Топырақтың түйіртпектілігі



1.Топырақ түйіртпектілігі
2. Топырақ түйіртпектілігінің қоршаған ортамен байланысы түіршіктер көлемі.
3.топырақ түйіртпектілігі туралы зерттеу
Топырақ үгілу нәтижесінен пайда болғаны әр түрлі механикалық бөлшектерден тұрады. Осы механикалық бөлшектер топырақ түзілу және оның әрі қарай даму процестерінде топырақ шіріндісі, өсімдік тамырлары, топырақтағы жәндіктер әрекеттері арқылы бір-бірінен желімденіп, жабысып, әр түрлі топырақ түйіртпектерін –агрегаттарын құрады яғни Топырақтың түйіртпектілігі деп атаймыз. Бұл топырақ құрылымына (структурасына) кіреді. Топырақ бөлшектерінің құрылымы .
1. Құрылымы жоқ, шаң-тозаңды,борпылдақ.
2. Құрылымы майда түіртпекті, оқ дәрәсіндей, мөлшері 0,5-1 мм.
3. Дәнді түйіртпекті, диаметрі 1-5мм.
4. Жаңғақоты құрылым, 5-10мм.
5. Майда кесекті құрылым, топырақ бөлшектерінің көлемі бірнеше см-ге жетеді. Топырақ түйіршектері неғұрлым ірілеу болса, соғұрлым топырақтар балшықты-сазды келеді. Ал топырақ түйіршіктері ірілеу болған жағдайда ол құмдақ жағдайда ол немесе құмды болады. Егер де топырақ құрамында майда түіршіктер мен ірілеу түйіршіктер аралас кезедессе, бұл топырақтар құм –балшықты топырақтар болып саналады.Әдетте,топырақ негізінен майда ұнтақталған түйіршіктерден тұратын болғандықтан, түйіршік көлемі оның диаметрінің ұзындығымен өлшенеді. Топырақтану саласындағы ірі ғалым профессор Н.А. Качинскийдің зерттеуі бойынша топырақ құрамындағы түйіршік өзщдерінің көлеміне қарай төмендегідей бөлінеді: Диаметрі 3ммден іріректерітастар, 1мм-ден 3мм-ге дейін –ірі құм, 0,25 мм-ден 1мм-ге дейін орташа құм, 0,05 мм-ден 0,25 мм-ден ұсақ құм, 0,01-ден 0,05-ке дейін –ірі шаң, 0,001-ден 0,005-ке дейін ұсақ шаң, ал даметрі 0,001мм-ден кішілеу –торзаң, 0,0001мм-ден кішілері-коллоидтар.
Зерттеу топырақтың бетімен домалайтын бөлшектер санының, лоардың жер бетінен ажырауының және ауа ағысымен көшуінің арасында тікелей байланыс бар екенін анықтауға мүмкіндік береді; домалау мен түйіртпектілік арасында кері тәуелділік арасында кері тәуелділік бар. Топырақ түйіртпектіліік дегенді осы жерде байқап отырғанымыздай яғни топырақтың беткі қабатында орналасқанын және көп табиғат компаненетерінің құбылыстарына түіртпенің қандай рөл ойнайтыныын байқаймыз.Топырақ беткі қабатының түйіртпектілігі неғұрлым жоғары болса, бөлшектер оның бетімен соғұрлым аз домалайды, демек, соғұлым олар жер бетінен аз ажырап, желмен аз ұшады, яни топырақтың эрозияланғыштығы төмен болады.
Түйіртпектіліктің табиғат құбылыстарында пайдасы.
Зерттеу нәтижесінде топырақтың эрозияланғыштығын сипаттайтын үш градияциясы белгіленеді. Эрозияланғыштық 5 минутта 50 грамға жеткенде жол берілетін шек туады, Бұл 0-5 см қабаттағы түйірпектілік шамамен 60 процент болғанға тең. Бұл эрозияланғыштығы 5 минутта 50 грамм және одан төмен, немесе түйіртпектілігі 60 процент және одан жоғары топырақ төзімділігі жоғары күйде болады.
Механикалық құрамы жеңіл сазды күнгей карбонаттары қара топырақ үшін әр түрлі түйіртпектілік жағдайындағы эрозияланғыштығы көрсеткіштеріне негізделген көп жақты регрессия коэффиценті есептеп шығырылады, теңдеу құрылды, сол бойынша график жасалды.

Q=103.94966-0.03745*K
Мұндағы Q – топырақтың эрозияланғыштығы (экспозицияның 5 минутта граммен есептегенде)
К-0-5см топырақ қабатының түірпектілігі (процентпен )

Топырақтың түйіртпектілігі
1.Топырақ түйіртпектілігі
2. Топырақ түйіртпектілігінің қоршаған ортамен байланысы түіршіктер көлемі.
3.топырақ түйіртпектілігі туралы зерттеу.

Топырақ үгілу нәтижесінен пайда болғаны әр түрлі механикалық бөлшектерден
тұрады. Осы механикалық бөлшектер топырақ түзілу және оның әрі қарай даму
процестерінде топырақ шіріндісі, өсімдік тамырлары, топырақтағы жәндіктер
әрекеттері арқылы бір-бірінен желімденіп, жабысып, әр түрлі топырақ
түйіртпектерін –агрегаттарын құрады яғни Топырақтың түйіртпектілігі деп
атаймыз. Бұл топырақ құрылымына (структурасына) кіреді. Топырақ
бөлшектерінің құрылымы .
1. Құрылымы жоқ, шаң-тозаңды,борпылдақ.
2. Құрылымы майда түіртпекті, оқ дәрәсіндей, мөлшері 0,5-1 мм.
3. Дәнді түйіртпекті, диаметрі 1-5мм.
4. Жаңғақоты құрылым, 5-10мм.
5. Майда кесекті құрылым, топырақ бөлшектерінің көлемі бірнеше см-ге
жетеді. Топырақ түйіршектері неғұрлым ірілеу болса, соғұрлым
топырақтар балшықты-сазды келеді. Ал топырақ түйіршіктері ірілеу
болған жағдайда ол құмдақ жағдайда ол немесе құмды болады. Егер де
топырақ құрамында майда түіршіктер мен ірілеу түйіршіктер аралас
кезедессе, бұл топырақтар құм –балшықты топырақтар болып
саналады.Әдетте,топырақ негізінен майда ұнтақталған түйіршіктерден
тұратын болғандықтан, түйіршік көлемі оның диаметрінің ұзындығымен
өлшенеді. Топырақтану саласындағы ірі ғалым профессор Н.А.
Качинскийдің зерттеуі бойынша топырақ құрамындағы түйіршік өзщдерінің
көлеміне қарай төмендегідей бөлінеді: Диаметрі 3ммден
іріректерітастар, 1мм-ден 3мм-ге дейін –ірі құм, 0,25 мм-ден 1мм-ге
дейін орташа құм, 0,05 мм-ден 0,25 мм-ден ұсақ құм, 0,01-ден 0,05-ке
дейін –ірі шаң, 0,001-ден 0,005-ке дейін ұсақ шаң, ал даметрі 0,001мм-
ден кішілеу –торзаң, 0,0001мм-ден кішілері-коллоидтар.
Зерттеу топырақтың бетімен домалайтын бөлшектер санының, лоардың жер
бетінен ажырауының және ауа ағысымен көшуінің арасында тікелей байланыс бар
екенін анықтауға мүмкіндік береді; домалау мен түйіртпектілік арасында кері
тәуелділік арасында кері тәуелділік бар. Топырақ түйіртпектіліік дегенді
осы жерде байқап отырғанымыздай яғни топырақтың беткі қабатында
орналасқанын және көп табиғат компаненетерінің құбылыстарына түіртпенің
қандай рөл ойнайтыныын байқаймыз.Топырақ беткі қабатының түйіртпектілігі
неғұрлым жоғары болса, бөлшектер оның бетімен соғұрлым аз домалайды, демек,
соғұлым олар жер бетінен аз ажырап, желмен аз ұшады, яни топырақтың
эрозияланғыштығы төмен болады.
Түйіртпектіліктің табиғат құбылыстарында пайдасы.
Зерттеу нәтижесінде топырақтың эрозияланғыштығын сипаттайтын үш градияциясы
белгіленеді. Эрозияланғыштық 5 минутта 50 грамға жеткенде жол берілетін шек
туады, Бұл 0-5 см қабаттағы түйірпектілік шамамен 60 процент болғанға тең.
Бұл эрозияланғыштығы 5 минутта 50 грамм және одан төмен, немесе
түйіртпектілігі 60 процент және одан жоғары топырақ төзімділігі жоғары
күйде болады.
Механикалық құрамы жеңіл сазды күнгей карбонаттары қара топырақ үшін әр
түрлі түйіртпектілік жағдайындағы эрозияланғыштығы көрсеткіштеріне
негізделген көп жақты регрессия коэффиценті есептеп шығырылады, теңдеу
құрылды, сол бойынша график жасалды.

Q=103.94966-0.03745*K
Мұндағы Q – топырақтың эрозияланғыштығы (экспозицияның 5 минутта граммен
есептегенде)
К-0-5см топырақ қабатының түірпектілігі (процентпен )

Топырақ бетінің желге төзімділік динамикасының 0-5 см қабаттың
түйіртпектілігі (үгітілуін) анықтайтын факторларға байланыстылығы
Механикалық құрамы жеңіл күнгей карбонатты қара топырақтың тұрақты
клеткаларында жүогізілген байқаулар тыңдағы және егістікті әр түрлі
пайдаланғандағы топырақ түйіртпектілігінің дәрежесі мен ауытқуын, сондай-
ақ оның көп жылдық шөп егісі арқылы қалпына келу процесін ашып берді.
Байқаулардың деректері 6-таблицада келтірілген.
Күнгей карбонатты қара топырақтың 0-5 см қабатының егістікті
пайдаланудың әр түрлі ұзақтығы жағдайындағы
түйіртпектілігі (%) ВНИЗХ тәжірибе шаруашылығы
6-таблица

Клетка Тың БайқалТүйіртӨсімдікті
орналасқан айдалғ ған пектілесепке
жер ан жылЖердің пайдалануы жыл-даіктің алмағанда
рдағы 60 топырақ-
орташапроценТың желге
түйірттке төзімді-лігіні
пектілжетпейң сипатталады
ік тіні
Заполье Тың, 1959, 1960,1961ж 66 Желге тозы-лық
төзімді
54-ші 1953-11959 ж.пар; 1960 ж.парға46 14 Төзімсіз
954 егілген бидай; 1961 ж.
Аңызды сыдыра жыртқаннан
кейін бидай
47 және 48 1946 1959 ж. Парға егілген 46 14 Төзімсіз
–ші танап бидай; 1960 ж. Аңызды
сыдыра жыртқаннан кейін
бидай; 1961 ж. Қайырмалы
плугпен жыртқаннан кейін
бидай.
1959 ж. Аңызды сыдыра
46-шы танап 1952 жыртқаннан кейін бидай; 45 15 Төзімсіз
1960 жылы да сол

Запольгідегі - 1962ж. Парға егілген 29 31 Мүлде
учаске ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Шөлейтті аймақ топырақтары, олардың жіктелуі және ауылшаруашылығында пайдалану
Қазақстанның шөл аймағының топырақтары
Қазақстанның қуаң дала және шөлейт аймағының қара- қоңыр топырақтары
Жайылма аллювиальді - шалғынды топырақтардың жіктелуі
Топырақ түйіртпектілігі, түйіртпектердің агрономиялық маңызы
Жайылманың топырақ жамылғысы
Топырақтың түйіртпектілігі,оның агрономиялық маңызы
Топырақ туралы түсінік
Қара шіріктің минералдануы топырақтарда гумус баланысының мөлшерін теңдесуін қалыптастыру
БҚО, Ақсай қаласы, Бөрлі ауданының бұзылған жерлердің топырағын бонотировкалық бағалау
Пәндер