Әл-фараби – ислам философы
Отырар ойшылдарының ең атақтысы, ең мәшхүрі Аристотельден кейінгі екінші ұстаз, жиханкез ғалым Әбу Насыр Мухаммад бин Мухаммад бин Тархан бин Узлағ Әл-Фараби. Яғни Әл-Фарабидің өз аты Әбу Насыр Мухаммед, әкесінің аты ныспысы да Мухаммад, бабасының есімі Тархан, арғы атасы Узлағ. Түрік оқымыстылары Әбу Насыр ныспысының соңына кейде әт-түрки деген сөзді қосып, оны түркі текті екенін шегелей түседі.
Араб-парсы шежірелерінің деректеріне қарағанда әл-Фараби 870 жылы Арыс өзенінің Сырға құяр тұсындағы Фараб қаласында, қайсы бір деректерде – оның тікелей ықпалында болған іргелесі Уасидже Отырарлық әскер басының отбасында дүниеге келген. Ол туған жерінің атауымен Әл-Фараби, яғни фарабтық деген атқа ие болған.
Әл-Фараби алғашқы білімін Отырар медреселерінің бірінде алғанға ұқсайды. Өйткені, көне дәуірден қалған бір деректерге қарағанда, Мәуленнаһрда балаларды түрлі қол өнері мен ғылымға үйрету, баулу, оқыту олардың 5 жасар кезінен басалатын болған.
Ол кезде мұсылман дүниесінің рухани орталығы Месопотамия болғандықтан, жас Әл-Фараби ата-анасы таяу және орта шығыс елдерімен сапарға дайындайды. Бірақ ол Бағдатқа бармас бұрын жолай Шаш пен Самарқанд, Бұқара шаһарларына соғып, білімін молықтырған секілді. Әйтсе де араб шежірешілері бұл туралы мәнерлі ештеңе айтпады. Кейін ол жолай Иран еліндегі Мешхед, Нишапур, Рей, Исфаһан қалаларына келеді. Содан соң әрі қарай Бағдатқа аттанады. Бұл жерде атақты Иуханна бин Хайлан, Әбу Башр Матта, Әбу Бәкір бин Сираж сияқты ғалымдардан дәріс алып, дүниетанымын толықтырды.
Әл-Фараби жиһанкездікті ұнатқан. Арада біраз жылдар салып, Бағдаттан Шамға келеді, бірақ мұнда ұзақ аялдамастан Мысырға сапар шегеді. Мысырда қанша уақыт болғаны жайлы деректер жоқ.
Әл-Фараби бүкіл философиялық қызметі құрылымы мен ресми идеологиясы жағынан феодалды-теократиялық негіздегі мемлекет болып табылатын Араб халифатындағы дамушы ғылыми-философия мен билік етуші діни идеологиясының арасындағы қарама-қайшылықтар дәуірінде өтті.
Араб-парсы шежірелерінің деректеріне қарағанда әл-Фараби 870 жылы Арыс өзенінің Сырға құяр тұсындағы Фараб қаласында, қайсы бір деректерде – оның тікелей ықпалында болған іргелесі Уасидже Отырарлық әскер басының отбасында дүниеге келген. Ол туған жерінің атауымен Әл-Фараби, яғни фарабтық деген атқа ие болған.
Әл-Фараби алғашқы білімін Отырар медреселерінің бірінде алғанға ұқсайды. Өйткені, көне дәуірден қалған бір деректерге қарағанда, Мәуленнаһрда балаларды түрлі қол өнері мен ғылымға үйрету, баулу, оқыту олардың 5 жасар кезінен басалатын болған.
Ол кезде мұсылман дүниесінің рухани орталығы Месопотамия болғандықтан, жас Әл-Фараби ата-анасы таяу және орта шығыс елдерімен сапарға дайындайды. Бірақ ол Бағдатқа бармас бұрын жолай Шаш пен Самарқанд, Бұқара шаһарларына соғып, білімін молықтырған секілді. Әйтсе де араб шежірешілері бұл туралы мәнерлі ештеңе айтпады. Кейін ол жолай Иран еліндегі Мешхед, Нишапур, Рей, Исфаһан қалаларына келеді. Содан соң әрі қарай Бағдатқа аттанады. Бұл жерде атақты Иуханна бин Хайлан, Әбу Башр Матта, Әбу Бәкір бин Сираж сияқты ғалымдардан дәріс алып, дүниетанымын толықтырды.
Әл-Фараби жиһанкездікті ұнатқан. Арада біраз жылдар салып, Бағдаттан Шамға келеді, бірақ мұнда ұзақ аялдамастан Мысырға сапар шегеді. Мысырда қанша уақыт болғаны жайлы деректер жоқ.
Әл-Фараби бүкіл философиялық қызметі құрылымы мен ресми идеологиясы жағынан феодалды-теократиялық негіздегі мемлекет болып табылатын Араб халифатындағы дамушы ғылыми-философия мен билік етуші діни идеологиясының арасындағы қарама-қайшылықтар дәуірінде өтті.
Әл-Фараби – ислам философы
Отырар ойшылдарының ең атақтысы, ең мәшхүрі Аристотельден
кейінгі екінші ұстаз, жиханкез ғалым Әбу Насыр Мухаммад бин Мухаммад
бин Тархан бин Узлағ Әл-Фараби. Яғни Әл-Фарабидің өз аты Әбу Насыр
Мухаммед, әкесінің аты ныспысы да Мухаммад, бабасының есімі Тархан,
арғы атасы Узлағ. Түрік оқымыстылары Әбу Насыр ныспысының соңына кейде
әт-түрки деген сөзді қосып, оны түркі текті екенін шегелей түседі.
Араб-парсы шежірелерінің деректеріне қарағанда әл-Фараби
870 жылы Арыс өзенінің Сырға құяр тұсындағы Фараб қаласында, қайсы бір
деректерде – оның тікелей ықпалында болған іргелесі Уасидже Отырарлық
әскер басының отбасында дүниеге келген. Ол туған жерінің атауымен Әл-
Фараби, яғни фарабтық деген атқа ие болған.
Әл-Фараби алғашқы білімін Отырар медреселерінің бірінде
алғанға ұқсайды. Өйткені, көне дәуірден қалған бір деректерге
қарағанда, Мәуленнаһрда балаларды түрлі қол өнері мен ғылымға үйрету,
баулу, оқыту олардың 5 жасар кезінен басалатын болған.
Ол кезде мұсылман дүниесінің рухани орталығы Месопотамия
болғандықтан, жас Әл-Фараби ата-анасы таяу және орта шығыс елдерімен
сапарға дайындайды. Бірақ ол Бағдатқа бармас бұрын жолай Шаш пен
Самарқанд, Бұқара шаһарларына соғып, білімін молықтырған секілді. Әйтсе
де араб шежірешілері бұл туралы мәнерлі ештеңе айтпады. Кейін ол жолай
Иран еліндегі Мешхед, Нишапур, Рей, Исфаһан қалаларына келеді. Содан
соң әрі қарай Бағдатқа аттанады. Бұл жерде атақты Иуханна бин Хайлан,
Әбу Башр Матта, Әбу Бәкір бин Сираж сияқты ғалымдардан дәріс алып,
дүниетанымын толықтырды.
Әл-Фараби жиһанкездікті ұнатқан. Арада біраз жылдар салып,
Бағдаттан Шамға келеді, бірақ мұнда ұзақ аялдамастан Мысырға сапар
шегеді. Мысырда қанша уақыт болғаны жайлы деректер жоқ.
Әл-Фараби бүкіл философиялық қызметі құрылымы мен ресми
идеологиясы жағынан феодалды-теократиялық негіздегі мемлекет болып
табылатын Араб халифатындағы дамушы ғылыми-философия мен билік етуші
діни идеологиясының арасындағы қарама-қайшылықтар дәуірінде өтті.
Орта ғасырларда дін-құқық жүйесі, саяси доктрина, моральды
ілім және философия ботлып табылғандықтын сол қоғам мүшелері үшін ислам
білімінің негіздері елеулі мәнге ие болды.
Әл-Фарабидің ислам факторына қарым-қатынасын ол өмір сүрген
кезеңінің нақтылығы мен ерекшелігін ескерген тұста дұрыс түсінеміз. Ұлы
Ойшыл исламды адамдардың арасындағы моральды-құқықтық қарым-
қатынастарды реттеудің м аңызды құралы ретінде қарастырды.
Нағыз ислам философы ретінде Әл-Фараби Мұхамед пайғамбардың
мисиясын, оның Алла жөніндегі танымын мойындайды. Аллаға, періштелерге,
қасиетті кітаптарға, пайғамбарларға, ақыр заман күніне, тағдырға сену
сияқты ислам ілімінің барлық алты белгісі Әл-Фараби трақтаттарында тура
болмасада өзінше бір екркше түрінде түйінделген.
Құран бойынша сенімнің 1-ші бөлімі ол-Аллаға сену. Бұл
негізгі принцип қасиетті кітаптың 2-ші және 13-ші сүрелерінде берілген.
Құран Фатиха сүресі ашады:
Аса қамқор, ерекше мейірімді
Алланың атымен бастаймын
Барлық мақтау бүкіл әлемнің Раббы
Аллаға тән
Аса қамқаор, ерекше мейірімді
Қиамет күннің иесі Сағған ғана
Құлшылық қыламыз, әрі Сенен ғана
Жәрдем тілейміз.
Бізді тура жолға сала көр.
Нығметке бөленгендеріңнің жолына.
Бұл сүре тармақтарымен Әбу Насыр әлбетте таныс болды. Әл-Фарабидің
Қайырымды қала тұрғындарының көзқарасы, Азаматтық саясат
трактаттарындағы қараңғы және адасқан қалаларға сипаттама берген
кездефатиха сүресінің мәніне терең бойлап, ой қорытқанына күмәніміз жоқ.
Әлемді жаратушы бірінші Тұлға жөнідегі білімнің қажеттілігі туралы Әл-
Фараби мұраты классикалық ислам дәуіріндегі оқырман сұранысымен де ұштасчып
отырды, Әл-Фараби Алла танымын құптай отырып, ғылыми тұрғыда Аристотельдің
ізімен, құдай дүниенің бар етуші тек 1-ші себеп-алғашқы түрткі ғана, одан
кейін табиғат (материя) өз бетімен, өз заңдылығымен тәуелсіздік даму
жолымен түскен деген идеяны қуаттайды. Сол себептен де болар ойшыл
тұжырымдары кезіндекеңестік арабтану саласында бұрмаланып, соның ішінде
А.А.Игнатенко сияқты ғалымдар оның өнін айналдырпып басқаша сипаттама
беруге тырысты.
Әлемнің құрылысы жөһнідегі ілімді еске ала отырып Әл-Фараби ислам мен
философияның жарыспа жанаспалығы туралы ой қорытады. Бұл мәселе, әсіресе,
хадиспен жекелеген Құранда айтылғандар Әл-Фараби космологиясының негізін
қалауда деген идеяны ұстанушы В.П.Демидчиктің мақаласында көрініс береді.
Бұл тұжырым Құран мен Суннаның әлем жаратылысының сөз ететін тұсына
ғана қатысты. Әл-Фараби Қайырымды қалада: қиялдағы күш ең биік дәрежеге
жеткен адамның әрекет етуші интелектіден өңінде де қазіргі жақтың немесе
келер шақтың нышандығы, яки олардың сезімдік модельдерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Отырар ойшылдарының ең атақтысы, ең мәшхүрі Аристотельден
кейінгі екінші ұстаз, жиханкез ғалым Әбу Насыр Мухаммад бин Мухаммад
бин Тархан бин Узлағ Әл-Фараби. Яғни Әл-Фарабидің өз аты Әбу Насыр
Мухаммед, әкесінің аты ныспысы да Мухаммад, бабасының есімі Тархан,
арғы атасы Узлағ. Түрік оқымыстылары Әбу Насыр ныспысының соңына кейде
әт-түрки деген сөзді қосып, оны түркі текті екенін шегелей түседі.
Араб-парсы шежірелерінің деректеріне қарағанда әл-Фараби
870 жылы Арыс өзенінің Сырға құяр тұсындағы Фараб қаласында, қайсы бір
деректерде – оның тікелей ықпалында болған іргелесі Уасидже Отырарлық
әскер басының отбасында дүниеге келген. Ол туған жерінің атауымен Әл-
Фараби, яғни фарабтық деген атқа ие болған.
Әл-Фараби алғашқы білімін Отырар медреселерінің бірінде
алғанға ұқсайды. Өйткені, көне дәуірден қалған бір деректерге
қарағанда, Мәуленнаһрда балаларды түрлі қол өнері мен ғылымға үйрету,
баулу, оқыту олардың 5 жасар кезінен басалатын болған.
Ол кезде мұсылман дүниесінің рухани орталығы Месопотамия
болғандықтан, жас Әл-Фараби ата-анасы таяу және орта шығыс елдерімен
сапарға дайындайды. Бірақ ол Бағдатқа бармас бұрын жолай Шаш пен
Самарқанд, Бұқара шаһарларына соғып, білімін молықтырған секілді. Әйтсе
де араб шежірешілері бұл туралы мәнерлі ештеңе айтпады. Кейін ол жолай
Иран еліндегі Мешхед, Нишапур, Рей, Исфаһан қалаларына келеді. Содан
соң әрі қарай Бағдатқа аттанады. Бұл жерде атақты Иуханна бин Хайлан,
Әбу Башр Матта, Әбу Бәкір бин Сираж сияқты ғалымдардан дәріс алып,
дүниетанымын толықтырды.
Әл-Фараби жиһанкездікті ұнатқан. Арада біраз жылдар салып,
Бағдаттан Шамға келеді, бірақ мұнда ұзақ аялдамастан Мысырға сапар
шегеді. Мысырда қанша уақыт болғаны жайлы деректер жоқ.
Әл-Фараби бүкіл философиялық қызметі құрылымы мен ресми
идеологиясы жағынан феодалды-теократиялық негіздегі мемлекет болып
табылатын Араб халифатындағы дамушы ғылыми-философия мен билік етуші
діни идеологиясының арасындағы қарама-қайшылықтар дәуірінде өтті.
Орта ғасырларда дін-құқық жүйесі, саяси доктрина, моральды
ілім және философия ботлып табылғандықтын сол қоғам мүшелері үшін ислам
білімінің негіздері елеулі мәнге ие болды.
Әл-Фарабидің ислам факторына қарым-қатынасын ол өмір сүрген
кезеңінің нақтылығы мен ерекшелігін ескерген тұста дұрыс түсінеміз. Ұлы
Ойшыл исламды адамдардың арасындағы моральды-құқықтық қарым-
қатынастарды реттеудің м аңызды құралы ретінде қарастырды.
Нағыз ислам философы ретінде Әл-Фараби Мұхамед пайғамбардың
мисиясын, оның Алла жөніндегі танымын мойындайды. Аллаға, періштелерге,
қасиетті кітаптарға, пайғамбарларға, ақыр заман күніне, тағдырға сену
сияқты ислам ілімінің барлық алты белгісі Әл-Фараби трақтаттарында тура
болмасада өзінше бір екркше түрінде түйінделген.
Құран бойынша сенімнің 1-ші бөлімі ол-Аллаға сену. Бұл
негізгі принцип қасиетті кітаптың 2-ші және 13-ші сүрелерінде берілген.
Құран Фатиха сүресі ашады:
Аса қамқор, ерекше мейірімді
Алланың атымен бастаймын
Барлық мақтау бүкіл әлемнің Раббы
Аллаға тән
Аса қамқаор, ерекше мейірімді
Қиамет күннің иесі Сағған ғана
Құлшылық қыламыз, әрі Сенен ғана
Жәрдем тілейміз.
Бізді тура жолға сала көр.
Нығметке бөленгендеріңнің жолына.
Бұл сүре тармақтарымен Әбу Насыр әлбетте таныс болды. Әл-Фарабидің
Қайырымды қала тұрғындарының көзқарасы, Азаматтық саясат
трактаттарындағы қараңғы және адасқан қалаларға сипаттама берген
кездефатиха сүресінің мәніне терең бойлап, ой қорытқанына күмәніміз жоқ.
Әлемді жаратушы бірінші Тұлға жөнідегі білімнің қажеттілігі туралы Әл-
Фараби мұраты классикалық ислам дәуіріндегі оқырман сұранысымен де ұштасчып
отырды, Әл-Фараби Алла танымын құптай отырып, ғылыми тұрғыда Аристотельдің
ізімен, құдай дүниенің бар етуші тек 1-ші себеп-алғашқы түрткі ғана, одан
кейін табиғат (материя) өз бетімен, өз заңдылығымен тәуелсіздік даму
жолымен түскен деген идеяны қуаттайды. Сол себептен де болар ойшыл
тұжырымдары кезіндекеңестік арабтану саласында бұрмаланып, соның ішінде
А.А.Игнатенко сияқты ғалымдар оның өнін айналдырпып басқаша сипаттама
беруге тырысты.
Әлемнің құрылысы жөһнідегі ілімді еске ала отырып Әл-Фараби ислам мен
философияның жарыспа жанаспалығы туралы ой қорытады. Бұл мәселе, әсіресе,
хадиспен жекелеген Құранда айтылғандар Әл-Фараби космологиясының негізін
қалауда деген идеяны ұстанушы В.П.Демидчиктің мақаласында көрініс береді.
Бұл тұжырым Құран мен Суннаның әлем жаратылысының сөз ететін тұсына
ғана қатысты. Әл-Фараби Қайырымды қалада: қиялдағы күш ең биік дәрежеге
жеткен адамның әрекет етуші интелектіден өңінде де қазіргі жақтың немесе
келер шақтың нышандығы, яки олардың сезімдік модельдерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz