Су ресурстары

1.Су.биосферанаң аса маңызды элементі.
2.Табиғи сулардың өздігінен тазарту құбылысы.
3.Су ресурстарының маңызы.
4.Судың ластануы.
5.Суды тазарту және ластанудан қорғау.

1.Ұ.Б.Асқарова “Экология және қоршаған ортаны қорғау”Алматы,2007
2.А.Ж.Ақбасова”Экология”жоғары оқу орнына арналған құрал. Алматы,2003

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Табиғат байлықтарының қымбатты түрлерінің бірі-су.Дүние жүзінде
көптеген өнім мен тағамға айырбас боларлық заттар табылғанымен суды
алмастыратын зат табылған жоқ.Су адамдар мен жануарлардың дене құрамына
кіріп,онда болатын зат және энергия айналымына қатысады.Денедегі су мөлшері
10-12 процентке кемісе адам әлсіреп,шөлдеп,аяқ-қолы дірілдей бастайды,20-25
процентке кемісе өмір сүруі тоқтайды.Бір адам70жылда орта есеппен 50тонна
су ішетіні көрінеді.
Су-түсі,исі және дәмі жоқ сұйық зат,жақсы ерітуші,үстіңгі кернеуі
өте жоғары,айқын капиллярлық(жіңішке түтікпен сұйық заттын жоғары
көтерілуі)қасиеті бар.Осы қасиеті топырақтағысу ерітінділерін өсімдіктер
бойына сорып алып күн көруі үшін өте қолайлы.Жер шарында сулар үнемі
қозғалыста болып,барлық бос сулар.олардың агрегаттық(сұйық,бу, мұз
түрлерінің,жиынтық атауы)күйіне қарамастан,жердің гидросфера деп аталатын
қабатына жатады.Жер шарының сулы аудандарының жиынығын гидросфера деп
атайды.Гидросфераға мұхиттар,теңіздер,өзендер,тоғандар, ми
батпақ,топырақтығы,жер астындағы және атмосфералық ауадағы сулар
кіреді.Дүние жүзінің34бөлігі су.Мұхит пен теңіздердің жалпы аудандары
құрғақ территорияның ауданынан 2,5есе артық.Гидросфера биосфераның басқа
бөліктері-литосфера(жер асты сулары),атмосфера(булы дымқыл)және оларда
тіршілік ететін тірі организімдермен тығыз байланысты.Гидросфераның жалпы
көлемі 1455миллион километр квадрат.
Жалпы су қорының 97,5проценті тұзды минералды болып
келеді.Теңіз(мұхит)суларын ерітінді деп есептеуге болады,себебі бұл
сулардың құрамындағы тұздардың мөлшері орта есеппен 35гкг.Менделеев
периодтық системасындағы барлық элементтер жер бетіндегі сулардың құрамында
кездеседі.Бірақ та олардың ішінде теңіз суларының негізгі тұздылығын
құратындарға натрий,магний,кальций катиондары мен хлорид, карбонат...сульфат
аниондарын жатқызуға болады.Басқа химиялық элементтердің мөлшері негізгі
иондардікімен салыстырғанда анағұрлым төмен болғанымен,олардың теңізбен
теңіздегі тірі организімдерде жүретін химиялық процестерге қосатын үлесі
өте зор.Олардың ішінде тірі организімдер өз тіршіліктеріне пайдаланатын
азотты,фосфорды,кремнийді ерекше атап өтуге болады.бұл элементтердің теңіз
суындағы мөлшерін реттеп отыратын теңізде тіршілік ететін жан-жануарлармен
өсімдіктер.
Тұщы сулардың қоры жалпы су қорларының 2,5процентің
құрайды,немесе35млн.км3.Бұл сулардың орташа тұздылығ 1гл
аспайды.Планетаның әр тұрғынына келетің тұщы су мөлшері шамамен 8
млн.м3.Тұщы сулардың 30проценті жер астындағы сулар.Тұщы судың негізгі қоры
тау бастарындағы мұздықтар,Арктика мен Антарктида мұздарында-
97процент.Антарктидада мұздың ең қалың 4.78 км тең қабаты және дүние жүзі
бойынша ен таза суы бар теңіз Уэддела осы Антарктидада тіркелген.Оның
мөлдірлігі тазартылған судікіндей.Жер шарыедағы барлық өзендер 650-700жыл
ішінде қанша су берсе,тау мұздарында да сонша су бар.Адамзаттың өз
тіршілігіне пайдалана алатын судың мөлшері тек 3процент(өзен,көл және су
қоймаларының сулар),су көздерінің басым көпшілігін пайдалану өте қиын.Су
ресурстарының мұхит-атмосфера-жер- мұхит системасындағы айналым
процестерінде тамаша бір қасиеті-өздігінен қайта қалпына келу
қабілеті.Табиғатта тұщы суды материктерден мұхиттар мен теңіздерге,олардан
қайта кері қарай қайта алып елетін алып механизм үнемі жұмыс
істейді.Гидросферадағы өздігінен тазару процесі заттардың айналымымен
байланысты.Бұл пріноцесс табиғи суларда оларда тіршілік ететін тірі
организімдердің тіршілік іс-әрекеттері нәтижесінде жүзеге асады. Сондықтан
табиғатты қорғаудыңаса маңызды міндеттерінің бірі табиғи сулардың осы
қасиетін сақтап қалуға барынша мүмкіндік жасау.Әрбір су көзі түрлі тірі
организімдер,сол ортаға тән арнайы
организімдер,өсімдіктер,микрооргани зімдер тіршілік ететін,олар үнемі
көбейіп,өліп отыратын тірі,күрделі экожүйе.Егер су көзіне бактериялар,не
химиялық қосылыстар түсетін болса,онда өздігінен тазару процесі тез
жүріп,су өзінің баспақты таза күйіне қайта келеді.Өздігінен тазару
процесіне әсер ететін факторлар түрліше.Оларды шартты түрде үшке бөлуге
болады:физикалық,химиялық және биологиялық.Судың өздігінен тазару процесіне
әсер ететін физикалық факторлардың ішінде ластаушы заттардың сұйытылуы,еруі
және араласуы негізгі роль атқарады.Өзен суының интенсивті ағысы судағы
ластаушы затардың жақсы араласып, концентрацияларының төмендеуіне себеп
болады.Судағы ерімейтін тұнбалардың су түбіне шөгуі ластанған судың
өздігінен тазаруына жағдай жасайды.Микроорганизімдер өз
салмақтарымен,немесе судағы органикалық және органикалық емес заттарға
қосылып,олармен бірге су түбіне шөгеді.Судың өздігінен тазаруына әсер
ететін аса маңызды физикалық фактор-Күннің ультракүлгін сәулесі.Бұл
сәулелердің әсерінен су зарарсызданады.Ультракүлгін сәулелер белокты
каллойдтарды және микроб клеткалары протоплазмалардың ферменттерін жойып
жібереді.
Су физикалық,химиялық тұрғыдан қарағанда ең күрделі заттың біріне
жатады.Оны таза күйінде алу өте қиын.Таза су барлық уақытта жеңіл су мен аз
мөлшерде ауыр және аса ауыр судан тұрады.Басқа заттармен салыстырғанда
судың өте көп анатомиялық(ауытқулық)қасиеттері бар.
1.0 цельсияградустан 4цельсияградусқа дейін қыздырғанда судың көлемі
көбеймейді,керісінше азаядыең максимальды тығыздық мағынасы су қататын
нүктеде(0цельсияградус)емес 4 цельсияградус болады.
2.Басқа деңгейлердей емес,су көлемі қатқанда сығылысудың орнына
үлкейіп,оның тығыздығы төмендейді.
3.Қысым көтерілгенде судың қату температурасы көтерілмей,ол
төмендейді.
4.Басқа заттардың сыбағалы жылылық сыйымдылығымен салыстырғанда судың
сыбағалы жылылық сыйымдылығы өте жоғары.
5.Дэлектрлік тұрақтылығы өте жоғары болғанына байланысты судың
еріткіштік және диссоциялау қасиеті басқа сұйықтықтармен салыстырғанда
жақсылау.
6.Сұйықтардың ішінде судың беттік керуінің шамасы ең жоғары-75*10 ның
минус үш дәрежесі Джм2.
7.Булану кезінде жылу сіңіріледі,ал будан конденсациялау мен қату
кезінде керісінше жылу бөлінеді.
Ауытқулықтың болу себебінің бірі оның құрылысының ерекшелігінде
және су молекуларының бір-бірімен күшті байланысатындығында.Жер бетіндегі
барлық тіршіліктің суға байланыстылығының негізі осы ауытқулықтың болуы.Су
табиғатта үш агрегаттық күйде:сұйық,қатты және газ тәрізді түрде бола
алатын жалғыз зат болып саналады.Табиғаттағы барлық
биогеохимиялық,биофизикалық процестер судың қатысуымен жүреді десек
қатылеспейміз.Академик А.Карпинский су туралы былай деген:”Су-ең бағалы
байлық.Су-тек минералды шикізат.Ол тек өнеркәсіп пен ауылшаруашылығын
дамытушы ғана емес,сонымен бірге өмір жоқ жерге тіршілік сыйлайтын ыстық
қан”.Су-тірі материяның негізі.Қазіргі кезде сулы ортада тіршілік ететін
жануарлар түрінің саны 150000 немесе олардың жалпы санының 7%,ал суда
өсетін өсімдіктер түрінің саны 10000 (8%).Жануарлардың ішінде балықтардың
шамамен 16000 түрі,былқылдақденелілердің 80000түрі,шаянтәрізділердің 20000-
нан астам түрі,қарапайымдылардың 15000-ға жуық түрі және
т.б.бар.Жануарлардың дене массасының орта есеппен 75%,кейбір өсімдіктер
массасының 89-90%судан тұрады.Адам ұрығының (эмбрионының)97%-і су,жаңа
туған баланың дене массасының 77-80% судан тұрады-Орта есеппен ересек адам
денесінің 65-70%су,ұлғайған сайын су мөлшері адам денесінде 60%-ке дейін
төмендейді.Осы деңгейден денедегі судың мөлшері10-12% төмендесе,организм
әлсіреп,жұмыс атқару қабілеті жойылады,ал организімдегі судың көлемі 25%-
тен төмен түссе,адам өміріне қауіп төнеді.Кейбір жан-
жануарлар(балықтар,киттер,дельфинде р,құндыздар)тек қана сулы ортада
тіршілік етеді.Себебі организімдегі судың мөлшері азайғанда ас қорыту және
де басқа қасиеттер бұзылады,яғни организімдегі тепе-тендік бұзылып,әртүрлі
ауыр жағдайға әкеліп соғады.Негізінде барлық организімдердің өсіп-өнуіне
таза су қажет,сондықтан сумен жабдықтау көздеріне,судың сапасына ерекше
маңыз беріледі.Жоғары сыбағалы жылылық сыйымдылығының,біртіндеп жылу мен
салқындау қасиеттерінің арқасында су теңізбн көлдің жылдық,тәуліктік және
тіпті сағаттық температураларының өзгеруін белгілеп отыратын факторлардың
бірі.Су бетіне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.