Жеке бюджет түрлерінің сипаттамасы мен экономикалық мазмұны
1. Республикалық бюджеттің мазмұны мен мәні және оның кірістері мен шығыстарының құрылымы
Қазақстан Республикасында бюджет жүйесінің бірінші деңгейі болып республикалық бюджет табылады. Республикалық бюджетте анағұрлым ақша қаражаттарын орталықтандыру мемлекеттің тиімді қаржы саясатын іске асыру кажеттілігімен түсіндіріледі. Мұндай жағдайда ақша ресурстарымен маневр жасау, оларды ел мен аймақтардың әлеуметті-экономикалық дамуының басымдылық бағыттарын қаржыландыруға жұмсау, экономикалық дамушылықты ынталандыруға мүмкіншілік туады. Ақша ресурстарын орталықтандыру мемлекет тарапынан жылдан-жылға ұлғайатын әлеуметтік шығындарды қаржыландыруға, мемлекеттік займдар бойынша пайыздар төлеу мен мемлекеттік борышты өтеуге, қорғаныс қабілеттілігі мен қоғамдық тәртіпті бекініс ету мен мемлекеттік басқару аппаратын ұстау және басқа да шығындарды өтеуге мүмкіндік береді.
Айтылғандай, анықтама бойынша республикалық бюджет өз алдында Бюджеттік кодексте бекітілген салықтық және басқа түсімдер арқылы қалыптасатын орталықтандырылған ақша қорын құрайды. Ол орталық мемлекеттік органдар мен оларға жататын мемлекеттік мекемелердің функцияларын орындау мен мемлекеттік саясаттың жалпыреспубликалық бағыттарын іске асыруды қаржылық қамтамасыз етуге арналған. Республикалық бюджет, қаржы ресурстар терімшілдіктің негізгі құралы болғандықтан, мемлекеттік билікке өз уәкіліктігін шынайы іске асыруга, экономиканы, инвестициалық белсендікті реттеу мен ынталандыруға, ал бастысы – әлеуметтік саясатты орындауға мүмкіншілік береді.
Қазақстан Республикасында бюджет жүйесінің бірінші деңгейі болып республикалық бюджет табылады. Республикалық бюджетте анағұрлым ақша қаражаттарын орталықтандыру мемлекеттің тиімді қаржы саясатын іске асыру кажеттілігімен түсіндіріледі. Мұндай жағдайда ақша ресурстарымен маневр жасау, оларды ел мен аймақтардың әлеуметті-экономикалық дамуының басымдылық бағыттарын қаржыландыруға жұмсау, экономикалық дамушылықты ынталандыруға мүмкіншілік туады. Ақша ресурстарын орталықтандыру мемлекет тарапынан жылдан-жылға ұлғайатын әлеуметтік шығындарды қаржыландыруға, мемлекеттік займдар бойынша пайыздар төлеу мен мемлекеттік борышты өтеуге, қорғаныс қабілеттілігі мен қоғамдық тәртіпті бекініс ету мен мемлекеттік басқару аппаратын ұстау және басқа да шығындарды өтеуге мүмкіндік береді.
Айтылғандай, анықтама бойынша республикалық бюджет өз алдында Бюджеттік кодексте бекітілген салықтық және басқа түсімдер арқылы қалыптасатын орталықтандырылған ақша қорын құрайды. Ол орталық мемлекеттік органдар мен оларға жататын мемлекеттік мекемелердің функцияларын орындау мен мемлекеттік саясаттың жалпыреспубликалық бағыттарын іске асыруды қаржылық қамтамасыз етуге арналған. Республикалық бюджет, қаржы ресурстар терімшілдіктің негізгі құралы болғандықтан, мемлекеттік билікке өз уәкіліктігін шынайы іске асыруга, экономиканы, инвестициалық белсендікті реттеу мен ынталандыруға, ал бастысы – әлеуметтік саясатты орындауға мүмкіншілік береді.
3 тақырып. ЖЕКЕ БЮДЖЕТ ТҮРЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ МЕН ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
1. Республикалық бюджеттің мазмұны мен мәні және оның кірістері мен
шығыстарының құрылымы
Қазақстан Республикасында бюджет жүйесінің бірінші деңгейі болып
республикалық бюджет табылады. Республикалық бюджетте анағұрлым ақша
қаражаттарын орталықтандыру мемлекеттің тиімді қаржы саясатын іске асыру
кажеттілігімен түсіндіріледі. Мұндай жағдайда ақша ресурстарымен маневр
жасау, оларды ел мен аймақтардың әлеуметті-экономикалық дамуының басымдылық
бағыттарын қаржыландыруға жұмсау, экономикалық дамушылықты ынталандыруға
мүмкіншілік туады. Ақша ресурстарын орталықтандыру мемлекет тарапынан
жылдан-жылға ұлғайатын әлеуметтік шығындарды қаржыландыруға, мемлекеттік
займдар бойынша пайыздар төлеу мен мемлекеттік борышты өтеуге, қорғаныс
қабілеттілігі мен қоғамдық тәртіпті бекініс ету мен мемлекеттік басқару
аппаратын ұстау және басқа да шығындарды өтеуге мүмкіндік береді.
Айтылғандай, анықтама бойынша республикалық бюджет өз алдында
Бюджеттік кодексте бекітілген салықтық және басқа түсімдер арқылы
қалыптасатын орталықтандырылған ақша қорын құрайды. Ол орталық мемлекеттік
органдар мен оларға жататын мемлекеттік мекемелердің функцияларын орындау
мен мемлекеттік саясаттың жалпыреспубликалық бағыттарын іске асыруды
қаржылық қамтамасыз етуге арналған. Республикалық бюджет, қаржы ресурстар
терімшілдіктің негізгі құралы болғандықтан, мемлекеттік билікке өз
уәкіліктігін шынайы іске асыруга, экономиканы, инвестициалық белсендікті
реттеу мен ынталандыруға, ал бастысы – әлеуметтік саясатты орындауға
мүмкіншілік береді.
Республикалық бюджет, өз алды биліктің бір тарауымен жасалып,
екіншісімен бекітілетін едәуір жеке құжаттар ретінде болғандықтан,
қолданбалы, бірақ маңызды функция орындайды - ол мемлекет таңдаған ел
басқару стильді іске асырады. Республикалық бюджетте мемлекетке қажетті
қаржы ресурстары мен барлық резервтер көлемі саналады, сондықтан осы бюджет
арқылы елдің қаржы ахуалы, қаражаттар жұмсаудың нақты бағыттары, салалар,
аймақтар мен әрекет салалары бойынша шығындыр арақатынасы анықталады.
Осыған байланысты республикалық бюджеттің экономикалық саясатты іске асыру
құралы ретіндегі мемлекеттік мәні мен экономикалық рөлі білінеді.
Республикалық бюджеттің мазмұны оның құрамындағы ерекше экономикалық
формалар болуымен шарттанады, яғни кірістер (түсімдер) және шығындар. Осы
формалар арқылы ақша құралдарының орталықтырылған қорын қалыптастыру мен
пайдалануы іске асырылады. Кірістер мен шығындардың қүрамы мен құрылымы
мемлекеттің нақты әлеуметті-экономикалық шартта жүргізіп жатқан орта
мерзімді фискалдық саясатты іске асыру бағыттарына сәйкес. Кірістерді
қалыптастыру мен бюджеттік құралдарды жұмысау формалары мен әдістері де
осыған сәйкес болуы тиіс.
Республикалық бюджет кірістер құрылымы Бюджеттік кодекс ережелеріне
сәйкес салықтық және салықтық емес түсімдер, негізгі капитал сатудың
түсімдері мен ресми трансферттерден көрсетіледі. Бұл кірстер салықтық
заңнамалар мен елдің әлеуметті-экономикалық дамудың орта мерзімді
жоспарларының маңызды макроэкономикалық көрсеткіштер негізінде
анықталынады. Республикалық бюджеттің кірістер саясаты салықтық саясат және
кірістер құрылымы мен түсімдер болжамының өзгерістер есебімен құрылады.
Республикалық бюджеттің шығыстар құрылымы Бюджеттік кодекске сөйкес
келесі шығыстар бағыттарынан қалыптасады:
• жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтерге жұмсалатын;
• қорғаныс, қоғамдық тәртіп және қауіпсіздікке жұмсалатын;
• құқықтық, соттық, қылмыс іс-атқарушы әрекетке жұмсалатын;
• білім беруге жұмсалатын;
• денсаулық сақтауға жұмсалатын;
• әлеуметтік қамтамасыз ету мен әлеуметтік жәрдемге жұмсалатын;
• тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығына жұмсалатын;
• мәдениет, спорт, туризм және ақпарат кеңістігіне жұмсалатын;
• өнеркәсіп, құрылыс және жер қойнауын пайдалануға жұмсалатын;
• көлік және коммуникацияға жұмсалатын;
• табиғатты қорғау іс-шаралары және ауыл, орман, су, балық
шаруашылықтарына жұмсалатын.
Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексінде мемлекеттік төтенше
бюджет енгізуі қарастырылған. Оны қолданудың негізі ретінде ҚР
Президентінің республика аумағында төтенше жағдай енгізу жөніндегі шешімі.
Төтенше бюджет мемлекеттің барлық қаржы ресурстарынан қалыптасады және оны
енгізген уақытта республикалық бюджет жөніндегі Заң мен басқа деңгейдегі
бюджеттер жөніндегі шешімдер өз күшін жояды.
Қазіргі кезеңдегі экономиканың дамуына байланысты республикалық
бюджеттің рөліне өте үлкен мән беріледі, себебі ол мемлекеттің экономикалық
және әлеуметтік саясатын іске асырудың негізгі құралы ретінде пайдаланады
және экономиканы қаржылық реттеу мен оның бәсеке қабілеттілігін жетілдіруге
маңызды әсерін тигізеді.
2. Жергілікті бюджеттің түсімдері мен шығындар құрылымының
ерекшеліктері
Жергілікті бюджеттер жүйесі мемлекеттік құрылымдық пен тиісті
әкімшілік-аумақтық бөлімге негізделеді. Жергілікті бюджеттер республиканың
бюджеттік жүйесінің екінші деңгейі және облыс, республика маңындағы қала,
астана, аудан, облыс маңындағы қала бюджеттерін құрайды. Бұлардың барлығы
тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік бойынша биліктін жергілікті органдары өз
функцияларын орындауды қаржылық қамтамасыз етуге арналған ақша
каражаттарының орталықтандырылған қоры болып табылады.
Жергілікті бюджеттердің кірістері мен шығындарының құрылымы
республикалық бюджеттікіндей Бюджеттік кодекс ережелерімен анықталған,
бірақ әлдебір ерекшеліктері бар. Ол ерекшеліктері әрбір мемлекеттік басқару
деңгейі бойынша өздерінің өкілеттіктерін іске асыру мақсатта тұрақты
кірістік қайнар көздерді бекіту мен билік құрылымдардың өкілеттіктерін
шектеу және бюджетаралық қатынастарды жетілдіруге сәйкес бюджеттер
деңгейлері арасында шығындарды бөлумен шарттасады. Шығындық өкілеттікті
бөлудің жүйелігін қамтамасыз ету мақсатта басқару деңгейлері бойынша
мемлекеттік органдардың белгілі функциялар орындау қүзыреттері анықталып
оларға шығындық өкілеттік бекітіледі.
3. Қазақстан Республикасының аймақтық саясатының тұжырымдамасы және
аймақтық бюджетаралық теңестірудің механизмі
Жергілікті бюджеттердің теңестірулігін қамтамасыз ететін,
трансфертердің ортамерзімдік тұрақты нормативтеріне негізделген
бюджетаралық қатынастар моделін құрғанда, жергілікті атқарушы органдардың
республикалық бюджеттен басқа шеттен алып пайдаланудың қажеттілігі
болмайды. Сонымен бірге әкімшілік-бюджеттік реформаның басымды бағыттарын
іске асырудың мүмкіндігі туады, яғни ауылды жерлерде, аудан маңындағы
қалаларда тиімді жергілікті басқаруды ұйымдастыру мен олардың
институционалдық және функционалдық бекінісі.
Осы мақсаттарда ауылдар мен шағын қалаларда әкімнің аппараттарын
қалыптастыру және оларға заңды тұлғалар мәртебесін беру қарастырылған.
Мұндай шара жергілікті әкімдіктерге жекеленген мүлік бөлу және олар өз
аттарынан мүліктік және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Республикалық бюджеттің мазмұны мен мәні және оның кірістері мен
шығыстарының құрылымы
Қазақстан Республикасында бюджет жүйесінің бірінші деңгейі болып
республикалық бюджет табылады. Республикалық бюджетте анағұрлым ақша
қаражаттарын орталықтандыру мемлекеттің тиімді қаржы саясатын іске асыру
кажеттілігімен түсіндіріледі. Мұндай жағдайда ақша ресурстарымен маневр
жасау, оларды ел мен аймақтардың әлеуметті-экономикалық дамуының басымдылық
бағыттарын қаржыландыруға жұмсау, экономикалық дамушылықты ынталандыруға
мүмкіншілік туады. Ақша ресурстарын орталықтандыру мемлекет тарапынан
жылдан-жылға ұлғайатын әлеуметтік шығындарды қаржыландыруға, мемлекеттік
займдар бойынша пайыздар төлеу мен мемлекеттік борышты өтеуге, қорғаныс
қабілеттілігі мен қоғамдық тәртіпті бекініс ету мен мемлекеттік басқару
аппаратын ұстау және басқа да шығындарды өтеуге мүмкіндік береді.
Айтылғандай, анықтама бойынша республикалық бюджет өз алдында
Бюджеттік кодексте бекітілген салықтық және басқа түсімдер арқылы
қалыптасатын орталықтандырылған ақша қорын құрайды. Ол орталық мемлекеттік
органдар мен оларға жататын мемлекеттік мекемелердің функцияларын орындау
мен мемлекеттік саясаттың жалпыреспубликалық бағыттарын іске асыруды
қаржылық қамтамасыз етуге арналған. Республикалық бюджет, қаржы ресурстар
терімшілдіктің негізгі құралы болғандықтан, мемлекеттік билікке өз
уәкіліктігін шынайы іске асыруга, экономиканы, инвестициалық белсендікті
реттеу мен ынталандыруға, ал бастысы – әлеуметтік саясатты орындауға
мүмкіншілік береді.
Республикалық бюджет, өз алды биліктің бір тарауымен жасалып,
екіншісімен бекітілетін едәуір жеке құжаттар ретінде болғандықтан,
қолданбалы, бірақ маңызды функция орындайды - ол мемлекет таңдаған ел
басқару стильді іске асырады. Республикалық бюджетте мемлекетке қажетті
қаржы ресурстары мен барлық резервтер көлемі саналады, сондықтан осы бюджет
арқылы елдің қаржы ахуалы, қаражаттар жұмсаудың нақты бағыттары, салалар,
аймақтар мен әрекет салалары бойынша шығындыр арақатынасы анықталады.
Осыған байланысты республикалық бюджеттің экономикалық саясатты іске асыру
құралы ретіндегі мемлекеттік мәні мен экономикалық рөлі білінеді.
Республикалық бюджеттің мазмұны оның құрамындағы ерекше экономикалық
формалар болуымен шарттанады, яғни кірістер (түсімдер) және шығындар. Осы
формалар арқылы ақша құралдарының орталықтырылған қорын қалыптастыру мен
пайдалануы іске асырылады. Кірістер мен шығындардың қүрамы мен құрылымы
мемлекеттің нақты әлеуметті-экономикалық шартта жүргізіп жатқан орта
мерзімді фискалдық саясатты іске асыру бағыттарына сәйкес. Кірістерді
қалыптастыру мен бюджеттік құралдарды жұмысау формалары мен әдістері де
осыған сәйкес болуы тиіс.
Республикалық бюджет кірістер құрылымы Бюджеттік кодекс ережелеріне
сәйкес салықтық және салықтық емес түсімдер, негізгі капитал сатудың
түсімдері мен ресми трансферттерден көрсетіледі. Бұл кірстер салықтық
заңнамалар мен елдің әлеуметті-экономикалық дамудың орта мерзімді
жоспарларының маңызды макроэкономикалық көрсеткіштер негізінде
анықталынады. Республикалық бюджеттің кірістер саясаты салықтық саясат және
кірістер құрылымы мен түсімдер болжамының өзгерістер есебімен құрылады.
Республикалық бюджеттің шығыстар құрылымы Бюджеттік кодекске сөйкес
келесі шығыстар бағыттарынан қалыптасады:
• жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтерге жұмсалатын;
• қорғаныс, қоғамдық тәртіп және қауіпсіздікке жұмсалатын;
• құқықтық, соттық, қылмыс іс-атқарушы әрекетке жұмсалатын;
• білім беруге жұмсалатын;
• денсаулық сақтауға жұмсалатын;
• әлеуметтік қамтамасыз ету мен әлеуметтік жәрдемге жұмсалатын;
• тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығына жұмсалатын;
• мәдениет, спорт, туризм және ақпарат кеңістігіне жұмсалатын;
• өнеркәсіп, құрылыс және жер қойнауын пайдалануға жұмсалатын;
• көлік және коммуникацияға жұмсалатын;
• табиғатты қорғау іс-шаралары және ауыл, орман, су, балық
шаруашылықтарына жұмсалатын.
Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексінде мемлекеттік төтенше
бюджет енгізуі қарастырылған. Оны қолданудың негізі ретінде ҚР
Президентінің республика аумағында төтенше жағдай енгізу жөніндегі шешімі.
Төтенше бюджет мемлекеттің барлық қаржы ресурстарынан қалыптасады және оны
енгізген уақытта республикалық бюджет жөніндегі Заң мен басқа деңгейдегі
бюджеттер жөніндегі шешімдер өз күшін жояды.
Қазіргі кезеңдегі экономиканың дамуына байланысты республикалық
бюджеттің рөліне өте үлкен мән беріледі, себебі ол мемлекеттің экономикалық
және әлеуметтік саясатын іске асырудың негізгі құралы ретінде пайдаланады
және экономиканы қаржылық реттеу мен оның бәсеке қабілеттілігін жетілдіруге
маңызды әсерін тигізеді.
2. Жергілікті бюджеттің түсімдері мен шығындар құрылымының
ерекшеліктері
Жергілікті бюджеттер жүйесі мемлекеттік құрылымдық пен тиісті
әкімшілік-аумақтық бөлімге негізделеді. Жергілікті бюджеттер республиканың
бюджеттік жүйесінің екінші деңгейі және облыс, республика маңындағы қала,
астана, аудан, облыс маңындағы қала бюджеттерін құрайды. Бұлардың барлығы
тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік бойынша биліктін жергілікті органдары өз
функцияларын орындауды қаржылық қамтамасыз етуге арналған ақша
каражаттарының орталықтандырылған қоры болып табылады.
Жергілікті бюджеттердің кірістері мен шығындарының құрылымы
республикалық бюджеттікіндей Бюджеттік кодекс ережелерімен анықталған,
бірақ әлдебір ерекшеліктері бар. Ол ерекшеліктері әрбір мемлекеттік басқару
деңгейі бойынша өздерінің өкілеттіктерін іске асыру мақсатта тұрақты
кірістік қайнар көздерді бекіту мен билік құрылымдардың өкілеттіктерін
шектеу және бюджетаралық қатынастарды жетілдіруге сәйкес бюджеттер
деңгейлері арасында шығындарды бөлумен шарттасады. Шығындық өкілеттікті
бөлудің жүйелігін қамтамасыз ету мақсатта басқару деңгейлері бойынша
мемлекеттік органдардың белгілі функциялар орындау қүзыреттері анықталып
оларға шығындық өкілеттік бекітіледі.
3. Қазақстан Республикасының аймақтық саясатының тұжырымдамасы және
аймақтық бюджетаралық теңестірудің механизмі
Жергілікті бюджеттердің теңестірулігін қамтамасыз ететін,
трансфертердің ортамерзімдік тұрақты нормативтеріне негізделген
бюджетаралық қатынастар моделін құрғанда, жергілікті атқарушы органдардың
республикалық бюджеттен басқа шеттен алып пайдаланудың қажеттілігі
болмайды. Сонымен бірге әкімшілік-бюджеттік реформаның басымды бағыттарын
іске асырудың мүмкіндігі туады, яғни ауылды жерлерде, аудан маңындағы
қалаларда тиімді жергілікті басқаруды ұйымдастыру мен олардың
институционалдық және функционалдық бекінісі.
Осы мақсаттарда ауылдар мен шағын қалаларда әкімнің аппараттарын
қалыптастыру және оларға заңды тұлғалар мәртебесін беру қарастырылған.
Мұндай шара жергілікті әкімдіктерге жекеленген мүлік бөлу және олар өз
аттарынан мүліктік және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz