Топырақтың фазалық құрамы

Жоспар
Кіріспе

Топырақтың қатты фазасының тығыздығы мен
қаттылығы, осы көрсеткіштердің агрономиялық сипаттамасы

Топырақ негізінен бір-бірімен өзара тығыз байланысты төрт бөліктен (фазадан) тұрады: газ немесе топырақ ауасы, сұйық немесе топырақ ерітіндісі, қатты бөлігі және тірі бөлігі (топырақтағы тірі организмдер). Топырақтың осы төрт бөлігі оның механикалық, химиялық құрамдары мен агрохимиялық қаситтеріне жан –жақты әсер етеді.
Топырақтың газды фазасы – топырақтағы судан бос кеуектерді толтырып тұрған ауа. Оның құрамы атмосферадағы ауадан өзгеше болады. Топырақ ауасы өсімдік тіршілігіне, және оның тамырлары мен аэробты микроорганизмдердің тыныс алуы үшін маңызды роль атқарады. Топырақ ауасының құрамында көмірқышқыл газы көп (проценттің оннан бір бөлігінен 2-3% дейін ), оттегі азырақ болады. Топырақ ауасында көмірқышқыл газының көлемінің жоғары болуына, оны мекендейтін әр-түрлі аэробты организмдердің оттегіні пайдаланып, бұл газды бөліп шығару мен органикалық заттардың ыдырауы, атмосфера мен топырақ арасындағы газ алмасу құбылысы, топырақ ылғалдылығының шамадан тыс жоғары болуы ықпал етеді. Мұның өзі өсімдіктің дұрыс өніп -өсуі үшін су мен ауа белгілі бір қатынаста болуы керек екенін көрсетеді.
Топырақтың тірі фазасы –бұл топырақты мекендейтін және топырақ түзу процесіне қатысатын барлық тірі организмдер.
Табиғатта топырақтар барлық фазаларының бірлігі арқылы бір физикалық дене сияқты тіршілік етеді.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
1. Топырақтың фазалық құрамы
2. Топырақтың сұйық және қатты фазалары
3. Топырақтың минералдық , органикалық бөліктері
4. Топырақ құрамындағы қоректік заттардың мөлшері
5. Топырақ реакциясы
6. Топырақтың сіңіру қабілеті
Топырақ буферлігі

Топырақтың қатты фазасының тығыздығы мен
қаттылығы, осы көрсеткіштердің агрономиялық сипаттамасы

Топырақ негізінен бір-бірімен өзара тығыз байланысты төрт бөліктен
(фазадан) тұрады: газ немесе топырақ ауасы, сұйық немесе топырақ
ерітіндісі, қатты бөлігі және тірі бөлігі (топырақтағы тірі
организмдер). Топырақтың осы төрт бөлігі оның механикалық, химиялық
құрамдары мен агрохимиялық қаситтеріне жан –жақты әсер етеді.
Топырақтың газды фазасы – топырақтағы судан бос кеуектерді толтырып
тұрған ауа. Оның құрамы атмосферадағы ауадан өзгеше болады. Топырақ
ауасы өсімдік тіршілігіне, және оның тамырлары мен аэробты
микроорганизмдердің тыныс алуы үшін маңызды роль атқарады. Топырақ
ауасының құрамында көмірқышқыл газы көп (проценттің оннан бір бөлігінен 2-
3% дейін ), оттегі азырақ болады. Топырақ ауасында көмірқышқыл газының
көлемінің жоғары болуына, оны мекендейтін әр-түрлі аэробты организмдердің
оттегіні пайдаланып, бұл газды бөліп шығару мен органикалық заттардың
ыдырауы, атмосфера мен топырақ арасындағы газ алмасу құбылысы, топырақ
ылғалдылығының шамадан тыс жоғары болуы ықпал етеді. Мұның өзі өсімдіктің
дұрыс өніп -өсуі үшін су мен ауа белгілі бір қатынаста болуы керек екенін
көрсетеді.
Топырақтың тірі фазасы –бұл топырақты мекендейтін және топырақ түзу
процесіне қатысатын барлық тірі организмдер.
Табиғатта топырақтар барлық фазаларының бірлігі арқылы бір физикалық
дене сияқты тіршілік етеді.

Топырақтың сұйық фазасы
Топырақ ерітіндісі топырақтың жалпы массасының 20%-ін құрайтын оның
ең жылжымалы, өзгермелі және белсенді бөлігі. Топырақ ерітіндісінің
құрамына минералдық, органикалық, заттармен еріген газдар (оттек, аммиак,
көмірқышқыл газы) енеді. Бұл фазаны топырақ денесінің қаны деуге
болады, себебі ылғалдың топырақта тік және көлденең жылжуы нәтижесінде
топырақ пішінінде қабаттар бөлінеді. Топырақ ерітіндісінің құрамы мен
концентрациясы тұрақты емес, ол түрлі биологиялық, химиялық, физика-
химиялық құбылыстардың әсерінен өзгеріп тұрады. Мәселен, тыңайтқыш қолдану,
топырақтағы ылғалдың азаюы, органикалық заттардың минерализациялануының
қарқынды өтуі, оның құрамындағы тұздардың мөлшерінің көбеюіне, ал
өсімдіктің топырақтағы қоректік заттарды пайдалануы, қоректік заттардың
топырақтың төменгі қабатына-шайылуы немесе суда еритін қосылыстардың
ерімейтін күйге ауысуы, топырақ ерітіндісіндегі тұздардың концентрациясының
төмендеуіне ықпал етеді. Топырақтың сұйық бөлігінің құрамы ерітінді мен
топырақ коллоидтарының арасындағы алмасу реакциясының әсерінен де
өзгереді.

Топырақтың қатты фазасы
Топырақтың қатты фазасы механикалық элементтер деп аталатын
әртүрлі мөлшердегі бөлшектерден тұрады. Олар тау жыныстарының үгінді
сынықтары, жеке минералдар, қарашірінді заттар, органикалық және
минералдық заттардың өзара әрекеттестіктерінен пайда болатын
минералды, органикалық және органо- минералды болып келеді.
Механикалық элементтердің (фракциялардың) салыстырмалы мөлшерін
топырақтың грануметриялық құрамы деп атайды.
Диаметрі 1 мм- ден ірі топырақтың механикалық бөлшектері оның
қаңқасын ал 1 мм- ден уақ бөлшектері ұсақ ұнтақ бөлімін құрайды. Өз
кезегінде ұнтақты бөлшектер физикалық құмда (0,01 мм ірі бөлшектер)
және физикалық сазға (0,01 мм уақ) бөлінеді.
Топырақтың гранулометриялық құрамы. Грануметриялық құрамы жеңіл
топырақтар жақсы су сіңімділігімен, оңтайлы ауа жүргісімен тез қызу
қабілеттілігімен сипатталады. Сонымен бірге олардың теріс қасиеттері
бар, мысалы ылғал сыйымдылығының төмендігі, қарашіріндісінің, қоректік
элементтердің аз болуы, сіңіргіштік қабілетінің шамалылығы, жел
эрозиясына бейімділігі.
Топырақтағы физикалық құммен саз бөлшектердің салыстырмалы
мөлшеріне сәйкес ол құмды, құмайт(құмдауыт), саздауыт ( жеңіл, орта,
ауыр ), сазды (олда 3-ке бөлінеді: жеңіл, орта, ауыр ), ал топырақты
өңдегенде тарту кедергісіне байланысты шартты түрде жеңіл, орташа,
ауыр топырақтар деп үш топқа бөлінеді.
Ауыр саздауытты және сазды топырақтар жоғары байланыстылығы және
су сыйымдылығымен, қарашірінді, қоректік заттармен қамтамасыз етілу
деңгейі жоғарлылығымен ерекшеленеді. Мұндай топырақтардың оң
қасиеттері олардың құрылымы жоғары болғанда айқын көрінеді де,
керісінше, шаңдақ болғанда теріс көріністері ұлғаяды.
Құрылымы нашар топырақтардың арасында өздерінің қасиеттерімен
жеңіл және орта саздақты топырақтар ерекшеленіп тұрады.
Топырақтың физикалық пісіп-жетілуі оның грануметриялық құрамына
тығыз байланысты болып келеді. Сонымен қатар топырақтың
технологиялық қасиеттері (байланыстылығы, иілімділігі, жабысқақтығы ),
қаттылығы, ісіну қабілеттілігі де оның грануметриялық құрамына
байланысты.
Топырақтың грануметриялық құрамын еске ала отырып ауыл
шаруашылық дақылдарын аумаққа орналастыру әбден мүмкін. Мысалы,
картоп, көптеген көкөніс дақылдарын құмдауыт, жеңіл саздауытты
жерлерге орналастырған тиімді болып келеді.
Гранулометриялық құрам топырақ тузуші жыныстан қалған оның
өте тұрақты белгілерінің бірі, ол топырақты шаруашылықта
пайдаланғанда өзгерістерге ұшырайды деуге болмайды. Тек жылыжай
жағдайларында немесе аз көлемді жерлерді органикалық тыңайтқыштарды
көп мөлшерде берумен қатар сазды немесе құмды топырақпен
араластыру арқылы оның грануметриялық құрамын өзгертуге болады.
Топырақтың технологиялық қасиеттері дегеніміз өңдеу құралдарын
дұрыс таңдап алғанда, топырақты өңдеудің жоғарғы сапасын қамтамасыз
ететін оның механикалық, физикалық, химиялық және биологиялық
қасиеттерінің жиынтығы.
Топырақтың созымдылығы деп оның сыртқы күштердің әсерінен өз
формасын өзгерту және сол өзгерген қалпын күш әсері тоқтағаннан
кейін де бұзбай ұзақ уақыт сқтау қабілетін айтамыз. Созымдылық
топырақтың грануметриялық құрамына, ылғалдылық деңгейіне және басқа
жағдайларға байланысты.

Топырақтың минералдық бөлігі
Топырақтың қатты фазасының 90-99 проценті минералдық бөліктен тұрады.
Оның минералогиялық және химиялық құрамы өте күрделі болып келеді.
Топырақтағы минеералдар шығу тегіне қарай екі топқа бөлінеді: алғашқы және
екінші қатардағы минералдар. Алғашқы минералдардың ішінде топырақта калийлі
және натрий-калийлі далалық шпат, калийлі және темірлі-магнийлі слюдалар,
кварцтар кеңінен таралған. Алғашқы минералдар топыра түзуші аналық
жыныстардың құрамында болады. Химиялық құбылыстардың, топырақты мекендейтін
организмдердің әсерінен алғашқы минералдардан темір, алюминий
гидрооксидтері, кремнезем гидраттары, әртүрлі тұздар және екінші қатардағы
минералдар пайда болады.
Екінші қатардағы минералдар химиялық қасиеттері бойынша үш топқа
бөлінеді:
1. Монтмориллониттер (монтмориллонит, бейделит т.б). Бұл
минералдардың ісінуі, жабысқақтығы, тұтқырлығы жоғары.
2. Каолиниттер (каолинит, галлуазит). Бұл топқа жататын минералдардың
тұтқырлығы мен жабысқақтығы азырақ болады.
3. Гидрослюдалар (гидромусковит, гидробиотит, вермикулит).
Олардың химиялық құрамы тұрақты емес. Топырақтың минералдық бөлігінің
құрамына аморфты заттар да кіреді.
Сонымен қатар топырақта әртүрлі тұздар: карбонаттар, сульфаттар,
хлоридтер, нитраттар, және калий, натрий, кальций, магний фосфаттары
кездеседі. Олардың көпшілігі суда жақсы ериді.
Топырақтың механикалық фракцияларының химиялық құрамы бірдей емес.
Топырақтың механикалық фракцияларының химиялық құрамы (%
есебімен)

Фракциялар, мм Si Al Fe Ca Mg K P 1.0-0.2
0.2-0.04
0.04-0.01
0.01-0.002
0.002 43.4
43.8
41.6
34.6
24.8 0.8
1.1
2.7
7.0
11.6 0.8
0.8
1.0
3.6
9.2 0.3
0.4
0.6
1.1
1.1 0.3
0.1
0.2
0.2
0.6
0.7
1.2
1.9
3.5
4.1 0.02
0.04
0.09
0.04
0.18
Топырақтың органикалық бөлігі
Топырақтың органикалық заттары оның маңызды құрамдас бөліктері болып
табылады. Олар негізінен екі топқа жіктейді:
1. Табиғи жағынан ерекше органикалық заттар- қара шірінді немесе
гумус.
2. Қара шіріндіге айналмаған өсімдік және жан-жануар тектес
органикалық заттар өсімдік қалдықтары, құрттар, насекомдар,
микроорганизмдер.
Қара шірінді құрамына азот болатын жоғары молекулалы, құрылысы өте
күрделі қосылыс. Ол өсімдік қалдықтарының биохимиялық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.