарастырсақ, онда ол объектіге бағытталуы тиіс, әрі өзіне
сәйкес арнаулы болуы тиіс. Арнаулы ғылыми - білімге қол жеткізу бұл әрбір
субъект өзі үшін қайта ойлап таппайды, өзінің кәсіби дайындығы барысында
меңгеретін нормалардың реттелген қабылдау процесі болып табылады. Ғылымның
бір саласы бойынша қажетті кәсіптік меңгергендігі бойынша біріккен тұлғалар
мен жаңа білімдерді талдау процесіне қатысушыларды ғылыми қауымдастық деп
атайды. Қауымдастықтың басты сұрақтарының бірі - ғылыми қызметті жандандыру
мен жаңа зерттеуші ұрпақтарды дайындау болып табылады. Білім әлеуметтік
институттарды қамтамасыз ететін жеткілікті дәрежедегі ұзақ мерзімді әрі
негізделген кәсіби дайындық ғылымда қарқынды өзара байланыс пен өзара
айырбасты қалыптастырып, ғылымның әлеуметтік қызметтерін қалыптастырады.
Білім мен ғылым – әлеуметтік-мәдени практика, әлеуметтік институт,
арнайы ұйымдастырылған процесс саласын анықтайтын көпмағаналы ұғым
қызметтің нәтижесін айқындайды.
Кез-келген білімнің мақсаты адамның мәдени құндылықтарға , өнерге,
рухани адамгершілік құқыққа, шаруашылыққа, табиғи адамның мәдениеттілікке
айналуына, тығыз қарым-қатынас жасауына пайдалы әсерін тигізеді. Білім
адамдардың жоғарғы және арнайы оқу мекемелері көмегімен жүйеленген
білімдер, әдіс тәсілдер, ақыл-нақылдар құндылыќтарды үйрену меңгеру мен
таралуы процесін анықтайды. Білім әлеуметтік институт ретінде әлеуметтік
мәдени ортаға бейімделу, дайындау, әлеуметтену, ќоғамның әртүрлі салаларына
жастардың араласуы қызметтерін атқарады.
Ұрпақтар ауысымы нәтижесінде қарапайым білімнің өркендеуі ғана емес,
сонымен қатар білім және ғылым институттары мен бүкіл қоғамдық жүйелердің
жаңару процесі жүреді. Әлеуметтік-мәдени тәжірибенің жаңартылған
түрлерінің бір ұрпақтан екінші ұрпаққа берілуі процесінде жастар шешуші
фактор болып табылады.
Қазіргі заманда білім берудің формальды жүйесін атқарып отырған
қызмет ін кез-келген әлеуметтік институт атқара алмайды. Алайда, ірі
қоғамда мемлекет немесе тап, ұлттық немесе кәсіби деңгейде басқа
принциптерге орай негізделеді. Ірі қоғамда адамдар туыстық немесе өзі
ұнататын адамдармен емес, оған мүлдем қатысы жоқ адамдармен қызмет етуі
міндетті. Сондықтан, білім беру жүйесі әлеуметтік әрекетті іске асыратын
бірден-бір сала болып табылады.
Білім беру мекемелдерінде әр жас студент немесе шәкірт қалыпты,
жүйеленген ережелерге сәйкес әрекет етуі тиіс. Бұл жағдай қоғамның қатаң
әлеуметтік нормалары мен ережелеріне сай құбылысты көрсететін болады.
Басқаша айтқанда, қалыптасқан нормалармен ережелерді сақтауды алға
тартады.
Әрине, қазіргі қоғамда білім беру жүйесі кәсіби, мамандандырылған білім
берудің ең басты құралы ретінде жүретінін ұмытпауымыз керек. Егер дәстүрлі
қоғамдарда білім беру жекелей әсер ету арқылы оқытушыдан шәкіртке, үлкеннен
кішіге өтіп отырса, ал дәл қазіргі қоғамда стандартты формада формальды
түрде іске асырылып жатыр. Бұл әрине, білім беру жүйесін қоғамның барлық
мүшелерін әлеуметтендіру факторына және құралына айналдырады.
Қазіргі таңда Қазақстанда білім беру ісіне аса назар аударылып отыр.
Оның сесебі қазіргі жастарымызға сапалы да салиқалы білім беру болып
табылады. Білім беру жүйесіндегі көптеген реформалар Қазақстандағы жастарға
білім беруге бағытталған. Жастар қоғамның күші, еліміздің болашағы дейтін
болсақ, біздің еліміз жастарға білім беру жолында еш аянып қалмауы
тиіс.Әрине, бұл күндері білім аламын деген талапты жастарға мейлінше жағдай
жасалынған десек те болады. Мектеп бітіруші түлектерімізге тегін білім
алуға мүмкіндік беретін грант саны да жыл сайын өсу үстінде. Онымен қоса
шетелде білім аламын деушілерге де жол ашық. Яғни жыл сайын елімізде шет
елде білім аламын деп талпынған студенттерге Болашақ бағдарламасы бойынша
үш мың тегін орын бөлініп отыр. Дегенмен дәл осы жүйенің кейбір шикі
тұстары да бар. Бұл мәселелер әлі де қаралу үстінде. Білім берудің бүгінгі
жағымды пайдалы жүйесі болашақ қоғамның кемелденуінің жарқын бейнесі. Яғни
білім берудің дамыған жүйесі әлеуметтендірудің негізгі қызметін
атқарады.Жасыратыны жоқ, дәл қазіргі кездерде білім беру саласында көптеген
реформалардың енгізіліп жатқаны рас. Мысалы еліміз Болашақ бағдарламасы
бойынша бір жастың өзіне көптеген қаржы жұмсап, шет елде оқуына жағдай
жасап отыр. Ал, сол бағдарлама бойынша шет елде даярланған маман алған
білімін өз елінің пайдасына ұқсатып жатыр ма? Жоқ әлде сол елде қалып қоюда
ма? Әрине осы сұрақтар бойынша кейінгі кездері көптеген әңгімелер қозғалып
жатыр. Сонша қаржы жұмсалып шет елде маман даярлаған соң сол маман өз
білімін еліміздің экономикасында пайдаға жаратқаны дұрыс емес пе. Соңғы
кездері жастар қоғамның барлық саласында өздерінің белсенділігін таныту
үстінде. Саясатта, өнерде, білімде, спортта, және тағы да басқа салаларда.
Бұрынғыдай емес қазіргі кезде жастардың білімге деген ұмтылысы да басқаша.
Дәл қазіргі заман талабына сәйкес, білімді, оқыған азамат өмірде өз орнын
таба біледі. Өйткені қазір ақпараттың, жаңа технологияның заманы.
Сондықтанда білім алуға келгенде жастарымыз өз мүмкіншіліктерін жіберіп
алмағаны дұрыс.
Мамандық таңдау барысында да жастарымыз дұрыс қадам жасай білсе екен.
Өйткені біздің қоғам дәл қазіргі кезде қаптаған экономисттерді немесе
заңгерлер мен қаржыгерлерді емес, кәсіби біліктілігі жоғарғы құрылыс
саласындағы мамандарды, техника және технология саласындағы мамандарды
қажет етуде.
2.2 Қазіргі білім беру жүйесіндегі үрдістер.
Бүгінгі күні жастардың көп бөлігі білім алуда (орта, жоғары). Осы
әлеуметтік институт білім беру социологиясын зерттейді, ол социологиялық
білімнің білім беру жүйесінің әлеуметтік жүйе ретіңце қалыптасуының және
дамуының, сондай-ақ оның қоғаммен өзара әрекеттестігінің заңдылықтарын
зерттеу мәні болып табылатын саласын білдіреді.
Қазіргі білім берудің қалыптасуының ұзақ тарихы бар. Адамзат қоғамының
әр түрлі даму кезендеріңде нақты әлеуметтік-мәдени контекске негізделген
білім берудің әр түрлі үлгілері құрылған. Құл иеленушілік қоғам екі үлгімен
көрінді: антикалық және римдік. Бұлар әртүрлі үлгілер болды, олар үшін
білім берудің элитарлығы жалпы болып табылды, ғылыммен және өнермен
айналысу еркін туғандардың артықшылығы болып саналды.
Антикалық үлгіде ежелгі гректер білімнің практикалық қосымшасын
лайықты емес сабақ деп қарастырған кезде әр түрлі өнер мен философияны
оқуға басымдық берідді. Антикалық білім алуда білім алудың еріктілік және
еркінділік принциптеріне ерекше мән берілді.
Білімнің римдік үлгісінің утилитарлық сипаты болды және өзіндік
нормативтік-құндылық бағдарымен ерекшеленді. Римдік білім беру тәртіп
сияқты әлеуметтік нысанға мәжбүрлеп оқыту басымдығын берді. Білім берудің
басты мақсаты әскери басшылар мен мемлекеттік қайраткерлерді даярлауға
байланысты болды.
Орта ғасыр, әсіресе проблеманы зерттеушілер атап көрсеткендей орта
ғасырдан Жаңа уақытқа өту кезеңі білім беру институтын дамытуға қомақты
үлес қосты. Бастапқыда монастырь ретінде пайда болған университеттерді құру
осы уақыт жетістіктерінің бірі болды.
Білім берудің қазіргі заманғы жүйесі XVIII ғасырдың соңында және XIX
ғасырдың басында қалыптасты, ол классикалық деген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -3
I. Тарау Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың бір саласы.
1.1 Білім беру әлеуметтануы пәнінің қарастырылатын мәселелердің ауқымы -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 4
1.2 Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың басқа салалары- - - - - - - - -
- - - - 7
II. Тарау Қазіргі замағы білім жүйесі
2.1 Жоғары білім жүйесіндегі жастар- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - 10
2.2 Қазіргі білім беру жүйесіндегі үрдістер- - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - -13
Қорытынды- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - -22
Пайдаланылған әдебиеттер- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - 24
Кіріспе
Білім беру педагогика, психология, философия, тарих, экономика,
әлеуметтану секілді ғылымдар қатарын зерттеудің объектісі мен пәні болып
табылады. Олардың әрқайсысы өздеріне тән шекарасын зерттеді. Білім беру
әлеуметтану білім жүйесі әлеуметтік институты ретінде және оның қоғаммен
өзара әрекеттестігін зерттейтін ғылыми пән. Әлеуметтанудың мұндай ерекше
саласынан бөлініп шығуы бөлімінің тарихи ауыспалы жүйесіне және шартты
дербесшілігіне, оларды тудырушы қоғамдық қатынастар шеңберінде қоғамның
дамуы мен қызмет етуіне белсенді әсер ете алуы қабілеттілігіне негізделген.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде білім
(оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы) әлеуметтік
ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын т.б. Сонымен
бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып табылады. Білім
беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің әлеуметтік институт
ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен өзара
әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс элементтері,
экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе элементтері, рухани
өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке кіші жүйелер ішінде
пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп, кәсіби оқу орны)
оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым мен топ
арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас саласындағы
мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру
әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын
қалыптастырады. Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм
қалаған. Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және
саяси процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша
оқу орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т.
Парсонс білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде
зерттеді. Оқу орындары мен оның элементтерін әлеуметтік жүйе ретінде
қарастыруды ұсынды.
