Өндіріс түрлері және өндіріс шығындар

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I. Өндіріс түрлері және өндіріс шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Өндіріс түрлеріне сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Өндіріс шығындарының жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
II. Көмекші өндіріс шығындарының есебі және көмекші өндірістің үстеме шығындарының бөлініп таратылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1. Көмекші өндіріске сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Көмекші өндіріс шығындарының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Көмекші өндіріс шығындарының бөлініп таратылуы ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Өндірістің бухгалтерлік есебін ұйымдастыру көбіне өндірістің, тұрпатына (типіне) байланысты болады. Өндіріс жеке-дара, сериялық және жаппай өндіріс болып үш топқа бөлінеді.
Жеке-дара (жекелеген) өндіріс - өнім жекелеген даналарымен немесе қайталанып отыратын шағын тапсырыстарымен дайындалатын өндіріс. Бұл ауыр машина жасауға, кеме жасауға, бірегей станоктар мен турбиналарды өндіруге тән. Онын мынадай ерекшеліктері бар: ондағы цехтар нақты бір салаға мамандандырылмайды; субъект пен цехтардың өндіріс бағдарламасында бұйымдар мен олардың бөлімдерінің көп мөлшерде болуымен ерекшелінеді; дайындық-қорытындылау жұмыстарына кететін шығындардың деңгейі салыстырмалы жағдайда алғанда біршама үлкен болады; өндірістің баска да тұрпаттарына қарағанда өндірістік цикл ұзақ болып келеді. Жеке-дара өндірісте, әдетте, шығындарды есепке алу үшін және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау үшін тапсырыстық әдіс қолданылады, бұл орайда шығындар әрбір бұйым (тапсырыс) бойынша есепке алынады.
Сериялық өндіріс біркелкі бұйымдарды дайындап шығарудың оқтын-оқтын қайталанып отыруымен сипатталады және оған мынадай ерекшеліктер тән: шығарылатын өнім номенклатурасының шектеулілігі; жұмыс орындарының салыстырмалы түрде алғанда кең, мамандануы; мамандандырылған машиналардың, аспаптар мен қондырғыларының қолданылуының шектеулілігі. Сериялық өндіріс машина жасау өнеркәсібінде және металл өндеуде неғұрлым кең тараған. Бұл кәсіпорындарда өнімнің шығарылуын есепке алу сериялы бұйымдарға тән етіп қолданылады, бірақ ол бұйымдарды құрастыратын партияларға қолданылмайды.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 3
I. Өндіріс түрлері және өндіріс шығындар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Өндіріс түрлеріне сипаттама
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2. Өндіріс шығындарының жіктелуі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
II. Көмекші өндіріс шығындарының есебі және көмекші өндірістің
үстеме шығындарының бөлініп таратылуы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Көмекші өндіріске
сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2. Көмекші өндіріс шығындарының
есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3. Көмекші өндіріс шығындарының бөлініп таратылуы ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...

I. Өндіріс шығындары және өндіріс түрлері
1.1. Өндіріс түрлеріне сипаттама
Өндірістің бухгалтерлік есебін ұйымдастыру көбіне өндірістің,
тұрпатына (типіне) байланысты болады. Өндіріс жеке-дара, сериялық және
жаппай өндіріс болып үш топқа бөлінеді.
Жеке-дара (жекелеген) өндіріс - өнім жекелеген даналарымен
немесе қайталанып отыратын шағын тапсырыстарымен дайындалатын өндіріс. Бұл
ауыр машина жасауға, кеме жасауға, бірегей станоктар мен турбиналарды
өндіруге тән. Онын мынадай ерекшеліктері бар: ондағы цехтар нақты бір
салаға мамандандырылмайды; субъект пен цехтардың өндіріс бағдарламасында
бұйымдар мен олардың бөлімдерінің көп мөлшерде болуымен ерекшелінеді;
дайындық-қорытындылау жұмыстарына кететін шығындардың деңгейі салыстырмалы
жағдайда алғанда біршама үлкен болады; өндірістің баска да тұрпаттарына
қарағанда өндірістік цикл ұзақ болып келеді. Жеке-дара өндірісте, әдетте,
шығындарды есепке алу үшін және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау үшін
тапсырыстық әдіс қолданылады, бұл орайда шығындар әрбір бұйым (тапсырыс)
бойынша есепке алынады.
Сериялық өндіріс біркелкі бұйымдарды дайындап шығарудың оқтын-
оқтын қайталанып отыруымен сипатталады және оған мынадай ерекшеліктер тән:
шығарылатын өнім номенклатурасының шектеулілігі; жұмыс орындарының
салыстырмалы түрде алғанда кең, мамандануы; мамандандырылған машиналардың,
аспаптар мен қондырғыларының қолданылуының шектеулілігі. Сериялық өндіріс
машина жасау өнеркәсібінде және металл өндеуде неғұрлым кең тараған. Бұл
кәсіпорындарда өнімнің шығарылуын есепке алу сериялы бұйымдарға тән етіп
қолданылады, бірақ ол бұйымдарды құрастыратын партияларға қолданылмайды.
Сериялардың көлеміне қарай өндірістер мынадай үш түрге бөлінеді:
ірі сериялык өндіріс (өнім жыл бойы үздіксіз дайындалады), сериялық
(мамандану анағұрлым тар, ал өндірістік желілер мен цехтар бойынша және
технологиялық жағынан мамандырылған), ұсақ сериялық өндіріс (жекелеген
өндірістен ұсақ сериямен өнім шығаруға арналған).
Өндірісте шығынды есепке алудың және өнімнің өзіндік құның
калькуляциялаудың нормативтік немесе кайта жасау әдістерін қолданады.
Жаппай өндіріс - ұзақ уақыт бойы бірдей өнімді үздіксіз
шығаратын өндіріс тұрпаты (типі). Шығарылатын өнімдердің ассортименті
(түрлері) көп болмағанымен олардың шығарылатын мөлшері айтарлықтай көп
болуы мүмкін, белгілі бір салаға ыңғайланған жабдықтардын жоғары деңгейі
және өндірістің жұмыс ырғағының жоғары болуы өндірістін осы тұрпатына тән
белгілер болып табылады. Бұл арада әдеттегідей өнімнің және оның негізгі
элементтерінің өзіндік құнын есепке алудың және калькуляциялаудың
нормативтік әдісі қолданылады.
Өндірісті ұйымдастыру типі (тұрпаты) тек шығындарды есепке алуға
және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялауға ғана әсер етіп қоймайды,
сонымен бірге бастапқы есепті ұйымдастыруға, талдамалық есепке де әсер
етеді. Мәселен, ірі сериялық және жаппай өндірістерде шығарылатын өнім мен
жалақы ауысым (смена) ішінде өндірілген өнім рапорттарына, ал жеке-дара
және ұсақ сериялық өндірістерде - жасалған жұмыстар нарядтарымен үйлесімде
көбіне маршруттық парақтарына жазылады.

2. Өндіріс шығындарының жіктелуі
Өндіріс шығындарының экономикалық негізделген жіктелімі өндірістік
қызмет есебін ұйымдастырудың негізі болып табылады.
Өнеркәсіпте өнімнің өзіндік құнын жрспарлау мен есепке алудың
нормативтік құжаттары, сондай-ақ қаржылық есеп бойынша оқулықтарда
шығындарын келесі топтастыру белгіленген:
• құрамы бойынша – бір элементтік және кешенді;
• түрлері бойынша – шығын элементтері мен калькуляция баптары;
• мақсаты бойынша – негізгі және үстеме;
• өндіріс көлеміне қатысы бойынша – тұрақты және өзгермелі;
• жекеоеген өнімдерді өзіндік құнға жатқызу әдісі бойынша тікелей
және жанама;
• шығындар сипаты бойынша - өндірістік және өндірістік емес;
• жоспармен қамту дәрежесі бойынша – жоспарланатын және
жоспарланбайтын;
Бір элементті-өндіріске жұмсалатын біртекті шығындар. Бұл белгі
бойынша өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің), өзіндік құнын құрайтын
шығындар мынадай элементтер бойынша топтастырылады: материалдық шығындар;
еңбекті өтеу шығындары; аударымдар (әлеуметтік салық), қосымша (өндірістік)
шығыстар.Соған орай кәсіпорында қосылғыштарға бөліп орналастыруға келмейтін
шығындар бір элементті деп аталады.
Кешенді шығындар-бірнеше экономикалық элементтерден тұрады. Іс жүзінде
барлық элементтер кіретін цехтық (қосымша) шығыстар үлгі болады. Мысалы,
жоғары дәрежелі аетоматтандырылған кәсіпорындарда еңбекақы аударымдарымен
бірге өзіндік құн құрылымында 5% құрайды. Әдетте, мұндай кәсіпорындарда
тікелей еңбекақы бөлінбейді, оны қосылған шығындар деп аталатын жеке
бапта өндірісті басқару мен қызмет ету бойынша шығыстармен біріктіріледі.
Негізгілер - өндірістің технологиялық процесімен тікелей
байланыстылар: шикізат пен материалдар, қосалқы материалдар мен басқадай
шығындар.
Үстеме - өндірісті ұйымдастыру мен оған қызмет етуге, оны басқаруға
байланысты пайда болады.
Өзгермелілер – мөлшері өндіріс көлемінің өзгеруіне тура сайма-сай
өзгеретіндер және осы кезеңдегі өнім өндіруге сайма-сай бөлінеді.
Тұрақтылар - өнім өндірісікөлемінің өзгеруіне байланысты емес дерлік
(жылыту, өндірістік бөлмеге жарлық беру,амортизация). Егер көлем 10 %-ке
ұлғайса немесе кемісе, онда жалпы тұрақты шығындар өзгермей қалады, бірақ
бір бірлікке тұрақты өседі.
Тікелейлер - өнімнің белгілі бір түрін өндіруге байланысты, оның
өзіндік құнына тура және тікелей кіруі мүмкін (шикізат, негізгі
материалдар, аударымдар).
Жанамалар - өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құнына тікелей
енгізілмейтін және жанама түрде бөлінеді. Жеке бөлімшелерге жатқызылмайтын
шығындар жанамалар деп аталады.
Өндірістік - өнімнің өзіндік құнына кіретін шығындарға жатқызылады,
яғни өткізілген сәтке дейінгі дайын өнім өндірісіне және аяқталмаған
өндіріске байланысты: тікелей материалдық шығындар, әлеуметтік салық
аударымдарымен бірге есептелетін еңбекті өтеуге шығатын тікелей шығындар;
қосымша шығыстар.
Өндірістік емес - өткізілмеген өнім мен бітпеген өндіріс
қалдықтарында келесі кезеңге көшпейді. Бұл шығындар ұйымның баға саясатында
негізгі шешімдер қабылдауда өте маңызды. Өндірістік емес сипаттағы
шығындар; коммерциялық (өнімді өткізуге байланысты), сыйақы түріндегі
шығыстар мен жалпы және әкімшілік шығыстары жатқызылады.
Осылайша топтастырылған өндіріс шығыстары өнімді калькуляциялаудың
нақты функциясын сипаттайды, бірақ өндіріс шығындарының басқарушылық
есебінің міндеттеріне сай келмейді.
Экономикасы дамыған елдерде өндірістік есеп және оны ұйымдастыру
практикасында, мақсаттық ұстанымына, шығындарды есеп алу бағытына
байланысты әртүрлі нұсқасы қарастырылады. Шығындарды есепке алу бағытында
өндірістік шығындарды оқшауланған нысаналы есепке алу қажетті қызмет саласы
түсіндіріледі. Ішкі ақпараттық тұтынушылары белгіленген мәселе бойынша
қажетті ақпаратты қамтамасыз етуге қажетті есептің бағытын анықтайды.

Өндіріс шығындарын Шығындарды жіктеу Шығындар жіктелімі
есепке алу бағыттары қағидалары
1. Дайын өнімді Кәсіпорын көлемі: Нақты шығындар құрамы:
калькуляциялау мен технология, техника мен негізгі және қосалқы
бағалау үшін өндірісті ұйымдастыру материалдар, еңбек
пайдаланылатын шығындар ерекшеліктері, шығындары, өндірістік
шығарылатын өнім үстеме шығындар, есепті
номенклатурасы; есеп мерзімге кіретін,
айырысу талдамалығы; жұмсалған және өзіндік
бақылау болжамдылығы; құнға енгізілетін
өндіріс процесіндегі шығындар
рөлі; төмендету
факторлары;
жоспарлаудағы
маңыздылығы; шығындарды
бөлу орындылығы; жалпы
шығындардағы үлес
салмағы; өнімдер бойынша
бөлу негізділігі; есепке
алуға жұмсалған еңбек.
2. Шешім қабылдауға Шығындар беталысы:
негіз болатын өндіріс тұрақты, шартты-
шығындары тұрақты, өзгермелі,
шартты- өзгермелі.
Болашақ мерзім
шығындары: бағалауда
есепке алынатын және
алынбайтын. Шешім
қабылдау: қайтарымсыз
шығындар, инкременттік,
маржиналдық----
3. Жоспарлау, бақылау Жауапкершілік
және реттеу жүйесінде орталықтары: реттелетін
пайдаланылатын шығындар және реттелмейтін
шығындар. Шығындар пайда
болатын орындары,
нормативтік шығындар
және олардан ауытқулар

1 – сурет. Басқару мақсаттары бойынша шығындарды жіктеу.
Ең алдымен есепте шығындардың үш санаты туралы мағлұмат жинақталады:
жұмыс күшіне, материалдарға, үстеме шығындарға. Содан соң жиынтық шығындар
есептің бағыттары бойынша бөлінеді:
1. дайындалған өнімнің өзіндік құны мен алынған пайданы анықтау үшін;
2. басқарушылық шешім қабылдау үшін;
3. бақылау мен реттеу процесін жүзеге асыру үшін.
Көрсетілген үш бағыттың әрқайсысы, өз кезегінде, одан әрі нақтылауды,
яғни жіктеуді қажет етеді.(1 - сурет)
Қарастырылған жіктеуге сәйкес есеп жүргізу - өндіріс шығындарының
отандық есебіндегі жаңа құбылыс. Нарық қатынастары өндірістік есептің
жоспарлаудағы; мөлшерлеудегі, талдаудағы, болжаудағы және жалпы өндірісті
басқару жүйесіндегі рөлін күшейтеді.
Айта кететін жағдай, баптар бойынша шығындардың жиынтығы Негізгі
өндіріс шотында көрсетіледі. Дегенмен бұл мағлұматтар бойынша кәсіпорын
өнімнің (жұмыстар мен қызметтердің) әр түрлерінің қайтарымы туралы және
қабылданған шешімдердің шығындар мен пайда мөлшеріне әсері туралы қорытынды
жасай алмайды. Бұл проблеманың шешімі көбінесе шығындарды топтастырудың
қабылданған түрлерімен анықталады. Басқару мақсаттарын қанағаттандыратын
шығындар жіктемесі өндіріс қызметінің басқарушылық есебін ұйымдастырудың
негізгі принципі, өндірістік шығындар туралы мәліметтерді өңдеу мен талдау
әдісі болып табылады.
Өндірістік шығындар төрт элементтен тұрады:
- тікелей материалдық шығындар;
- еңбекті өтеуге шығатын тікелей шығындар;
- аударымдар (әлеуметтік салық);
- қосымша шығындар;
Өндірістік қорлар кәсіпорын қоймадағы материалдар, бітпеген өндіріс,
дайын өнім қорларында көрсетіледі. Олар түгенделуге тиісті, кәсіпорын
активінде болады және алдағы есепті кезеңдерде пайда әкелуге тиісті.
Тікелей материалдық шығындарға дайын өнімнің бөлігі болатын негізгі
материалдар мен шикізат шығындары кіреді және олардың құнын белгілі бір
бұйымға тікелей және үнемді, аса мрл шығынсыз жатқызады. Материалдық
шығындардың шамасын өнімнің нақты түрін өндіруге, материал бірлігі бағасына
қолданылуға тиісті, материалдар сынына көбейтіп, санауға болмайды.
Еңбекті өтеуге шығатын тікелей шығындар қатарына тура, бірден және
үнемді түрде дайын бұйымның белгілі бір түріне жатқызуға болатын, жұмыс
күшін төлейтін барлық шығыстар: бұйым дайындаумен тікелей шұгылданатын
жұмысшылардың еңбекақысы кіреді. Алайда көмекші жұмысшылар, менеджерлер мен
мастерлер, қосалқы күрделі қызметкерлері де өндіріспен байланысты. Олардың
еңбекақысы өндірістік шығындар құрамына кіреді, бірақ бұл шығындарды дайын
бұйымның белгілі бір түріне тікелей және үнемді түрде жатқызуға болмайды,
оларды қосымша еңбек шығындары деп атайды. Жанама қосымша материалдық
шығындар сияқты мұндай шығыстар жалпы өндірістік шығындардың бөлігі ретінде
қарастырылады.
Еңбек өтеу шығындарын тікелей және жанама деп бөлу едәуір дәрежеде
нақты жағдайларға байланысты. Егер ұйымда бір өнім шығарылса, онда тек
өндірістік жұмысшылардың еңбекақысы ғана емес, басқару қызметкерлерінің де
еңбекақысы да тікелей шығындар ретінде жіктеледі.
Оқу, демалыс, жұмыс тоқтап қалған кездері қосымша еңбекақы, мерзімнен
тыс жұмысқа төлеу сияқты шығындарға байланысты айтыстар туады. Әдетте бұл
шығындарға жанамалар ретінде жіктеледі.
Бұл қызметкерлерге қосымша төлемдер аударымдарымен бірге еңбекке
шығатын тікелей шығындар болып саналады.
Тікелей материалдық шығындар мен еңбекті өтеу шығындары өзгермелі
болып табылады, олардың шамасы өндіріс көлеміне тура сайма – сай өзгереді.
Жалпы өндірістік (қосымша) шығыстарға барлық жанама шығындар кіреді.
Бұл шығындар өндіріспен байланысты, бірақ тура, тікелей және үнемді дайын
бұйымның нақты түрлеріне жатқызуға болмайды. Оларды сонымен қатар жанама
өндірістік шығыстарды сайма – сай таңдалған база өнімдерінің түрлері
бойынша бөледі. Бөлудің нақты тәсілдері төменде келтірілген.
Кейбір жалпы өндірістік шығыстар, электр энергиясына, құрал –
аспабтарға, қосалқы материалдарға деген шығындар смяқты өндіріс көлеміне
тура сайма сай өзгереді және өзгермелі өндірістік шығындар болып
табылады. Кейбір жалпы өндірістік шығыстар тұрақты, мысалы, сақтандару
жарнамалары, жал төлемі, жабдыққа амортизациялық аударымдар, немесе
жартылай өзгермелілер, мәселен, телефон үшін төлем, коммуналдық қызмет.

II. Көмекші өндіріс шығындарының есебі және көмекші өндірістің үстеме
шығындарын бөлу тәсілдері

2.1. Көмекші өндіріске сипаттама
Өнім қай өндірістің нәтижесі болатынына байланысты өндіріс
процестері негізгі, көмекші және қызмет көрсетуші өндірістеріне бөлінеді.
Осы жиынтықтағы басты рөлді негізгі өндіріс алады. Мұның нәтижесінде
бастапқы шикізат пен материалдар дайын өнімге айналады. Мыалы, автомобиль
зауытында негізгі өндіріс болып бөлшектерді дайындау және автомобилді толық
жинау жатады.
Негізгі өндіріс процесі үш кезеңге бөлінеді: дайындық, өңдеу және
жинау.
Көмекші өндіріс – бұл процесте өнім кәсіпорынның ішінде пайдалану
үшін дайындалады. Мысалы, автомобиль кәсіпорнындағы көмекші өндіріске
автомобиль бөлшектерін өңдеу кезінде қолданылатын құралдарды дайындау және
құрал-жабдықтарды жөндеуге арналған қосымша бөлшектерді дайындау жатады.
Көмекші өндіріс негізгі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.