Конституция – мемлекеттің негізгі Заңы
Кіріспе
1. Конституция . мемлекеттің негізгі Заңы
2. Қазақстанның конституциялық дамуы
3. Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құру
4. Қазақстан Республикасындағы адамның негізгі маңызды құқығы мен бостандықтары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Конституция . мемлекеттің негізгі Заңы
2. Қазақстанның конституциялық дамуы
3. Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құру
4. Қазақстан Республикасындағы адамның негізгі маңызды құқығы мен бостандықтары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
«Конституция» сөзі негізінде латын тілінен шыққан, «constitutio» латын тілінен аударғанда «мекеме», «бекітілім» дегенді білдіреді. Мемлекеттің негізгі заңы ретінде конституция буржуазиялық мемлекеттердің өмірге келген соң пайда болды. Конституцияны түрлі негіздермен жіктеуге болады. Олар өзгерістер және түзетулер енгізу тәсілі бойынша қатаң және өзгермелі болып бөлінеді. Қатаң конституциялар референдум жолымен жаппай дауыс беру арқылы не арнаулы конституциялық іс-шаралар жлымен немесе Парламентпен қабылданады. Өзгермелі конституциялар қатардағы заңдарды қабылдау тәртібімен қабылданады және өзгертіледі.
Формасы бойынша конституиялар жазылған немесе жазылмаған болуы мүмкін. Жазылғандар бірыңғай нормативтік құқықтық акт түрінде болады. Жазылмағандар – конституциялық сипаттағы бірқатар жүйеленбеген актілер, соттық прецеденттер, құқықтық әдет-ғұрыптар, т.б.
Формасы бойынша конституиялар жазылған немесе жазылмаған болуы мүмкін. Жазылғандар бірыңғай нормативтік құқықтық акт түрінде болады. Жазылмағандар – конституциялық сипаттағы бірқатар жүйеленбеген актілер, соттық прецеденттер, құқықтық әдет-ғұрыптар, т.б.
1. Қазақстан Республикасының Конститутциясы. 1995 жыл 30 тамыз, өзгертулер және толық тырулармен.
2. Сапаргалиев Г. Конституционное право Республики Казахстан. – Алматы, 1998 г.
3. Стрекозов В.Г., Казанчев Ю.Д. Конституционное право Российской Федерации. М., 1997 г.
4. Конституционное право/ Отв. Рет. А.Е.Козлов. – М., 1996 г.
5. Қазақстан Республикасының Конституциялы құқығы. Ғ.Сапарғалиев. Алматы, 1998 ж.
6. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы: Жеті Жарғы.1998
7. 2. Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Мемлекеттік егемендігі туралы Декларация, 1990 жылғы 25 қазан // Қазақстан: Мемлекеттік кезеңдері. Конституциялық актілер / Құраст. Ж. Байішев. Алматы: Жеті Жарғы.1997
8. 3. Дулатбеков Н.О., Амандықова С.Қ., Турлаев А.В. Мемлекет және құқық негіздері: оқу құралы. Астана: Фолиант.2001
9. Қопабаев Ө.Қ. Шетелдердің конституциялық құқығы. Алматы: жеті Жарғы.1998
10. Мемлекет және құқық негіздері. Оқулық / Құраст. Е. Баянов. Алматы: Жеті Жарғы. 2001
11. Нұрпейісов Е.К., Котов А.К. Қазақстан мемлекеті: хандық биліктен президенттік республикаға. Алматы: Жеті Жарғы.1995
12. Сәбікенов С.Н. Салыстырмалы мемлекеттік құқық. Оқулық. Алматы: Өркениет.2000
2. Сапаргалиев Г. Конституционное право Республики Казахстан. – Алматы, 1998 г.
3. Стрекозов В.Г., Казанчев Ю.Д. Конституционное право Российской Федерации. М., 1997 г.
4. Конституционное право/ Отв. Рет. А.Е.Козлов. – М., 1996 г.
5. Қазақстан Республикасының Конституциялы құқығы. Ғ.Сапарғалиев. Алматы, 1998 ж.
6. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы: Жеті Жарғы.1998
7. 2. Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Мемлекеттік егемендігі туралы Декларация, 1990 жылғы 25 қазан // Қазақстан: Мемлекеттік кезеңдері. Конституциялық актілер / Құраст. Ж. Байішев. Алматы: Жеті Жарғы.1997
8. 3. Дулатбеков Н.О., Амандықова С.Қ., Турлаев А.В. Мемлекет және құқық негіздері: оқу құралы. Астана: Фолиант.2001
9. Қопабаев Ө.Қ. Шетелдердің конституциялық құқығы. Алматы: жеті Жарғы.1998
10. Мемлекет және құқық негіздері. Оқулық / Құраст. Е. Баянов. Алматы: Жеті Жарғы. 2001
11. Нұрпейісов Е.К., Котов А.К. Қазақстан мемлекеті: хандық биліктен президенттік республикаға. Алматы: Жеті Жарғы.1995
12. Сәбікенов С.Н. Салыстырмалы мемлекеттік құқық. Оқулық. Алматы: Өркениет.2000
Жоспар:
Кіріспе
1. Конституция – мемлекеттің негізгі Заңы
2. Қазақстанның конституциялық дамуы
3. Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құру
4. Қазақстан Республикасындағы адамның негізгі маңызды құқығы мен
бостандықтары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Конституция сөзі негізінде латын тілінен шыққан, constitutio латын
тілінен аударғанда мекеме, бекітілім дегенді білдіреді. Мемлекеттің
негізгі заңы ретінде конституция буржуазиялық мемлекеттердің өмірге келген
соң пайда болды. Конституцияны түрлі негіздермен жіктеуге болады. Олар
өзгерістер және түзетулер енгізу тәсілі бойынша қатаң және өзгермелі болып
бөлінеді. Қатаң конституциялар референдум жолымен жаппай дауыс беру арқылы
не арнаулы конституциялық іс-шаралар жлымен немесе Парламентпен
қабылданады. Өзгермелі конституциялар қатардағы заңдарды қабылдау
тәртібімен қабылданады және өзгертіледі.
Формасы бойынша конституиялар жазылған немесе жазылмаған болуы
мүмкін. Жазылғандар бірыңғай нормативтік құқықтық акт түрінде болады.
Жазылмағандар – конституциялық сипаттағы бірқатар жүйеленбеген актілер,
соттық прецеденттер, құқықтық әдет-ғұрыптар, т.б.
1. Конституция – мемлекеттің негізгі Заңы
Конституция қазіргі заманғы демократиялық мемлекеттің құқықтық
жүйесінде айрықша орын алады және құқықтық мемлекеттің қажетті белгілерінің
бірі болып табылады. Конституцияның болуы – заңдылықтың, құқық тәртібінің
және билік институтының тұрақтылығының міндетті шарты.
Конституция өзіндік заңдық ерекшеліктерге: жоғарғы заң күшіне,
тікілей әрекет етуге, құрылтайшылық сипатқа, түзетулер қабылдау мен
енгізудің ерекше тәртібіне ие.
Конституция – құрылтайшылық сипаттағы нормативтік құқықтық акт.
Қазақстан Республикасының Конституциясы бүкілхалықтық дауыс беру жлымен
қабылданды, демек конституция нормаларында халықтың ерік-жігері жүзеге
асырылады және Конституция нормалары құрылтайшылық, бастапқы сипатқа ие
деген сөз. Конституция қоғамда пайда болатын күрделі қатынастарды реттейді,
ол барлық салаларды қамтиды: саяси, экономикалық, әлеуметтік және рухани.
Қазақстан Республикасының Конституциясы елдегі нормативтік
құқықтықактілер жүйесін бастай отырып, ең жоғарғы заң күшіне ие.
Конституция нормаларының үстемдігі не бір заң немесе нормативтік акт
Конституция нормаларына қайшы келмеуге тиістігімен сипатталады. Конституция
нормаларына қайшы келетін заңды немесе басқа нормативтік актілер
заңдылықтармен белгіленген тәртіппен алынып тасталады.[1]
Конституция нормаларының тікілей қолданылуы оның нормалары қоғамдық
қатынастары реттеген кезде міндетті түрде әрекет етеді дегенді білдіреді.
Конституция қолданыстағы нормативтік акт болып табылады, оның нормалары
Қазақстан Республикасының барлық аумағында қолданылады. Конституция
нормаларының тікілей қолданылуы мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалар
өз қызметтерінде Конституцияны басшылыққа алуы керек дегенді де білдіреді.
Азаматтар және оның бірлестіктері өз құқықтарын қорғаған кезде тек
конституциялық нормаларға сілтеме жасауға құқылы.
Конституция негізгі заң ретінде тұрақтылығымен сипатталады, оны
қабылдау мен өзгертудің ерекше тәртібімен қамтамасыз етіледі. Қазақстан
Республикасы Конституциясының 91-бабының 2-тармағында конституцияда
белгіленген мемлекеттің біртұтастығы және аумақтың тұтастығы, Республиканы
басқару нысанын өзгертуге болмайтындығы атап көрсетілген. Мұндай өзгерістер
тек жаңа Конституция қабылдау жолымен мүмкін болады. Конституцияға
түзетулер Республика Президентінің шешімі бойынша өткізілетін республикалық
референдуммен енгізілуі мүмкін. Өзгерістер мен толықтыруларды, егер
Президент оларды қарауды жоғарғы өкілетті органға беруге ұйғарса, Парламент
қабылдайды. Конституцияға енгізілуге тиіс түзетулер жобасы Парламенттің екі
Палатасының бірлескен мәжілісінде қаралады. Өзгерістер мен толықтырулар,
егер оған Парламент депутаттары жалпы санының төрттен үш бөлігі жақтап
дауыс берсе қабылданады.
2. Қазақстанның конституциялық дамуы
Қазақстанның конституциялық дамуын қай уақыттан бастап есептеу
керектігі жөніндегі мәселе оқымысты-заңгерлердің, тарихшылардың және
басқалардың бірталайдан бергі пікірталастарының өзегі болып келеді. Бұл
ретте конституциялық мемлекет құруға деген алғашқы талпыныстарды 1916-1919
жылдары алаш қозғалысының өкілдері жасағаны байқалады. Е.К. Нұрпейісов,
А.К. Котов сияқты қазақстандық заңгерлердің пікірінше: Алаш орда
үкіметінің қызметі мемлекеттік құрылым ретінде ерекше маңызға ие, ол
егемендікке ұмтылған қазақстанның конституциялық эволюциясының алғашқы
нышандары болды.
Қазақстанның конституциялық дамуының келесі кезеңі билік басына
Кеңестер келген соң басталған кеңестік конституционализм кезеңімен
сипатталады. Бұл кезеңде үш Конституция қабылданды: 1926 жылғы 18 ақпандағы
Қазақ автономиялық Советтік социалистік республикасының Конституциясы, 1937
жылғы Қазақ ССР-і Конституциясы және 1978 жылғы Қазақ ССР-і Конституциясы.
Жоғарыда аталған конституциялардың ерекшеліктері деп олардың сөз жүзіндегі
ғана демократиялылығын және сонымен бірге нақтылы жағдайдан мүлде алшақ
кетуін атап кету қажет. Жалпы алғанда 20-30 жылдардағы конституциялар
Қазақстанда орын алған тоталитарлық-деспоттық жүйені көрсетпейді. Кеңестік
кезеңнің кейінгі жылдарындағы конституциялық заңдылықтарына келетін болсақ,
оның негізіне мемлекеттің тұлғадан жоғары тұру қағидаты салынғанын атап өту
керек, сонымен бірге заңда бекітілген нормалар мен оларды жүзеге асырудың
бір-бірінен алшақ кетуі жөнінде де айтуға болады.
Конституциялық дамудың қазіргі заманғы кезеңі 1990жылғы 25 қазанда
Қазақстан Республикасының мемлекеттік егемендігін жариялаудан басталады.
Бұл кезеңде Қазақ ҚСР-нің мемлекеттік егемендігі туралы Декларация,
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы конституциялық
заң қабылданды. Конституциялық эволюцияның шынар шыңы 1993 жылғы 28
қантарда Қазақстан Республикасының Конституциясың қабылдау болды. Ол
қазақстан қоғамын демократизациялауда маңызды қадам болды, жаңа тәуелсіз
мемлекетті өркениетті конституциялық мемлекеттердің қатарына көтерді.
1993 жылғы Конституция мемлекеттік басқару нысанын анықтамады, соған
қарамастан конституция сарындарынан парламенттікреспубликаға бір табан
жақын тұрғандығы байқалатын. Биліктерді бөлу қағидаты тұңғыш рет
конституциялық дәрежеге көтерілді, мемлекеттік билікті ұйымдастыруда тежеме
мен тепе-теңдіктер жүйесі бекітілді, ол төмендегідей элементтерден көрініс
тапты: президенттік вето және оны қалыпқа келтіру механизмі, Президенттің
және Вице-президенттің орнынан кетуі, Министрлер Кабинетінің орнынан кетуі,
т.б.
Бүгінгі қолданыстағы 1995 жылдың 30 тамызында қабылданған Конституция
Қазақстанда президенттік басқару нысанын бекітті, сөйтіп Қазақстан
Республикасы конституциялық эволюциясының жаңа кезеңіне жол салды.[2]
Қазақстан Республикасының Конституциясы бүкілхалықтық дауыс беру
жолымен республикалық референдумда қабылданды. Қазақстан Республикасы
мемлекеттігінің одан әрі қалыптасуына байланысты 1998 жылдың 7 қазанында
Қазақстан Республикасының Парламенті қабылдаған Конституциялық заңмен
Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Қазақстан Республикасының Конституциясы преамбуладан және тоғыз
бөлімнен тұрады. Преамбула Конституцияның құрылтайшылық сипатын көрсетеді,
оны қабылдаған ерекше субъект – Қазақстан халқына назар аударады. Жалпы
ережелер аталатын бірінші бөлімде Қазақстанның мемлекеттік құрылысының
негіздері анықталған, Қазақстан Республикасының қызметіне негіз болатын
қағидаттар бекітілген.
Конституция Қазақстанды демократиялық, зайырлы, құқықтық және
әлеуметтік мемлекет деп орнықтырды (1-бап). Қазақстан Республикасы
президенттік басқару нысандағы біртұтас мемлекет болып құрылады.
Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы – халық. Конституция мемлекеттік
билікті үш: заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлу қағидатын
алдыға тартады. Сонымен бірге Конституция Президенттің әлуетті билігін
белгілейді. Адам және азамат аталатын екінші бөлімде тұлғанның құқықтық
м!ртебесі, ҚР азаматтығы негіздері анықталған. Үшіші бөлімде Қазақстан
Республикасы Президенттінің конституциялық мәртебесі бекітілген, ол
Президент деп аталады. IV, V және VII бөлімдер Қазақстан Республикасы
Парламентінің, Үкіметінің және соттарының конституциялық-құқықтық
мәртебесін анықтауға арналған. Алтыншы бөлімде Конституциялық Кеңестің
мәртебесі айрықша бекітіледі. Сегізінші бөлім ҚР жергілікті мемлекеттік
басқару және өзін-өзі басқару негіздеріне арналған. Соңғы тоғызыншы бөлім
қорытынды және өтпелі ережелерді анықтайды.
3. Қазахстан Республикасында құқықтық мемлекет құру.
Демократиялық мемлекет құру және дамыту туралы ой-толғамдар, идеяларды
қазақ ойшылдарының шығармашылық мұраларынан да көптеп кездестіруге болады.
Солардың бірі Абай Құнанбаев болып табылады. Ол құқықтық мемлекеттің
қағидаттарын құру мәселесі бойынша бірқатар салмақты ой-пікірлер білдірді,
олардың біразы күні бүгінге дейін өз мән-маңызын жойған жоқ. Ақын
мемлекеттік егемендік позициянын жақтады, адамдарды ұйымдастыру мен
қорғаудың жоғарғы формасы заң деп таныды. Заңның рөлі туралы Абай былай деп
жазды: бізге ата-бабаларымыздан мұра боп қалған заңдардың жиынтығын –
Қасым салған қасқа жолды, Есім салған ескі жолды, Тәуке ханның Жеті
Жарғысын білу қажет. Демократияның маңызды бір буыны, Абайдың пікірі
бойынша, заңның салтанат құруы болып табылады. Соттық биліктің тәуелсіздігі
туралы Абай идеялары Қазақстан Республикасы және дамыған елдер
Конституцияларының сот туралы ережелерімен астасып жатыр. Ол соттарды
шектеусіз мерзімге сайлауды жақтайды, олардың ауыстырылмауын қалайды:
білімді және білікті адамдарды, осы орында отыру мерзімін анықтамай-ақ,
сайлау қажет, тек өз істерін адал атқармағандарды ауыстыру керек.
Құқықтық мемлекеттінің қалыптасуы өте созылмалы және күрделі процесс.
Қазақстанның қазіргі кезеңі мемлекетіміздің жалпыға ортақ өркениетті даму
жолына қйата түсуімен сипатталады. Тұңғыш рет 1993 жылғы Конституция
Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы – адам, оның өмірі, құқықтары
мен бостаңдықтары деп жариялады. Бұл ережені бүгінгі күні қолданыста жүрген
1995 жылғы Конституцияда, 1-баппен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Конституция – мемлекеттің негізгі Заңы
2. Қазақстанның конституциялық дамуы
3. Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құру
4. Қазақстан Республикасындағы адамның негізгі маңызды құқығы мен
бостандықтары
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Конституция сөзі негізінде латын тілінен шыққан, constitutio латын
тілінен аударғанда мекеме, бекітілім дегенді білдіреді. Мемлекеттің
негізгі заңы ретінде конституция буржуазиялық мемлекеттердің өмірге келген
соң пайда болды. Конституцияны түрлі негіздермен жіктеуге болады. Олар
өзгерістер және түзетулер енгізу тәсілі бойынша қатаң және өзгермелі болып
бөлінеді. Қатаң конституциялар референдум жолымен жаппай дауыс беру арқылы
не арнаулы конституциялық іс-шаралар жлымен немесе Парламентпен
қабылданады. Өзгермелі конституциялар қатардағы заңдарды қабылдау
тәртібімен қабылданады және өзгертіледі.
Формасы бойынша конституиялар жазылған немесе жазылмаған болуы
мүмкін. Жазылғандар бірыңғай нормативтік құқықтық акт түрінде болады.
Жазылмағандар – конституциялық сипаттағы бірқатар жүйеленбеген актілер,
соттық прецеденттер, құқықтық әдет-ғұрыптар, т.б.
1. Конституция – мемлекеттің негізгі Заңы
Конституция қазіргі заманғы демократиялық мемлекеттің құқықтық
жүйесінде айрықша орын алады және құқықтық мемлекеттің қажетті белгілерінің
бірі болып табылады. Конституцияның болуы – заңдылықтың, құқық тәртібінің
және билік институтының тұрақтылығының міндетті шарты.
Конституция өзіндік заңдық ерекшеліктерге: жоғарғы заң күшіне,
тікілей әрекет етуге, құрылтайшылық сипатқа, түзетулер қабылдау мен
енгізудің ерекше тәртібіне ие.
Конституция – құрылтайшылық сипаттағы нормативтік құқықтық акт.
Қазақстан Республикасының Конституциясы бүкілхалықтық дауыс беру жлымен
қабылданды, демек конституция нормаларында халықтың ерік-жігері жүзеге
асырылады және Конституция нормалары құрылтайшылық, бастапқы сипатқа ие
деген сөз. Конституция қоғамда пайда болатын күрделі қатынастарды реттейді,
ол барлық салаларды қамтиды: саяси, экономикалық, әлеуметтік және рухани.
Қазақстан Республикасының Конституциясы елдегі нормативтік
құқықтықактілер жүйесін бастай отырып, ең жоғарғы заң күшіне ие.
Конституция нормаларының үстемдігі не бір заң немесе нормативтік акт
Конституция нормаларына қайшы келмеуге тиістігімен сипатталады. Конституция
нормаларына қайшы келетін заңды немесе басқа нормативтік актілер
заңдылықтармен белгіленген тәртіппен алынып тасталады.[1]
Конституция нормаларының тікілей қолданылуы оның нормалары қоғамдық
қатынастары реттеген кезде міндетті түрде әрекет етеді дегенді білдіреді.
Конституция қолданыстағы нормативтік акт болып табылады, оның нормалары
Қазақстан Республикасының барлық аумағында қолданылады. Конституция
нормаларының тікілей қолданылуы мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалар
өз қызметтерінде Конституцияны басшылыққа алуы керек дегенді де білдіреді.
Азаматтар және оның бірлестіктері өз құқықтарын қорғаған кезде тек
конституциялық нормаларға сілтеме жасауға құқылы.