I. Тарау. Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың бір саласы.
1.1 Білім беру әлеуметтануы пәнінің қарастырылатын мәселелердің
ауқымы.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде
білім (оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы)
әлеуметтік ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын
т.б. Сонымен бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып
табылады. Білім беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің
әлеуметтік институт ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен
өзара әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс
элементтері, экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе
элементтері, рухани өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке
кіші жүйелер ішінде пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп,
кәсіби оқу орны) оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым
мен топ арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас
саласындағы мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру
әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын
қалыптастырады.
Білім беру әлеуметтануының өзіндік ерекше міндеттері бар:
- білім алудағы қажеттіліктерді зерттеу, қоғам өмірі мен жеке
өмірдегі оның рөлін түсініп бағалау.
- олардың әлекметтік маныздылық астарындағы білім саласын және
деңгейін бағалау.
- қоғам мен білім алушылардың білімге қатынасы, оның әлеуметтік
құндылықтырын зерттеу.
- әсіресе мәртебенің факторы ретінде білімнің рөлін көрсету.
- рухани қажеттіліктер мен мүдделер әсер ету деңгейін анықтау.
Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм қалаған.
Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және саяси
процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша оқу
орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т. Парсонс
білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде зерттеді.
Оқу орындары мен оның элементтерін әлеуметтік жүйе ретінде
қарастыруды ұсынды. Осы тұрғыдан алғанда мектептер, сыныптар
әлеуметтік психологиялық орта топтың процестер, жанжалдың шығу тегі
оқыту тәсілі. Әлеуметтік құрлымдарға ие болатын білім алушылардың
бейресми топтары зерттелді.
Білім беру жүйесі - әлеуметтік институттардың ең маныздыларының
бірі функционалды көзқарас бойынша білім жүйесі жеке адамдардың
әлеуметтендірілуін қамтамасыз ететін институтционалды жұмыс істеу
үшін өмір сүру арқылы сапасын дамыту процесі. Әлеуметтендіру
мәдениеттің сабақтастығын оның ұрпақтан – ұрпаққа берілуін қамтамасыз
етеді. Алғашқы әлеуметтендірудің (баланың әлеуметтендірілуі) алып
жүруші агенттер болып отбасы табылады, әлеуметтендіруді көбінесе
стихиялық сипатта болады. Осылармен қатар әлеуметтенуші агенттер
қоғам құрлымдары болып табылады. Бұл жерде әлеуметтендіру
басымдылығы бойынша мақсатты бағытталған сипатта болады.
Қазіргі қоғам саналы әлеуметтендірудің шешуші құралы білім
жүйесі болып табылады. Олардың әрекет етуі процесінде сонымен қатар
әлеуметтік процесінің екі жақты қызметі туындайды:
1.Мәдениетті жетілдіру.
2.Тұлғаның дамуы.
Мақсаты бағытталған әлеуметтану тарихи институтционалды құрылымы
осы кезеңге дейін қоғамның азғана бөлігі қамтылады, және біртұтас
саяси, діни, әскери және экономикалық элитаны қалыптастыру мақсатын
көздеді. Қазіргі кезде білім беру жүйесі озінің маныздылығын,
мазмұның, көлемі жағынан қоғам өткен ғасырларда жетістігі тарихи
экономикалық табыссыз, бірақ элита тобының өкілдерінің мәртебелі құрамында
болса, қазіргі кезде қоғам өңдіріс маманданған білімінің кен таралғанымен
анықталады. Қазіргі демократиялық саяси жұенің басшы талабына
бұқаралық білімнің шаралауы жатады.
Білім тұлғаның дамуына өзін - өзі көрсетуіне көмектеседі. Сонымен
бірге білім тәжірибесін және нышандық сипаттағы маңызды міндеттерінің
орындалуын қамтамасыз етіп, қоғам үшін шешуші манызды орын алады .
Мәдиениетті жеткізу қызметі құндылықтарды арнайы емес тиісті білім
беру жүйесінде сақтау және оларды жоғалтып алуды толғандыратын тарихи бағыт
алған сана сезім ашық көрінетін қоғамдарда көрініс береді . білімнің бұл
қызметінің жүзеге асуы гуманитарлық жиынтық пәндерінің – қоғам тарихының
тілдік, әдиебиеттін, географияның, дін және философияның қолдануынан
көрінеді.
Білім беру жүйесі қоғам бірігуіне маңызды үлес қосады. Қазіргі
көптеген елдерде этникалық, діни нәсілдік топтармен сипатталады. Білім
тарихының тағдырын қауымдастық сезімін, осы бір тұтас қоғам қатарына
жататының қалыптастыруға өзінің үлесін қосады және осындай топтардың ұлттық
мәдени ерекшеліктерін сақтай отырып мәдени ықпалдасу шеңберіндегі ортақ
құндылықтарды, қалаларды, мұраттарды және ұмтылыстарды жасап шығаруға
көмектеседі. Білім жүйесінің рухани өмірдің маңызды құрамдас бөлігі
болып табылады. Ол жастардың алған білімі негізінде өмірге дайындығын іске
асырып, қалыптасқан қоғам институттарды іс- әрекетін қамтиды.
1.2 Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың басқа салалары.
Білім беру педагогика, психология, философия, тарих, экономика,
әлеуметтану секілді ғылымдар қатарын зерттеудің объектісі мен пәні болып
табылады. Олардың әрқайсысы өздеріне тән шекарасын зерттеді. Білім беру
әлеуметтану білім жүйесі әлеуметтік институты ретінде және оның қоғаммен
өзара әрекеттестігін зерттейтін ғылыми пән. Әлеуметтанудың мұндай ерекше
саласынан бөлініп шығуы бөлімінің тарихи ауыспалы жүйесіне және шартты
дербестілігіне, оларды тудырушы қоғамдық қатынастар шеңберінде қоғамның
дамуы мен қызмет етуіне белсенді әсер ете алуы қабілеттілігіне негізделген.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде білім
(оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы) әлеуметтік
ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын т.б. Сонымен
бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып табылады. Білім
беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің әлеуметтік институт
ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен өзара
әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс элементтері,
экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе элементтері, рухани
өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке кіші жүйелер ішінде
пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп, кәсіби оқу орны)
оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым мен топ
арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас саласындағы
мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру
әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын
қалыптастырады.
Білім беру әлеуметтануының өзіндік ерекше міндеттері бар:
- білім алудағы қажеттіліктерді зерттеу, қоғам өмірі мен жеке
өмірдегі оның рөлін түсініп бағалау.
- олардың әлекметтік маныздылық астарындағы білім саласын және
деңгейін бағалау.
- қоғам мен білім алушылардың білімге қатынасы, оның әлеуметтік
құндылықтырын зерттеу.
- әсіресе мәртебенің факторы ретінде білімнің рөлін көрсету.
- рухани қажеттіліктер мен мүдделер әсер ету деңгейін анықтау.
Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм қалаған.
Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және саяси
процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша оқу
орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т. Парсонс
білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде зерттеді.
Оқу орындары мен оның элементтерін әлеуметтік жүйе ретінде
қарастыруды ұсынды. Осы тұрғыдан алғанда мектептер, сыныптар
әлеуметтік психологиялық орта топтың процестер, жанжалдың шығу тегі
оқыту тәсілі. Әлеуметтік құрлымдарға ие болатын білім алушылардың
бейресми топтары зерттелді.
Білім беру жүйесі - әлеуметтік институттардың ең маныздыларының
бірі функционалды көзқарас бойынша білім жүйесі жеке адамдардың
әлеуметтендірілуін қамтамасыз ететін институтционалды жұмыс істеу
үшін өмір сүру арқылы сапасын дамыту процесі. Әлеуметтендіру
мәдениеттің сабақтастығын оның ұрпақтан – ұрпаққа берілуін қамтамасыз
етеді. Алғашқы әлеуметтендірудің (баланың әлеуметтендірілуі) алып
жүруші агенттер болып отбасы табылады, әлеуметтендіруді көбінесе
стихиялық сипатта болады. Осылармен қатар әлеуметтенуші агенттер
қоғам құрлымдары болып табылады. Бұл жерде әлеуметтендіру
басымдылығы бойынша мақсатты бағытталған сипатта болады.
Қазіргі қоғам саналы әлеуметтендірудің шешуші құралы білім
жүйесі болып табылады. Олардың әрекет етуі процесінде сонымен қатар
әлеуметтік процесінің екі жақты қызметі туындайды:
1.Мәдениетті жетілдіру.
2.Тұлғаның дамуы.
Мақсаты бағытталған әлеуметтану тарихи институтционалды құрылымы
осы кезеңге дейін қоғамның азғана бөлігі қамтылады, және біртұтас
саяси, діни, әскери және экономикалық элитаны қалыптастыру мақсатын
көздеді. Қазіргі кезде білім беру жүйесі озінің маныздылығын,
мазмұның, көлемі жағынан қоғам өткен ғасырларда жетістігі тарихи
экономикалық табыссыз, бірақ элита тобының өкілдерінің мәртебелі құрамында
болса, қазіргі кезде қоғам өңдіріс маманданған білімінің кен таралғанымен
анықталады. Қазіргі демократиялық саяси жұенің басшы талабына
бұқаралық білімнің шаралауы жатады.
II Тарау Қазіргі замағы білім жүйесі
2.1 Жоғарғы білім жүйесіндегі жастар.
Ғылыми-техникалық революция қоғамның бүкіл құрамын, мінездемесін,
адамның орны мен қызметін, өмір бейнесі мен тұрмысын, әлемге көзқарасын
қарқынды түрде өзгертеді. ғылыми-әлеуметтік потенциал мемлекеттің беделінің
символына айналды, себебі оның болашақтағы ұлылық пен ірілігін анықтайды.
Ғылым - әлем туралы объективті білімдерді жүйелеп негіздеуге
бағытталған адамзат қызметінің саласы ғылым арқылы тарихи дамушы білімдер
мен әлеуметтік институттар жиынтығын түсінеміз. Егер ғылымды білімнің бір
саласы ретінде қарастырсақ, онда ол объектіге бағытталуы тиіс, әрі өзіне
сәйкес арнаулы болуы тиіс. Арнаулы ғылыми - білімге қол жеткізу бұл әрбір
субъект өзі үшін қайта ойлап таппайды, өзінің кәсіби дайындығы барысында
меңгеретін нормалардың реттелген қабылдау процесі болып табылады. Ғылымның
бір саласы бойынша қажетті кәсіптік меңгергендігі бойынша біріккен тұлғалар
мен жаңа білімдерді талдау процесіне қатысушыларды ғылыми қауымдастық деп
атайды. Қауымдастықтың басты сұрақтарының бірі - ғылыми қызметті жандандыру
мен жаңа зерттеуші ұрпақтарды дайындау болып табылады. Білім әлеуметтік
институттарды қамтамасыз ететін жеткілікті дәрежедегі ұзақ мерзімді әрі
негізделген кәсіби дайындық ғылымда қарқынды өзара байланыс пен өзара
айырбасты қалыптастырып, ғылымның әлеуметтік қызметтерін қалыптастырады.
Білім мен ғылым – әлеуметтік-мәдени практика, әлеуметтік институт,
арнайы ұйымдастырылған процесс саласын анықтайтын көпмағаналы ұғым
қызметтің нәтижесін айқындайды.
Кез-келген білімнің мақсаты адамның мәдени құндылықтарға , өнерге,
рухани адамгершілік құқыққа, шаруашылыққа, табиғи адамның мәдениеттілікке
айналуына, тығыз қарым-қатынас жасауына пайдалы әсерін тигізеді. Білім
адамдардың жоғарғы және арнайы оқу мекемелері көмегімен жүйеленген
білімдер, әдіс тәсілдер, ақыл-нақылдар құндылыќтарды үйрену меңгеру мен
таралуы процесін анықтайды. Білім әлеуметтік институт ретінде әлеуметтік
мәдени ортаға бейімделу, дайындау, әлеуметтену, ќоғамның әртүрлі салаларына
жастардың араласуы қызметтерін атқарады.
Ұрпақтар ауысымы нәтижесінде қарапайым білімнің өркендеуі ғана емес,
сонымен қатар білім және ғылым институттары мен бүкіл қоғамдық жүйелердің
жаңару процесі жүреді. Әлеуметтік-мәдени тәжірибенің жаңартылған
түрлерінің бір ұрпақтан екінші ұрпаққа берілуі процесінде жастар шешуші
фактор болып табылады.
Қазіргі заманда білім берудің формальды жүйесін атқарып отырған
қызмет ін кез-келген әлеуметтік институт атқара алмайды. Алайда, ірі
қоғамда мемлекет немесе тап, ұлттық немесе кәсіби деңгейде басқа
принциптерге орай негізделеді. Ірі қоғамда адамдар туыстық немесе өзі
ұнататын адамдармен емес, оған мүлдем қатысы жоқ адамдармен қызмет етуі
міндетті. Сондықтан, білім беру жүйесі әлеуметтік әрекетті іске асыратын
бірден-бір сала болып табылады.
Білім беру мекемелдерінде әр жас студент немесе шәкірт қалыпты,
жүйеленген ережелерге сәйкес әрекет етуі тиіс. Бұл жағдай қоғамның қатаң
әлеуметтік нормалары мен ережелеріне сай құбылысты көрсететін болады.
Басқаша айтқанда, қалыптасқан нормалармен ережелерді сақтауды алға
тартады.
Әрине, қазіргі қоғамда білім беру жүйесі кәсіби, мамандандырылған білім
берудің ең басты құралы ретінде жүретінін ұмытпауымыз керек. Егер дәстүрлі
қоғамдарда білім беру жекелей әсер ету арқылы оқытушыдан шәкіртке, үлкеннен
кішіге өтіп отырса, ал дәл қазіргі қоғамда стандартты формада формальды
түрде іске асырылып жатыр. Бұл әрине, білім беру жүйесін қоғамның барлық
мүшелерін әлеуметтендіру факторына және құралына айналдырады.
Қазіргі таңда Қазақстанда білім беру ісіне аса назар аударылып отыр.
Оның сесебі қазіргі жастарымызға сапалы да салиқалы білім беру болып
табылады. Білім беру жүйесіндегі көптеген реформалар Қазақстандағы жастарға
білім беруге бағытталған. Жастар қоғамның күші, еліміздің болашағы дейтін
болсақ, біздің еліміз жастарға білім беру жолында еш аянып қалмауы
тиіс.Әрине, бұл күндері білім аламын деген талапты жастарға мейлінше жағдай
жасалынған десек те болады. Мектеп бітіруші түлектерімізге тегін білім
алуға мүмкіндік беретін грант саны да жыл сайын өсу үстінде. Онымен қоса
шетелде білім аламын деушілерге де жол ашық. Яғни жыл сайын елімізде шет
елде білім аламын деп талпынған студенттерге Болашақ бағдарламасы бойынша
үш мың тегін орын бөлініп отыр. Дегенмен дәл осы жүйенің кейбір шикі
тұстары да бар. Бұл мәселелер әлі де қаралу үстінде. Білім берудің бүгінгі
жағымды пайдалы жүйесі болашақ қоғамның кемелденуінің жарқын бейнесі. Яғни
білім берудің дамыған жүйесі әлеуметтендірудің негізгі қызметін
атқарады.Жасыратыны жоқ, дәл қазіргі кездерде білім беру саласында көптеген
реформалардың енгізіліп жатқаны рас. Мысалы еліміз Болашақ бағдарламасы
бойынша бір жастың өзіне көптеген қаржы жұмсап, шет елде оқуына жағдай
жасап отыр. Ал, сол бағдарлама бойынша шет елде даярланған маман алған
білімін өз елінің пайдасына ұқсатып жатыр ма? Жоқ әлде сол елде қалып қоюда
ма? Әрине осы сұрақтар бойынша кейінгі кездері көптеген әңгімелер қозғалып
жатыр. Сонша қаржы жұмсалып шет елде маман даярлаған соң сол маман өз
білімін еліміздің экономикасында пайдаға жаратқаны дұрыс емес пе. Соңғы
кездері жастар қоғамның барлық саласында өздерінің белсенділігін таныту
үстінде. Саясатта, өнерде, білімде, спортта, және тағы да басқа салаларда.
Бұрынғыдай емес қазіргі кезде жастардың білімге деген ұмтылысы да басқаша.
Дәл қазіргі заман талабына сәйкес, білімді, оқыған азамат өмірде өз орнын
таба біледі. Өйткені қазір ақпараттың, жаңа технологияның заманы.
Сондықтанда білім алуға келгенде жастарымыз өз мүмкіншіліктерін жіберіп
алмағаны дұрыс.
Мамандық таңдау барысында да жастарымыз дұрыс қадам жасай білсе екен.
Өйткені біздің қоғам дәл қазіргі кезде қаптаған экономисттерді немесе
заңгерлер мен қаржыгерлерді емес, кәсіби біліктілігі жоғарғы құрылыс
саласындағы мамандарды, техника және технология саласындағы мамандарды
қажет етуде.
2.2 Қазіргі білім беру жүйесіндегі үрдістер.
Бүгінгі күні жастардың көп бөлігі білім алуда (орта, жоғары). Осы
әлеуметтік институт білім беру социологиясын зерттейді, ол социологиялық
білімнің білім беру жүйесінің әлеуметтік жүйе ретіңце қалыптасуының және
дамуының, сондай-ақ оның қоғаммен өзара әрекеттестігінің заңдылықтарын
зерттеу мәні болып табылатын саласын білдіреді.
Қазіргі білім берудің қалыптасуының ұзақ тарихы бар. Адамзат қоғамының
әр түрлі даму кезендеріңде нақты әлеуметтік-мәдени контекске негізделген
білім берудің әр түрлі үлгілері құрылған. Құл иеленушілік қоғам екі үлгімен
көрінді: антикалық және римдік. Бұлар әртүрлі үлгілер болды, олар үшін
білім берудің элитарлығы жалпы болып табылды, ғылыммен және өнермен
айналысу еркін туғандардың артықшылығы болып саналды.
Антикалық үлгіде ежелгі гректер білімнің практикалық қосымшасын
лайықты емес сабақ деп қарастырған кезде әр түрлі өнер мен философияны
оқуға басымдық берідді. Антикалық білім алуда білім алудың еріктілік және
еркінділік принциптеріне ерекше мән берілді.
Білімнің римдік үлгісінің утилитарлық сипаты болды және өзіндік
нормативтік-құндылық бағдарымен ерекшеленді. Римдік білім беру тәртіп
сияқты әлеуметтік нысанға мәжбүрлеп оқыту басымдығын берді. Білім берудің
басты мақсаты әскери басшылар мен мемлекеттік қайраткерлерді даярлауға
байланысты болды.
Орта ғасыр, әсіресе проблеманы зерттеушілер атап көрсеткендей орта
ғасырдан Жаңа уақытқа өту кезеңі білім беру институтын дамытуға қомақты
үлес қосты. Бастапқыда монастырь ретінде пайда болған университеттерді құру
осы уақыт жетістіктерінің бірі болды.
Білім берудің қазіргі заманғы жүйесі XVIII ғасырдың соңында және XIX
ғасырдың басында қалыптасты, ол классикалық деген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz