Сәулеленудің кванттық табиғаты
Жоспар
1. Сәулеленудің кванттық табиғаты
2. Стефан.Вольцман және Вин заңдары
3. Жарықфың кванттық теориясының пайда болуы
4. Оптикалық пирометрия
1. Сәулеленудің кванттық табиғаты
2. Стефан.Вольцман және Вин заңдары
3. Жарықфың кванттық теориясының пайда болуы
4. Оптикалық пирометрия
1. Жалпы мәліметтер
Жасуша цитоплазмасының маңызды қызметтерінің бірі - заттар ағынын қамтамасыз ету болып табылады. Заттар ағыны дегеніміз: біріншіден -жасуша ішінде, кедір-бұдыр эндоплазмалық торда синтезделген ақуыздардың органеллалар арасьгнда әрлі-берлі тасымалдануы; екіншіден —кептеген жасушалар мен үлпаларда синтезделген пептидтік гормондардың, асқорыту ферменттерінің, антиденелердің, есу факторларының және басқа да секреторлық молекулалардың жасуша сыртына шығарылуы; үшіншіден-сыртқы ортадан жасушаға үнемі өртүрлі заттардың еткізілуі.
Заттардың жасушаішілік-везикулалық тасымалдануының әмбебап және тиімді құралы болып тасымалдану (мембрана) көпіршіктері (липосомалар, мицеллийлар) арқылы секреторлық механизм негізінде тасымалдануы болып табылады.
Везикулалық тасымалдануда тасымалданатын ақуыздар мен липидтер кепіршік (липосома, мицелла) қабырғасын (мембранасын) құрастырады, ал оның қуысында басқа органеллаларға арналған не жасушасыртына шығарылатын «жүк» молекуласы болады.
Жасушаішілік везикулалық тасымалдау эвдоплазмалық ретикулум (ЭПТ) мембранасынан басталады. Бұл жерде ақуыз молекуласының гликозилденуінің алғашқы кезеңдері етеді. Содан кейін ақуыз молекулалары тасымалдау көпіршіктеріне іріктелініп, Гольджи кешенінің цис-полюсіне өтеді. Гольджи цистерналарыңда ақуыздардың гликозилденуі әрі қарай жалғасады, ал Гольджидің транс-полюсі мен транс-торларыңда ақуыздың гликозилденуі толығымен аяқталады. Сонымен қатар олар фосфорланады жөне сульфатганады. Гольджи цистерналарынан ақуыздар жиекті көпіршіктер арқылы өтеді. Гольджидің транс-торларында толық модификацияланған ақуыздар нақтылы органеллаларға тасьшалдану үшін тасымал көпіршіктеріне іріктелінеді. Гольджи кеш^енін тастап шыққаннан
Жасуша цитоплазмасының маңызды қызметтерінің бірі - заттар ағынын қамтамасыз ету болып табылады. Заттар ағыны дегеніміз: біріншіден -жасуша ішінде, кедір-бұдыр эндоплазмалық торда синтезделген ақуыздардың органеллалар арасьгнда әрлі-берлі тасымалдануы; екіншіден —кептеген жасушалар мен үлпаларда синтезделген пептидтік гормондардың, асқорыту ферменттерінің, антиденелердің, есу факторларының және басқа да секреторлық молекулалардың жасуша сыртына шығарылуы; үшіншіден-сыртқы ортадан жасушаға үнемі өртүрлі заттардың еткізілуі.
Заттардың жасушаішілік-везикулалық тасымалдануының әмбебап және тиімді құралы болып тасымалдану (мембрана) көпіршіктері (липосомалар, мицеллийлар) арқылы секреторлық механизм негізінде тасымалдануы болып табылады.
Везикулалық тасымалдануда тасымалданатын ақуыздар мен липидтер кепіршік (липосома, мицелла) қабырғасын (мембранасын) құрастырады, ал оның қуысында басқа органеллаларға арналған не жасушасыртына шығарылатын «жүк» молекуласы болады.
Жасушаішілік везикулалық тасымалдау эвдоплазмалық ретикулум (ЭПТ) мембранасынан басталады. Бұл жерде ақуыз молекуласының гликозилденуінің алғашқы кезеңдері етеді. Содан кейін ақуыз молекулалары тасымалдау көпіршіктеріне іріктелініп, Гольджи кешенінің цис-полюсіне өтеді. Гольджи цистерналарыңда ақуыздардың гликозилденуі әрі қарай жалғасады, ал Гольджидің транс-полюсі мен транс-торларыңда ақуыздың гликозилденуі толығымен аяқталады. Сонымен қатар олар фосфорланады жөне сульфатганады. Гольджи цистерналарынан ақуыздар жиекті көпіршіктер арқылы өтеді. Гольджидің транс-торларында толық модификацияланған ақуыздар нақтылы органеллаларға тасьшалдану үшін тасымал көпіршіктеріне іріктелінеді. Гольджи кеш^енін тастап шыққаннан
Қолданылған әдебиет
1. Макишев Г., Буховцев Б. Физика Алматы, «Рауан»1997ж. 154-159б.
2. Абдуллаев «Жалпы физика курсы» А., 1991ж. 186-191б.
3. Ремизов А. «Медицинская и биологическая физика» М. 1996ж. 534-539б.
4. Зертханалық жұмыс. «спектографты градурлеу»
1. Макишев Г., Буховцев Б. Физика Алматы, «Рауан»1997ж. 154-159б.
2. Абдуллаев «Жалпы физика курсы» А., 1991ж. 186-191б.
3. Ремизов А. «Медицинская и биологическая физика» М. 1996ж. 534-539б.
4. Зертханалық жұмыс. «спектографты градурлеу»
Жоспар
1. Сәулеленудің кванттық табиғаты
2. Стефан-Вольцман және Вин заңдары
3. Жарықфың кванттық теориясының пайда болуы
Оптикалық пирометрия
Сәулеленудің кванттық табиғаты
Денелердің қыздырған кезде жарық шығаруын температуралық жарық немесе
жылулық сәулелену деп атаймыз. Температуралық жарықтың тепе-тендік сипатын
дененің сәуле шығару нәтижесінде энергиясы қаңша кемісе,өзі жүтқан сәулелік
энергия мөлшері де сондай болумен түсіндіруге болады. Сөйтіп, жылульщ сәуле-
лену үшін тепе-тендік күй өзінен-өзі орнауы керек. Сонда дене не аз, не көп
энергия жұтқан жағдайларда шығарылатын сәуле интенсивтігі күшеюі немесе
бәсеңдеуі нәтижесінде жүйе қайтадан бүрынғы күйіне оралады да, тепе-теңдік
орнықты болады.
Мысалы, қабырғалары жылу өткізбейтін бос қуыс ішінде температурасы әр түрлі
бірнеше дене болып, олардың бірінен-біріне жылу тек сәуле арқылы ауысатын
болса, онда біраз уақыт өткен соң сәуле шығару жане сәуле жүтылу
нәтижесінде олардың температуралары теңеледі, сөйтіп жылулық тепе-теңцік
күйге түседі. Сонымен белгілі бір температурада сәулелік энергия үздіксіз
шығарылып және күтылып отырады, сондай-ақ сәулелік энергия шығару және
жүтылу қабілеттері бір~біріне байланысты болады.
Дененің бетінен бірлік уақытта шығарылатын сәулелік энергия мөлшері дененің
сәуле шығарғыштық қабілеті немесе энергетикальщ жарқыраушн деп аталады.
Егер дененің сәуле шығарғыштық қабілеті (αλ) спектрлік аралықтың бір
алқабына есептелінсе, оны дененің спектірлік сәуле шығағыштық қабілеті
r2 деп атайды. Сөйтіп дененің сәуле шығарғыштық қабілеті мынаған тең:
(1)
Егер дене мөлдір болмаса, онда дене бетіне түскен сәулелік энергияның біраз
бөлігі жұтылады. Осы нұтылған энергияның түскен энергияға қатынасы дегенің
сәүле жыттқыншық қабілеті деп аталады. Демеқ бұл шама түскен сәулелік
энергияның қандай бөлігі жұтылғанын көрсетеді. Сонда толқындар ұзындығы λ
және λ+αλ аралығындағы сәулелер энергиясыкың белгілі текмературада дененің
беті жұтқан бөлігін көрсететін ш шама деңенің спектірлік сәуле жұтқыштық
кабілеті λ λ деп аталады.
Егер дене бетіне түскен сәулелік энергияны талғамай толық жұтатын болса,
онда ондай дене абсолют қара дене деп аталады. Осындай дененің сәуле
жұтқыштық қабілеті бірге тең. Ал абсолют қара дененің толық сәуле
шығарғыштық қабілетін формула арқылы табуға болады, Ондағы λ λ абсолют
қара дененің спектрлік сауле шығарғыштық қабілеті, ол сәуленің толқын
ұзындығы мек температураеы Т-ға тауелді болады, яғни:
(2)
Неміс ғалымы Кирхгоф жылы термодянамика задарына сүйеніп, дененің сәуле
шығарғыштық қабілетінің r сәуле жұтқыштық қабілетіне (λ λ) қатыкасы
дененің табиғатка байланысты болмай, барлық денелерге бірдей, сәуленің
толқын ұзындығы λ мен температурасына тәуелді әмбебап функция болады деген
қорытынды жасады, яғни:
(3)
Осы қағида Кирхгоф заңы деп аталады
Жылулық сәулелену теориясы үшін абсолют қара дененің сауле шығарғыштық
қабілетін біле отырып, қара емес денелердің де сәөуле шығарғыштығын
анықтауға болады.
Табиғатта толқын ұзыкдығына байланыссыз барлық сәулелерді түгел жұтатын
абсолют қара дене кездеспейді. Сондықтан практикада дененің сәуле жұткыштық
қабілеті деп бірге тең болмай, 0‹ λ ‹ λ болады.
Енді осы сауле жүтңыштың қабілетінің 0°С температураға сәйкес кейбір
дейелер үшін мәндерін мьша кесте арңылы көрсетейік:
кесте
Денелер түрлері λ Денелер түрлері λ
Ақ қағаз Жылтыр 0,25 Мұа 0,64
алюминий 0,35 Су 0,67
Хром Қара күйе 0,98
Никель 0,33 Қара барқыт 0,99
0,42
Кестеден абсолют қара дене деп,есептелетін қара күйе
мен барқыттың өздері де керінетін жарыңтың 0,99-дай үлесін
ғана жұтатьшын байқауға болады. Сондыңтан адамдар ңыста жылы
болу үшін қара түсті, жазда салңын болу үшін ақ түсті киімдер киеді.
Абсолют қара дене рөлін атқара алатын денені қолдан жасауға болады, мысалы
кішкене тесігі бар үлкен қуыс денені абсолют қара дене деп қарастыруға
болады.
Осындай қуыстың ішіне енген сәуле қайтң сыртңа шыққанша оның қабырғасының
ішкі бетінен сан рет шағылып, сәуле ең соңында толығымен жұтылады да,
қуыс дененің кішкене тесігі абсолют қарадене қызметін атқарады.
Стефан-Вольцман және
Вин заңдары
Абсолют қара дененің сәуле шығарғыштық қабілеті оның температурасы
жоғарылаған сайьш күшейе түседі. Яғни, температура жоғарылағакда дененің
жарңырауы да күшейіп, одан шығатьш сәуленің түсі де өзгереді. Олай болса,
белгілі бір температурада абсолют қара дененің әр түрлі толқын
ұзындығына на сәйкес салыстырма сәуле шығарғьштың қабілетін әксперименттік
қисыңтарынан байқауға болады.
Өте жоғары температурада дене қатты қызып, оның түсі қызғылт болады,
кейінірек температура одан ары жоғарылағанда түсі бірте-бірте ақ түске
айналады. Сөйтіп әрбір қисықтың максимумы температура артқан сайын қысқа
толқындар алқабына қарай ығыса бастайды. Ол дене температурасы төмен болса,
онда қисықтың -максимум мәндері ұзын толқындар алқабына қарай ығысып, дене
инфрақызыл сәулелерді шығарар еді. Міне, осыдан жылулық сәулеленудің
теориясын тереңтрек зерттеу қажет бодды.
Абсолют қара дененің сәулет шығару қисығын сан жағынан зерттеудің
нәтижесінде мынадай заңдылықтар ашылған болатын.
Абсолют қара дененің толық жарқырауы R оның төрт дәрежеленген абсолют
температурасына пропорционал болады, яғни
(4)
мұндағы
Стефан-Больцман тұрақтысы.
Австрия физигі И.Стефан (1835-1893) 1879 жылы эксперименттердің нәтижелерін
зерттей келе және Л.Больцман 1884 жылы термодинамикалық әдісті қолданып
теория жүзінде бір-біріне тәуелсіз абсолют қара дененің сәуле шығарғыштық
қабілетінің' температураға тәуелділігін анықтады. Сондыктан формула Стефан-
Больцман заңы деп аталады. Осы занды пайдаланып абсолют қара дененің
бетінен бірлік уақытта шығарылатын сәулелік энергия мөлшерін есептеп табуға
болады. 1877 жылы неміс физигі В.Вин (1864-1928) термодинамика және
электродинамика заңдарына сүйене отырып жоғарыда айтылған функциясының
максимум мәніне сәйкес келетін λмах толқын ұзындығының температураға
тәуелділік заңдылыгын ашты. Сонда абсолют қара дененің спектрлік сәуле
шығарғыштық қабілетінің максимал мәніне сәйкес келетін толқын ұзындығы λмах
оның(Т) абсолют температурасына кері пропорционал болады, яғни:
(5)
мұндағы С = 2,9-І0 -3 м-К тәжірибемен табылған Вин тұрақтысы.
Сондықтан сәулелік энергияның максимум шамасы толқын ұзындығьша сәйкес
ығысып отыратындықтан өрнекті Биннід деп атайды Егер температура өсетін
болса, онда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Сәулеленудің кванттық табиғаты
2. Стефан-Вольцман және Вин заңдары
3. Жарықфың кванттық теориясының пайда болуы
Оптикалық пирометрия
Сәулеленудің кванттық табиғаты
Денелердің қыздырған кезде жарық шығаруын температуралық жарық немесе
жылулық сәулелену деп атаймыз. Температуралық жарықтың тепе-тендік сипатын
дененің сәуле шығару нәтижесінде энергиясы қаңша кемісе,өзі жүтқан сәулелік
энергия мөлшері де сондай болумен түсіндіруге болады. Сөйтіп, жылульщ сәуле-
лену үшін тепе-тендік күй өзінен-өзі орнауы керек. Сонда дене не аз, не көп
энергия жұтқан жағдайларда шығарылатын сәуле интенсивтігі күшеюі немесе
бәсеңдеуі нәтижесінде жүйе қайтадан бүрынғы күйіне оралады да, тепе-теңдік
орнықты болады.
Мысалы, қабырғалары жылу өткізбейтін бос қуыс ішінде температурасы әр түрлі
бірнеше дене болып, олардың бірінен-біріне жылу тек сәуле арқылы ауысатын
болса, онда біраз уақыт өткен соң сәуле шығару жане сәуле жүтылу
нәтижесінде олардың температуралары теңеледі, сөйтіп жылулық тепе-теңцік
күйге түседі. Сонымен белгілі бір температурада сәулелік энергия үздіксіз
шығарылып және күтылып отырады, сондай-ақ сәулелік энергия шығару және
жүтылу қабілеттері бір~біріне байланысты болады.
Дененің бетінен бірлік уақытта шығарылатын сәулелік энергия мөлшері дененің
сәуле шығарғыштық қабілеті немесе энергетикальщ жарқыраушн деп аталады.
Егер дененің сәуле шығарғыштық қабілеті (αλ) спектрлік аралықтың бір
алқабына есептелінсе, оны дененің спектірлік сәуле шығағыштық қабілеті
r2 деп атайды. Сөйтіп дененің сәуле шығарғыштық қабілеті мынаған тең:
(1)
Егер дене мөлдір болмаса, онда дене бетіне түскен сәулелік энергияның біраз
бөлігі жұтылады. Осы нұтылған энергияның түскен энергияға қатынасы дегенің
сәүле жыттқыншық қабілеті деп аталады. Демеқ бұл шама түскен сәулелік
энергияның қандай бөлігі жұтылғанын көрсетеді. Сонда толқындар ұзындығы λ
және λ+αλ аралығындағы сәулелер энергиясыкың белгілі текмературада дененің
беті жұтқан бөлігін көрсететін ш шама деңенің спектірлік сәуле жұтқыштық
кабілеті λ λ деп аталады.
Егер дене бетіне түскен сәулелік энергияны талғамай толық жұтатын болса,
онда ондай дене абсолют қара дене деп аталады. Осындай дененің сәуле
жұтқыштық қабілеті бірге тең. Ал абсолют қара дененің толық сәуле
шығарғыштық қабілетін формула арқылы табуға болады, Ондағы λ λ абсолют
қара дененің спектрлік сауле шығарғыштық қабілеті, ол сәуленің толқын
ұзындығы мек температураеы Т-ға тауелді болады, яғни:
(2)
Неміс ғалымы Кирхгоф жылы термодянамика задарына сүйеніп, дененің сәуле
шығарғыштық қабілетінің r сәуле жұтқыштық қабілетіне (λ λ) қатыкасы
дененің табиғатка байланысты болмай, барлық денелерге бірдей, сәуленің
толқын ұзындығы λ мен температурасына тәуелді әмбебап функция болады деген
қорытынды жасады, яғни:
(3)
Осы қағида Кирхгоф заңы деп аталады
Жылулық сәулелену теориясы үшін абсолют қара дененің сауле шығарғыштық
қабілетін біле отырып, қара емес денелердің де сәөуле шығарғыштығын
анықтауға болады.
Табиғатта толқын ұзыкдығына байланыссыз барлық сәулелерді түгел жұтатын
абсолют қара дене кездеспейді. Сондықтан практикада дененің сәуле жұткыштық
қабілеті деп бірге тең болмай, 0‹ λ ‹ λ болады.
Енді осы сауле жүтңыштың қабілетінің 0°С температураға сәйкес кейбір
дейелер үшін мәндерін мьша кесте арңылы көрсетейік:
кесте
Денелер түрлері λ Денелер түрлері λ
Ақ қағаз Жылтыр 0,25 Мұа 0,64
алюминий 0,35 Су 0,67
Хром Қара күйе 0,98
Никель 0,33 Қара барқыт 0,99
0,42
Кестеден абсолют қара дене деп,есептелетін қара күйе
мен барқыттың өздері де керінетін жарыңтың 0,99-дай үлесін
ғана жұтатьшын байқауға болады. Сондыңтан адамдар ңыста жылы
болу үшін қара түсті, жазда салңын болу үшін ақ түсті киімдер киеді.
Абсолют қара дене рөлін атқара алатын денені қолдан жасауға болады, мысалы
кішкене тесігі бар үлкен қуыс денені абсолют қара дене деп қарастыруға
болады.
Осындай қуыстың ішіне енген сәуле қайтң сыртңа шыққанша оның қабырғасының
ішкі бетінен сан рет шағылып, сәуле ең соңында толығымен жұтылады да,
қуыс дененің кішкене тесігі абсолют қарадене қызметін атқарады.
Стефан-Вольцман және
Вин заңдары
Абсолют қара дененің сәуле шығарғыштық қабілеті оның температурасы
жоғарылаған сайьш күшейе түседі. Яғни, температура жоғарылағакда дененің
жарңырауы да күшейіп, одан шығатьш сәуленің түсі де өзгереді. Олай болса,
белгілі бір температурада абсолют қара дененің әр түрлі толқын
ұзындығына на сәйкес салыстырма сәуле шығарғьштың қабілетін әксперименттік
қисыңтарынан байқауға болады.
Өте жоғары температурада дене қатты қызып, оның түсі қызғылт болады,
кейінірек температура одан ары жоғарылағанда түсі бірте-бірте ақ түске
айналады. Сөйтіп әрбір қисықтың максимумы температура артқан сайын қысқа
толқындар алқабына қарай ығыса бастайды. Ол дене температурасы төмен болса,
онда қисықтың -максимум мәндері ұзын толқындар алқабына қарай ығысып, дене
инфрақызыл сәулелерді шығарар еді. Міне, осыдан жылулық сәулеленудің
теориясын тереңтрек зерттеу қажет бодды.
Абсолют қара дененің сәулет шығару қисығын сан жағынан зерттеудің
нәтижесінде мынадай заңдылықтар ашылған болатын.
Абсолют қара дененің толық жарқырауы R оның төрт дәрежеленген абсолют
температурасына пропорционал болады, яғни
(4)
мұндағы
Стефан-Больцман тұрақтысы.
Австрия физигі И.Стефан (1835-1893) 1879 жылы эксперименттердің нәтижелерін
зерттей келе және Л.Больцман 1884 жылы термодинамикалық әдісті қолданып
теория жүзінде бір-біріне тәуелсіз абсолют қара дененің сәуле шығарғыштық
қабілетінің' температураға тәуелділігін анықтады. Сондыктан формула Стефан-
Больцман заңы деп аталады. Осы занды пайдаланып абсолют қара дененің
бетінен бірлік уақытта шығарылатын сәулелік энергия мөлшерін есептеп табуға
болады. 1877 жылы неміс физигі В.Вин (1864-1928) термодинамика және
электродинамика заңдарына сүйене отырып жоғарыда айтылған функциясының
максимум мәніне сәйкес келетін λмах толқын ұзындығының температураға
тәуелділік заңдылыгын ашты. Сонда абсолют қара дененің спектрлік сәуле
шығарғыштық қабілетінің максимал мәніне сәйкес келетін толқын ұзындығы λмах
оның(Т) абсолют температурасына кері пропорционал болады, яғни:
(5)
мұндағы С = 2,9-І0 -3 м-К тәжірибемен табылған Вин тұрақтысы.
Сондықтан сәулелік энергияның максимум шамасы толқын ұзындығьша сәйкес
ығысып отыратындықтан өрнекті Биннід деп атайды Егер температура өсетін
болса, онда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz