Конституция - Қазақстан Республикасының негізгі заңы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1. Конституция . Қазақстан республикасының негізгі заңы ... ... ... ... .4
2. Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясын
қабылдаудың себептері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
3. 1995 жылғы жаңа Конституция қабылдандану себебтері ... ... ... ..8
4. Мемлекеттік саяси биліктің Конституциядағы саяси көрінісі ... ... ..14
5. Конституциядағы көрсетілген ҚР азаматтарының құқықтары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18

Республиканың президенті Н.Ә.Назарбаевтың тікелей басшылығымен тәуелсіз Қазақстанның жаңа Конституциясы қысқа мерзім ішінде әзірленді. Ол халық талқылауынан өтіп, референдум арқылы өз күшіне енді.
Жаңа Конституцияның өмірге келуі, жан-жақты сараптамадан өтуі Н.Назарбаевтың атымен тікелей байланысты. Конституцияның бас авторы – Назарбаев Н.Ә деп толық сеніммен айтуға болады.
Конституция Қазақстанның демократиялық, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде дамуына қолайлы жағдай жасайды. Заңда белгіленген барлық тұжырым, қағидалар өмірдің барлық салаларын өркениетті заң жүзінде басқаруға жағдай жасап отыр.
Еліміздің бұл Негізгі Заңы бірінші рет Қазақстан Республикасын президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет деп жария етті. Бұл мемлекеттің құзырына өз аумағының тұтастығын, сырттан қол сұғылмауын және бөлінбеуін қамтамасыз ету толығымен жатқызылады.
Конституцияда демократияның түпкі мәні ерекше айқындалады. “Демократия” деген грек сөзін өз тілімізге аударсақ, халықтың билігі деген мағына шығады. Осы тұжырым қағида Негізгі Заңның үшінші бабында нақты бейнеленген. “Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы – халық” нақты жазылған.
Конституцияда республикадағы мемлекеттік билік біртұтас деп жарияланған. Бұл билік Конституция бойынша үш тармаққа – заң шығарушы, атқарушы және сот жүйесі болып болып дараланған. Мұндағы мақсат билікті біржақты иемденіп кетушілікті болдырмау үшін олардың аражігі ажыратылып, әрқайсысынан конституциялық өкілеттіктері айқындалған. Олар бір-бірінің ісіне қол сұқпайды, әрқайсысы өз құзырларынша қызмет етеді.
Негізгі Заңда саяси бостандықтарға кең кепілдік берілген. Саяси қозғалыстар Конституция шеңберінде емін-еркін өмір сүріп, қызмет ете алады. Оған ешқандай қысым жасалмайды.
Жаңа Конституцияның тағы бір басты артықшылығы – меншіктердің әралуандығын мойындап, оны заң жүзінде бекітті. Енді Қазақстан республикасында мемлекеттік меншікпен қатар жеке меншік те өз күшіне еніп, заңмен қорғалады.
Неігзі заң меншіктің қызмет аясы мен мақсатын да айқындап берді. Меншік атаулы қоғам игілігіне ғана жұмсалуға тиіс, ол адамзат мүддесіне қарсы қызмет етпеуге тиіс, ол адамзат мүддесіне қарсы қызмет етпеуге тиіс. Сонда ғана меншік иесін қорғауға кепілдік жасалады.
Демократиялық принциптер Конституцияның арнайы “Адам және азамат” атты екінші бөлімінде айқын көрініс тапқан.

1. Казақстан республикасының Конституциясы. Алматы 1995 ж.
2. Нысанбаев Ә. “Жалпы ұлттық келісім және демократиялық даму”. Егеменді Қазақстан газеті. 1997 жыл. 25-26 наурыз.
3. Қалмырзаев Ә. Халықтың қуаты бірлікте. “Ата-заң арналары”. Егеменді Қазақстан газеті. 1998 жыл. 27-тамыз.
4. Ғ. Сапарғалиев « Қазақстан мемлекеті мен құқығының негіздері », « Атамұра » Алматы, 1998 ж
5. « Қазақстан Республикасының конституциялық түсіндірмелі сөздігі », « Жеті жарғы » Алматы, 1996 ж

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1. Конституция - Қазақстан республикасының негізгі заңы ... ... ... ... .4
2. Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясын
қабылдаудың себептері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
3. 1995 жылғы жаңа Конституция қабылдандану себебтері ... ... ... ..8
4. Мемлекеттік саяси биліктің Конституциядағы саяси көрінісі ... ... ..14
5. Конституциядағы көрсетілген ҚР азаматтарының құқықтары мен

міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 15

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 17
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18

Кіріспе

Республиканың президенті Н.Ә.Назарбаевтың тікелей басшылығымен тәуелсіз
Қазақстанның жаңа Конституциясы қысқа мерзім ішінде әзірленді. Ол халық
талқылауынан өтіп, референдум арқылы өз күшіне енді.
Жаңа Конституцияның өмірге келуі, жан-жақты сараптамадан өтуі
Н.Назарбаевтың атымен тікелей байланысты. Конституцияның бас авторы –
Назарбаев Н.Ә деп толық сеніммен айтуға болады.
Конституция Қазақстанның демократиялық, құқықтық және әлеуметтік
мемлекет ретінде дамуына қолайлы жағдай жасайды. Заңда белгіленген барлық
тұжырым, қағидалар өмірдің барлық салаларын өркениетті заң жүзінде
басқаруға жағдай жасап отыр.
Еліміздің бұл Негізгі Заңы бірінші рет Қазақстан Республикасын
президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет деп жария етті. Бұл
мемлекеттің құзырына өз аумағының тұтастығын, сырттан қол сұғылмауын және
бөлінбеуін қамтамасыз ету толығымен жатқызылады.
Конституцияда демократияның түпкі мәні ерекше айқындалады.
“Демократия” деген грек сөзін өз тілімізге аударсақ, халықтың билігі деген
мағына шығады. Осы тұжырым қағида Негізгі Заңның үшінші бабында нақты
бейнеленген. “Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы – халық” нақты
жазылған.
Конституцияда республикадағы мемлекеттік билік біртұтас деп
жарияланған. Бұл билік Конституция бойынша үш тармаққа – заң шығарушы,
атқарушы және сот жүйесі болып болып дараланған. Мұндағы мақсат билікті
біржақты иемденіп кетушілікті болдырмау үшін олардың аражігі ажыратылып,
әрқайсысынан конституциялық өкілеттіктері айқындалған. Олар бір-бірінің
ісіне қол сұқпайды, әрқайсысы өз құзырларынша қызмет етеді.
Негізгі Заңда саяси бостандықтарға кең кепілдік берілген. Саяси
қозғалыстар Конституция шеңберінде емін-еркін өмір сүріп, қызмет ете алады.
Оған ешқандай қысым жасалмайды.
Жаңа Конституцияның тағы бір басты артықшылығы – меншіктердің
әралуандығын мойындап, оны заң жүзінде бекітті. Енді Қазақстан
республикасында мемлекеттік меншікпен қатар жеке меншік те өз күшіне еніп,
заңмен қорғалады.
Неігзі заң меншіктің қызмет аясы мен мақсатын да айқындап берді. Меншік
атаулы қоғам игілігіне ғана жұмсалуға тиіс, ол адамзат мүддесіне қарсы
қызмет етпеуге тиіс, ол адамзат мүддесіне қарсы қызмет етпеуге тиіс. Сонда
ғана меншік иесін қорғауға кепілдік жасалады.
Демократиялық принциптер Конституцияның арнайы “Адам және азамат” атты
екінші бөлімінде айқын көрініс тапқан.

1. Конституция - Қазақстан республикасының негізгі заңы

1991 жылдың желтоқсанында он бес одақтас республикадан құрылған
Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы ыдырады. Бұрынғы одақтас
республикалардың барлығы өздерін дербес тәуелсіз мемлекет деп жариялаған.
Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы да өзін дербес мемлекет деп
жариялады.
1991 жылы 28 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы конституциялық
заң қабылдап, Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін жария етті. Онда былай
деп жазылған: Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет ретінде күллі
аумақта бүкіл өкімет билігіне ие болады, өзінің ішкі және сыртқы саясатын
дербес анықтап, өзі жүзеге асырады. Бұл аумақ бөлінбейді және оған ешкім
қол сұға алмайды деп жарияланды. Барлық ұлттардың азаматтары енді біртұтас
Қазақстан халқы болып табылады. Заңда Қазақстан мемлекетінің құрылысы
туралы айтылды. Мемлекеттік өкімет билігінің заң шығарушылық, атқарушылық
және сот тармақтарына бөліну принципі тұңғыш рет танылды.
1993 жылы 28 ақпанда Қазақстан Республикасының Жоғары Кеңесі дербес,
тәуелсіз мемлекеттің тұңғыш Конституциясын қабылдады. Қазақстанның
мемлекеттік тәуелсіздігін нығайтуда халыққа қызмет ететін, азаматтардың кең
көлемдік құқықтары мен бостандықтары тағы басқа жариялаудағы халықтың еркін
білдіретін мемлекеттік жаңа органдар құруға бұл конституцияның зор маңызы
болды. Сонымен бірге Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы
жаңа мемлекетте пайда болған проблемаларды білдіре алмады.

2. Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясын қабылдаудың
себептері

1993 жылғы конституциялық реформаның Назарбаев тапқан негізгі
себептері мен алғышарттарына тоқталайық.
Олар Назарбаевтың Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің 1992 жылғы
1 маусымдағы сессиясындағы "Конституцияның жобасы туралы" және 1992 жылғы 9
желтоқсанда өткен сессиясындағы "Республика Конституциясының жобасы және
оны бүкіл халықтық талқылаудың қорытындылары туралы" баяндамаларында,
әкімшіліктер басшылары мен жергілікті кеңестер төрағаларының 1992 жылғы
қарашадағы республикалық кеңесіндегі баяндамасында және конституциялық
комиссияның өзінде жасаған баяндамалары мен сөздерінде айтылады.
1993 жылғы Конституцияны қабылдаудың алғышарттарына келсек, ол терең
қоғамдық өзгерістердің тамыр тарта бастаған нышандары 1978 жылғы Қазақ ССР
Конституциясының орнына жаңа конституциялық ресімдеуді талап еткенін атап
көрсетеді. Көнергенді кейінге ысырып, жаңа қағидаттардың негізінде жаңғыра
бастаған қоғамның қадамдарын конституциялық деңгейде баянды ететін Ата заң
қажет болды.
Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы қабылданғанға
дейін де көптеген көнерген конституциялық ережелерді жаңаларымен
алмастырудың қолға алына бастағанын айту керек. Алайда, қандай да бір
өзгертулер енгізу арқылы Конституцияны жаңа қоғамдық болмысқа сәйкес
келтіру қиын еді, өйткені 1978 жылғы Конституция тұтас қалпында социалистік
қоғамдық және мемлекеттік жүйені бейнелейтін, ал қоғамдық даму жаңа бағытта
жүріп жатты.
Мұндай жағдайда 1978 жылғы Конституция енгізілген өзгертулер мен
толықтыруларға қарамастан, өмірден арттақалып, Негізгі Заңның алдында
тұрған міндеттерді орындай алмады. Сондықтан да, Республиканың жаңа
Конституциясын әзірлеу, ендігі жерде ескі Конституцияға толассыз өзгерістер
мен толықтырулар енгізуді тоқтатып, жаңа Конституция қабылдау міндеті күн
тәртібіне қойылды.
Республиканың жаңа Конституциясын әзірлеу негізгі идеясы
республикалардың егемендік құқығын кеңейтуді көздейтін жаңа одақтық шарт
даярлауға Қазақстанның қатысуымен бір мезгілде басталды. Жаңа одақтың
шарттың өзегіне өрілген осы идея Республиканың жаңадан жасалмақ
Конституциясының да ірге тартар мазмұны болуға тиіс еді. Республиканың жаңа
Конституциясын әзірлеудің алғышарттары мен себептерінің ішінде Назарбаевтың
мемлекеттің және халықтың егемендігіне қол жеткізу мен оны қамтамасыз ету
қажеттігін алдыңғы қатарға қойғанын атап көрсету керек. Нақтылы егемендікті
орнату міндетімен тығыз бірлікте Конституцияның өзін де баянды ету арқылы
аумақтық тұтастықты қамтамасыз ету міндеті де алға қойыдды. Әкімшіліктер
басшылары мен жергілікті кеңестер төрағаларының 1992 жылғы республикалық
кеңесінде жасаған Қазақстан Республикасы Конституциясының жобасы туралы
баяндамасында ол Қазақстанның аумақтық тұтастығының конституциялық
кепілдіктері керек екенін атап көрсетті.
Конституциялық реформалардың осы идеяларының бірінші кезекті маңызы
бар деп жариялануының себебі: 1937 және 1978 жылғы Конституцияларда Қазақ
КСР-і заң жүзінде егеменді болып саналғанымен, КСРО құрамындағы Қазақ КСР-
інің шынайы егемендігі болған емес.
1990 жылғы 25 қазанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі "Қазақ Советтік
Социалистік Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы Декларация"
қабылдады. Бұл құжаттың жобасы Президент Назарбаевтың басшылығымен
әзірленді. Құрамында белгілі заңгерлер бар депутаттар тобы да түрлі
пікірлер тоғысқан күрделі жағдайда жобаны жасауға белсене қатысты.
Декларацияда халық пен мемлекеттің егемеңдігі, оның аумағының бөлінбейтіні,
қолсұғылмайтыны, егемендіктің экономикалық негізі, Республиканың барлық
ұлттарының азаматтарына кең құқықтар мен бостандықтар беру, Республиканың
сыртқы саяси қызметті дербес жүзеге асыруға құқығы, мемлекеттік билікті үш
тармаққа бөлу қағидаттарын белгілеу жария етілді.
Декларацияның одақтық шарт жасасудың жене Қазақ КСР-інің жаңа
Конституциясын әзірлеудің негізі болып табылатыны танылды. Декларацияда
жазылып, содан кейін Республиканың екі Конституциясына да бірдей көшкен
идеялар Республиканың бүгінгі де, болашақтағы да тыныс-тіршілігінің
негізіне айналды. Егемендіктің конституциялық - құқықтық негіздерін
қалаудың Бұл барысы Декларация жобасын әзірлеуге қатысқан, Жоғарғы Кеңестің
депутаты болған аса көрнекті ғалым-заңгер Салық Зимановтың еңбегінде егжей-
тегжейлі талданған.
Кеңес Одағы таратылғаннан кейін 1991 жылғы 16 желтоқсанда
Республиканың Жоғарғы Кеңесі "Қазақстан Республикасының мемлекеттік
тәуелсіздігі туралы" конституциялық Заң қабылдады, оның жобасы да
Президенттің басшылығымен, құрамында бүкіл елімізге танымал ғалым заңгерлер
болған депутаттар корпусының белсене қатысуымен әзірленді. Онда халықтың,
оның Президенті мен депутаттарының мемлекеттің толық әрі нақтылы
тәуелсіздігі туралы жене кезінде қазақ ұлтынан жат күштер зорлықпен тартып
алған егемендікке ие болу бейнеленді.
Осы Заң баянды етіп берген оқиға — қазақ халқының және күллі
Қазақстан халқының тарихындағы ұлы белес. Осыған орай ендігі жерде тәуелсіз
егемен мемлекет - Қазақстан Республикасының Конституциясын жасау міндеті
алға қойылды. Енді тәуелсіз мемлекеттің егеменді құқықтарын Республика
Конституциясының өзінде баянды етіп, оған мызғымас сипат беру керек еді.
1993 жылғы Конституцияны қабылдаудың бірінші себебі, міне, осы. 1993 жылғы
Конституцияны қабылдаудың келесі себептерінің бірі адам мен азаматтың
неғұрлым кең құқықтары мен бостандықтарын конституциялық тұрғыдан бекемдеу
қажеттігі болды.
Жоғарғы Кеңестің 1992 жылғы маусымдағы сессиясында ол Конституцияның
құқықтық негізді тұрақтандыру және алдағы мақсатқа жетудің конституциялық-
құқықтық құралдарын, соның ішінде адам мен азаматтың құқықтары мен
бостандықтарын бекемдеу үшін қажет екенін атап көрсетті. Адам құқықтарының
Жалпыға бірдей декларациясындағы әрбір адам онда жария етілген барлық
құқықтар мен барлық бостандықтарға ие болуға тиіс дейтін идеялар негізге
алынды.
Жаңа жағдайда Республика азаматтары иеленуге тиіс жалпы адамзаттық
кең құқықтар мен бостандықтарды дәйектеу міндеті жаңа Конституцияның
қабылдануын талап етті.
Жоғарыда Конституция қабылдаудың бірінші алғышарты ретінде
Республиканың шын мәніндегі егемендігін орнату қажеттігі аталды.
Республиканың жаңа Конституциясын әзірлеудің келесі бір маңызды
себебі — саяси жүйе мен мемлекетгік тетік құрылымында жүріп жатқан сапалық
өзгерістерді конституциялық жолмен дәйектеу және оларды демократияландыру
мен құқықтық мемлекет құру бағытында одан әрі жетіддіру қажеттігі еді.
1994 жылғы 24 сәуірде Қазақ КСР - інің Президенті қызметі
тағайындалды. Назарбаевтың Конституция қабылдаудың саяси алғышарттары
турасындағы пікірін толық пайымдау үшін "Президент қызметін тағайындау және
Қазақ ССР Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы"
Бұған дейін биліктің жоғары мемлекеттік органы болып келген (әлбетте,
сөз жүзінде ғана) Жоғарғы Кеңес кең өкілеттіктері бар мемлекет басшысы
ретінде Президент қызметі белгіленгеннен кейін ондай бұрынғы тұғырынан
ойысты.
Президент қызметі белгіленгеннен кейін үкіметті құру төртібінде де,
сондай-ақ оның биліктің басқа тармақтарымен қарым-қатынасында да үлкен
өзгерістер жүзеге асып, мұның өзі басқарудың президенттік нысанын енгізу
мен билік жіктерін ажырату бағытында жасалған маңызды қадам болды.
Мемлекеттік биліктегі мұндай маңызды өзгерістерді Конституцияда тағы
да қайталап, әрі неғұрлым жүйелі түрде дәйектеу қажет болды.
Енді аяқ баса берген тұғырдан тайып кетпеу, нарық қатынастарын
дамытуға қуатты ынта туғызу үшін экономикалық реформалаудың осынау алғашқы
қадамдарын Конституцияда дәйектеу, сол арқылы жеке меншікке бейімделген
алғашқы нарық заңдарындағы қағидаттарды бекемдей түсу қажет болды.
Жаңа Конституцияда жекешелендіру, яғни социалистік меншікті жеке
меншікке айналдыру жолымен жасалатын жеке меншік институтын бекемдеп беру
қажеттігі туды. 1993 жылғы Конституцияны қабылдау себептерінің бірі —
сапалық жағынан өзге құқықтық жүйе жасау үшін жаңа Конституциялық негіз
қалау керек еді.

Жаңа Конституцияның жобасын әзірлеу үшін негізінен үкімет мүшелері
мен депутаттық корпустың басшыларынан тұратын Конституциялық комиссия
құрылды. Жоба әзірленген бетте Жоғарғы Кеңес сессиясындағы алғашқы
оқылымында мақұлданып, бүкілхалықтық талқылауға ұсынылды. Жоғарғы Кеңес оны
1993 жылғы 28 қаңтарда қабылдады.

1993 жылғы Конституцияның елеулі кемшіліктері болғанын айту керек,
аса маңызды дерлік айқындамалары жағынан алғанда, ескі Конституцияның
шырмауында қалып, кеңес мемлекетінің көнерген жорамалдарының бірталайынан
арыла алмады. Бұл кемшіліктердің қоғамдық дамуға едәуір кедергі келтіретіні
айқын болды бірақ бұл саяси кезеңнің сипатынан туындаған жағдай еді. Еліміз
тәуелсіздік пен егемендік жолына енді ғана қадам басқан кезі болатын.
Осындай күрделі жағдайда еліміздің белсенді заңгерлерінің арқасында
Конституция жобасы әзірленіп қамтамасыз етілді. Конституциялық комиссияның,
сараптау тобының және Жоғарғы Кеңестің көптеген депутаттарының тыңғылықты
қызметін атап көрсеткен орынды.

3. 1995 жылғы жаңа Конституция қабылдандану себебтері

1993 жылғы Конституция қабылданғаннан кейін де өмір бір орнында тұрып
қалған жоқ әлеуметтік-экономикалық және саяси процестердің шын ахуалынан
аулақ жатқандығы көрінді. Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізу
объективтік тұрғыдан қажеттілікке айналды кез келген елдегі конституциялық
процесс Конституцияның қабылдануымен тоқтап қалмайды. Әлеуметтік-
экономикалық және саяси процестердің құқықтық кепілдемесі қоғамдағы
өзгерістер қарқынына ілесіп қана қоймай, алға озып отыруға да тиісті".
1993 жылғы Конституцияда жол берілген бірсыпыра мәмілелерден бас
тарту қажеттігі айдан анық көрініс тапты. Қоғамдық дамуды тежеу арқылы
Конституцияның өзінің "тұрақтылығын" қамтамасыз ету қажет немесе сеніммен
алға басуды қамтамасыз ету қамымен Конституцияның өзін өзгерту керектігу
туды.
Жаңа конституциялық реформа іргелі экономикалық, қоғамдық саяси мәні
бар бірсыпыра мәселелерді конституциялық деңгейде шешу үшін қажет болғаны
аян. Осы бағытта Конституцияны жиі өзгерте берудің жөнсіздігі баршаға
мәлім. Реформа өткізу негізінде қоғамдық және мемлекеттік өмірге бірқатар
өзгертулер келтіру халықтың түбегейлі мүддесіне барынша сай келеді деген
байлам жасады.
Жаңа Конституция қабылдаудың Қазақстан халықтары Ассамблеясының
екінші сессиясында жасаған баяндамасында Назарбаев ашып көрсеткен мынадай
себептерін нақтылы атап көрсеткен жөн.
Кеңестік Конституциялардағы сияқты 1993 жылғы Конституцияда жерге
айрықша мемлекет меншігі құқығы берілгенде, адамдардың санасына жердің
мемлекет меншігінде болуға тиіс екені туралы түсініктің сіңгені сонша,
ауытқуды халықтың қабылдамай тастауы мүмкін екені ескерілгені мәлім.
Халықтың сана-сезімінің біртіндеп өзгеруіне қарай нарық қатынастарының одан
әрі дамуының барысында, егер жұрттың тарапынан қолдау тапса, онда
Конституцияның тиісті қағидасын өзгерту арқылы нақты конституциялық
шарттармен шектей отырып, жерге ішінара жеке меншік орнату туралы мәселе
қоюға жағдай туды.
Конституциялық реформа сонымен қатар орыс тілінің мәртебесін
айқындайтын қағиданы өзгерту үшін де қажет болды. Қазақстан Республикасының
1993 жылғы Конституциясында орыс тілінің ұлтаралық қатынастар тілі деп
танылғаны мәлім. Бұл іс жүзінде мәртебесі жоғары әрі қоғамдық және
мемлекеттік өмірдің барлық салаларында ресми қолданылып жүрген орыс тілінің
рөлін төмендетуші еді. 1993 жылғы Конституцияда дәйектелген мәртебе орыс
тілін жеке адамдар арасындағы қатынастарда ғана қолданылатын тіл ретінде
қарауға негіз беретін. Әрі бұл конституциялық қағида бүкіл әлемге танылған
әр адамның басқалармен қатынаста тілді еркін таңдау құқығына да қайшы
келетін. Ендеше Конституция бойынша, қарым-қатынас тілін мемлекет
анықтайтын және ондай тіл орыс тілі ғана болып шығады. Орыс тілінің
мәртебесін көтеру, оны қазақ тілімен қатар қызмет ететін тіл ретінде тану
туралы ойды оның тіпті 1992 жылы айтқанын тағы да атап көрсету керек.
1993 жылғы Конституция негізінен дара азаматтық қағидатын белгілесе
де, Республика аумағынан лажсыз кеткен республиканың барлық азаматтарына,
сондай-ақ басқа мемлекеттерде тұратын қазақтарға ерекшелік жасалды. Егер
тиісті мемлекеттердің заңдары тыйым салмаса, оларға қос азаматтық алу
құқығы берілді. Азаматтық хақында 1993 жылғы Конституцияда орын алған
мұндай айырмашылық азаматтардың тендігі қағидатын бұзып келгені анық.
Азаматтардың толық теңдігін қамтамасыз ету және Республиканың егемендігін
нығайту қажеттігіне сүйеніп, әлемдік тәжірибені ескере келіп, ешбір
бүкпесіз, ешбір ерекшеліктерсіз дара азаматтықты ғана тану қағидаты
жақталып, халықтың келісімімен мұны Конституцияда бейнелеу керектігі айқын
болды.
Дегенмен, жалпыға бірдей адам құқығы Декларациясының және 1966 жылғы
халықаралық Пактілердің нормаларына толық сәйкестікке әлі де қол жетпеген
еді. Адамның құқықтары мен бостандықтарын одан әрі кеңейте берудің
көкейкесті қажеттіліктеріне сүйеніп, Президент құқықтар мен бостандықтардың
мемлекеттен туындамайтынын, олардың ажырағысыз сипатын қалау қажеттігін
негізделді.
Жоғары өкілді органның құрылымын жетілдіру және оның құқықтық
өкілеттігін айқындап беру де — пісіп-жетілген мәселе. 1993 жылғы
Конституцияның жобасын әзірлеу кезеңінің өзінде-ақ көптеген депутаттар мен
жұртшылық Жоғарғы Кеңесте екі палата құру туралы мәселе көтерген болатын,
дегенмен 1993 жылғы Конституцияда бұл мәселе шешілмей қалғаны мәлім. Бұл
мәселе, сөйтіп, келесі Конституцияда шешімін табады. Конституциялық
реформаның қажеттігі Үкіметтің мәртебесі мен оның өкілеттігі туралы
мәселені де күн тәртібіне қойды.
Атқарушы биліктің құрылымындағы жергілікті атқарушы органдардың
мәртебесін нақтылау керек болды, себебі 1993 жылғы Конституцияда атқарушы
биліктің жалпы жүйесіндегі жергілікті атқарушы биліктің орны дәл
айқындалмаған еді.
Жергілікті атқарушы органдардың түрлі буындарының басшыларын тиісінше
Президент немесе жоғары тұрған атқарушы органның басшысы тағайындайтын.
Ендігі жердегі міндет жергілікті органдарды қоса, күллі атқару
жүйесін басқаратын орган ретінде Үкіметтің мәртебесін айқын дәйектеу арқылы
атқарушы биліктің осы біртұтас құрылымының конституциялық негіздерін
жетілдіре беруге сай. Сот жүйесін реформалау мәселесі де өте маңызды болды.

Жаңа Конституция қабылдаудың басқа да себептері болған еді.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.