Конституция негізгі заң ретінде тұрақтылығымен сипатталады, оны
қабылдау мен өзгертудің ерекше тәртібімен қамтамасыз етіледі. Қазақстан
Республикасы Конституциясының 91-бабының 2-тармағында конституцияда
белгіленген мемлекеттің біртұтастығы және аумақтың тұтастығы, Республиканы
басқару нысанын өзгертуге болмайтындығы атап көрсетілген. Мұндай өзгерістер
тек жаңа Конституция қабылдау жолымен мүмкін болады. Конституцияға
түзетулер Республика Президентінің шешімі бойынша өткізілетін республикалық
референдуммен енгізілуі мүмкін. Өзгерістер мен толықтыруларды, егер
Президент оларды қарауды жоғарғы өкілетті органға беруге ұйғарса, Парламент
қабылдайды. Конституцияға енгізілуге тиіс түзетулер жобасы Парламенттің екі
Палатасының бірлескен мәжілісінде қаралады. Өзгерістер мен толықтырулар,
егер оған Парламент депутаттары жалпы санының төрттен үш бөлігі жақтап
дауыс берсе қабылданады.
2. Қазақстанның конституциялық дамуы
Қазақстанның конституциялық дамуын қай уақыттан бастап есептеу
керектігі жөніндегі мәселе оқымысты-заңгерлердің, тарихшылардың және
басқалардың бірталайдан бергі пікірталастарының өзегі болып келеді. Бұл
ретте конституциялық мемлекет құруға деген алғашқы талпыныстарды 1916-1919
жылдары алаш қозғалысының өкілдері жасағаны байқалады. Е.К. Нұрпейісов,
А.К. Котов сияқты қазақстандық заңгерлердің пікірінше: Алаш орда
үкіметінің қызметі мемлекеттік құрылым ретінде ерекше маңызға ие, ол
егемендікке ұмтылған қазақстанның конституциялық эволюциясының алғашқы
нышандары болды.
Қазақстанның конституциялық дамуының келесі кезеңі билік басына
Кеңестер келген соң басталған кеңестік конституционализм кезеңімен
сипатталады. Бұл кезеңде үш Конституция қабылданды: 1926 жылғы 18 ақпандағы
Қазақ автономиялық Советтік социалистік республикасының Конституциясы, 1937
жылғы Қазақ ССР-і Конституциясы және 1978 жылғы Қазақ ССР-і Конституциясы.
Жоғарыда аталған конституциялардың ерекшеліктері деп олардың сөз жүзіндегі
ғана демократиялылығын және сонымен бірге нақтылы жағдайдан мүлде алшақ
кетуін атап кету қажет. Жалпы алғанда 20-30 жылдардағы конституциялар
Қазақстанда орын алған тоталитарлық-деспоттық жүйені көрсетпейді. Кеңестік
кезеңнің кейінгі жылдарындағы конституциялық заңдылықтарына келетін болсақ,
оның негізіне мемлекеттің тұлғадан жоғары тұру қағидаты салынғанын атап өту
керек, сонымен бірге заңда бекітілген нормалар мен оларды жүзеге асырудың
бір-бірінен алшақ кетуі жөнінде де айтуға болады.
Конституциялық дамудың қазіргі заманғы кезеңі 1990жылғы 25 қазанда
Қазақстан Республикасының мемлекеттік егемендігін жариялаудан басталады.
Бұл кезеңде Қазақ ҚСР-нің мемлекеттік егемендігі туралы Декларация,
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы конституциялық
заң қабылданды. Конституциялық эволюцияның шынар шыңы 1993 жылғы 28
қантарда Қазақстан Республикасының Конституциясың қабылдау болды. Ол
қазақстан қоғамын демократизациялауда маңызды қадам болды, жаңа тәуелсіз
мемлекетті өркениетті конституциялық мемлекеттердің қатарына көтерді.
1993 жылғы Конституция мемлекеттік басқару нысанын анықтамады, соған
қарамастан конституция сарындарынан парламенттікреспубликаға бір табан
жақын тұрғандығы байқалатын. Биліктерді бөлу қағидаты тұңғыш рет
конституциялық дәрежеге көтерілді, мемлекеттік билікті ұйымдастыруда тежеме
мен тепе-теңдіктер жүйесі бекітілді, ол төмендегідей элементтерден көрініс
тапты: президенттік вето және оны қалыпқа келтіру механизмі, Президенттің
және Вице-президенттің орнынан кетуі, Министрлер Кабинетінің орнынан кетуі,
т.б.
Бүгінгі қолданыстағы 1995 жылдың 30 тамызында қабылданған Конституция
Қазақстанда президенттік басқару нысанын бекітті, сөйтіп Қазақстан
Республикасы конституциялық эволюциясының жаңа кезеңіне жол салды.[2]
Қазақстан Республикасының Конституциясы бүкілхалықтық дауыс беру
жолымен республикалық референдумда қабылданды. Қазақстан Республикасы
мемлекеттігінің одан әрі қалыптасуына байланысты 1998 жылдың 7 қазанында
Қазақстан Республикасының Парламенті қабылдаған Конституциялық заңмен
Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Қазақстан Республикасының Конституциясы преамбуладан және тоғыз
бөлімнен тұрады. Преамбула Конституцияның құрылтайшылық сипатын көрсетеді,
оны қабылдаған ерекше субъект – Қазақстан халқына назар аударады. Жалпы
ережелер аталатын бірінші бөлімде Қазақстанның мемлекеттік құрылысының
негіздері анықталған, Қазақстан Республикасының қызметіне негіз болатын
қағидаттар бекітілген.
Конституция Қазақстанды демократиялық, зайырлы, құқықтық және
әлеуметтік мемлекет деп орнықтырды (1-бап). Қазақстан Республикасы
президенттік басқару нысандағы біртұтас мемлекет болып құрылады.
Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы – халық. Конституция мемлекеттік
билікті үш: заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлу қағидатын
алдыға тартады. Сонымен бірге Конституция Президенттің әлуетті билігін
белгілейді. Адам және азамат аталатын екінші бөлімде тұлғанның құқықтық
м!ртебесі, ҚР азаматтығы негіздері анықталған. Үшіші бөлімде Қазақстан
Республикасы Президенттінің конституциялық мәртебесі бекітілген, ол
Президент деп аталады. IV, V және VII бөлімдер Қазақстан Республикасы
Парламентінің, Үкіметінің және соттарының конституциялық-құқықтық
мәртебесін анықтауға арналған. Алтыншы бөлімде Конституциялық Кеңестің
мәртебесі айрықша бекітіледі. Сегізінші бөлім ҚР жергілікті мемлекеттік
басқару және өзін-өзі басқару негіздеріне арналған. Соңғы тоғызыншы бөлім
қорытынды және өтпелі ережелерді анықтайды.
3. Қазахстан Республикасында құқықтық мемлекет құру.
Демократиялық мемлекет құру және дамыту туралы ой-толғамдар, идеяларды
қазақ ойшылдарының шығармашылық мұраларынан да көптеп кездестіруге болады.
Солардың бірі Абай Құнанбаев болып табылады. Ол құқықтық мемлекеттің
қағидаттарын құру мәселесі бойынша бірқатар салмақты ой-пікірлер білдірді,
олардың біразы күні бүгінге дейін өз мән-маңызын жойған жоқ. Ақын
мемлекеттік егемендік позициянын жақтады, адамдарды ұйымдастыру мен
қорғаудың жоғарғы формасы заң деп таныды. Заңның рөлі туралы Абай былай деп
жазды: бізге ата-бабаларымыздан мұра боп қалған заңдардың жиынтығын –
Қасым салған қасқа жолды, Есім салған ескі жолды, Тәуке ханның Жеті
Жарғысын білу қажет. Демократияның маңызды бір буыны, Абайдың пікірі
бойынша, заңның салтанат құруы болып табылады. Соттық биліктің тәуелсіздігі
туралы Абай идеялары Қазақстан Республикасы және дамыған елдер
Конституцияларының сот туралы ережелерімен астасып жатыр. Ол соттарды
шектеусіз мерзімге сайлауды жақтайды, олардың ауыстырылмауын қалайды:
білімді және білікті адамдарды, осы орында отыру мерзімін анықтамай-ақ,
сайлау қажет, тек өз істерін адал атқармағандарды ауыстыру керек.
Құқықтық мемлекеттінің қалыптасуы өте созылмалы және күрделі процесс.
Қазақстанның қазіргі кезеңі мемлекетіміздің жалпыға ортақ өркениетті даму
жолына қйата түсуімен сипатталады. Тұңғыш рет 1993 жылғы Конституция
Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы – адам, оның өмірі, құқықтары
мен бостаңдықтары деп жариялады. Бұл ережені бүгінгі күні қолданыста жүрген
1995 жылғы Конституцияда, 1-баппен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz