Батысты бүрістірген қаржы дауылы Қазақстанды гүлденуге итермелейді

Кіріспе

Кейбір сарапшылар «Дағ¬да¬рыс¬тың екінші кезеңі басталды, ол Қазақстанға ауыр соққы болып тиеді» дегенді айта бастады. Бі-ріншіден, бұл дағдарыстың екінші ке¬зеңі емес, жалғасып жатқан сол жалғыз дағдарыстың өзі ғана. Екіншіден, Қазақстанға ол «ауыр соққы болып тиеді» деу, біздің ел экономикасының қалыптасқан жағдайынан хабарсыздықты ғана білдіреді. Ал оны дәлелдеу үшін алдымен Ба¬тыстағы жағдайға тоқталған жөн.
Иә, Батыста қор бир¬жа¬ла¬рын¬дағы сатылым индекстері уақыт озған сайын төмендеуін жалғас¬ты¬ра түсуде. Тіпті оның салқыны біздің іргедегі Ресейге де тиді. 30 қыркүйек күні Ресей қор биржасы ашылды да жабылды. Ал Еуро¬па¬да ірі банктердің өзі мемлекеттік меншікке өтіп жатыр. Өйткені олардың акцияларының төмендеуі халық арасында қатты абыр¬жу¬шы¬лық туғызды. Ал халық сол абыр-жумен банктердегі депо¬зит¬тік салымдарын сыпырып-сиы¬рып алып кетер болса, онда төлем қабілеті төмендеген қаржы инс¬титуты жансыз қалар еді. Демек, мем¬лекеттер дұрыс істеді.
Қор биржаларындағы акция¬лар құны ұдайы төмендеуін жал¬ғас-тыруда дедік. Тіпті Доу Джонс ин¬дексі мен Никей индексі дәл сол күні 7 пайызға жуық құлдырады. Бұл аталған индекстердің осы уа-қытқа дейінгі тарихында болмаған жа¬ғдай. Осыған байланысты Ақ үй басшылығы 700 миллиард дол¬ларды айналымға шығару жөнінде кон¬греске ұсыныс жасады.
Бірақ АҚШ өкілдер палатасы бұл өті¬ніш¬ті қабылдамай тастады.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Бір -бірімен қан тамырдай жалғасып біте қайнасып кеткен әлемдік экономика
барар бағытынан адасып әлем жұртшылығын біраз әуіре сарсаңға салғаны бар .
“Болары болды” демеуші ме еді. Сол “болдының” қазақстан үшін, қазақ халқы
үшін салдары қалай болары туралы ой бөліскіміз келеді...

Батысты бүрістірген қаржы дауылы Қазақстанды гүлденуге итермелейді

1. Батыстағы жағдай
Кейбір сарапшылар Дағдарыстың екінші кезеңі басталды, ол Қазақстанға ауыр
соққы болып тиеді дегенді айта бастады. Біріншіден, бұл дағдарыстың екінші
кезеңі емес, жалғасып жатқан сол жалғыз дағдарыстың өзі ғана. Екіншіден,
Қазақстанға ол ауыр соққы болып тиеді деу, біздің ел экономикасының
қалыптасқан жағдайынан хабарсыздықты ғана білдіреді. Ал оны дәлелдеу үшін
алдымен Батыстағы жағдайға тоқталған жөн.
Иә, Батыста қор биржаларындағы сатылым индекстері уақыт озған сайын
төмендеуін жалғастыра түсуде. Тіпті оның салқыны біздің іргедегі Ресейге де
тиді. 30 қыркүйек күні Ресей қор биржасы ашылды да жабылды. Ал Еуропада ірі
банктердің өзі мемлекеттік меншікке өтіп жатыр. Өйткені олардың
акцияларының төмендеуі халық арасында қатты абыржушылық туғызды. Ал халық
сол абыржумен банктердегі депозиттік салымдарын сыпырып-сиырып алып кетер
болса, онда төлем қабілеті төмендеген қаржы институты жансыз қалар еді.
Демек, мемлекеттер дұрыс істеді.
Қор биржаларындағы акциялар құны ұдайы төмендеуін жалғастыруда дедік. Тіпті
Доу Джонс индексі мен Никей индексі дәл сол күні 7 пайызға жуық құлдырады.
Бұл аталған индекстердің осы уақытқа дейінгі тарихында болмаған жағдай.
Осыған байланысты Ақ үй басшылығы 700 миллиард долларды айналымға шығару
жөнінде конгреске ұсыныс жасады.
Бірақ АҚШ өкілдер палатасы бұл өтінішті қабылдамай тастады. Президент Буш
таяу арада осы ұсынысын тағы қайталайтынын мәлімдеп үлгерді. Ақыры алды.
Сарапшылардың пайымдауынша, осыншама қаржы айналымға шығарылса, АҚШ
дүниежүзілік қаржы дағдарысын біршама тежеуі мүмкін. Шығармаса, жағдай одан
әрі шиеленісе түспек. Осыншама қаржы айналымға шыға қалса, ол да жақсылық
емес. Өйткені ол біздің елде болмағанымен, еуроаймақта, Жапонияда бағасы
көтеріле бастаған доллардың құнын қайтадан түсіруі ақиқат. Бұлай болғанда
қаржы дағдарысы тежелгенімен, Батыс-Шығыстағы дамыған алпауыт елдерде
инфляция 2007 жылдың тамызынан кейінгі жағдайдан да өршіп кетпек. Дегенмен
Ақ үй басшылығы қайткен күнде де ауқымды соманы құрайтын қаржыны айналымға
шығаруы әбден мүмкін. Және ол бүгінгі таңда халықаралық қор биржаларындағы
жұмыстың ретке келуіне септігі тиетін бір ғана жол. Дегенмен оның өзі өлім
алдындағы адамға демидрол бергендей ғана әсері бар іс болып шықпақ. Олай
болса, Батыс әлемін бұл дауыл әбден бүрістіріп, бір тарының қауызына
сыйдыруы ақиқатқа айналатын түрі бар.

2. Бұл дауыл несімен қорқынышты?
Міне, тақырыпша ретінде алынған осы сұраққа жауап берсек, онда біраз
жағдайдың беті ашылады. Иә, бұл дауыл аса қорқынышты. Әрине, тек қана Батыс
және онымен аса ауқымды интеграцияға байланған мемлекеттер үшін қорқынышты.
Қорқынышты жағдай былайша туындап, өрбиді:
1. Дамыған елдерде тұрғындардың 70 пайызға жуығы белгілі бір компанияның
немесе мемлекеттің құнды қағаздарының иесі. ІPO-да сатылып құнсызданып
жатқан, міне, осылар. Ал 70 пайыз халық экономикалық жағынан білімді деп
ешкім айта алмайды. Сондықтан да олардың басым бөлігі дауылдың алдағы
қорқынышты салқынынан сескеніп, сол құнды қағаздарын кері өткізуге жаппай
кіріседі. Мұндай жағдайда құнды қағаздар құнсызданып қана қоймай, айналымға
миллиард емес, триллиондаған доллар мөлшерінде ақша шығып кетеді. Ол
қарапайым, экономикалық білімсіз халықтың қалтасына түседі де, осының
салдарынан тағы екі келеңсіз жағдай туындайды:

а) Егер халық оны шұлықта сақтап қоятын болса, айналымдағы ақша массасы
азайып, банктердің, түптеп келгенде мемлекеттердің төлем қабілеті азаяды.
Мұндай жағдайда өндірістік компаниялардың жұмысын тоқтатуы әбден мүмкін.
б) Егер халық оны ІPО кассасынан алған бойы дүкендерге апарып, олардан
тауарларды, әсіресе азық-түлік, дәрі-дәрмек тауарларын сыпырып-сиырып алып
кететін болса, бұл елдерде инфляция құлақ естімеген деңгейге жетуі мүмкін.
Ал ол қазір біз, біз емес-ау, бүкіл әлем ең бағалысындай табынып жүрген
халықаралық валюталардың (доллар мен евро) девальвациясын күшейтеді.
Сөйтіп, өздері түгіл әлемнің барлық мемлекеттерінің қазынасында жатқан мол
байлық бір мезгілде құнсызданып шығады.
2. Бүкіл әлем мемлекеттерін қорландырып отырған Дүниежүзілік банк пен
Валюта қорының активтері азаяды. Бұл әлемдік экономикалық сауда-саттықты
тежейді.
3. Төлем қабілеті кеміген компаниялар жұмысын тоқтатуы салдарынан
бүкіләлемдік тауар тапшылығы қалыптасады. Сондай-ақ дамыған елдерде
жұмыссыздық ұлғайып, әлеуметтік жағдай шиеленісе түседі.

3. Батыс дауылға қарсы қандай қалқан қоюы мүмкін?
Жоғарыда айтқанымыздай, АҚШ бюджетінен 700 миллиард доллар айналымға
қосылғанның өзінде дауыл тоқтамайды, аздап бәсеңсиді де, қайтадан күшіне
мінеді. Және оның кері әсері болатыны жайлы да жоғарыда айттық. Демек,
басқа шара қолдану керек. Ол қандай шара болмақ? Біздің ойымызша, дауылды
тоқтататын екі жол бар.

1. Дүниежүзілік Валюта қоры және дамыған елдердің ұлттық қорлары
өздеріндегі алтын, алмасты саудаға шығарып, айналымдағы қаржыны жинап
алады. Мұндай жағдайда алтын, алмастың бағасының арзандауы әбден мүмкін.
Өйткені дауылды тоқтату үшін 700 миллиард доллар жеткіліксіз екенін
жоғарыда айттық. Демек, енді бірнеше триллиондаған доллардың алтын, алмасы
саудаға түсуге тиіс. Ал бұл сұраныстан ұсынысты көбейтіп, бағалы металл мен
минералдың құнсыздануын өмірге әкеледі.

2. Дүниежүзілік Валюта қоры мен Дүниежүзілік банк АҚШ Федералдық қаржы
жүйесімен келісе отырып, долларды халықаралық валюта деп танудан бас
тартып, айналымға басқа бір атпен халықаралық валюта шығарады. Міне, ең
тиімді және зияны жоқ жол осы. Бірақ мұндай істі жасау оңайға соқпайды,
сондай-ақ айтыс-тартыссыз келісе салатын шаруа емес. Ұзаққа созылатын
келіссөздердің жемісі болуы мүмкін. Демек, Батыстағы дауыл дамыған
елдердің бәрінің ұйқы-тұйқысын шығарып, созыла түседі.

4. Батыс дауылының Қазақстанға әсері қандай?
Әрине, интеграцияланған адамзат қауымдастығының мүшесі ретінде бұл дауылдың
әсері Қазақстанға да тиюі мүмкін. Ол мынадай жолмен келмек:
1. Импорт азық-түлік пен дәрі-дәрмек қымбаттап, тұрмыстық тауарлар мен киім-
кешек, автокөлік арзандайды.
2. Екінші деңгейдегі банктердің сыртқы қорлану көзі жабылады,
3. Жылжымайтын мүлік бағасы одан әрі төмендейді. Банктердегі кепіл мүлік
арзандайды, несие қайтарылымы кемиді.
Міне, біз санап шыққан осы үш жағдайдан басқа әсер Қазақстанға ықпал етуі
мүмкін емес. Ал бұларды Қазақстанның даму арнасына түскен тұтас
экономикасын шайқалтады деу, асқан білімсіздік болар.

5. Керісінше Батысты бүрістірген қаржы дауылы Қазақстанды гүлденуге
итермелейді
Біз дәл осылай болжаймыз. Бұл, тіпті, болмай қоймайтын ақиқат секілді.
Өйткені біздің Үкімет дәл осындай жағдайды жасайтын мүмкіндікті іске қосуға
қабілетті. Бұл үшін мына төмендегі шараларды жүзеге асырса болғаны:
1. Ұлттық қорларымыздағы 50 миллиард доллармен өлшенетін байлығымыздың ең
кемі тең жартысын (ескерте кетейік, біздің экономиканы 90-жылдардағы алапат
дағдарыстан шығарып, тұрақты даму арнасына сала алған қаржы мөлшері бүкіл
егемендік тарихында елге келген бар болғаны 70 миллиард долларды ғана
құрайтын шетелдік инвестиция. Ал біздің қазіргі мүмкіндік таяудағы бас-аяғы
бір-екі жылда өндірістік экономикаға ең кемі 25 миллиард доллар болатын
отандық инвестиция құя алатын деңгейде) өндірістік мақсаттағы экономиканы
дамытуға жұмсау керек. Ең алдымен азық-түлік, дәрі-дәрмек өндірісін
инвестициялау пайдалы болмақ. Біздің ең осал тұсымыз – осы.
2. Екінші деңгейдегі банктердің кейбірінің басқару акциясын мемлекет
меншігіне сатып алу қажет. Осылай жасай отырып, шағын және орта
кәсіпкерлікті үстемесі аз, жеңіл несиемен қаржыландырып, бұл олқы тұсымызды
да түзеп аламыз.
3. Екінші деңгейдегі банктеріміз дамыды дейміз. Бірақ олар отандық қаржыға
емес, шетелдік қаржыға жұмыс істетіп, пайда тапты. Бұл егеменді Қазақстан
қаржы жүйесіндегі үлкен қателік болды. Енді отандық қаржыға жұмыс істету
керек. Сол күн туып тұр.
4. Бүкіл әлем қаржылық дағдарысқа қанша ұшыраса да, біздің экспорттық
шикізаттарымыз өтімділігін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.